ماهنامه مثلث شماره 34

‫نبرد جاودانه‬ ‫‪ 18‬ساعت مذاکره‬ ‫روزهای بزرگ‬ ‫فتح خرمشهر در صفحات مثلث‬ ‫ایران‪ ،‬غرب را شوکه کرد‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال اول‪ /‬شماره سی و چهارم ‪ 2/‬خرداد ‪ 84/1389‬صفحه‪ 1000 /‬تومان‬ ‫پایان یک عصر‬ ‫پروند ه ای درباره‪ 13‬ساله شدن دوم خرداد‬ ‫جدال میان راست و چپ سنتی‬ ‫دیگر تکرار نخواهد شد‬ ‫‪iSSN: 2008-5281‬‬ ‫‪mosalas.ir‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪56‬‬ ‫کرزای به دیدار اوبام��ا رفت‪ .‬او ترجی��ح دادده روابط دولت‬ ‫کرزای را با امریکا بهبود بخشد‪ .‬طالبان هم در این میان سعی‬ ‫می کنندموازنهقدرترادرهمریزند‬ ‫کتاب «بابانظر» این روزها به چاپ بیس��ت وپنجم رس��یده است؛‬ ‫کتاب��ی که راوی لحظات س��خت زندگی و حماس��ه های ش��هید‬ ‫محمدحسننظرنژادبودهاست‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ 13‬سالازرقابتاکبرناطق نوریوسیدمحمدخاتمیمی گذرد‪.‬رقابتیمیان‬ ‫راست گرایانوچپ گرایانسنتی‪.‬اینرقابتیاست کهپساز‪ 13‬سالامکان‬ ‫تکرارشوجودندارد‪.‬دراینشمارهبهاسیب شناسیدومخردادپرداخته ایم‬ ‫‪22‬‬ ‫کاهشخریدنفتایرانتوسطسهکشورچین‪،‬هندوژاپنموضوعیاستکهرئیس‬ ‫اتحادیهصادرکنندگانفراورده هاینفت‪،‬گازوپتروشیمی ایرانباتاییدانهابهنوعی‬ ‫جدیبودنتحریمخریدنفتایرانراتاییدمی کند‬ ‫خبرنامه‬ ‫تحصیل اقازاده ها در اروپا ممنوع‬ ‫«وزارت امور خارجه با ارسال بخش��نامه به سفرای کشورمان در اروپا ابالغ کرد‬ ‫که از تحصیل فرزندان خود در برخی از این کشورهای اروپایی همچون انگلیس‬ ‫که با ما تخاصم دارند‪ ،‬جلوگیری کنند‪».‬‬ ‫رمز جلوگیری از تکرار حوادث ‪8..................................................88‬‬ ‫اشتی ملی ‪ -‬تعامل سیاسی‪9.............................................................‬‬ ‫دیپورت اقازاده ها‪10..........................................................................‬‬ ‫خبرسازان در قاب تصویر‪12...............................................................‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫بیانیه تهران‬ ‫برخالف پیش بینی بدبینانه مقامات امریکا‪ ،‬روس��یه و ترکیه‪ ،‬توافق درباره‬ ‫تبادل سوخت هسته ای میان ایران و کشورهای گروه وین با واسطه اژانس‬ ‫بین الملل��ی انرژی اتم��ی و رایزنی و میانجیگری فش��رده مقامات برزیل و‬ ‫ ترکیه در تهران صورت گرفت‪.‬‬ ‫‪ 18‬ساعت مذاکره‪14...................................................................................‬‬ ‫گـام بزرگ ایران‪16....................................................................................‬‬ ‫رونق بازار در غیاب رقبا‪18........................................................................‬‬ ‫بورس نیازمند بازخوانی‪20.........................................................................‬‬ ‫نیاز به حضور بخش خصوصی در فروش نفت‪22....................................‬‬ ‫امسال‪ ،‬گران ترین مربی لیگ می شوم‪24................................................‬‬ ‫قلعه قهرمانی‪26..........................................................................................‬‬ ‫نیمه پنهان قلعه نویی‪27...........................................................................‬‬ ‫بازهم ژنرال‪28............................................................................................‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫دوره پرماجرا‬ ‫شاید تا قبل از پایان دوران ریاست جمهوری هاشمی کسی گمان نمی برد‬ ‫جانشین او در پاستور اغاز گر دوره ای پرماجرا در تاریخ سیاسی ایران باشد‪.‬‬ ‫دوره ای که جریان چپ به طور کامل در عرصه اجرایی کش��ور قرار گرفت‬ ‫و مس��ائلی را ایجاد کرد که نه تنها به حذف انان از عرصه سیاسی اجرایی‬ ‫کش��ور منتهی ش��د بلکه موجبات تغییرات گس��ترده در اردوگاه راست را‬ ‫نیز پدید اورد‪.‬‬ ‫پایان یک عصر ‪30............................................................................‬‬ ‫روزهای اخر احساس نگرانی می کردیم‪32......................................‬‬ ‫شکست اصالحات به خاطر غفلت سران ان از مردم بود‪34...........‬‬ ‫انتخابات اخالقی‪36..........................................................................‬‬ ‫اقدام ناطق نوری تاریخی بود‪37........................................................‬‬ ‫ضرورت احترام به رای مردم‪38......................................................‬‬ ‫هفت‬ ‫فتح بزرگ‬ ‫س��ردار احمد س��وداگر از فرماندهان اطالعات و عملیات دوران دفاع مقدس و‬ ‫هم اکنون در پژوهش��گاه علوم و معارف دفاع مقدس مشغول فعالیت است‪ .‬در‬ ‫اس��تانه سالروز س��وم خرداد به س��راغ وی رفتیم تا از زاویه ای متفاوت به واقعه‬ ‫تاریخی اش��غال خرمشهر و س��پس ازاد سازی ان بپردازیم‪ .‬س��ردار سوداگر با‬ ‫روی باز از ما اس��تقبال می کند و با کمک نمایش های تصویری نقش��ه ها تالش‬ ‫دارد تا تصویری واقعی از زمان اشغال خرمشهر و عملیات بیت المقدس و سپس‬ ‫ازاد سازی خرمشهر را برای ما به نمایش بگذارد‪.‬‬ ‫تاکتیک های جنگی در ازاد سازی خرمشهر‪40...................................‬‬ ‫نبرد جاودانه‪42.................................................................................‬‬ ‫فتح خرمشهر برگ برنده جنگ بود‪44...............................................‬‬ ‫ازاد سازی خرمشهر پیچیده ترین عملیات تاریخ جنگ بود‪46..........‬‬ ‫وقتی از «دا» حرف می زنیم‪ ،‬از چه حرف می زنیم؟‪48.........................‬‬ ‫بازاندیشی جنگ نه ستایش ان‪49.....................................................‬‬ ‫رفتار سالم‪ ،‬رفتار ناسالم‪52...............................................................‬‬ ‫هیچ یک از اسناد کتاب مفقود نشده است‪55.....................................‬‬ ‫سر نترس بابانظر‪56...........................................................................‬‬ ‫راز بابانظر‪57.....................................................................................‬‬ ‫پایان سکوالریسم ‪58.......................................................................‬‬ ‫دموکراسی برای دموکرات های مسلمان‪59.......................................‬‬ ‫مهار «کمالیسم»‪60............................................................................‬‬ ‫رفع کدورت ها؟‪62.............................................................................‬‬ ‫سیاستمداری به سبک کرزای‪64.......................................................‬‬ ‫اوباما و دیوان عالی کشور‪65..............................................................‬‬ ‫معلمان مردودی!‪66...........................................................................‬‬ ‫تاکید دارم اولویت با حق التدریسی هاست‪68....................................‬‬ ‫سناریویی از یک ماجرا‪70..................................................................‬‬ ‫بحران مدیریت منابع انسانی موج می زند‪71......................................‬‬ ‫‪14‬‬ ‫توافقایرانباگروه‪ 5+1‬برسرغنی سازیاورانیومشوکبزرگیبود‪.‬درحالیکهمدت ها‬ ‫پیشایرانپیشنهادغربرا ردکردهبود‪،‬این باربرخالفپیش بینی هاایرانپیشنهاد گروه‬ ‫‪ 5+1‬را پذیرفت‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکون شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫شورای سیاست گذاری‪ :‬موسسه فرهنگی‪ ،‬هنری سیمای مهر‬ ‫زیر نظر شورای سردبیری‬ ‫‪40‬‬ ‫ما هم در زمان طرح ریزی و هدایت‬ ‫عملیاتبیت المقدستمامیحرکات‬ ‫دشمنرا چهازنظرهویتواستعدادو‬ ‫ساختارو چهاز نظرطرحوعملکرد اودر‬ ‫مقابلحملهزیرنظرداشتیم‪.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫قلعه نوییبرایدومینسالپیاپیقهرمان‬ ‫لیگبرترایرانشد‪.‬اودرسالگذشتهچالش‬ ‫سختیراپشتسرگذاشتودرهیاهوی‬ ‫خالفانشقهرمانایرانشد‬ ‫قدمگاه‬ ‫دکور های به هم ریخته‬ ‫در میان گزینه های متعدد‪ ،‬انتخاب ضیاء الدین دری برای این گفت و گو‪ ،‬نه فقط به خاطر تجربیات او در سریال‬ ‫موفق «کیف انگلیس��ی» و مجموعه در حال تولید «کاله پهلوی» که نوع نگاه او به مقوله تولید است‪ .‬دری علت‬ ‫ضعف س��ریال ها در رسیدن به فضای مناس��ب را عاملی واحد نمی داند‪ .‬در این گفت و گو او از ریزترین مشکالت‬ ‫تا اساسی ترین انها گفت‪.‬‬ ‫از الله زار علی حاتمی تا الله زار کاله پهلوی‪72...............................................................................‬‬ ‫جاودانه هــا‪74............................................................................................................................‬‬ ‫بضاعت ما همین است‪76..............................................................................................................‬‬ ‫از لحاظ مدیریت فیلمبرداری کمبود نداریم‪78.............................................................................‬‬ ‫به همین مجوز‪80..........................................................................................................................‬‬ ‫رونمایی دو کتاب از حسین توالیی‪81............................................................................................‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫دبیر اجرایی‪ :‬مصطفی شوق ‬ ‫ی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬هادی خسروشاهین‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر اقتصاد‪ :‬محمدهیراد حاتمی‬ ‫ ‬ ‫دبیر فرهنگ و قدمگاه‪:‬زهیر توکلی‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مصطفی ش��وقی‬ ‫ ‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬امنه موسوی‬ ‫عکس‪ :‬حامد بدیعی‪ -‬ابوالفضل نسائی‬ ‫ ‬ ‫دبیردین وتاریخ‪ :‬علیرضا شاکر‬ ‫مشاور هنری و دبیر اینفوگرافی‪ :‬ایمان اوجیان ‬ ‫اعض��ای تحریری��ه و هم��کاران‪ :‬س��میه فتحی‪ -‬حام��د زارع‪ -‬احس��ان ابطحی‪ -‬مه��دی افضلی‪ -‬مریم اس��ماعیل پور‬ ‫امیدکرمانی ها‪ -‬علیحاجیناصری‪-‬فاطمهمیرزایی‪-‬مریممیرزایی‪ -‬سجادمحقق‪-‬محسنفرجی‪-‬ابراهیماسماعیلیاراضی‪-‬کیوان‬ ‫امجدیان ‪ -‬مهدی رعنایی ‪ -‬محمدحسین مهرزاد‪ -‬نرگس رسولی‪ -‬حسین نجاتی‪ -‬سید حجت سجادی زاده ‪ -‬حمیدرضا امیدی سرور‬ ‫س��عید مروت��ی ‪ -‬رض��ا صائم��ی ‪ -‬س��عید نوای��ی ‪ -‬زین��ب حقی ‪ -‬س��میه علیپ��ور ‪ -‬الناز محم��دی ‪ -‬هوم��ن مرادی‬ ‫مهدی ربوشه‪ -‬محمدرضا موحدی‪ -‬علیرضا خلیفه‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬مهری جمشیدی‬ ‫فنی‪:‬‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬نیما ملک نیازی‪ -‬معصومه فراهانی‬ ‫پردازش تصاویر‪ :‬هومن سلیمیان‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫امور اداری ‪ :‬سمانه مومنی‪ -‬سمیه قلی زاده‬ ‫امور مالی‪ :‬بیتا برازنده نیا‬ ‫باتشکر از‪ :‬دکتر مجید توسلی رکن ابادی ‪ -‬محمد جماعت ‪ -‬میالد بهشتی ‪ -‬عرفان پارسا‬ ‫چاپ‪ :‬رواق‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬انتهای خیابان سعادت اباد‪ ،‬خیابان دشت بهشت‪ ،‬بعد از تقاطع بهزاد‪ ،‬پالک ‪5‬‬ ‫تلفن‪22357035 :‬‬ ‫عکس‪ :‬امیر پورمند‬ ‫‪5‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رهبر معظم انقالب در دیدار با رئیس جمهور برزیل‪:‬‬ ‫همکاری کشورهای مستقل‬ ‫تنها راه تغییر شرایط ناعادالنه جهان است‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای رهبر معظم انقالب در دیدار‬ ‫با لوال داس��یلوا‪ ،‬رئیس جمهور برزیل و هیات همراه با‬ ‫اشاره به مواضع مستقل و مترقی دولت برزیل در مسائل‬ ‫جهان��ی تاکید کردند‪« :‬تنها راه تغییر ش��رایط ناعادالنه‬ ‫کنونی در جهان همکاری و گسترش روابط دولت های‬ ‫مستقل با یکدیگر است‪».‬‬ ‫ایش��ان خاطرنش��ان کردن��د‪« :‬ب��ر همی��ن اس��اس‬ ‫ی اسالمی ایران از همکاری با برزیل در مسائل‬ ‫جمهور ‬ ‫دو جانبه و بین المللی استقبال می کند‪».‬‬ ‫رهبر انقالب اس�لامی با تاکید بر اینکه برزیل سال های‬ ‫اخیر با برزیل گذشته بسیار تفاوت کرده است‪ ،‬افزودند‪:‬‬ ‫«کشور برزیل‪ ،‬کش��وری بزرگ و تاثیرگذار در مسائل‬ ‫امریکای التین و مس��ائل بین المللی اس��ت و مواضع‬ ‫دولت برزیل در س��ال های اخیر‪ ،‬مس��تقل و در جهت‬ ‫مقابل مواضع امریکا بوده است‪».‬‬ ‫حض��رت ای��ت اهلل خامن��ه ای ب��ا اش��اره به س��خنان‬ ‫رئیس جمهور برزیل مبنی بر لزوم تغییر ساختار سازمان‬ ‫ملل متحد تاکید کردند‪« :‬تنها راه تغییر روابط به ش��دت‬ ‫ظالمانه کنونی در جهان‪ ،‬نزدیکی دولت های مستقل به‬ ‫یکدیگر و ایفای نقش انهاست‪».‬‬ ‫ایشان خاطرنشان کردند‪« :‬ابرقدرت ها برای جهان روابط‬ ‫عم��ودی تعریف کرده اند که در راس ان یک ابرقدرت‬ ‫ق��رار دارد‪ .‬ای��ن روابط باید تغییر کن��د و تغییر ان نیز‬ ‫امکان پذیر است‪».‬‬ ‫رهبر انقالب اسالمی با تاکید بر اینکه قدرت های سلطه گر‬ ‫و در راس انه��ا امریکا از همکاری و گس��ترش روابط‬ ‫کشورهای مستقل و تاثیرگذاری انها در مسائل جهانی‬ ‫به شدت ناخرسند هس��تند‪ ،‬خطاب به رئیس جمهوری‬ ‫برزیل افزودند‪« :‬نمونه بارز این مساله‪ ،‬جنجالی است که‬ ‫امریکایی ها برای سفر جنابعالی به ایران به راه انداخته اند‬ ‫زیرا انها با اینگونه روابط مخالفند‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامنه ای تاکی��د کردند‪« :‬ما معتقدیم‬ ‫بسیاری از کش��ورهایی که در دویست سال اخیر و به‬ ‫دلیل سیاست های قدرت های استعمارگر در حاشیه قرار‬ ‫‪6‬‬ ‫گرفته بودند‪ ،‬می توانند نقش ایفا کنند‪».‬‬ ‫ایش��ان با اش��اره به اینکه در ص��ورت ایفای نقش این‬ ‫کش��ورها‪ ،‬امریکا با انها به شدت برخورد خواهد کرد‪،‬‬ ‫افزودند‪« :‬نمونه این وضعیت‪ ،‬برخوردی است که امریکا‬ ‫در ‪ 30‬سال گذشته با جمهوری اسالمی ایران داشته ولی‬ ‫ما معتقدیم در این مصاف پیروزی با ان طرفی است که‬ ‫حق با او است و در این مسیر استقامت می کند‪».‬‬ ‫رهبر انقالب اسالمی خاطرنشان کردند‪« :‬ملت ایران به‬ ‫دلیل انکه در ‪ 30‬سال گذشته در مقابل امریکا ایستادگی‬ ‫کرد‪ ،‬نه تنها از بین نرفت بلکه قویتر و ریشه دارتر شد‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با تاکید بر اینکه ابرقدرت ها‬ ‫هی��چ گاه به هیچ حدی راضی نخواهند ش��د‪ ،‬افزودند‪:‬‬ ‫«ابرقدرت ها فقط هنگامی دست از پیشروی برمی دارند‬ ‫که مجبور به توقف شوند‪».‬‬ ‫ایش��ان خاطرنشان کردند‪« :‬خداوند به ملت هایی که در‬ ‫راه اه��داف بلند و متعالی گام بردارن��د و به پروردگار‬ ‫توکل کنند قطعا کمک خواهد کرد و ما به این نصرت‬ ‫الهی باور داریم و ان را در ‪ 30‬س��ال گذش��ته به چشم‬ ‫خود دیده ایم‪».‬‬ ‫رهبر انقالب اسالمی تاکید کردند‪« :‬ما همانگونه که به‬ ‫کمک الهی معتقدیم‪ ،‬تاثیر و قدرت عزم ملی را نیز باور‬ ‫داریم‪».‬‬ ‫حض��رت ای��ت اهلل خامن��ه ای همچنی��ن با اش��اره به‬ ‫ظرفیت های فراوان جمهوری اس�لامی ایران و برزیل‬ ‫برای گس��ترش روابط افزودند‪« :‬دو کشور می توانند در‬ ‫زمینه های مختلف از تجربیات یکدیگر استفاده کنند‪».‬‬ ‫دیدار رئیس جمهور الجزایر با مقام معظم رهبری‬ ‫سازمان کنفرانس اس�لامی در مقابل رژیم صهیونیستی‬ ‫اقدام عملی جدی نشان دهد‪ .‬اگر کشورهای اسالمی به‬ ‫مسئولیت خود در قبال فلسطین عمل می کردند‪ ،‬امروز‬ ‫شاهد اجرای توطئه های خطرناک رژیم صهیونیستی بر‬ ‫ضد فلس��طین از جمله سیاس��ت یهودی سازی نبودیم‬ ‫و س��ازمان کنفرانس اسالمی باید تحرک و اقدام عملی‬ ‫جدی در مقابل رژیم صهیونیستی نشان دهد‪.‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫ در دیدار ب��ا عبدالعزیز بوتفلیقه‪ ،‬رئیس جمهور الجزایر‬ ‫و هیات همراه‪ ،‬ضمن بی��ان مطالب فوق ملت الجزایر‬ ‫را ملتی ش��جاع‪ ،‬پیشرو و مترقی خواندند و با اشاره به‬ ‫س��ابقه مبارزه و انقالب مردم الجزایر بر ضد اس��تعمار‬ ‫تاکید کردند‪« :‬سطح روابط دولت ایران و دولت الجزایر‬ ‫از نظر صمیمیت‪ ،‬هیچ گاه در سطح کنونی نبوده است و‬ ‫جایگاه روابط دو کشور اکنون شرایطی استثنایی دارد‪».‬‬ ‫ایش��ان با تاکید بر ل��زوم ارتقای بیش از پیش س��طح‬ ‫همکاری ه��ای اقتص��ادی دو کش��ور‪ ،‬ش��رایط کنونی‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران را نس��بت به ‪ 30‬سال گذشته‬ ‫بس��یار متف��اوت دانس��تند و افزودند‪« :‬پیش��رفت ها و‬ ‫ی ایران نتیجه‬ ‫دس��تاوردهای ب��زرگ جمهوری اس�لام ‬ ‫فش��ارها و تحریم های غرب اس��ت که ایران را متوجه‬ ‫استعدادها‪ ،‬توانایی ها و نیروهای داخلی خود کرد‪».‬‬ ‫رهبر معظم انقالب اس�لامی با اشاره به پیشرفت های‬ ‫علمی ای��ران تاکید کردند‪« :‬همه کش��ورهای اس�لامی‬ ‫ می توانند به چنین جایگاه و پیشرفتی برسند به شرط انکه‬ ‫به نیروهای درونی خود متکی باش��ند و همکاری های‬ ‫خود را با یکدیگر گسترش دهند‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای افزودند‪« :‬جمهوری اسالمی‬ ‫ ایران امادگ��ی دارد تجربیات و توانایی های خود را در‬ ‫زمینه های مختلف در اختیار کش��ورهای اسالمی قرار‬ ‫دهد‪».‬رهبر انقالب اسالمی همچنین با اشاره به اوضاع‬ ‫تاس��ف بار فلس��طین و س��کوت و بی تفاوتی مجامع‬ ‫بین المللی و کشورهای اسالمی خاطرنشان کردند‪« :‬اگر‬ ‫کشورهای اسالمی به مسئولیت خود در قبال فلسطین‬ ‫عمل می کردند‪ ،‬امروز شاهد اجرای توطئه های خطرناک‬ ‫رژیم صهیونیس��تی بر ضد فلس��طین از جمله سیاست‬ ‫یهودی سازی نبودیم‪».‬‬ ‫حض��رت ای��ت اهلل خامنه ای تاکی��د کردند‪« :‬س��ازمان‬ ‫کنفرانس اس�لامی باید تحرک و اقدام عملی جدی در‬ ‫مقابل رژیم صهیونیستی نشان دهد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫همت مضاعف‪ ،‬کار مضاعف‬ ‫امام‬ ‫گفتوگو‬ ‫راه‬ ‫با همت بلندتر و کار بیشتر‬ ‫راه های نرفته را بپیمایید‬ ‫مقام معظم رهبری در پیام نوروزی‪ ،‬سال جدید را سال «همت مضاعف‪ ،‬کار مضاعف» نامگذاری کردند‪ .‬در بخشی‬ ‫از پیام نوروزی ایشان امده است‪« :‬من امسال را به عنوان سال «همت مضاعف‪ ،‬کار مضاعف» نامگذارى می کنم‪ ،‬به‬ ‫امید اینکه در بخش هاى مختلف‪ ،‬بخش هاى اقتصادى‪ ،‬بخش هاى فرهنگى‪ ،‬بخش هاى سیاسى‪ ،‬بخش هاى عمرانى و‬ ‫بخش هاى اجتماعى در همه عرصه ها‪ ،‬مسئوالن کشور همراه مردم عزیزمان بتوانند با گام هاى بلندتر‪ ،‬با همت بلندتر‪،‬‬ ‫با کار بیشتر و متراکم تر‪ ،‬راه هاى نرفت ه را بپیمایند و به هدف هاى بزرگ خود انشاءاهلل نزدیکتر شوند‪ .‬ما به این همت‬ ‫مضاعف نیازمندیم‪ .‬کشور به این کار مضاعف نیازمند است‪ ».‬در این بخش به صورت ثابت درباره راه های رسیدن به‬ ‫همت مضاعف و کار مضاعف از گفته ها و نظرات افراد مختلف استفاده می شود‪.‬‬ ‫مسئوالن متناسب با پیام همت و کار مضاعف تجدید ساختار کنند‬ ‫ی گفت‪« :‬وظیفه مسئوالن در جهت‬ ‫نماینده مردم خرمش��هر در مجلس ش��ورای اسالم ‬ ‫عملی شدن پیام همت مضاعف و کار مضاعف این است که ابتدا صادقانه به خود رجوع‬ ‫کنند و اگر قادر به عملی کردن ان نیس��تند‪ ،‬جوانمردانه فرصت ها را به دیگران محول‬ ‫ی مطورزاده با عنوان این مطلب که برای عملی ش��دن پیام امسال بایستی‬ ‫کنند‪ ».‬مصطف ‬ ‫شرایطی ویژه مهیا کرد‪ ،‬گفت‪« :‬همتی که در کارها اعمال می کنیم را باید مضاعف کنیم‬ ‫و امکانات را به صورت جهش��ی و ویژه به کار بریم‪ ».‬وی ادامه داد‪« :‬این اقدام مستلزم‬ ‫ان است که اعتقاد به اجرای کار در روح‪ ،‬ضمیر‪ ،‬اراده‪ ،‬برنامه ها و نظم کاری همه مسئوالن وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫مسئوالن و مدیران نظام برای اجرا و عملیاتی کردن پیام امسال و دسترسی به اهداف ان‪ ،‬برنامه داشته باشند و‬ ‫از امکاناتی که وجود دارد‪ ،‬اس��تفاده کنند تا عدم تهیه امکانات جدید بهانه ای برای اجرا نشدن این کار نشود‪».‬‬ ‫ی گفت‪« :‬بنابراین ایمان‪ ،‬برنامه و امکانات می تواند در جهت‬ ‫نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسالم ‬ ‫تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری راهگشا باشد‪ ».‬مطورزاده درباره اولویت هایی که برای عملی شدن پیام همت‬ ‫مضاعف و کار مضاعف باید در نظر گرفته شود‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬اولویت ها در بخش های مختلف‪ ،‬متفاوت است‪،‬‬ ‫اما مهم ترین موضوعی که در خصوص زندگی مردم باید انجام داد‪ ،‬کاهش مشکل بیکاری در جامعه است‪ .‬در‬ ‫بخش عمرانی‪ ،‬همت مضاعف و کار مضاعف برای تکمیل پروژه هایی که از قبل ش��روع شده اند‪ ،‬نیاز است‪».‬‬ ‫وی افزود‪« :‬در بخش مسائل فرهنگی و علمی‪ ،‬بسیج تمام امکانات در زمینه تحقیقات و پژوهش برای دست‬ ‫یافتن به پیش��رفت علمی الزم است‪ .‬بنابراین متناسب با هر وضعیتی که در جامعه مطرح است‪ ،‬نوع خاصی از‬ ‫کار باید انجام گیرد‪».‬‬ ‫رسیدن به اهداف سند چشم انداز ‪ 20‬ساله با همت و کار مضاعف تحقق یافتنی است‬ ‫یک عضو هیات رئیس��ه مجلس ش��ورای اس�لامی تصریح کرد‪« :‬ما باید هر چه زودتر‬ ‫در دهه پیش��رفت و عدالت به اهداف س��ند چش��م انداز ‪ 20‬س��اله کش��ور دست پیدا‬ ‫کنیم‪ ».‬حجت االس�لام حس��ین سبحانی نیا با اش��اره به نامگذاری سال جدید از سوی‬ ‫مقام معظم رهبری به نام س��ال همت مضاعف و کار مضاعف اظهار داش��ت‪« :‬از جمله‬ ‫پیش نیازهای دستیابی به پیشرفت و عدالت در مرحله اول‪ ،‬اصالح الگوی مصرف است‬ ‫که سال گذشته نام گرفت و ثانیا همت مضاعف و کار مضاعف که امسال از سوی مقام‬ ‫معظم رهبری نامگذاری ش��ده است‪ ».‬وی تصریح کرد‪« :‬رس��یدن به اهداف سند چشم انداز ‪ 20‬ساله کشور با‬ ‫همت و کار مضاعف محقق شدنی است‪ ».‬وی با اشاره به اینکه همت مضاعف و کار مضاعف مستلزم تحول‬ ‫در بخش های مختلف است‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬همت مضاعف و کار مضاعف می تواند کشور را در زمینه های‬ ‫مختلف اقتصادی‪ ،‬تولید‪ ،‬اش��تغال و در حوزه‪‎‬های فرهنگی و اجتماعی به س��مت رشد و توسعه سوق بدهد‪».‬‬ ‫سبحانی نیا مخاطبین مقام معظم رهبری را قوای سه گانه‪ ،‬احاد مردم‪ ،‬مسئوالن و رسانه های گروهی دانست‪.‬‬ ‫همه باید تالش کنیم که همت و کار مضاعف در حد شعار باقی نماند‬ ‫نماینده مردم انزلی در مجلس شورای اسالمی گفت‪« :‬در کشور ما به شعار سال ‪ 89‬در‬ ‫گذش��ته کمتر توجه شده است‪ ».‬حسن خسته بند با بیان این مطلب که فرمایشات مقام‬ ‫معظم رهبری و نامگذاری این س��ال با نام همت مضاعف و کار مضاعف همه مردم و‬ ‫مسئوالن را ملزم می کند تا انجا که توان دارند تالش کنند‪ ،‬گفت‪« :‬نباید از هیچ اقدامی‬ ‫که منجر به تحقق ش��عار همت مضاعف و کار مضاعف می شود خودداری کنیم‪ ».‬وی‬ ‫ادامه داد‪« :‬با توجه به بحران اشتغال این مهم ضروری است که تمام دست اندرکاران نظام‬ ‫تمامی تالش خود را برای رفع این مشکل به کار گیرند‪ ».‬خسته بند خاطرنشان کرد‪« :‬نیاز است که هر وزارتخانه‬ ‫یک کارگروه ساالنه تشکیل دهد و با بررسی زمانی به صورت متناوب ابعاد سنجی کند که چه مقدار از موضوع‬ ‫محقق شده و در تمامی بخش ها شعار باید محقق شود‪ ».‬وی افزود‪« :‬تعامل سازنده تمامی ادارات و نهادها می تواند‬ ‫نقش بسیار سازنده در انجام کار صحیح و بیشتر داشته باشد‪ ».‬نماینده انزلی در پایان با بیان اینکه این مهم تحقق‬ ‫نمی یابد جز با نهادینه شدن فرهنگ صحیح کار کردن‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬تنها نباید به این شعار توجه داشته باشیم‬ ‫بلکه باید اصالح الگوی مصرف را که در سال گذشته با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری برای توسعه هرچه‬ ‫بیشتر کشور و راه صحیح زندگی کردن به ما معرفی کرده است نیز سرلوحه کار خود قرار دهیم و باید جهت‬ ‫صحیح دست یافتن به این شعارها به مردم شناسانده شود‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫حکومت محرومان‬ ‫اما م تاکید داشتند که حکومت و نظام‬ ‫جمهوری اسالمی می بایست برنامه ویژه ای‬ ‫برای محرومان جامعه داشته باشند‬ ‫قبال باید از شما اقایان تشکر کنم که زحمت کشیدید‬ ‫و ب��ا زحمت به اینجا امدید ت��ا باهم مالقات کنیم و‬ ‫بعضی مس��ائل را عرض کنم‪ .‬مسائلی که اقا فرمودند‬ ‫راجع به خدمت هایی اس��ت که هم وزارت راه و هم‬ ‫وزارت نیرو انجام داده اند و همین طور خدمت هایی که‬ ‫وزارت فرهنگ انجام داده و س��ایر وزارتخانه ها‪ ،‬اینها‬ ‫از اثار حکومت مستضعفین اس��ت‪ .‬در طول تاریخ‪،‬‬ ‫اسکلت حکومت‪ ،‬چه اصل حکومت و چه مجلس ها‬ ‫از وقتی که مجلس تحقق پیدا کرد اال کمی در دوره اول‬ ‫و همین طور ارتش و سایر نهادها‪ ،‬اینها چون از طبقه‬ ‫مرفه بودند و اسکلت حکومت را به اصطالح اشراف‬ ‫و اعیان تشکیل می دادند از این جهت‪ ،‬اطالع از اینکه‬ ‫به قشر مستمند چه می گذرد نداشتند‪ ،‬نمی توانستند‬ ‫بفهمند که مس��تمند یعنی چه؛ فکرشان اصال در این‬ ‫قضیه هیچ وقت وارد نمی شد‪ .‬کسانی که از اول کودکی‬ ‫تا ان وقتی که به حکومت رس��یدند در مهد ارامش و‬ ‫رفاه بار امدند‪ ،‬اینها ادراک این مطلب را که قشر دیگری‬ ‫هم ما داریم که قشر مستمند است نمی کردند‪ .‬اگر هم‬ ‫یک وقتی هم در ذهنشان می امد‪ ،‬عبور می کرد‪ .‬فکر این‬ ‫نبودند که این طبقه هم یک موجودیتی دارد و باید برای‬ ‫موجودیت اینها هم فکری کرد و لهذا در طول تاریخ‪،‬‬ ‫این قشر مستمند و مستضعف و محروم در طول تاریخ‬ ‫شاهنش��اهی و در این تاریخی که ش��ماها هم ادراک‬ ‫کردید زمان محمدرضا و بعضی تان هم زمان رضاخان‬ ‫را ادراک کردید‪ ،‬می بینید که حکومت‪ ،‬حکومت اشراف‬ ‫بود‪ .‬اگر در یک مجلسی یک نفر‪ ،‬دو نفر هم از طبقه‬ ‫محرومین پیدا می ش��د‪ ،‬در یک اقلیت بسیار ضعیف‬ ‫بودند که در مقابل ان جمعیت کثیر نمی توانستند کاری‬ ‫انجام بدهند‪ .‬یکی از نعمت های بزرگی که خدای تبارک‬ ‫و تعال��ی به این ملت عنای��ت فرمود اینکه حکومت‪،‬‬ ‫حکومت مستضعفین است‪ ،‬حکومت محرومین است‪.‬‬ ‫یعنی‪ ،‬انهایی که در راس حکومت واقع ش��دند وقتی‬ ‫که مالحظه می کنید رئیس جمهورش از مدرسه پا شده‬ ‫است امده است رئیس جمهور شده‪ ،‬طلبه مدرسه بوده‪.‬‬ ‫رئیس مجلسش از مدرسه امده است و رئیس مجلس‬ ‫شده است‪ .‬وکالی دیگرش هم‪ ،‬وکال هم همین طور‪.‬‬ ‫االن شما در تمام قشر دست اندرکاران‪ ،‬چه در مجلس‬ ‫و چه در حکومت یک نفر از ان اش��خاصی که در ان‬ ‫وقت ها‪ ،‬در زمان شاهنشاهی کفیل امر بود یک نفر از‬ ‫اشباه انها را شما نمی بینید‪.‬‬ ‫سخنرانی در جمع کارکنان وزارتخانه های راه و نیرو‬ ‫‪7‬‬ ‫یادداشت‬ ‫دولت‬ ‫شورای نگهبان و‬ ‫قوه قضائیه‬ ‫برای احزاب‬ ‫پدری کنند‬ ‫سید حسین موسوی تبریزی‪ /‬دبیر مجمع محققین و مدرسین‬ ‫پیش��نهاد عل��ی مطهری نش��ان دهنده حس��ن نیت و‬ ‫دغدغه ای اس��ت که وی برای حفظ نظام دارد‪ ،‬اما من‬ ‫معتقدم که نه چنین جریان و حزبی ش��کل می گیرد و‬ ‫نه اصال لزومی دارد که شکل گیرد‪.‬‬ ‫این بدان معنا نیس��ت که ما تک حزبی داش��ته باشیم‪،‬‬ ‫رمز جلوگیری از تکرار حوادث ‪88‬‬ ‫حسین فرهنگی‪ /‬عضو هیات رئیسه فراکسیون اصولگرایان مجلس‬ ‫گروه ها و جریانات سیاسی کشور باید توجه داشته باشند که برای جلوگیری از انچه در‬ ‫انتخابات سال گذشته به وقوع پیوست باید به قانون التزام و پایبندی داشته باشند‪ .‬رعایت‬ ‫قانون حل کننده تمامی مشکالت و نارسایی هایی است که در کشور وجود دارد‪ .‬اگر در‬ ‫س��ال گذشته نیز تمامی احزاب و جریانات سیاسی کشور خود را ملزم به رعایت قانون‬ ‫می کردند دیگر ش��اهد وقوع حوادث تاسف بار سال گذشته نبودیم‪ .‬یکی از بخش هایی‬ ‫که در سال گذشته با اسیب های بیشتری مواجه شد‪ ،‬دستگاه سیاست خارجی کشور بود؛‬ ‫به دلیل عدم اعتقاد برخی گروه ها به لزوم رعایت قانون‪ ،‬کشورهای دیگر هجمه های فراوانی‬ ‫را متوجه منافع و مصالح ملی ما کردند و ما هنوز در حال هزینه دادن برای این گونه اقدامات‬ ‫هستیم‪ .‬طبیعی است که تمامی رقبای انتخاباتی عالقه دارند که برنده ان رقابت باشند‪ ،‬اما‬ ‫باید توجه داشت هر انتخاباتی دارای یک برنده و یک بازنده است و بازندگان و معترضانی‬ ‫که انتقادی به روند انتخابات دارند‪ ،‬باید مسیر قانونی خود را به منظور احقاق حقوقشان‬ ‫طی کنند؛ امری که متاسفانه در انتخابات دور دهم ریاست جمهوری اجرا نشد‪ .‬در تمامی‬ ‫کشورهایی که خود را ملتزم به رعایت قانون می دانند نیز اینچنین است‪ .‬اگر به خاطر داشته‬ ‫باشید در انتخابات گذشته امریکا و پیش از اغاز دور دوم ریاست جمهوری جورج بوش‬ ‫کاندیداهای رقیب دارای ارای نزدیک به هم بودند و گروه بازند ه تردیدهای بسیاری نسبت‬ ‫به صحت برگزاری انتخابات داشت اما زمانی که مرجع نهایی تصمیم گیر در امر انتخابات‬ ‫یعنی دادگاه فدرال امریکا رای به س�لامت انتخابات داد‪ ،‬گروه بازنده نیز این تصمیم را‬ ‫پذیرفت و از ان تبعیت کرد‪ .‬البته در کشور ما فاصله ارای انتخاباتی کاندیداهای رقیب بسیار‬ ‫زیاد بود اما در صورتی که معترضان به نتیجه انتخابات خود را ملزم به رعایت قانون و طرح‬ ‫دعوی خود نزد دستگاه قضا می دیدند‪ ،‬دیگر با حجم مشکالت فزاینده انتخابات ‪ 88‬مواجه‬ ‫نمی شدیم‪ .‬انتخابات سال گذشته فرصتی بود تا از حضور قاطع ملت در پای صندوق های‬ ‫رای برای چیره ش��دن بر حجم مشکالت کشور به ویژه در بخش خارجی استفاده کنیم‬ ‫اما متاس��فانه عدم تبعیت از قانون تمامی فرصت ها را به تهدید و چالش مبدل س��اخت‪.‬‬ ‫البته خوشبختانه با گذشت یک سال از برگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری‪،‬‬ ‫قضیه فیصله پیدا کرده است و مردم به تدریج متوجه واقعیت ماجرا شده اند‪ .‬این روزها‬ ‫دیگر فردی نس��بت به صحت برگزاری انتخابات تردیدی ندارد اما باید برای انتخابات‬ ‫اتی پیش بینی هایی کرد تا از وقوع مجدد حوادث س��ال گذش��ته جلوگیری شود‪ .‬در‬ ‫روزهای نخست برگزاری انتخابات‪ ،‬گروه های سیاسی اعتراضاتی را مطرح کردند که‬ ‫در جایگاه خود قابل رس��یدگی و بررسی بود اما در مراحل بعدی از شیوه هایی بهره‬ ‫جستند که پیش از انکه اعتراض به روند برگزاری انتخابات تلقی شود‪ ،‬امری به منظور‬ ‫زیر س��ئوال بردن کلیت نظام براورد می شود‪ .‬در حوادث پس از انتخابات معترضان‬ ‫به تدریج از روند پیگیری اعتراض های قانونی فاصله گرفتند و موجب طرح حضور‬ ‫افرادی در تجمعات پس از انتخابات ش��دند که اساس��ا نظام را قبول نداش��تند‪ .‬البته‬ ‫بس��یاری از اف��رادی که در راهپیمایی ‪25‬خرداد حضور داش��تند زمانی که از حضور‬ ‫افراد مغرض در این تجمعات اطالع حاصل کردند در راهپیمایی روز عاشورا شرکت‬ ‫نداش��تند و بسیاری از کس��انی که در روز عاشورا تجمع کردند نیز با اگاهی از اقدام‬ ‫اشوبگران برای خدشه وارد کردن بر کلیت نظام در ‪9‬دی ماه به همراه بسیاری از مردم‬ ‫به خیابان ها امدند تا از انچه توسط اخاللگران در سطح کشوری انجام می شد تبری‬ ‫جویند و خوش��بختانه امروز کمتر کسی اس��ت که به صحت دهمین دوره انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری شک و تردید داشته باشد‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫یعنی بگوییم یک ع��ده از این طرف خوب اند و یک‬ ‫ع��ده از ان ط��رف‪ ،‬و اینها یک حزب تش��کیل دهند‬ ‫و بقیه که مانده اند‪ ،‬بد هس��تند‪ .‬مس��لما کشور نیاز به‬ ‫حزب های بزرگی دارد که ازاد در عضو گیری باشند‪.‬‬ ‫مهم ترین مشکل مان این است که کیفیت کار سیاسی و‬ ‫مبارزات سیاسی و رقابت سیاسی را بلد نیستیم‪.‬‬ ‫ب��ه صرف اینک��ه ع��ده ای در لب��اس اصالح طلبی یا‬ ‫اصولگرای��ی‪ ،‬ب��ه سوء اس��تفاده از عناوی��ن بپردازند‪،‬‬ ‫نمی توان انه��ا را محدود کرد‪ ،‬باید اجازه داده ش��ود‬ ‫ک��ه احزاب در عین اینکه رقابتی ازادانه با هم داش��ته‬ ‫باش��ند‪ ،‬در چارچوب قانون اساسی رسانه داشته و با‬ ‫م��ردم حرف بزنن��د و در نهایت این مردم باش��ند که‬ ‫تصمیم بگیرند که چه کس��ی خوب است و چه کسی‬ ‫بد است‪.‬‬ ‫تا میان گروه ها و احزاب‪ ،‬ازادی و رقابت مسالمت امیز‬ ‫نباش��د و قدرت دولت به یک طرف سنگینی کند و با‬ ‫«مساله شر» و تحلیلی بر کتاب دا‬ ‫رضا قائمی‪ /‬دبیرکل جامعه زینب(س)‬ ‫س��خن گفتن از کتابی که بیش از حجمش‪ ،‬معنا در ان خوابیده‪ ،‬در س��طوری کوتاه‬ ‫دش��وار است‪ .‬معانی که تصورش بیش از انکه در نوشته سخت باشد‪ ،‬در عالم واقع‬ ‫دش��وار اس��ت‪ .‬انچه در پی می اید تنها اشاره به وجهی اس��ت از وجوه بسیاری که‬ ‫می توان در خواندن این کتاب و کتاب هایی از این دس��ت درکش نمود‪ .‬با این حال‬ ‫این نوش��تار به حواش��ی کت��اب «دا» کاری ندارد و تنها به مت��ن ان نظر دارد‪ .‬کتاب‬ ‫«دا»‪ ،‬دو روی��ه دارد‪ :‬روی��ه اول زن��ی را روایت می کند که می ت��وان القابی همچون‬ ‫ش��یرزن‪ ،‬اس��وه اس��تقامت و نظایر انها را ب��ه او داد‪ .‬اما روی��ه دوم‪ ،‬انبوهی از رنج‬ ‫اس��ت و مرارت و مصیبت که البته در بسیاری از کتب اینچنینی خوابیده است‪ .‬اگر‬ ‫هر خاطره یا رمان یا دست نوش��ته یا وصیت نامه ای از هر جنگی را بیابید‪ ،‬س��ایه ای‬ ‫از رن��ج و غم در ان نهفته اس��ت‪ .‬جن��گ‪ ،‬در هر صورتش‪ ،‬رنج اور اس��ت‪ .‬اگرچه‬ ‫جنگ در ذات عالم اس��ت و انس��ان در وضعیت صلح نیز در جنگ با خواهش های‬ ‫نفسانی است و این وضعیت تا ابد در ذات انسان نهفته است‪ ،‬بلکه باعث تعالی اش‬ ‫می ش��ود‪ ،‬اما رنج برخاس��ته از عالم‪ ،‬برای هر انس��انی دردناک است و او را به تامل‬ ‫وا می دارد‪ .‬می دانیم که یکی از اقس��ام صبر‪ ،‬صبر بر رنج اس��ت‪ .‬هر روایتی از جنگ‬ ‫هش��ت س��اله را ببینیم‪ ،‬روحی از رنج در ان نهفته اس��ت‪ .‬جنگ‪ ،‬باالخص در این‬ ‫صحنه‪ ،‬ماالمال از رنج و ش��ر و سختی است‪ .‬کشته و خونین شدن و از دست دادن‬ ‫برادر و پدر و خانمان و فرزند و هزاران س��ختی دیگر‪ ،‬همگی رنج است‪ .‬شری که‬ ‫هم��ه انها که در ان حادثه قرار دارند‪ ،‬با ان دس��ت به گریبانند و اصوال روایت های‬ ‫انها‪ ،‬زمانی در اوجش قرار می گیرد که رنجی را وصف یا روایت می کنند‪ .‬بار دیگر‬ ‫با این نگاه انچه از جنگ خواند ه یا شنیده اید را مرور کنید‪ .‬اوج داستان یا روایت در‬ ‫توصیف همین رنج هاست‪ .‬دستکم‪ ،‬فصل دوازدهم «دا» را دوباره مرور کنید‪.‬‬ ‫مس��اله شر‪ ،‬یکی از مهم ترین مس��ائلی است که در علم کالم یا فلسفه دین از ان بحث‬ ‫می ش��ود‪ .‬تقریر ان به این شرح است که اگر خدای قادر مطلق‪ ،‬عالم مطلق و خیرخواه‬ ‫محض وجود دارد‪ ،‬یک خداباور چگونه می تواند به رغم وجود این همه شر و رنج در‬ ‫عالم‪ ،‬همچنان به وجود خدا باور داش��ته باشد؟ اگر قادر است پس شر را رفع کند‪ ،‬اگر‬ ‫عالم است پس می داند و اگر خیرخواه است‪ ،‬پس چرا این همه شر وجود دارد؟ اندکی‬ ‫تامل کنید‪ .‬به واقع‪ ،‬مساله ای سرنوشت ساز و البته در بحران ها و رنج ها مبتال به است‪ .‬مگر‬ ‫ندیده ایم که بسیاری در مصیبت ها طاقت از کف می دهند‪.‬‬ ‫اما خدای انس��ان رزمنده دفاع مقدس چگونه خدایی است؟ ایا خدایی که قادر است و‬ ‫عالم است و خیرخواه‪ ،‬اینچنین جنگ دردناکی را بر قومی روا داشته که از اندک اقوامی‬ ‫اس��ت که در عالم امروز‪ ،‬داعیه برقراری حکومت دینی دارد؟ دوباره روایت هایی که از‬ ‫جنگ خوانده اید را مرور کنید‪ .‬به راس��تی چگونه اینچنین امر دشواری برای کوچک و‬ ‫بزرگ‪ ،‬باس��واد و بیسواد و عامی و نخبه جنگ و دفاع مقدس‪ ،‬توجیه شده بوده؟ شاید‬ ‫برای انکه نظام معنایی ما از ان عالم تکمیل شود‪ ،‬نیازمند روایت های فراوان و بیش از این‬ ‫هستیم تا بتوان توجیه رنج و شری که یک انسان رزمنده خط مقدم یا پشت جبهه در ان‬ ‫روزگار درک می کرده را نه با استدالل و عقالنیت این دنیایی و تفسیرهای ما از عالم و ادم‪،‬‬ ‫انگونه که در فلسفه دین و بسیاری از علوم نوین ارائه می شود‪ ،‬بلکه به درکی وجودی‬ ‫و علمی حضوری دریافت‪ .‬با این حال‪ ،‬من نمی خواهم دفاع مقدس را صرفا به روضه‬ ‫و دعا منحصر کنم‪ .‬نگارنده رنج و شر جنگ را درک نکرده و اشنایی اش تنها به همین‬ ‫روایت ها بوده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫حمایت از یک طرف‪ ،‬ط��رف دیگر را تضعیف کند‪،‬‬ ‫جامع��ه نمی توان��د بدون تن��ش باش��د‪ .‬جامعه وقتی‬ ‫می توان��د بدون تنش باش��د که همه اح��زاب ازادانه‬ ‫امکان رقابت داشته باشد‪.‬‬ ‫حاکمیت‪ ،‬دول��ت و نهادهایی مانند ش��ورای نگهبان‬ ‫و ق��وه قضایی��ه‪ ،‬باید برای همه اح��زاب نقش پدری‬ ‫ایفا کنند و همان گونه ک��ه پدر در قبال فرزندان خود‬ ‫یکس��ان رفتار می کند‪ ،‬انها هم باید بر اساس قانون با‬ ‫همه احزاب‪ ،‬یکس��ان رفتار کنند ت��ا اینکه در جامعه‬ ‫تنشی نباشد‪.‬‬ ‫جامعه ما برای پیش��رفت خود نی��از به ارامش دارد‪،‬‬ ‫ارامش��ی را می توان ارامش نامید که مردم بپذیرند که‬ ‫در کشور خود امنیت دارند و می توانند ازادانه فعالیت‬ ‫و استعدادهایش��ان را شکوفا کنند و این طور نباشد که‬ ‫فقط یک گروه خاصی در کش��ور حق حاکمیت پیدا‬ ‫کنند‪ .‬باید همواره در نظر داش��ته باش��یم که رس��یدن‬ ‫ب��ه ارامش از راه و اصول صحیح ان انجام ش��ود‪ ،‬نه‬ ‫اینکه تنها ارامش قبرستانی داشته باشیم‪ .‬درست است‬ ‫ک��ه جامعه احتیاج به ارام��ش دارد‪ ،‬اما تحقق ارامش‬ ‫نیازمن��د اج��رای مقدماتی اس��ت‪ .‬صحبت های اقای‬ ‫هاش��می در نمازجمعه معروف ش��ان‪ ،‬تنه��ا می تواند‬ ‫یک مقدم��ه خوبی برای رس��یدن به ارامش باش��د‪،‬‬ ‫ن��ه اینکه انها حتما می تواند اصالحات را ایجاد کنند‪.‬‬ ‫ان پیش��نهادها تنه��ا می تواند یک مقدم��ه ای برای به‬ ‫وج��ود امدن امنیت‪ ،‬ارام��ش و اصالحات در جامعه‬ ‫باش��د و می طلبد که بعد از ان‪ ،‬هر دو طرف بنش��ینند‬ ‫و مشکالت جامعه را اصالح کنند‪ .‬البته متاسفانه یک‬ ‫عده تازه به دوران رس��یده که تنها جایگاه خودش��ان‬ ‫را در نف��ی دیگ��ران می دانن��د‪ ،‬ن��ه تنه��ا گفته ه��ای‬ ‫ی هاش��می ک��ه گاهی فرمایش��ات رهبری را هم‬ ‫اقا ‬ ‫نمی توان��د تحمل کنند‪ .‬گاهی بعض��ی عنوان می کنند‬ ‫درس��ت اس��ت که رهبری جایگاه خ��ودش را دارد‪،‬‬ ‫تغییر نرخ مکالمات به معنای گرانی نیست‬ ‫صابر فیضی‪ /‬مدیرعامل شرکت مخابرات ایران‬ ‫ش��رکت مخابرات ایران پس از اتمام فرایند خصوصی سازی‬ ‫و تعیین اعضای جدید در هیات مدیره با اصل مش��تری مداری‬ ‫و اس��تفاده از خدم��ات جدید برای حرکت به س��مت دولت‬ ‫الکترونیکی و همچنین ارائ��ه خدمات الکترونیکی برای همه‬ ‫نهادهای دولتی‪ ،‬عمومی و خصوصی با تعرفه های مناس��ب یا‬ ‫مورد قبول مشتری پیش خواهد رفت‪ .‬برای این منظور تعامل‬ ‫خوب��ی با نهادهای دولتی و عمومی و س��ایر دارندگان مجوز‬ ‫فعالیت در زمینه فناوری اطالع��ات و فناوری ارتباطات صورت خواهد گرفت‪ .‬در‬ ‫عین ح��ال فعالیت های برون مرزی در مورد مش��ارکت با س��ایر اپراتورها را پیگیری‬ ‫خواه��د کرد که تمامی موارد یاد ش��ده خالصه اس��ت از مخابرات این��ده‪ .‬فرایند‬ ‫خصوصی س��ازی شدن چندان کم چالش نبوده است و از سویی دیگر چالشی که در‬ ‫ادامه می اید نه تنها گریبانگیر شرکت مخابرات‪ ،‬بلکه دیگر شرکت ها و نهادهایی که‬ ‫پا به عرصه خصوصی سازی شدن می گذارند‪ ،‬خواهد شد‪.‬‬ ‫تغیی��ر رویک��رد کارکن��ان و مدیران ش��رکت در پذیرش این تغیی��ر ‪ -‬از دولتی به ‬ ‫خصوص��ی ‪ -‬در س��ازمان ها و نهادها و تدوین و اجرای قوانین بر اس��اس رویکرد‬ ‫جدید از جمله مهم ترین چالش هاست‪ .‬اینکه تا پیش از این نوع برخورد کارمندان با‬ ‫مردم حکومتی بوده و اینک باید این نوع برخورد عوض شود‪ ،‬نیازمند فرهنگ سازی‬ ‫اس��ت‪ .‬با این حال باید در نظر داش��ت که اولویت نخست شرکت مخابرات بعد از‬ ‫خصوصی س��ازی و در دوره جدید‪ ،‬اصالح قوانین و مقررات است‪ .‬چراکه شرکت‬ ‫مخابرات تاکنون بر اس��اس قوانین دولتی اداره می ش��د که ب��ا واگذاری ان به بخش‬ ‫خصوصی این قوانین باید تغییر کند؛ از همین روی ش��رکت بر اساس قانون تجارت‬ ‫اداره خواهد شد‪.‬‬ ‫نکته دیگر انکه سیاس��ت ش��رکت مخابرات در دوره جدید تثبیت مدیران است و‬ ‫تمرکز در این دوره بر تغییر قوانین و س��اختار دولتی اس��ت نه افراد‪ .‬از طرفی تغییر‬ ‫قوانین با هدف روان تر ش��دن امور انجام خواهد شد و مشتری مداری و رسیدگی به‬ ‫کارکنان شرکت از دیگر برنامه های کاری شرکت مخابرات در دوره جدید است‪ .‬در‬ ‫این میان موضوع اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها مورد توجه است اما باید بگویم‬ ‫درس��ت اس��ت مخابرات از دولت یارانه نمی گیرد اما ممکن است که هدفمند کردن‬ ‫یارانه ها در این زمینه تاثیر گذار باشد اما به طور مستقیم نیست‪ .‬در این صورت اتفاق‬ ‫می افتد که قیمت تمام شده را افزایش دهد در این شکل مجبور به افزایش تعرفه ها‬ ‫هس��تیم‪ .‬البت��ه هنوز به این نتیجه نرس��یده ایم که این اجرای ای��ن قانون بر تعرفه ها‬ ‫تاثیر گذار است‪ .‬با این حال موضوع تعدیل تعرفه های مخابراتی در سال های گذشته‬ ‫در دس��تور کار بوده است‪ .‬این تعدیل صرفا به معنای افزایش نرخ ها نیست‪ .‬به طور‬ ‫مثال در برخی مس��یر ها نرخ مکالمات بس��یار گران است مانند تماس از تلفن ثابت‬ ‫از تهران به بندرعباس و در برخی مس��یرها بس��یار ارزان است مانند تماس از تلفن‬ ‫ثابت از تهران به کرج‪ .‬با توجه به بررسی هایی که تاکنون انجام شده است‪ ،‬این موارد‬ ‫مشخص شده است که در مسیرهایی که مقرون به صرفه است و نرخ ها ارزان است‬ ‫نرخ تعرفه ها افزایش یابد و در مس��یرهایی که مقرون به صرفه نیست‪ ،‬نرخ تعرفه ها‬ ‫کاه��ش یابد‪ .‬در واق��ع تعدیل تعرفه ها را داریم و تاکیدمان بر تغییر اس��ت نه لزوما‬ ‫افزایش یا کاهش قیمت ها‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫فرمایش خودش را می فرماید‪ ،‬اما ما وظیفه خودمان‬ ‫را جداگانه بای��د عمل کنیم‪ .‬حداقل مقدمات ایجاد‬ ‫ارامش‪ ،‬همان اجرای گفته های اقای هاش��می است‬ ‫و تازه این امر هم شروع کار است و دنبالش هم باید‬ ‫ادامه پیدا کند‪ .‬ایجاد ارامش در جامعه شدنی است‪،‬‬ ‫واقعا هم می شود و انهایی که نمی گذارند در جامعه‬ ‫ارامش ایجاد شود‪ ،‬واقعا خیانت بزرگی به کشور و‬ ‫نظام جمهوری اسالمی می کنند‪ .‬نباید فضا به گونه ای‬ ‫شود که تنها یک گروه خاص با طرز تفکرات معین‬ ‫از رسانه ملی استفاده کنند‪.‬‬ ‫اگ��ر در جامعه ما فضا به گونه ای ش��ود که تنها یک‬ ‫گروه حق صحبت و گروه دیگر برای انها محدودیت‬ ‫ایجاد ش��ود‪ ،‬این ارامش نیس��ت و اگر ارامشی هم‬ ‫باشد‪ ،‬ارامشی قبرستانی است و نمی تواند ادامه پیدا‬ ‫کند‪ ،‬قطعا در جایی ولو به عنوان دیگری این ارامش‬ ‫به هم می خورد‪.‬‬ ‫اشتی ملی ‪ -‬تعامل سیاسی‬ ‫مریم بهروزی‪ /‬دبیرکل جامعه زینب(س)‬ ‫هزینه هایی که پس از انتخابات س��ال گذشته متوجه کشور‬ ‫شد‪ ،‬ناش��ی از افراط و تفریط گروه ها و جناح های سیاسی‬ ‫کشور بود؛ افرادی که فراموش کرده بودند برای پاسداری‬ ‫و وف��اداری به ارمان های انقالب باید نس��بت به اصول ان‬ ‫که همانا التزام به قانون اس��ت حس��اس ب��ود‪ .‬حرکت در‬ ‫راس��تای خط اعتدال��ی والیت فقیه موجب خواهد ش��د تا‬ ‫از خطراتی که به واس��طه دشمنی کش��ورهای متخاصم با‬ ‫سیاس��ت های جمهوری اس�لامی ایران برای ما ترس��یم ش��ده است به سالمت‬ ‫عب��ور کنیم که انش��اءهلل اینچنی��ن نیز خواهد ش��د‪ .‬ما باید به نح��وی درصدد‬ ‫جبران اش��تباهات سال گذش��ته خود باش��یم؛ عادالنه رفتار کنیم و صادقانه نیز‬ ‫کوتاهی ه��ای خود را بپذیریم‪ .‬هر دو جریان اصلی انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫بای��د بپذیرند که اش��تباهاتی در روزهای پیش و پس از انتخابات داش��تند و با‬ ‫رفتار خود موجب به وجود امدن مش��کالتی در کش��ور ش��دند‪ .‬اگ��ر بخواهیم‬ ‫قض��اوت درس��تی از عملکرد گروه های سیاس��ی کش��ور داش��ته باش��یم باید‬ ‫گف��ت که هر دو گ��روه مرتکب خطاهایی ش��دند که فاز نخس��ت ان همزمان‬ ‫ب��ا برگ��زاری مناظره های انتخاباتی کلی��د خورد‪ .‬اگر احزاب کش��ور با رعایت‬ ‫قان��ون به س��مت عدالت‪ ،‬همبس��تگی و هم��کاری پیش می رفتن��د و به عرصه‬ ‫سیاسی کشور نیز تعهد داشتند ما دیگر شاهد وقوع حوادث پس از انتخابات سال‬ ‫گذشته نبودیم‪.‬‬ ‫مناظره های چالش برانگیز انتخابات ‪ 88‬مردم و احزاب سیاس��ی کشور را تحریک‬ ‫ک��رد و گروه��ی دیگر نیز برای عقب نمان��دن از قافله انتخابات مرتب��ا مردم را به‬ ‫خیابان می کش��اند که البته با رافت و صبوری نظام به ویژه مقا م معظ م رهبری هنوز‬ ‫اقدام تنبیهی در مورد انها اعمال نش��ده اس��ت‪ .‬این در حالی اس��ت که این افراد از‬ ‫جمله کسانی بودند که استحقاق برخورد دستگاه قضایی را داشتند و تنها به واسطه‬ ‫بزرگواری رهبر انقالب با انها برخورد نش��ده است‪ .‬مشکالتی که هنجارشکنان به‬ ‫وجود اوردند موجب شد تا دول خارجی از ناهنجاری های کشور سوءاستفاده کنند‪.‬‬ ‫مس��لم اس��ت که اتفاقاتی که در دوره انتخابات و پس از ان رخ داد‪ ،‬بی سابقه و در‬ ‫واقع تجربه جدیدی بود و کش��ور ما را در وضعیتی قرار داده است که ناگزیر باید‬ ‫از ان خارج می شد‪.‬‬ ‫برای برون رفت از این وضعیت و رسیدن به یک سامان مناسب و تعادل سیاسی و‬ ‫اجتماعی باید بین جریان های مختلف کشور نزدیکی‪ ،‬تعامل و اشتی ملی و سیاسی‬ ‫ی بتواند همراه با پیشامدهای کشور و اتفاقات خیری که‬ ‫صورت گیرد تا افکا ر عموم ‬ ‫می افتد‪ ،‬همگام و همنوا باشد که این مساله نیازمند وجود مقدماتی یعنی شکل گیری‬ ‫اشتی ملی و تعامل سیاسی است‪.‬‬ ‫گروه ها و جریانات سیاس��ی باید التزام خود را به قانون و والیت فقیه اثبات کنند‬ ‫تا مش��خص ش��ود که انچنان که گفته می ش��ود بر طبل دش��منان نظام و انقالب‬ ‫نمی کوبند و با انها همنوازی نمی کنند‪ .‬مردم ما منتظر تغییر رفتار برخی گروه های‬ ‫سیاس��ی کشور هس��تند که البته در دو جریان اصلی سیاس��ی حضور دارند‪ .‬باید‬ ‫حفظ منافع ملی مورد توجه قرار گیرد و احزاب نیز در رقابت های سیاسی چالش‬ ‫ایجاد نکنند‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫خبر نامه‬ ‫احمدی نژاد‪ ،‬داسیلوا و اردوغان‬ ‫توافق کردند‬ ‫ترکیه‪ ،‬محل مبادله‬ ‫سوخت راکتور تهران‬ ‫در نهایت پ��س از کش��مکش های فراوانی که میان‬ ‫ای��ران و کش��ورهای غرب��ی ص��ورت گرفت محل‬ ‫مبادله س��وخت راکتور تحقیقاتی تهران مش��خص‬ ‫ش��د‪ .‬براس��اس توافق��ات ص��ورت گرفت��ه می��ان‬ ‫روس��ای جمه��ور ای��ران و برزیل و نخس��ت وزیر ‬ ‫ترکیه‪ ،‬اس��تانبول محل اصلی تبادل سوخت راکتور‬ ‫تهران خواهد بود‪ .‬دس��تگاه سیاست خارجی کشور‬ ‫که این روزها به واس��طه برگزاری اجالس گروه ‪15‬‬ ‫بسیار پرمشغله است‪ ،‬تالش کرد تا از فرصت حضور‬ ‫لوئیس ایناسیو لوال داس��یلوا رئیس جمهور برزیل در‬ ‫ایران بهره برداری کرده و موضوع سوخت راکتور تهران‬ ‫را برای همیش��ه فیصله دهد‪ .‬با وجود انکه مس��ئوالن‬ ‫کش��ورمان پیش از این بر لزوم مبادله سوخت راکتور‬ ‫تحقیقاتی تهران در خاک کش��ور تاکی��د می کردند اما‬ ‫پس از برگزاری نشست سران کشورهای ترکیه‪ ،‬برزیل‬ ‫و ایران بود که رامین مهمانپرس��ت سخنگوی دستگاه‬ ‫سیاس��ت خارجی کش��ور به جمع خبرن��گاران امد و‬ ‫اظهار داش��ت‪« :‬در پایان این دیدار سه جانبه مقرر شد‬ ‫در صورتی که میان مقامات ایران با اعضای گروه وین‬ ‫که شامل کشورهای فرانس��ه‪ ،‬امریکا وروسیه هستند‪،‬‬ ‫توافقی صورت گیرد ظرف مدت یک ماه مبادله سوخت‬ ‫انج��ام می گی��رد‪ ».‬وی افزود‪« :‬این س��وخت در ترکیه‬ ‫نگهداری می ش��ود و تحت نظارت مس��ئوالن اژانس‬ ‫بین الملل��ی انرژی اتمی و ایران تبادل خواهد ش��د‪ .‬ما‬ ‫‪1200‬کیلوگرم س��وخت ‪3/5‬درصد را با ‪120‬کیلوگرم‬ ‫فاطمه رجبی؛ حمالت جدید‬ ‫فاطمه رجبی بار دیگر تی��ر در کمان انتقادات خود قرار‬ ‫داد و پس از خاتمی‪ ،‬کروبی‪ ،‬موس��وی‪ ،‬رضایی‪ ،‬هاشمی‬ ‫ و حت��ی احمدی نژاد ای��ن بار مصطف��ی پورمحمدی‪،‬‬ ‫رئی��س س��ازمان بازرس��ی کل کش��ور را ه��دف قرار‬ ‫داد‪ .‬وی در رابط��ه با وزیر کش��ور اس��بق احمدی نژاد‬ ‫می گوی��د‪ « :‬مصطف��ی پورمحم��دی روز انتخابات به‬ ‫موس��وی تبریک گفت‪ .‬خیلی هم دور از ذهن نیس��ت‪،‬‬ ‫اقای پورمحمدی در هم��ان زمان وزارت می گفتند وی‬ ‫نیروی احمدی نژاد نبوده و با او همراه نیس��ت و از نظر‬ ‫ی وابس��ته است‪ ».‬همسر‬ ‫فکری و برنامه به اقای هاش��م ‬ ‫غالمحسین الهام همیش��ه به بیان مواضع انتقادی شهره‬ ‫است‪ .‬منتقد همیشگی مخالفان دولت حتی از زیر سوال‬ ‫بردن عملکرد رئیس دولت نیز ابایی نداشته است و در‬ ‫نامه ای سرگشاده از احمدی نژاد خواست در دیدگاهشان‬ ‫درباره حضور زنان در کابینه تجدید نظر کند‪ .‬وی با اشاره‬ ‫به اینکه انتخاب زنان برای مس��ندهای قدرت یک رویه‬ ‫فمنیس��تی است‪ ،‬می گوید‪« :‬من نظر خود را به صراحت‬ ‫بیان می کنم و این نگاه فمنیس��تی را نادرست می دانم‪».‬‬ ‫هنگامی که فاطمه رجبی در سال ‪ 84‬محمود احمدی نژاد‬ ‫را به عنوان «معجزه هزاره س��وم» معرفی کرد‪ ،‬از موضعی‬ ‫ارمانی و ایدئولوژیک به حمایت از رئیس جمهور جدید‬ ‫ایران پرداخت‪ .‬همسر غالمحسین الهام انقدر این تغییر‬ ‫بزرگ را در راس��تای ارمان هایش ارزیابی کرد که حتی‬ ‫روی جلد کتابش را با عکس احمدی نژاد و دعای مشهور‬ ‫فرج که رئیس جمهور ایران در تمام س��خنرانی هایش با‬ ‫قرائت ان باب سخن را می گشود‪ ،‬مزین می کرد‪ .‬رجبی‬ ‫در تمام س��ال های پس از ‪ 84‬همواره‪ ،‬مدافع سرسخت‬ ‫‪10‬‬ ‫احمدی نژاد بود و دشمن سرسخت دشمنانش‪ .‬او در رد ‬ ‫هاشمی رفسنجانی‪ ،‬محمد خاتمی‪ ،‬میرحسین موسوی‪،‬‬ ‫مهدی کروبی‪ ،‬ناطق ن��وری‪ ،‬مهدوی کنی‪ ،‬علی مطهری‪،‬‬ ‫علیرضا بهشتی و‪ ...‬نوش��ته های بی شماری دارد‪ .‬همسر‬ ‫غالمحس��ین الهام‪ ،‬س��خنگوی پیش��ین دولت در تمام‬ ‫اظهاراتش به اصالح طلبان حمله می کند‪ .‬وی از هر فرصتی‬ ‫برای این کار سود می جوید‪ .‬انتقادات رجبی سبک منحصر‬ ‫ی که روزنامه جمهوری اسالمی‬ ‫به فردی داشت‪ .‬وی هنگام ‬ ‫ ب��ه انتقاد از محمود احمدی نژاد پرداخت این روزنامه را‬ ‫س��وخت ‪20‬درصد معاوضه خواهیم کرد اما جزییات‬ ‫ان را پس از توافق با اعضای گروه وین اعالم خواهیم‬ ‫کرد‪».‬‬ ‫با توجه به حل و فصل ش��دن مس��اله سوخت راکتور‬ ‫تحقیقاتی تهران‪ ،‬به نظر می رسد که نقشه های رسانه های‬ ‫غربی به منظ��ور بی نتیجه عنوان کردن تالش های ایران‬ ‫ب��رای رایزنی با مقام��ات ترکیه و برزیل خنثی ش��ده‬ ‫باش��د‪ .‬پیش از این خبرگزاری فرانسه با انتشار خبری‬ ‫مدعی شده بود که رجب طیب اردغان به دلیل بی نتیجه‬ ‫دانس��تن نشس��ت تهران از حضور در ایران خودداری‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬این در حالی است که نخست وزی ر ترکیه‬ ‫در ساعت های اغازین روز دوشنبه هفته گذشته و پیش‬ ‫از برگزاری اجالس س��ران گ��روه ‪ 15‬به تهران امد تا‬ ‫نشان دهد که اخبار این رسانه تنها جوسازی تبلیغاتی‬ ‫است‪.‬‬ ‫کش��ورهای غربی که درصدد بودند تا با غوغاساالری‬ ‫رس��انه ای این طور وانمود کنند که ایران با کشورهای ‬ ‫ترکی��ه و برزیل برای مبادله س��وخت راکتور تهران به‬ ‫توافق نمی رس��د و پس از ان اف��کا ر عمومی جهان را‬ ‫برای اعمال اقدامات تنبیه��ی علیه تهران متقاعد کنند‬ ‫در دستیابی به اهداف خود ناکام مانده اند‪ .‬پایگاه خبری‬ ‫«واین مدس��ن ریپورت» [‪ ]WayneMadsenReport‬در‬ ‫گزارشی به نقل از منابع اطالعاتی امریکا و خاورمیانه‬ ‫اعالم کرد «که دول��ت اوباما اجازه افزایش جمع اوری‬ ‫اطالع��ات ا ز ترکیه و برزیل را داده اس��ت چرا که این‬ ‫کش��ورها که با تحریم های جدی��د علیه ایران مخالف‬ ‫هستند‪ ،‬بدون س رو صدا در حال مذاکره با تهران‪ ،‬روسیه‬ ‫و چین هس��تند تا این اطمینان را ایجاد کنند که دست‬ ‫کم یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل به‬ ‫قطعنامه تحریم علیه ای��ران رای نمی دهد‪ ».‬طرح هایی‬ ‫که ترکیه و برزیل [درباره تبادل س��وخت هس��ته ای]‬ ‫مط��رح کرده اند ب��ا مخالف کش��ورهای غربی مواجه‬ ‫«جمهوری اس��رائیل» خواند و سرمقاله ان را «ننگین» و‬ ‫«کودتایی» دانست و نویسنده ان را «بیمار روانی» معرفی‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫وی در پایگاه انصارنیوز در مطلبی با عنوان فتنه اقازادگی‬ ‫به انتقاد از علی مطهری نیز پرداخته و اورده است‪« :‬علی‬ ‫مطهری کیست؟ مهدی‪ ،‬یاسر و محسن هاشمی کیستند؟‬ ‫ی چه؟ و نیز برخی نواده هایی که با‬ ‫فائزه و فاطمه هاش��م ‬ ‫شهرت پدربزرگ خود زندگی می کنند‪« ،‬کار» که نمی کنند‪،‬‬ ‫اما دارای ثروت و مکنت اند و از هر پرسش و پاسخی به‬ ‫دور! دفتر و دستک دارند و شده اند شخصیت سیاسی‪».‬‬ ‫وی تصریح کرده بود‪« :‬علی مطهری تا پیش از بسته شدن‬ ‫لیس��ت انتخابات مجلس هش��تم‪ ،‬که بود؟ و کجا بود؟‬ ‫ای کاش اشتباه احمدی نژاد یا نمایندگانش باعث نمی شد‬ ‫که این اقازاده مرفه بی درد که وجه اشتراکش با «موسوی»‬ ‫بیست سال یا بیشتر سکوت است و عافیت طلبی‪ ،‬مطرح‬ ‫شود و با نام پدر اری فقط با نام پدر به مجلس راه یابد‪.‬‬ ‫از ان پس به عنوان مامور هاشمی رفسنجانی‪ ،‬هم با ابروی‬ ‫پدر بازی کند و هم «هر روز به رنگی درامدن» را شاید به‬ ‫لحاظ «فلسفی» تفسیر و تبیین نماید‪ ».‬همسر غالمحسین‬ ‫الهام تصریح کرده بود‪« :‬زهی تاس��ف که نظام اس�لامی‬ ‫تا پی��ش از روی کار امدن احمدی ن��ژاد‪ ،‬تقریبا قبیله ای‬ ‫مدیریت شد و جرم بزرگ احمدی نژاد‪ ،‬شکستن همین‬ ‫بنیاد بود و هست‪».‬‬ ‫وی متذکر شده بود‪« :‬علی مطهری خیلی خوشحال است‬ ‫که با س��خنان‪ ،‬اتهام��ات و افتراهایش علیه یک ملت‪ ،‬با‬ ‫اسالم و نظام اسالمی بازی می کند یا مبارزه! علی مطهری‬ ‫در مصاحب��ه با روزنامه خبر «احمدی نژاد را زمینه س��از‬ ‫فتنه خوانده است»‪ .‬بعید اس��ت این فرد از تاریخ اسالم‬ ‫اطالع داش��ته باش��د تا وی را به «فتنه های والیت ستیز»‬ ‫ارجاع دهم‪ ،‬همچنین بعید است که او در سی سال پس از‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫گزارش‬ ‫شده اس��ت چراکه این کشورها به دنبال تحریم های‬ ‫فلج کننده علیه ایران هس��تند‪ .‬عالوه بر این به دلیل‬ ‫مخالفت استانبول با سیاست های تل اویو و همچنین‬ ‫انچه کشورهای اروپایی گروکشی برای عضویت در‬ ‫اتحادیه اروپای��ی عنوان می کنند‪ ،‬غرب تمایلی برای‬ ‫بازی دادن ترکیه در موضوع تبادل س��وخت راکتور‬ ‫تحقیقاتی تهران نداشت‪.‬‬ ‫کش��ورهای غرب��ی بی صبران��ه منتظ��ر بودن��د تا با‬ ‫عدم توافق ایران ب ا ترکیه و برزیل قطعنامه چهارم خود‬ ‫که به ص��ورت هدفدار فعالیت های اقتصادی ایران را‬ ‫مورد حمله قرار می دهد در شورای امنیت سازمان ملل‬ ‫تصویب کنند‪ ،‬اما با توافق صورت گرفته در نشس��ت‬ ‫سه جانبه سران‪ ،‬این تالش ها نقش براب شد‪ .‬به نظر‬ ‫می رسد با نهایی شدن موضوع تبادل سوخت راکتور‬ ‫تحقیقاتی تهران‪ ،‬غرب باید با سیاست دیگری به دنبال‬ ‫اقناع اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت علیه پرونده‬ ‫هسته ای ایران باشد‪ .‬از سوی دیگر این احتمال وجود‬ ‫دارد ک ه ترکیه با استفاده از نفوذ خود در بوسنی و نفوذ‬ ‫سیاسی خود در گابن و نیجریه‪ ،‬انها را برای مخالفت با‬ ‫تحریم ها علیه ایرا ن ترغیب کند‪ .‬متن قطعنامه شورای‬ ‫امنیت سازمان ملل که توسط امریکا‪ ،‬انگلیس و فرانسه‬ ‫ایجاد شده‪ ،‬به اطالع برزیل و ترکیه (که عضو شورای‬ ‫امنیت هس��تند) نرسیده است‪ .‬امریکا نگران است در‬ ‫صورتی که پیش نویس این قطعنامه به اطالع ترکیه و‬ ‫برزیل برسد‪ ،‬انها متن این قطعنامه را در اختیار مقامات‬ ‫ایرانی قرار دهند‪ .‬یکی از مقامات ترکیه گفته است که‬ ‫امریکا از ما می خواهد به قطعنامه ای رای دهیم که ان‬ ‫را ندیده ایم ‪ .‬ترکی��ه و برزیل در مخالفت با تحریم ها‬ ‫علیه ایران تنها نیستند چون اوگاندا و لبنان نیز روابط‬ ‫نزدیک��ی با ایران دارند و هن��وز نیز به نمایندگان این‬ ‫دو کشور پیش نویس قطعنامه تحریم ها علیه ایران ارائه‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫انقالب از فتنه های ضدانقالب هم با خبر باشد‪ ،‬تا فتنه را‬ ‫بشناسد‪ ،‬و بعید است او نکته ای در این زمینه بداند‪ ،‬زیرا‬ ‫بزرگ ترین فتنه‪« ،‬فتنه اقازادگی» است که یکی از موارد‬ ‫ان‪ ،‬همین علی مطهری است‪».‬‬ ‫ی نیز می نویس��د ‪« :‬هاش��می‬ ‫وی درباره خاندا ن هاش��م ‬ ‫رفس��نجانی بدعت گ��ذار بس��یاری از انحراف��ات و‬ ‫کژراهه هاست‪ .‬مرکز مش��ارکت زنان بدعت اوست که‬ ‫مرکزی سیاسی ش��د برای رشد و نشر فمنیسم! فائزه و‬ ‫فاطمه اش هم ثمره دیدگاه اوس��ت که سردستگی اشرار‬ ‫کودتای لجنی را در خیابان ها داشتند‪ ،‬البته در کنار مهدی‬ ‫و یاسر!»البته رجبی عالوه بر اصالح طلبان‪ ،‬منتقد برخی‬ ‫از ی��اران احمدی نژاد نیز ب��ود‪ .‬وی در رابطه با انتقاداتی‬ ‫که از رئیس دفتر رئیس جمهور مطرح می شود‪ ،‬می گوید‪:‬‬ ‫«اقای مش��ایی را اصال ندیدم ولی ب��ه دلیل فضایی که‬ ‫می دیدیم و مسائلی که می شنیدیم و تصمیماتی که گرفته‬ ‫می ش��د و ما هم مانند بقیه ان را می شنیدیم که مشاوره‬ ‫با مش��ایی فالن بال را سر دولت اورده‪ ،‬نسبت به ایشان‬ ‫خوش بین نبوده و نیس��تم‪ ».‬وی ب��ا انتقاد از احمدی نژاد‬ ‫می افزاید‪« :‬ما انتظار نداشتیم در دولت دهم ایشان باز هم‬ ‫حضور داشته باشند اما متاسفانه رخ داد و در پست باالیی‬ ‫به عن��وان اولین انتصاب اقای احمدی نژاد‪ ،‬این فرد بود‪.‬‬ ‫به خصوص کوتاهی هایی که اقای احمدی نژاد در مورد‬ ‫رهنمود رهبری کردند را نیز انتظار نداشتیم و طبیعی است‬ ‫که ناراحت شدیم‪».‬فاطمه رجبی در چهار سال اول دولت‬ ‫احمدی ن��ژاد به گونه ای از او س��خن می گفت که گویی‬ ‫رئیس جمهور نماد ارمان های اوس��ت‪ .‬از مظلومیتش دم‬ ‫می زد‪ ،‬اما در ماه های جاری در کنار انتقاد از اصالح طلبان‬ ‫و اصولگرایان مخالف دولت بر اعضای کابینه نیز می تازد‪.‬‬ ‫باید منتظر ماند و دید که گزینه بعدی فاطمه رجبی برای‬ ‫انتقادات بی امان کیست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دیپورت اقازاده ها‬ ‫«وزارت امور خارجه با ارسال بخشنامه به سفرای کشورمان در اروپا ابالغ کرد که از تحصیل فرزندان خود‬ ‫در برخی از این کش��ورهای اروپایی همچون انگلیس که با ما تخاصم دارند‪ ،‬جلوگیری کنند‪ ».‬این عنوان‬ ‫خبری بود که هفته گذشته به نقل از کریم عابدی یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی‬ ‫مجلس در رس��انه ها انتش��ار یافت‪ .‬موضوع کاهش مراودات تهران ‪ -‬لن��دن از روزهای پس از انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری و همزمان با انچه دخالت انگلیس��ی ها در حوادث پس از انتخابات عنوان می ش��د‪ ،‬در‬ ‫مجلس مطرح ش��د و پس از ان بود که نمایندگان تصمیم گرفتند به منظور اثرگذاری بیشتر تالش هایشان‬ ‫سیاست های خود را معطوف به افول مناسبات اقتصادی‪ ،‬اموزشی و فرهنگی با لندن کنند چرا که به اعتقاد‬ ‫این افراد انگلیسی ها تنها با کاهش سطح روابط سیاسی از سفیر به کاردار تنبیه نخواهند شد‪.‬‬ ‫عابدی می گوید‪« :‬وزارت امور خارجه به مقامات کش��ور هم توصیه کرده اس��ت که اگر فرزندانش��ان در‬ ‫کش��ور های اروپایی تحصیل می کنند‪ ،‬انها را برای ادامه تحصیل در دانش��گاه های ایران فرا بخوانند چراکه‬ ‫وزارت علوم اماده اس��ت تا با فراهم کردن امکان ادامه تحصیل فرزندان برخی مقامات ایران که خارج از‬ ‫این کش��ور تحصیل می کنند‪ ،‬انها را به کشور بازگرداند‪».‬براساس شنیده ها مسئوالن وزارت خارجه که دل‬ ‫چندان خوش��ی از تحصیل فرزندان مقامات ایرانی در خارج از کش��ور ندارند‪ ،‬از سیاست جدید خود دو‬ ‫ه��دف عم��ده را دنبال می کنند ابتدا اینکه از تکرار انچه در رابطه با محمدرضا حیدری‪ ،‬دیپلمات س��ابق‬ ‫ایرانی که به کش��ور نروژ پناهنده ش��د جلوگیری کنند؛ این دیپلمات ایرانی به بهانه ادامه تحصیل فرزندان‬ ‫خود در این کش��ور اروپایی از بازگشت به کش��ور خودداری کرد و پس از ان نیز خبر از پناهندگی خود‬ ‫به نروژ داد‪.‬‬ ‫دس��تگاه دیپلماس��ی کش��ور عالوه بر جلوگیری از وقوع این رخ داد درصدد اس��ت تا امکان بهره برداری‬ ‫جاسوسی دستگاه های اطالعاتی کشورهای غربی از فرزندان مقامات عالی رتبه کشور را به حداقل برساند‪.‬‬ ‫موضوعی که در لفافه س��خنان تعدادی از نمایندگان مجلس نیز وجود داش��ت‪ .‬کاظم جاللی‪ ،‬عضو دیگر‬ ‫کمیس��یون امنیت ملی و سیاس��ت خارجی مجلس نیز با بیان این مطلب که رفتن اقازاده ها به بریتانیا برای‬ ‫ادامه تحصیل‪ ،‬امکان «سوءاستفاده سرویس های اطالعاتی بیگانه» از انها را دو چندان می کند اظهار می دارد‪:‬‬ ‫«در این باره نیروهای امنیتی و اطالعاتی باید اظهار نظر کنند‪ ».‬او این موضوع را که «خیلی از ش��رکت های‬ ‫ایران��ی در بریتانی��ا دفتر دارند و افراد زیادی هم در انجا تحصیل می کنن��د»‪ ،‬از پیچیدگی های رابطه ایران‬ ‫و بریتانی��ا می خوان��د و می گوید‪« :‬به دلیل این پیچیدگی ها وقتی رواب��ط را بخواهیم محدود کنیم‪ ،‬یک باره‬ ‫می بینیم که از جاهایی فریادهای (اعتراضی) هم متاسفانه بلند می شود‪».‬‬ ‫چندی پیش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از تعدادی از وزارتخانه های کشور خواست‬ ‫تا با براوردی از مناسبات خود با لندن‪ ،‬میزان واقعی ان را اعالم کنند تا مشخص شود پس از کاهش سطح‬ ‫روابط ایران و انگلیس کدام بخش ها با خالء بیشتری مواجه خواهند شد‪ .‬وزارت امور خارجه نیز موظف‬ ‫به اعالم نظرنهایی در رابطه با امار اعالم ش��ده و اعمال ان در روابط دو جانبه اس��ت که به نظر می رسد در‬ ‫بخش های فرهنگی و اموزشی زودتر موظف به اجرای ان باشد‪.‬‬ ‫رامین میهمانپرست در رابطه با ساز و کار وزارت امور خارجه برای جلوگیری از تحصیل فرزندان مسئوالن‬ ‫ایرانی در کش��ورهای اروپایی به ویژه انگلیس می گوید‪« :‬یکی از نظرها این بود که همکاری های ایران و‬ ‫انگلستان در زمینه روابط دانشگاهی بازنگری شود و برای این کار به یک طرح قانونی مجلس یا مصوبه ای‬ ‫از سازمانی که به بقیه دستگاه های اجرایی اشراف داشته باشد‪ ،‬نیاز داریم تا بتوان چنین اقدامی انجام داد‪».‬‬ ‫وی می افزاید‪« :‬البته متاس��فانه این خبر خوب منعکس نشده است و مطلب اصال این طور نیست‪ .‬موضوع‬ ‫این اس��ت که در زمان بحث رابطه ایران و انگلیس‪ ،‬برخی نمایندگان مجلس ش��ورای اسالمی مساله قطع‬ ‫رابطه یا کاهش رابطه را در دس��تور کار داش��تند که در این حین نظرهای کارشناس��ی ارگان های مختلف‬ ‫مطرح می شد‪».‬‬ ‫سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور تصریح می کند‪« :‬یکی از موضوعاتی که برخی سازمان ها مطرح‬ ‫کردند این بود که اگر بخواهیم کاهش روابط را بررسی کنیم‪ ،‬فقط شامل روابط سیاسی نیست و می تواند‬ ‫ش��امل روابط تجاری‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬سرمایه گذاری‪ ،‬مالی‪ ،‬کنسولی‪ ،‬دانشجویی‪ ،‬علمی‪ ،‬پزشکی و موارد دیگر‬ ‫باشد‪».‬‬ ‫وی تاکید می کند‪ « :‬یکی از نظرها این بود که همکاری های ایران و انگلس��تان در زمینه روابط دانش��گاهی‬ ‫بازنگری شود و برای این کار به یک طرح قانونی مجلس یا مصوبه ای از سازمانی که به بقیه دستگاه های‬ ‫اجرایی اش��راف داشته باشد‪ ،‬نیاز داریم تا بتوان چنین اقدامی انجام داد‪ ».‬میهمانپرست با بیان اینکه تاکنون‬ ‫هیچ مصوبه ای در این زمینه دریافت نکرده ایم یاداور می شود‪« :‬در عین حال توصیه کلی این بود که به خاطر‬ ‫مش��کالت زیاد مالی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی اگر بتوانیم زمینه برگرداندن دانش��جویان ایرانی را که در حال‬ ‫ادامه تحصیل هس��تند به کش��ور فراهم کنیم‪ ،‬باعث رضایتمندی همه خانواده ها خواهد بود و این ظرفیت‬ ‫باید ایجاد شود‪».‬‬ ‫وی ادام��ه می دهد‪« :‬البته ما بحث جدیدی که نش��ان دهنده ممنوعیت تحصی�لات فرزندان ایرانی اعم از‬ ‫فرزندان مس��ئوالن و غیرمس��ئوالن در کش��ورهای اروپایی باش��د‪ ،‬به این معنا نداریم اما توصیه می کنیم‬ ‫ظرفیت های دانش��گاهی کشور در داخل به ش��کلی فراهم شود که امکان بازگشت اتباع ایرانی که امادگی‬ ‫دارند در دانشگاه های داخل کشور ادامه تحصیل دهند‪ ،‬فراهم شود‪».‬‬ ‫باوجود انکه دس��تگاه سیاست خارجی کش��ور خبر از کذب بودن موضوع جلوگیری از تحصیل فرزندان‬ ‫ایرانی در خارج از کش��ور می دهد اما ممکن اس��ت نمایندگان مجلس که مصر به دست داشتن رسانه های‬ ‫غرب��ی در حوادث پس از انتخابات ایران هس��تند‪ ،‬با تصویب طرح��ی جدید دولت را ملزم به اجرای این‬ ‫موضوع کنند؛ امری که در اظهارات دستگاه دیپلماسی کشور نیز به ان اشاره شد‪.‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ویترین‬ ‫خبرسازان در قاب تصویر‬ ‫جهان ما در هفته گذش��ته نیز بس��یار پرمش��غله بود‪ .‬از‬ ‫مذاکرات مبادله س��وخت راکتور تحقیقاتی تهران گرفته‬ ‫تا انفجارهای پاکس��تان و تظاهرات خونین مردم تایلند‪،‬‬ ‫همه و همه نش��ان دهنده تنش های ک��ره خاکی ما در این‬ ‫هفته بود‪ .‬ما نیز به فراخور این اتفاقات تعدادی تصاویر را‬ ‫به ش��ما عرضه خواهیم کرد‪ .‬تصویر نخست به شادمانی‬ ‫روسای جمهور و وزرای خارجه کشورهای برزیل‏‪ ،‬ایران‬ ‫ و ترکیه از توافق س��ه جانبه برای مبادله سوخت راکتور‬ ‫تهران حکایت دارد که دس��تان خود را به نشانه پیروزی‬ ‫ب��اال گرفته اند‪ .‬این توافق در حاش��یه نشس��ت گروه ‪15‬‬ ‫صورت گرفت‪ .‬تصویر بعدی پیکر س��ردار رشید اسالم‬ ‫علی هاشمی را نشان می دهد که ‪ 22‬سال پس از شهادتش‬ ‫در منطقه هورالهویزه در اهواز تشییع شد‪ .‬تصویر دیگری‬ ‫که برای شما انتخاب کرده ایم وکیلی راد‪ ،‬ایرانی محبوس‬ ‫در فرانسه را نشان می دهد که پس از سپری کردن ‪19‬سال‬ ‫در زندان های فرانسه هفته گذشته ازاد شد‪ .‬وکیلی راد متهم‬ ‫به قتل شاپور بختیار اخرین نخست وزیر رژیم گذشته در‬ ‫س��ال ‪ 1991‬است‪ .‬او دومین ایرانی است که طی دو هفته‬ ‫گذش��ته از زندان های فرانس��ه ازاد شد‪ .‬رسانه های غربی‬ ‫مدعی هستند مقامات فرانسوی در یک توافق نانوشته برای‬ ‫ازادی ریس‪ ،‬تبعه فرانسوی که در حوادث پس از انتخابات‬ ‫ایران بازداشت شده بود اقدام به ازادی وکیلی راد کرده اند‪.‬‬ ‫در تصویر چهارم‪ ،‬پلیس پاکستان در حال بررسی بقایای‬ ‫یک شهروند فلسطینی در حال پرتاب شی ساخت‬ ‫ساکنین شهرک های یهودی نشین به اتش است‪.‬‬ ‫طبق قانون فلسطین خرید محصوالت شهرک های‬ ‫یهودی نشین از سوی فلسطینیان ممنوع است‪.‬‬ ‫باقیمانده از یک دوچرخه اس��ت که در محوطه ایستگاه‬ ‫پلیس این کش��ور قرار داشت و براثر انفجار به این شکل‬ ‫درامد‪ .‬روز سه ش��نبه یک بمب دستی در محوطه اطراف‬ ‫ایستگاه پلیس در منطقه اسماعیل خان پاکستان منفجر شد‬ ‫و ‪11‬نفر را کش��ت‪ .‬این منطقه همواره مورد حمله شدید‬ ‫نیروهای طالبان قرار داشته است و بسیاری از مردم برای‬ ‫فرار از حمالت طالبان اواره شده اند‪ .‬تصویر دیگرمراسم‬ ‫عزاداری حضرت فاطمه زهرا(س) در میدان هفت تیر را‬ ‫به تصویر می کشد‪ .‬یکی از معترضان تایلندی معروف به‬ ‫س��رخ پوشان در تظاهرات خیابانی در بانکوک در هاله ای‬ ‫از اتش و دود دیده می ش��ود‪ .‬هم اکن��ون در بیش از ‪20‬‬ ‫استان تایلند وضعیت اضطراری اعالم شده است که عمدتا‬ ‫در نواحی مرکزی شمال بوده‪ .‬هدف این کار تالش برای‬ ‫جلوگیری از سرازیر شدن تعداد بیشتری از تظاهرکنندگان‬ ‫به سوی پایتخت است‪ .‬فلسطینیان همزمان با فرارسیدن‬ ‫روز نکبت به هر شکل ممکن انزجار خود را از اسرائیلی ها‬ ‫نشان می دهند‪ .‬در تصویر بعدی یک شهروند فلسطینی در‬ ‫حال پرتاب شی ساخت ساکنین شهرک های یهودی نشین‬ ‫به اتش اس��ت‪ .‬طبق قانون فلس��طین خرید محصوالت‬ ‫شهرک های یهودی نشین از سوی فلسطینیان ممنوع است‪.‬‬ ‫ن صنفی روزنامه نگاران‬ ‫و در تصویر اخر اعض��ای انجم ‬ ‫عراق��ی در اعت��راض به ترور یک روزنامه نگار در ش��هر‬ ‫سلیمانیه دست به تظاهرات زده اند‪.‬‬ ‫یکی از معترضان تایلندی معروف به سرخ پوشان در تظاهرات خیابانی در بانکوک‪.‬‬ ‫هم اکنون در بیش از ‪ 20‬استان تایلند وضعیت اضطراری اعالم شده که عمدتا در‬ ‫نواحی مرکزی شمال بوده‪.‬‬ ‫مراسم عزاداری شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)‬ ‫با حضور خیل عظیم عزاداران در میدان هفت تیر‬ ‫برگزار شد‪ /.‬محسن رضایی‬ ‫‪12‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫پلیس پاکستان در حال بررسی بقایای باقیمانده از‬ ‫یک دوچرخه است که در محوطه ایستگاه پلیس این‬ ‫کشور قرار داشت و بر اثر انفجار به این شکل درامد‪.‬‬ ‫روسای جمهور و وزرای خارجه کشورهای برزیل‏‪ ،‬ایران و ترکیه شادمان از توافق سه جانبه برای مبادله سوخت راکتور تهران‬ ‫دستان خود را به نشانه پیروزی باال گرفته اند‪ .‬این توافق در حاشیه نشست گروه ‪ 15‬صورت گرفت‪.‬‬ ‫پیکر سردار رشید اسالم علی هاشمی پس از‬ ‫‪22‬سال از شهادتش در منطقه حورالهویزه با استقبال‬ ‫مردم اهواز تشییع شد‪ /.‬کورش صالحی‬ ‫وکیلی راد‪ ،‬ایرانی محبوس در فرانسه پس از سپری کردن ‪19‬سال در زندان های فرانسه هفته گذشته ازاد شد‪.‬‬ ‫وکیلی راد متهم به قتل شاپور بختیار‪ ،‬اخرین نخست وزیر رژیم گذشته در سال ‪ 1991‬است‪ .‬وکیلی راد دومین ایرانی‬ ‫است که طی دو هفته گذشته از زندان های فرانسه ازاد شد‪ .‬رسانه های غربی مدعی هستند مقامات فرانسوی در یک‬ ‫توافق نانوشته برای ازادی ریس‪ ،‬تبعه فرانسوی که در حوادث پس از انتخابات ایران بازداشت شده بود اقدام به ازادی‬ ‫وکیلی راد کرده اند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ن صنفی روزنامه نگاران عراقی در‬ ‫تظاهرات انجم ‬ ‫اعتراض به ترور یک روزنامه نگار در شهر سلیمانیه ‪/‬‬ ‫بختیارسرگتی‬ ‫‪13‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫کمتر از ‪ ۲۴‬س��اعت بعد از لغو س��فر رجب اردوغان‪،‬‬ ‫نخست وزیر ترکیه به تهران‪ ،‬دیپلمات های ایرانی نه تنها او‬ ‫را درکنار داسیلوا به ایران اوردند‪ ،‬بلکه نخست وزی ر ترکیه‬ ‫را پای میز مذاکره نش��انده و ظرف چندساعت در تهران‬ ‫بیانی��ه ای صادر کردند که روزنامه امریکایی لس انجلس‬ ‫ تایمز ا ن را مبهوت کننده توصیف کرد‪.‬‬ ‫ایران‪ ،‬غرب را شوکه کرد‬ ‫‪ 18‬ساعت مذاکره‬ ‫برخالف پیش بینی بدبینانه مقامات امریکا‪ ،‬روسیه و ترکیه‪ ،‬توافق درباره تبادل سوخت هسته ای میان‬ ‫ایران و کشورهای گروه وین با واسطه اژانس بین المللی انرژی اتمی و رایزنی و میانجیگری فشرده‬ ‫مقامات برزیل و ترکیه در تهران صورت گرفت‬ ‫سفر ناگهانی اردوغان به تهران‬ ‫رجب طیب اردوغان‪ ،‬نخس��ت وزیر ترکیه که سفر روز‬ ‫جمعه خود به تهران را لغو کرده بود‪ ،‬یکشنبه شب به ایران‬ ‫سفر کرد‪ .‬اردوغان پیش تر گفته بود‪« :‬اگر قرار باشد مبادله‬ ‫س��وخت اتمی در ترکیه صورت بگیرد ما نیز سفری به‬ ‫تهران خواهیم داشت‪ ».‬این در حالی است که کشوهای‬ ‫غربی حضور لوئیس ایناسیو لوال داسیلوا‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫برزیل را اخرین امید برای حل دیپلماتیک برنامه هسته ای‬ ‫ایران و چشم پوش��ی از تحریم های شدیدتر می دانستند‪.‬‬ ‫رئیس جمه��ور برزیل ک��ه در چارچ��وب چهاردهمین‬ ‫اجالس سران گروه ‪۱۵‬به تهران سفر کرده بود‪ ،‬در حاشیه ‬ ‫این سفر و در روز یکشنبه با رهبر معظم انقالب‪ ،‬محمود‬ ‫احمدی ن��ژاد‪ ،‬رئیس جمهور و عل��ی الریجانی‪ ،‬رئیس‬ ‫مجلس ش��ورای اسالمی دیدار کرد‪ .‬نخست وزیر ترکیه‬ ‫روز جمعه سفرش به ایران را لغو کرد و علت ان را نیز‬ ‫عدم تالش ایران برای حل برنامه هس��ته ای عنوان کرد‪.‬‬ ‫او در این مورد گفت ‪« :‬ترکیه قصد داش��ته به طور جدی‬ ‫در روند حل مش��کالت با ایران همکاری کند‪ ،‬اما ایران‬ ‫با پیش��نهادهای ترکیه مبنی بر مبادله اورانیوم غنی شده با‬ ‫غلظت پایین‪ ،‬با سوخت اتمی مورد نیاز ‪ ۲۰‬درصدی برای‬ ‫راکتور تحقیقاتی تهران در کش��ور ترکیه موافقت نکرده‬ ‫است‪ ».‬بدین ترتیب به جای اردوغان‪ ،‬احمد داوود اغلو‪،‬‬ ‫وزیر خارجه ترکیه راهی ایران شد و روز یکشنبه با وزیر‬ ‫خارجه کشورمان منوچهر متکی دیدار و گفت وگو کرد‪.‬‬ ‫همچنین داوود اغلو نشست سه جانبه ای با احمدی نژاد و‬ ‫ی ترکیه عصر‬ ‫لوال داسیلوا برگزار کرد‪ .‬اما خبرگزاری ها ‬ ‫یکش��نبه از تصمیم ناگهانی اردوغان برای مس��افرت به‬ ‫تهران خبر دادند‪ .‬به گزارش خبرگزاری ترک زبان انادولو‪،‬‬ ‫اردوغان س��فر روز دوش��نب ه خود به اذربایجان را نیز به‬ ‫زمان دیگری موکول کرد‪ .‬اردوغان قبل از س��فر به ایران‬ ‫گفته ب��ود‪« :‬پیش تر گفته بودم که اگر قرار باش��د مبادله‬ ‫س��وخت اتمی در ترکیه صورت بگیرد‪ ،‬ما نیز سفری به‬ ‫تهران خواهیم داشت‪ .‬با مقامات عالی رتبه ایران پیش تر‬ ‫گفت وگوهایی داشتیم و در این سفر فرصتی برای اغاز‬ ‫روند مبادله سوخت پیدا خواهد شد‪ ».‬اعالم امادگی تهران‬ ‫برای ارسال ‪ ۱۲۰۰‬کیلوگرم سوخت ‪ ۳/5‬درصد غنی شده‬ ‫ب ه ترکیه جهت انجام تبادل ان با س��وخت ‪ ۲۰‬درصد به‬ ‫س��رعت در صدر اخبار رس��انه های جهان قرار گرفت‪.‬‬ ‫رس��انه های امریکا با اتخاذ رویکردی محتاطانه در قبال‬ ‫این خبر تالش کردند ضمن پوش��ش ان برای هر گونه‬ ‫بهانه تراش��ی های غرب در برابر ای��ن توافق زمینه چینی‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫نشست سه جانبه‬ ‫روس��ای جمهور ایران‪ ،‬برزیل و نخست وزی ر ترکیه در‬ ‫حالی در نشستی سه جانبه در تهران بر سر تبادل سوخت‬ ‫هس��ته ای به توافق رس��یدند که ظرف ی��ک هفته اخیر‬ ‫رسانه های غربی جنجال س��ازی های گسترده ای را برای‬ ‫عدم شکل گیری این توافق به راه انداخته بودند‪.‬‬ ‫در ‪ 16‬اردیبهش��ت ماه جاری رسانه های داخلی خبری‬ ‫مهم منتشر کردند‪« :‬رئیس جمهور در مکالمه ای تلفنی با‬ ‫رئیس جمهور ونزوئال از موافقت اصولی ایران با پیشنهاد‬ ‫برزیل برای تبادل س��وخت هسته ای خبر داد‪ ».‬در ادامه‪،‬‬ ‫انتش��ار این خبر به سوژه اول رس��انه های جهان تبدیل‬ ‫‪14‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ش��د به گونه ای که رسانه های غربی به صورت هماهنگ‬ ‫و با ترتیب دادن میزگردهای خبری بار دیگر به سیاست‬ ‫هسته ای ایران هجوم اوردند‪ .‬اما این پایان کار نبود و از‬ ‫ ترکیه نیز خبرهای مهمی رسید‪ .‬برخی منابع دیپلماتیک‬ ‫همان زمان (‪ 15‬اردیبهش��ت ماه) به خبرنگار مهر عنوان‬ ‫کردند که برزیل و ترکیه پیش��نهاد مش��ترکی برای تبادل‬ ‫س��وخت دارند و بر همین اس��اس قرار است اردوغان‪،‬‬ ‫نخست وزیر ترکیه و داسیلوا‪ ،‬رئیس جمهور برزیل برای‬ ‫گفت وگو با مقامات ایران به تهران سفر کنند‪.‬‬ ‫س��فرهای متعدد و در برخی موارد از قبل اعالم نش��ده‬ ‫مس��ئوالن ایرانی به ترکیه همچون سفر علی الریجانی‪،‬‬ ‫رئیس مجلس ش��ورای اسالمی و منوچهر متکی‪ ،‬وزیر‬ ‫امور خارجی جمهوری اس�لامی ایران نی��ز از مذاکرات‬ ‫جدید و مهم هس��ته ای دو کش��ور حکایت داشت‪ .‬در‬ ‫این میان‪ ،‬کشورهای غربی با محوریت امریکا نیز که از‬ ‫رفتوامدهایدیپلماتیکایران‪،‬برزیلو ترکیهدرهفته های‬ ‫اخیر بس��یار خشمگین شده بودند‪ ،‬حتی این کشورها را‬ ‫تحت فشار قرار دادند که در اجالس سران گروه ‪ 15‬در‬ ‫تهران شرکت نکنند‪ .‬برهمین اساس‪ ،‬ماموریت جدید به‬ ‫رسانه های غربی و برخی رسانه های عربی محول شد تا به‬ ‫هیاهو درباره احتمال عدم حضور روسای جمهور چندین‬ ‫کش��ور در اجالس گروه ‪ 15‬در تهران بپردازند به نحوی‬ ‫که به دنبال انتشار خبر عدم سفر اردوغان‪ ،‬نخست وزیر‬ ‫ ترکیه به تهران در روز جمعه‪ ،‬انها به خبرسازی های خود‬ ‫علیه جمهوری اسالمی ایران ادامه دادند‪ .‬از سوی دیگر‪،‬‬ ‫عقربه های ساعت بامداد روز دوشنبه را نشان می داد که‬ ‫اردوغان چمدان هایش را بسته و در حال عزیمت به تهران‬ ‫اس��ت و از خبرنگاران نیز دعوت کرده به فرودگاه ازمیر‬ ‫بیایند‪ .‬اولین س��وال خبرنگاران به سفر ناگهانی اردوغان‬ ‫به تهران اختصاص دارد که وی نیز چنین پاسخ می دهد‪:‬‬ ‫«صب��ح زود داوود اوغل��و‪ ،‬وزیر امور خارجه طی تماس‬ ‫تلفنی به من اطالع داد که مذاکرات به سطح قابل قبولی‬ ‫رسیده است‪ .‬من قرار بود به اذربایجان بروم ولی تصمیم‬ ‫گرفتم حاال که بحث هسته ای به این مرحله رسیده‪ ،‬پس‬ ‫از گرفتن نتایج الزم از ایران به اذربایجان س��فرم را ادامه‬ ‫دهم‪».‬س��اعت ‪ 9‬صبح روز دوشنبه و در حاشیه اجالس‬ ‫سران گروه ‪ 15‬در تهران‪ ،‬مذاکرات بین روسای جمهور‬ ‫ایران‪ ،‬برزیل و نخست وزیر ترکیه پشت درهای بسته اغاز‬ ‫شده که در نهایت جلس��ه با توافقات مهمی پایان یافته‬ ‫است‪ .‬بله روسای جمهور ایران و برزیل و نخست وزیر‬ ‫ ترکیه در این نشست توافق کردند ک ه ترکیه محل مبادله‬ ‫سوخت باش��د‪ .‬وزیر امور خارجه کشورمان در نشست‬ ‫خبری مشترک با حضور همتایان برزیلی و ترکیه ای خود‪،‬‬ ‫مفاد بیانیه مش��ترک جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬جمهوری‬ ‫فدراتیو برزیل و جمهوری ترکیه را اعالم کرد‪.‬‬ ‫منوچهر متکی گفت‪« :‬سه کشور ایران‪ ،‬برزیل و ترکیه در‬ ‫اج�لاس ‪ 17‬مه ‪ 2010‬مطابق ‪ 27‬اردیبهش��ت ‪ 1389‬در‬ ‫تهران بودند که با امضای این بیانیه به توافق رسیدند‪».‬‬ ‫نگاهی به نقاط قوت و ضعف توافقنامه ایران ‪ -‬ترکیه ‪ -‬برزیل‬ ‫خلع سالح غرب‬ ‫احمد جرفی‬ ‫ط��رح مبادله اورانیوم غنی ش��ده با س��وخت راکتور‬ ‫هس��ته ای ایران در اکتبر سال گذش��ته از سوی اژانس‬ ‫ی و به منظور حل مساله ناشی از‬ ‫بین المللی انرژی اتم ‬ ‫برنامه های اتمی ایران ارائه شد و مورد قبول کشورهای‬ ‫گ��روه ‪ 5+1‬قرار گرفت اما ایران تا به امروز از پذیرش‬ ‫قطعی ان خودداری کرده بود‪ .‬براس��اس این پیشنهاد‪،‬‬ ‫ح��دود هفتاد درصد از ذخایر اورانیوم غنی ش��ده در‬ ‫تاسیس��ات غنی سازی ایران به خارج ارسال می شد و‬ ‫در مقابل‪ ،‬مقادیری میله های س��وخت قابل استفاده در‬ ‫راکتور تحقیقاتی تهران در اختیار جمهوری اس�لامی‬ ‫ ایران قرار می گرفت‪ .‬با اجرای این طرح و خارج شدن‬ ‫بخش عمده ذخیره اورانیوم ایران‪ ،‬نگرانی کش��ورهای‬ ‫غربی در مورد اقدام جمهوری اسالمی ایران برای ادامه‬ ‫غنی س��ازی و ذخیره اورانیوم موجود تا خلوص الزم‬ ‫به منظور کاربرد در تس��لیحات اتمی از میان می رفت‪.‬‬ ‫اما جمهوری اس�لامی ایران ب��ه دلیل نبود ضمانت و‬ ‫بی اعتمادی نس��بت به غرب وارد تعامالت دوجانبه‬ ‫ب��ا قدرت های بزرگ نش��د‪ .‬در عین ح��ال ایران باید‬ ‫حسن نیت خود را مبنی بر صلح امیز بودن فعالیت های‬ ‫هسته ای خود نشان دهد هر چند که پیش تر فعالیت های‬ ‫هسته ای ایران در چارچوب ‪ NPT‬تحت نظارت اژانس‬ ‫انرژی بین المللی اتمی بود اما کشورهای غربی همیشه‬ ‫درصدد القای مشکوک بودن برنامه های اتمی ایران و‬ ‫استفاده ابزاری از شورای امنیت بودند تا به اهداف سیاسی‬ ‫خود دست یابند اما اکنون جمهوری اسالمی ایران با در‬ ‫نظر گرفتن منافع خود در شرایط برابر و احترام متقابل‬ ‫باز هم حسن نیت خود را به جهانیان نشان داد تا ثابت‬ ‫کند که فعالیت های هسته ای اش خود فقط در راستای‬ ‫اهداف صلح امیز بوده که حق همه ملت هاست‪ .‬اکنون‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دیگر جای هیچ گونه بهانه ای برای غرب باقی نماند چرا‬ ‫ی ایران بود دیگر‬ ‫که اگر زمانی بهانه غرب برنامه های نظام ‬ ‫با توجه به توافق اخیر ایران ‪ -‬ترکیه – برزیل اصوال نباید‬ ‫چنین دیدگاهی وجود داش��ته باشد و شورای امنیت که‬ ‫مسئول حفظ صلح و امنیت بین الملل است قطعنامه های‬ ‫خود را به س��مت تهدیدهای واقعی جهان صادر کند و‬ ‫در راستای خلع سالح هسته ای گام بردارد؛ کشورهایی‬ ‫مانند اسرائیل و امریکا که رسما سایر کشور ها را تهدید به‬ ‫حمله اتمی می کنند یا کشورهایی مانند پاکستان و هند که‬ ‫ی ساختند ویا کشورهایی‬ ‫در رقابت با همدیگر بمب اتم ‬ ‫مانند فرانسه‪ ،‬انگلیس‪ ،‬روس��یه‪ ،‬کره شمالی‪ .‬در حالی که‬ ‫اکنون نباید هیچ گونه نگرانی از فعالیت های هسته ای ایران‬ ‫وجود داشته باشد و این مهم ترین نقطه قوت این توافق‬ ‫سه جانبه است که بیانگر صداقت و همکاری جمهوری‬ ‫اسالمی ایران در عرصه بین المللی است و اکنون این غرب‬ ‫است که باید حس��ن نیت خود را به جهان نشان دهند‪.‬‬ ‫رویکرد جمهوری اس�لامی ایران به این اجالس همان‬ ‫طور که در بیانیه تهران ذکر ش��د‪ ،‬نقطه ش��روعی برای‬ ‫همکاری با ملت هاست‪ .‬این گفت وگوها در شرایط برابر‬ ‫واحترام متقابل و کامال دوس��تانه میان ایران و طرف های‬ ‫مذاکره کننده برگزار شد‪ .‬در واقع کلیات این توافق همانند‬ ‫پیشنهادهایی است که خود غربی ها در چارچوب گروه‬ ‫وین (امریکا‪ ،‬روسیه‪ ،‬فرانسه و اژانس انرژی بین المللی‬ ‫اتمی) به ایران ارائه داده بودند اما هیچ گونه تضمینی برای‬ ‫ایران نداش��ت و ایران در اج�لاس تهران ضمن در نظر‬ ‫گرفتن نگرانی ها و به عبارت بهتر بهانه های غرب و ایجاد‬ ‫تضمین برای خود و تغییر بازیگران مذاکره کننده شرایط‬ ‫عادالنه ای را ب��رای خود مهیا کرد که در صورت تحقق‬ ‫اهداف مورد نظر خود پیروزی خوبی را برای ملت ایران‬ ‫به ارمغان خواهد داشت‪ .‬برخی نقاط ضعف و قوت های‬ ‫بیانیه به شرح زیر است‪:‬‬ ‫رامین میهمانپرست‪ ،‬سخنگوی وزارت امور خارجه نیز‬ ‫در این باره اعالم کرد که در نشس��ت سه جانبه میان ایران‪ ،‬‬ ‫ترکیه و برزیل توافق ش��ده است که ترکیه محل مبادله‬ ‫سوخت اتمی ایران باشد‪ .‬به گفته میهمانپرست‪ ،‬طی هفته‬ ‫اتی ‪ ،‬نامه ای برای مبادله سوخت به اژانس بین المللی انرژی‬ ‫اتمی فرس��تاده خواهد شد‪ .‬در صورت توافق نهایی میان‬ ‫جمهوری اس�لامی و گروه وین‪ ،‬حدود ‪ ۱۲۰۰‬کیلوگرم‬ ‫اورانی��وم ‪ ۳ /۵‬درص��دی تحت نظارت ای��ران و اژانس‬ ‫به ترکیه ارسال خواهد ش��د و در ازای ان ‪ ۱۲۰‬کیلوگرم‬ ‫سوخت اتمی با غلظت ‪ ۲۰‬درصد دریافت خواهد شد‪.‬‬ ‫س��خنگوی وزارت خارجه نکته حائز اهمیت دیگر در‬ ‫بیانیه را ارسال ‪ 1200‬کیلوگرم اورانیوم با غنای ‪ 3/5‬درصد‬ ‫ظرف یک ماه اینده به ترکیه عنوان کرد و گفت‪« :‬براساس‬ ‫این توافقنامه مقرر شد که گروه وین نیز در ازای این میزان‬ ‫اورانیوم ‪120‬کیلوگرم اورانیوم با غنای ‪ 20‬درصد را برای‬ ‫راکتور تهران طی یک سال اینده تامین کنند‪».‬میهمانپرست‬ ‫تاکید کرد این میزان سوخت که در ترکیه مستقر خواهد‬ ‫ش��د متعلق به کش��ور ما بوده و تحت نظارت اژانس و‬ ‫همچنین جمهوری اس�لامی ایران قرار خواهد داشت‪.‬‬ ‫وی ضمانت ترکیه‪ ،‬برزیل و اژانس به جمهوری اسالمی‬ ‫ایران را به نمایندگی از جامعه جهانی دانس��ت و گفت‪:‬‬ ‫«کشورهایی که دائما بر بحث تبادل سوخت تاکید داشتند‬ ‫با این شرایط باید بیانیه تهران را مورد حمایت جدی خود‬ ‫قرار دهند‪».‬‬ ‫نق��اط ضعف‪ -1 :‬وزن ترکیه را در معادالت منطقه ای‬ ‫باال می برد و در صورت اسیب رسیدن به روابط ترکیه‬ ‫و ای��ران با توجه به عضویت این کش��ور در ناتو این‬ ‫ایران اس��ت که بیش��تر ضرر می بیند‪ -2 .‬ایجاد تعهد‬ ‫برای ایران در خارج س��اختن ‪ 1200‬کیلوگرم اورانیوم‬ ‫با غنای ‪ 3/5‬درصد که باعث می ش��ود ایران قوی ترین‬ ‫اه��رم ادامه مذاکرات را از دس��ت بده��د در حالی که‬ ‫ایران باید مبادله اورانیوم رادر چند مرحله انجام دهد تا‬ ‫دستش به یکباره خالی نشود‪ -3 .‬کمرنگ شدن توان‬ ‫بازدارندگی هسته ای ایران با توجه به توانایی این کشور‬ ‫در غنی سازی ‪ 20‬درصدی اورانیوم‪ -4 .‬ممکن است‬ ‫گروه وین اورانیوم ‪ 20‬درصدی را تحویل ایران ندهد‬ ‫و شرط تحویل را توقف و تعطیلی هر نوع غنی سازی‬ ‫اعالم کند‪ -5 .‬وجود احتمال اعمال فشار علی ه ترکیه‬ ‫در بازنگرداندن اورانیوم به ایران که در ان صورت نیز‬ ‫رابطه ما با یکی از مهم ترین همسایه هایمان به تیرگی‬ ‫کشیده خواهد شد‬ ‫نق��اط قوت‪ -1 :‬نش��ان دادن صلح امیز ب��ودن برنامه‬ ‫هسته ای ایران به جهانیان‪ -2 .‬مبتنی بودن این مذاکرات‬ ‫ب��ر اصل برد – ب��رد و نبود رویکرد برن��ده و بازنده‪.‬‬ ‫‪ -3‬شکسته شدن بن بست فعلی و عدم صدور قطعنامه‬ ‫تحری��م جدید علیه ایران‪ -4 .‬پاس��خگویی به تمامی ‬ ‫بهانه های غرب در خص��وص فعالیت های صلح امیز‬ ‫هسته ای ایران و رفع نگرانی های بین المللی‪.‬‬ ‫مطمئن��ا دولتم��ردان و سیاس��تگزاران خارج��ی‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران روزهای سختی را در پیش‬ ‫خواهند داشت چرا که هر گونه اشتباهی ممکن است به‬ ‫منافع جمهوری اسالمی ایران ضرر وارد کند و همواره‬ ‫به این نکته مهم توجه داش��ته باشند که مشکل غرب‬ ‫صلح امیز بودن یا نبودن برنامه هس��ته ای ایران نیست‬ ‫بلکه خود توان هسته ای ایران اسالمی است‪ .‬کارگزاران‬ ‫سیاست خارجی ایران باید به نقاط ضعف و نگرانی های‬ ‫موجود در این بیانیه سه جانبه بیشتر دقت کرده و تمام‬ ‫احتماالت را درنظر بگیرند تا بتوانند بهترین سه تصمیم‬ ‫را در چارچ��وب منافع ملی بگیرند و به نحو احس��ن‬ ‫منافع مملکت خود را تامین کنند‪.‬‬ ‫‪15‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫نیز تعابیر مشابهی در این زمینه به کار بردند‪ .‬نهایتا خود‬ ‫اق��ای احمدی ن��ژاد اعالم کردند که م��ا به هیچ وجه‬ ‫اورانیوم غنی شده را از کشور خارج نمی کنیم و اورانیوم‬ ‫‪ 20‬درصد مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران را از بازار‬ ‫جهان��ی خریداری می کنی��م‪ .‬در ادام��ه چند ماه پیش‬ ‫اقای احمدی نژاد رس��ما به اقای دکتر صالحی‪ ،‬رئیس‬ ‫س��ازمان انرژی هسته ای دس��تور دادند که غنی سازی‬ ‫‪ 20‬درص��د را اغ��از کنن��د و این تصمی��م را به همه‬ ‫اعالم کردند‪ .‬پس ایران ش��روع ب��ه تولید اورانیوم ‪20‬‬ ‫درصد کرد اما به اعتقاد من این پیشنهاد تبادل سوخت‬ ‫سراغاز دوره نوینی است‪ .‬از حاال به بعد جزئیات این‬ ‫مس��اله اهمیت دارد و چندین مساله مورد توجه قرار‬ ‫می گیرد‪.‬‬ ‫اینکه ایا م��ا همه اورانیوم غنی ش��ده را می دهیم؟ ایا‬ ‫ایران به غنی س��ازی ‪ 20‬درصد ادامه می دهد؟ و اینکه‬ ‫اساسا تکلیف غنی سازی چه خواهد شد؟ این پیشنهاد‬ ‫وقتی از س��وی اقای البرادعی و اقای س��والنا مطرح‬ ‫ش��د‪ ،‬بس��یاری ازجمله خود من معتقد بودیم که این‬ ‫پیش��نهاد هم به نفع ایران و هم به نفع ‪ 5+1‬اس��ت‪ .‬به‬ ‫این معنی که در این بین مس��اله ب��رد و باخت وجود‬ ‫ن��دارد و هر دو طرف ایران و غربی ذی نفع هس��تند‪.‬‬ ‫اس��تدالل اساس��ی من این اس��ت که در این پیشنهاد‬ ‫قید نشده که ایران باید غنی سازی را متوقف کند‪ .‬یعنی‬ ‫برای اولین بار فرمولی ارائه ش��د که براساس ان ایران‬ ‫مجبور نبود غنی س��ازی اش را متوقف کند‪ .‬از نظر من‬ ‫این بهترین پیشنهادی بود که از طرف اژانس به ایران‬ ‫داده ش��د اما مسئوالن این پیشنهاد را قبول نکردند اما‬ ‫بعد از یک سال این پیشنهاد از سوی دولتمردان ایرانی‬ ‫پذیرفته ش��د‪ .‬در این میان بیش��ترین مسائلی که باید‬ ‫به ان پرداخت‪ ،‬این اس��ت که غنی س��ازی ‪ 20‬درصد‬ ‫چطور خواهد ش��د؟ و در کل پروس��ه غنی سازی چه‬ ‫سمت و سویی خواهد گرفت؟ مسائل دیگر جزئیات‬ ‫است؛ اینکه به طور مثال همه اورانیوم را تحویل بدهیم‬ ‫یا بخش��ی از ان و متقابال انها بخش��ی از اورانیوم ‪20‬‬ ‫درص��د را بدهند‪ .‬توجه به این نکته بس��یار اساس��ی‬ ‫اس��ت که جدای از اورانی��وم ‪ 20‬درصد‪ ،‬میله هایی که‬ ‫در رابطه با اورانیوم وجود دارد‪ ،‬بس��یار مهم هس��تند‪.‬‬ ‫این میله ها تکنولوژی پیش��رفته ای است که به جز چند‬ ‫کشور ازجمله فرانس��ه‪ ،‬به این سیستم مجهز نیستند‪.‬‬ ‫بنابراین این سوال مطرح می شود که با توجه به اینکه‬ ‫این اورانیوم ‪ 20‬درصد غنی ش��ده باید روی میله های‬ ‫کوره راکتور قرار گی��رد‪ ،‬بنابراین تحویل اورانیوم ‪20‬‬ ‫درصد به ایران چگون��ه خواهد بود‪ .‬در واقع اورانیوم‬ ‫‪ 20‬درصدی مورد نیاز اس��ت که ب��ه میله هایی که در‬ ‫ک��وره راکتور تهران قرار می گیرد‪ ،‬متصل ش��ود‪ .‬البته‬ ‫اینها جزئیات است‪ .‬موضوع اصلی اینجاست که ایران‬ ‫پذیرفته اورانیوم س��ه درصد غنی شده را با ‪ 20‬درصد‬ ‫معاوضه کند‪.‬‬ ‫ایا می توان به طرف غربی درباره معاوضه سوخت‬ ‫اطمینان کرد؟‬ ‫این سوال را برخی از مسئوالن جمهوری اسالمی ایران‬ ‫مطرح کردند که چطور می توانیم به ‪ 5+1‬اطمینان کنیم‪.‬‬ ‫ما اورانی��وم ‪ 3/5‬درصد خود را بدهیم و طرف مقابل‬ ‫ی ش��ده را‬ ‫ما را فریب دهد و اورانیوم‪ 20‬درصدی غن ‬ ‫تحوی��ل ندهد‪ .‬به اعتقاد من این ح��رف تنها بهانه ای‬ ‫برای فرار از مس��ئولیت اس��ت برای اینکه این کار را‬ ‫انجام ندهن��د‪ ،‬چرا که اژانس به عنوان یک س��ازمان‬ ‫بین الملل��ی ی��ا ‪ 5+1‬نمی توانند در روز روش��ن و در‬ ‫مقابل جهانیان ‪ 1/5‬تن اورانیوم س��ه درصد غنی شده‬ ‫را از ایران بگیرند و بعد به تمس��خر اعالم کنند که ما‬ ‫ای��ران را فریب دادیم و اینها تنها بهانه ای بود تا ما کل‬ ‫اورانیوم را از دسترس ایران خارج کنیم‪ .‬خیر‪ ،‬به اعتقاد‬ ‫بنده اینها تنها بهانه ای برای س��ر باز زدن از این مبادله‬ ‫است‪ .‬به هر حال مسئوالن فنی تیم مذاکره کننده ایران به‬ ‫عالوه مسئوالن اژانس هستند که بررسی می کنند چه‬ ‫میزان اورانیوم سه درصد تبدیل به اورانیوم ‪ 20‬درصد‬ ‫می شود‪ .‬اینها مسائل فنی است که مسئوالن مربوط به‬ ‫این بخش ان را بررس��ی می کنند‪ .‬اصل اینجاست که‬ ‫اژانس نمی تواند در هر جایی اورانیوم را از ما بگیرد و‬ ‫بعد بخندد و بگوید سرتان کاله گذاشتیم‪ .‬این نگاه در‬ ‫مناسبات بین الملل بسیار دور از ذهن و بچگانه است‪.‬‬ ‫به نظر شما واکنش ‪ 5+1‬به تصمیم ایران چه خواهد‬ ‫تعیین می کند که ‪120‬کیل��و اورانیوم ‪ 20‬درصد بعدا ان هم‬ ‫ظرف یک سال به ایران بدهد‪ .‬بقیه بیانیه بیشتر به تعارفات‬ ‫دیپلماتیک شبیه اس��ت‪ .‬در نتیجه تا اینجا ایران خودش را‬ ‫متعهد کرده است و با کمال تعجب قوی ترین اهرم خویش‬ ‫را برای ادامه مذاکرات از دست می دهد‪ .‬این بیانیه که ان را‬ ‫بیانیه تبادل سوخت نامیده اند مصالح ملی ما را تامین نمی کند‬ ‫و ان را باید بیانیه انتقال سوخت هسته ای ایران نامید نه تبادل‬ ‫سوخت‪ .‬وی در پاسخ به این سوال که ایا صدور این بیانیه‬ ‫نمی تواند بن بست فعلی را بشکند یا قطعنامه جدید تحریم را‬ ‫متوقف کند این چنین پاسخ داد‪ .‬این ما نبودیم که مذاکرات‬ ‫را متوقف کردیم‪ .‬رئیس جمهور از هر فرصتی برای گشودن‬ ‫تو گو بهره می گرفته است تا حدی که بعضا مورد‬ ‫باب گف ‬ ‫انتقاد هم واقع شده است‪ .‬اگر قرار باشد بن بست به هر قیمت‬ ‫شکسته شود‪ ،‬چرا اساس��ا چندین سال برای استیفای حق‬ ‫مسلم ملت ایستادگی کردیم و به تولید صنعتی اورانیوم موفق‬ ‫شدیم؟ اگر گروه وین اورانیوم ‪ 20‬درصد را نداد و شرط‬ ‫تحویل را توقف و تعطیلی هر نوع غنی س��ازی قرار داد‬ ‫و تهدید کرد که در غیر این صورت تحریم جدید اعمال‬ ‫می کنیم چه خواهیم کرد؟ باز هم به نقطه ای خواهیم رسید‬ ‫که حال در ان هستیم‪ .‬اگر با فشا ر ترکیه را از بازگرداندن‬ ‫اورانیوم ما منع کرد چه می کنیم؟ در ان صورت که خیلی‬ ‫هم محتمل است روابط دوستانه ما با یکی از همسایگان‬ ‫مهم ما را نیز اس��یب می زند‪ .‬ترکیه و برزیل برای اجرای‬ ‫صحی��ح بیانیه تضمین داده اند ای��ن کفایت نمی کند؟ که‬ ‫تمامی اعضای ‪ NPT‬از جمله گروه وین امضا داده اند که‬ ‫بدون احتیاج به مبادله یک طرفه اورانیوم غنی شده برای‬ ‫مصارف علمی و غیرتسلیحاتی مانند راکتور اتمی تهران را‬ ‫تامین کنند و تا چند سال پیش هم انجام می شود‪ .‬مگر انها‬ ‫به امضای خود باقی ماندند؟ حال م ا ترکیه و برزیل را هم‬ ‫احتماال از دست می دهیم‪.‬‬ ‫صادق زیباکالم در گفت و گو با مثلث‬ ‫حانیه پرما‬ ‫گـام بزرگ ایران‬ ‫صادق زیباکالم‪ ،‬کارش��ناس مسائل سیاسی بر این‬ ‫باور اس��ت که در رابطه با مس��ائل هس��ته ای ایران‬ ‫بی��ش از هر چیز باید منافع مل��ی را در نظر بگیریم‬ ‫و س��عی کنیم اختالف نظرها و تفاوت های حزبی را‬ ‫کنار بگذاریم به طوری که به قیمت از دس��ت رفتن‬ ‫منافع ملی نش��ود‪ .‬او معتقد است این اقدام ایران به‬ ‫ احتمال زیاد با اس��تقبال ‪ 5+1‬روبه رو شود و بعد از‬ ‫هش��ت س��ال این پروژه وارد فاز جدیدی خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫قبول معاوضه سوخت به خاک ترکیه از سوی ایران‬ ‫را چقدر موفق ارزیابی می کنید؟‬ ‫این مساله پیش شرطی است که ایران به اژانس و ‪5+1‬‬ ‫داده اس��ت و باید دید ‪ 5+1‬چه پاس��خی به پیش��نهاد‬ ‫ایران می دهد‪ .‬البته در همین حد هم ایران گام بزرگی‬ ‫برداش��ته اس��ت‪ .‬همانطور که می دانید‪ ،‬این پیش��نهاد‬ ‫یک س��ال پیش برای اولین بار توسط البرادعی‪ ،‬رئیس‬ ‫س��ابق اژانس به ایران داده ش��د و این پیشنهاد به رغم‬ ‫اینکه می توانس��ت دریچه ای برای تفاه��م میان ایران‬ ‫و ‪ 5+1‬ب��ه وجود اورد‪ ،‬با مخالف��ت دولتمردان ایران‬ ‫روبه رو ش��د‪ .‬اق��ای الریجانی این پیش��نهاد را نوعی‬ ‫کالهبرداری از سوی غرب خواند و سایر مقامات ایران‬ ‫انتقاد شدید احمد توکلی‬ ‫از بیانیه تهران‬ ‫تو گو با خبرگ��زاری فارس درباره‬ ‫احم��د توکلی در گف ‬ ‫بیانیه ایران‪ ،‬برزیل و ترکیه عنوان کرد‪ :‬در مفاد بیانیه دقت‬ ‫ش��ود تا جان کالم به دست اید‪ .‬این بیانیه تا اینجا‪ ،‬ایران‬ ‫را یکطرفه متعهد می سازد که کل ‪1200‬کیلو اورانیوم ‪3/5‬‬ ‫درصدی خود را از تسلط خویش خارج و به خاک ترکیه‬ ‫منتقل کرده و تحت سلطه ان کشور قرار دهد بدون انکه‬ ‫طرف پرمدعای غربی هیچ تعهدی بسپارد‪ .‬در بند هشت‬ ‫این بیانیه امده اس��ت اگر غربی ها به مفاد این بیانیه توجه‬ ‫نکنند‪ ،‬ایران باید از ترکیه بخواهد و ترکیه باید بدون قید و‬ ‫شرط اورانیوم امانتی را بازگرداند‪ .‬در عین حال‪ ،‬بند هفت‬ ‫برای گروه وین (امریکا‪ ،‬فرانسه‪ ،‬روسیه و اژانس) تکلیف‬ ‫‪16‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بود؟ ایا باز برروند تحریم ها پافشاری می کند؟‬ ‫شما اگر از خانم هیالری کلینتون‪ ،‬باراک اوباما‪ ،‬دیوید‬ ‫کامرون‪ ،‬نیکال س��ارکوزی و هر یک از رهبران غربی‬ ‫سوال کنید ایا توافق بر سر مساله هسته ای ایران با این‬ ‫کشور را ترجیح می دهند یا تشدید تحریم ها را؟ قطعا‬ ‫انه��ا گزینه اول (مذاک��رات) را انتخاب می کنند‪ ،‬چرا‬ ‫که هیچ یک از کش��ورهای غربی حتی انها که چش��م‬ ‫دیدن ای��ران را ندارند‪ ،‬نمی خواهند تحریم ها را دنبال‬ ‫کنند چرا که پروس��ه تحریم بسیار پیچیده است‪ .‬همه‬ ‫کشورها با تحریم ها همراهی نمی کنند‪ ،‬چین با این امر‬ ‫مخالفت می کند‪ .‬روس��یه گاهی به نعل می کوبد گاهی‬ ‫به میخ‪ .‬کنترل تحریم مش��کل اس��ت و بیش از انچه‬ ‫دولت ایران را تحت فش��ار ق��رار دهد‪ ،‬مردم را هدف‬ ‫قرار می دهد‪ .‬اینطور نیس��ت که غربی ها فقط به دنبال‬ ‫تحریم باش��ند‪ ،‬به عبارتی ‪ 5+1‬ترجیح می دهد بر س��ر‬ ‫برنامه هسته ای با ایران به توافق برسد‪.‬‬ ‫شما در صحبت هایتان به موضوع ادامه غنی سازی‬ ‫‪ 20‬درصد اش��اره کردید‪ .‬ایا در این ش��رایط ما به‬ ‫غنی سازی ‪ 20‬درصد ادامه می دهیم؟‬ ‫اگر ما به دنبال بهانه نباش��یم‪ ،‬قاعدتا باید غنی س��ازی‬ ‫‪ 20‬درص��د را متوقف کنی��م‪ .‬ما به خاط��ر نیازی که‬ ‫در رابط��ه با راکتور تحقیقاتی تهران داش��تیم‪ ،‬اقدام به‬ ‫غنی س��ازی ‪ 20‬درص��د کردیم‪ .‬بنابراین در ش��رایطی‬ ‫که مبادله س��وخت انجام شود‪ ،‬غنی سازی قاعدتا باید‬ ‫متوقف ش��ود‪ .‬ضمن اینکه به یاد داشته باشید که تهیه‬ ‫اورانیوم غنی شده ‪ 20‬درصد در داخل کشور به صرفه‬ ‫نیست چرا که چند برابر سودی که می بریم‪ ،‬باید هزینه‬ ‫پرداخت کنیم‪ ،‬زیرا تکنول��وژی را خودمان باید ابداع‬ ‫کنیم‪ .‬بنابراین ایران نیز بر تولید اورانیوم ‪ 20‬درصد در‬ ‫داخل کش��ور اصرار ندارد‪ .‬لذا اگر توافق حاصل شود‬ ‫غنی سازی باید متوقف شود چرا که ما این سوخت را‬ ‫برای راکتور تهران احتیاج داشتیم‪.‬‬ ‫عوامل موثر در تغییر موضع ایران چیست؟‬ ‫به اعتق��اد من چندین دلی��ل باعث تغیی��ر رای ایران‬ ‫ش��د‪ .‬در این رابطه ذکر این نکته ضروری اس��ت که‬ ‫به چالش کش��یدن دولت اق��ای احمدی نژاد از طرف‬ ‫اصالح طلب ها و‪ ...‬خطاس��ت؛ اینک��ه برخی نخبگان‬ ‫سیاسی و اصالح طلبان بگویند دولت اقای احمدی نژاد‬ ‫در مذاکرات شکس��ت خورد یا امثال اینها‪ .‬به نظر من‬ ‫چنی��ن رویک��ردی از طرف هر گروه و ف��ردی انجام‬ ‫گیرد‪ ،‬بسیار ناجوانمردانه است چرا که نباید فراموش‬ ‫کنیم مس��اله اقای احمدی نژاد و اصولگرایان نیستند‪.‬‬ ‫بحث مهم تر منافع ملی ایران اس��ت‪ .‬اگر ما با ‪ 5+1‬بر‬ ‫سر مساله هسته ای به توافق برسیم‪ ،‬این در جهت منافع‬ ‫ملی ایران است وگرنه اقای احمدی نژاد و اصولگرایان‬ ‫همیش��ه نیس��تند و این پروس��ه حزبی در سیاس��ت‬ ‫درحرکت و تغییر اس��ت ولی چیزی که باقی می ماند‪،‬‬ ‫منافع ملی ایران است‪ .‬مساله تحریم ها هزینه سنگینی را‬ ‫به منافع ملی کشورمان وارد کرده است‪ .‬بنابراین نباید‬ ‫در رسانه ها به گونه ای جلوه دهیم که اقای احمدی نژاد‬ ‫تسلیم شده یا شکست خورده است‪.‬‬ ‫برعکس ما باید این رویکرد و اقدام دولت را تش��ویق‬ ‫و در مس��یر پیشرفت هدایت کنیم‪ .‬خود من وقتی این‬ ‫پیش��نهاد مطرح ش��د‪ ،‬اعالم کردم که این موضوع به‬ ‫س��ود هر دو طرف ایران و ‪ 5+1‬اس��ت‪ .‬این تفکر در‬ ‫کشور ما غلط اس��ت که هر انچه به نفع امریکاست‪،‬‬ ‫قطعا به ضرر ایران است و برعکس‪ .‬این نگاه سفید و‬ ‫س��یاه بسیار اشتباه اس��ت و باید از افکار ما پاک شود‪.‬‬ ‫اگر چیزی به نفع جمهوری اسالمی ایران است‪ ،‬دیگر‬ ‫اهمیت��ی ندارد که ایا به نفع غرب نیز هس��ت یا خیر‪.‬‬ ‫چیزه��ای زیادی در جهان وج��ود دارد که هم به نفع‬ ‫ایران اس��ت‪ ،‬هم امریکا‪ .‬به طور مثال سقوط صدام در‬ ‫عراق‪ ،‬سقوط طالبان در افغانستان هم به نفع ایران بود‬ ‫هم امریکا‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫گفت و گو با احمد قریب‬ ‫مریم یوسفی‬ ‫بهترین تصمیم‬ ‫از روز دوشنبه برنامه هسته ای ایران وارد فاز جدیدی شد‪ .‬جمهوری اسالمی ایران در حاشیه اجالس ‪G15‬‬ ‫معاوضه س��وخت خارج از خاک ایران را پذیرفت و قرار ش��د تا این س��وخت در کشور ترکیه معاوضه‬ ‫شود‪ .‬این گامی مهم در مسیر مذاکرات ‪ 5+1‬است‪ .‬حال تمام توجه ها به واکنش غرب در برابر این تصمیم‬ ‫دوخته ش��ده است‪ .‬جمهوری اس�لامی ایران با این توافقنامه رویکرد مثبت خود در رابطه با مذاکرات را‬ ‫اثبات کرد‪ .‬هرچند پیش از این اعالم شده بود که تنها در صورتی با این توافقنامه موافقت می شود که این‬ ‫سوخت در داخل ایران معاوضه شود‪ ،‬اما به نظر می رسد نتیجه گیری های انجام شده در کشور‪ ،‬این گزینه را‬ ‫بهترین گزینه برای منافع ملی کشور دانسته اند و در این راستا تصمیم گیری کرده اند‪ .‬در این رابطه با احمد‬ ‫تو گو کردیم‪ .‬او بر این باور است در شرایط فعلی و با توجه به‬ ‫قریب‪ ،‬متخصص سوخت های هسته ای گف ‬ ‫الوده کردن فضا توسط طرف غربی‪ ،‬این تصمیم بهترین انتخاب برای نشان دادن حسن نیت ایران بود‪.‬‬ ‫ی تواند به غرب‬ ‫در گذش��ته ای��ران اعالم کرده بود که خارج از خاک ای��ران مبادله را انجام نمی دهد و نم ‬ ‫ک ترکیه فراهم‬ ‫اعتماد کند‪ .‬به نظر شما در شرایط فعلی‪ ،‬زمینه برای اعتماد به ‪ 5+1‬و مبادله سوخت در خا ‬ ‫شده است؟‬ ‫این س��وال ش��ما مربوط به سیاست می شود‪ .‬اما من در گذش��ته به این مساله تاکید کرده بودم که مساله تبادل‬ ‫سوخت نیاز به اعتمادسازی و گرفتن تضمین دارد‪ .‬در حال حاضر نیز راهی به غیر از انچه تصمیم گرفته شد‪،‬‬ ‫وجود ندارد‪ .‬از نظر من با ش��رایط و فضاس��ازی که غرب علیه ایران به وجود اورده‪ ،‬این توافقنامه گامی برای‬ ‫نش��ان دادن حس��ن نیت ایران است‪ .‬به هر حال روابطی که دولتمردان و سیاسیون با هم دارند‪ ،‬احتماال فضا را‬ ‫برای چنین توافقنامه ای مهیا کرده است‪ .‬در چنین شرایطی اگر سوال شود بهترین گزینه برای ارام کردن فضای‬ ‫متشنج در جهان علیه ایران چه بود؟ پاسخ همین اقداماتی است که روز دوشنبه اعالم شد‪.‬‬ ‫پس در شرایط فعلی اعتماد بهترین انتخاب بود؟‬ ‫در شرایط فعلی با مجموع فرضیات موجود بله‪.‬‬ ‫ی س��ازی ‪ 20‬درصد اس��ت‪ .‬ایا با توجه به‬ ‫موضوع��ی ک��ه توجه همه را به خودش جلب کرده‪ ،‬ادامه غن ‬ ‫پیشنهادی که به ‪ 5+1‬دادیم‪ ،‬این پروسه ادامه پیدا می کند؟‬ ‫این تصمیم نه از سوی یک نفر بلکه به وسیله کل سازمان انرژی هسته ای به همراه مسئوالن سیاسی و اقتصادی‬ ‫کش��ور اتخاذ خواهد ش��د‪ .‬ولی انچه مسلم است‪ ،‬امکانات و تمهیداتی ایجاد شده است که ما توانایی ساخت‬ ‫سوخت ‪ 20‬درصد را پیدا کرده ایم تا ان را برای استفاده در راکتور تحقیقاتی تهران مورد استفاده قرار دهیم‪ .‬من‬ ‫به عنوان شخصی که بیرون از ماجرا‪ ،‬نظاره گر هستم‪ ،‬مانعی برای انجام همزمان مبادله سوخت و ادامه غنی سازی‬ ‫‪ 20‬درصد نمی بینم‪ .‬حال که ما این کار را شروع کرده ایم‪ ،‬ادامه ان اشکالی ندارد‪ .‬اگر در گذشته زمان برای تولید‬ ‫این سوخت به یک تا دو سال محدود بود‪ ،‬حال می توانیم بدون دغدغه طی سه تا چهار به این موفقیت دست‬ ‫پیدا کنیم‪ .‬من جزو افرادی بودم که اعتقاد داشتم تولید سوخت و استفاده ان در راکتور کار اسانی نیست که ما‬ ‫خودمان بتوانیم ان را انجام دهیم‪ .‬در گذش��ته ما کامال از کمک نیروی خارجی مایوس بودیم‪ .‬بنابراین شرایط‬ ‫تولید سوخت را فراهم کردیم‪ .‬بنابراین ادامه ان در کنار مبادله سوخت سودمند است‪ .‬البته این بستگی به نظارت‬ ‫و توافقات اژانس هم دارد که حتما دولتمردان این را در تصمیم نهایی خود لحاظ می کنند‪.‬‬ ‫ایا انجام مبادله سوخت در خاک ترکیه و ادامه غنی سازی ‪ 20‬درصد در تضاد با یکدیگر نیستند؟ ‪ 5+1‬با‬ ‫ی کند؟‬ ‫این اقدام موافقت م ‬ ‫بله‪ ،‬اگر توقف کامل غنی س��ازی خواس��ته انها باشد‪ ،‬دچار مشکل می ش��ویم‪ .‬در این صورت به احتمال زیاد‬ ‫دولتمردان ترجیح می دهند غنی سازی را متوقف کنند اما در صورت کم و ازمایشی امکان ان وجود دارد‪ .‬در این‬ ‫رابطه من نیز با شما موافق هستم‪ .‬به احتمال زیاد ‪ 5+1‬انجام همزمان این دو کار را نپذیرد‪ .‬بنابراین در زمانی که‬ ‫ما مطمئن شویم ‪ 5+1‬سوخت را به ایران تحویل می دهد‪ ،‬از ادامه غنی سازی ‪ 20‬درصد منصرف می شویم‪.‬‬ ‫ی کنید؟‬ ‫واکنش غرب را در مقابل پیشنهاد تبادل سوخت در خاک ترکیه چگونه ارزیابی م ‬ ‫قاعدتا ‪ 5+1‬از کلیات ماجرا اس��تقبال خواهد کرد اما در رابطه با جزئیات ممکن اس��ت دچار اختالف شویم‪.‬‬ ‫به طور مثال جدای از مس��اله توقف اورانیوم ‪ 20‬درصد ممکن اس��ت درباره توقف کامل غنی سازی مسائلی از‬ ‫سوی غرب مطرح شود‪.‬‬ ‫درباره جزئیات این مبادله‪ ،‬مساله میله هایی که در رابطه با غنی سازی مورد نیاز است‪ ،‬مطرح می شود‪ .‬ایا‬ ‫میله های متناسب با راکتور به تهران منتقل می شود؟‬ ‫بله‪ ،‬مسلما زمانی که قرار باشد اورانیوم به ایران منتقل شود‪ ،‬این سوخت باید متناسب با طراحی قلب راکتور‬ ‫تحقیقاتی ما تحویل داده شود‪ .‬در غیر این صورت قابل قبول نیست‪ .‬سوخت ‪ 20‬درصد یک موضوع‪ ،‬اماده و‬ ‫قرار دادن ان در میله های مخصوص که باید در قلب راکتور قرار گیرد و تا سالیان سال مورد استفاده قرار گیرد‪،‬‬ ‫مطلبی دیگر است‪ .‬اگر کل ماجرا مورد قبول واقع شود‪ ،‬قطعا سوخت با میله های متناسب تحویل داده می شود‪.‬‬ ‫همانطور که درگذشته سوختی که از اژانس تحویل گرفته شد‪ ،‬مجهز به این میله ها بود‪.‬‬ ‫ایا تمام سوخت ‪ 3/5‬درصد معاوضه خواهد شد؟‬ ‫خیر‪ ،‬تنها بخشی از سوخت معاوضه می شود‪ .‬همچنین با این امکاناتی که اکنون در اختیار داریم‪ ،‬این سوخت‬ ‫به سرعت جایگزین می شود‪ .‬ما نسبت به گذشته پیشرفت چشمگیری داشته ایم‪ .‬ما در گذشته هزار سانتریفیوژ‬ ‫داشتیم االن پنج هزار تا داریم‪.‬‬ ‫یعنی بخش باقیمانده سوخت قابل استفاده است؟‬ ‫‪ 20‬درصد اورانیوم تنها مربوط به راکتور تحقیقاتی تهران است‪ ،‬اما راکتور بوشهر حدود ‪ 30‬تن سوخت سه تا‬ ‫چهار درصد احتیاج دارد‪ .‬ما باید سوخت بیشتری تولید کنیم تا مجددا مورد استفاده قرار گیرد که در حال حاضر‬ ‫با توجه به پیشرفت هایی که در این زمینه حاصل شده است امکان ان وجود دارد‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫قیمت س��هام انها بر شاخص بورس این شرکت ها را‬ ‫به لیدرهای بازار تبدیل کرد که هر روز ش��اهد تشکیل‬ ‫صف خرید چند میلیونی برای این سهام بودیم‪.‬‬ ‫جو مثبت در رش��د قیمت سهام ش��رکت های بزرگ‬ ‫تازه خصوصی ش��ده به سایرسهام هم سرایت کرد تا‬ ‫بورس تهران هر انچه در س��ال های گذشته از دست‬ ‫داده بود را مجددا به دس��ت اورد‪ .‬این اتفاق در حالی‬ ‫رخ داد ک��ه بازار پول به س��بب سیاس��ت های دولت‬ ‫نتوانس��ت دارندگان حساب های بانکی را راضی نگاه‬ ‫ی به برگه سهام تبدیل‬ ‫دارد و سرمایه های کوچک مردم ‬ ‫شدند‪ .‬سال ‪ 88‬برای هر بازاری سال رکود و کسادی‬ ‫بود‪ ،‬اما برای بورس تهران سالی پر رونق را رقم زد که‬ ‫اثرات ان در روزهای ابتدایی سال ‪ 89‬هم مشاهد شد‪.‬‬ ‫به طوری که در ‪ 18‬روز کاری ش��اخص بورس تهران‬ ‫با بیش از ‪ 13‬درصد رشد نسبت به اخرین روز کاری‬ ‫سال گذشته روبه رو شد‪.‬‬ ‫به اعتقاد کارشناس��ان اقتصادی‪ ،‬دولت ها در سه سال‬ ‫پایانی عمر هش��ت س��اله فعالیت خود با واژه بورس‬ ‫اشنا شده و به این باور می رسند که بازار سرمایه نقش‬ ‫مهمی را در جذب نقدینگی ایفا می کند و دولت دهم نیز‬ ‫در سه سال مانده به پایان فعالیت خود سرمایه گذاران‬ ‫را به ورود به این بازار تشویق می کند‪.‬‬ ‫رشد ‪ 10‬برابری ارزش معامالت بورس از ابتدای سال‬ ‫تاکنون نسبت به مدت مشابه سال قبل و ایجاد کدهای‬ ‫معامالتی جید گواه این مدعی است‪.‬‬ ‫بررسی روند بورس تهران از انکار تا الزام‬ ‫رونق بازار در غیاب رقبا‬ ‫نوشین دیانتی‬ ‫بد اقبالی بازارهای رقیب بازار سرمایه بود یا خوش اقبالی‬ ‫شرکت هایی که به واسطه رشد قیمت های جهانی کاالها‬ ‫با افزایش س��وداوری روبه رو شدند‪ ،‬هرچه که بود به‬ ‫کام بورس تهران ش��د‪ .‬بورس��ی که با روی کار امدن‬ ‫دولت نهم قمارخانه نام گرفته بود و از نیمه س��ال ‪84‬‬ ‫روزهای افت و نزول را طی می کرد‪.‬‬ ‫روزهای��ی که تاالر شیش��ه ای بورس ش��اهد خروج‬ ‫سرمایه گذاران از بورس بود و کاهش هر روزه حجم و‬ ‫ارزش معامالت بود‪ .‬این درحالی بود که بازار مسکن‬ ‫سیر صعودی را پیش گرفته بود و مستانه می تاخت و‬ ‫بازار پول‪ ،‬رقیب جدی بازار سرمایه‪ ،‬سرمایه کوچک‬ ‫مردمی را به سمت خود می کشاند‪.‬‬ ‫ابالغ سیاس��ت های کلی اص��ل ‪ 44‬و در پی ان ورود‬ ‫ش��رکت های ص��در اصل چه��ل و چه��اری ورق را‬ ‫برگرداند‪ .‬رش��د قیمت سهام این ش��رکت ها از زمان‬ ‫‪18‬‬ ‫ورود ب��ه بورس تا یک دوره کوتاه مدت عاملی ش��د‬ ‫ب��رای فروش س��هام موجود در پرتفوی س��هامداران‬ ‫بورس و خرید این س��هام‪ ،‬چرا که سرمایه گذ ارانی که‬ ‫در بورس مانده بودند نقدینگی کافی برای خرید سهام‬ ‫جدید نداشتند‪.‬‬ ‫شرکت های بزرگ دولتی چون ملی مس‪ ،‬فوالد مبارکه‬ ‫اصفهان‪ ،‬چادرملو‪ ،‬گل گهر‪ ،‬مخابرات و‪ ...‬گوی سبقت‬ ‫را از س��ایر شرکت ها ربوده و به گل بازار تبدیل شده‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫گر چه بروز بحران های مالی این شرکت ها را که عمدتا‬ ‫کاال پای��ه بوده و قیمت محصولش��ان ب��ه قیمت های‬ ‫جهانی وابس��ته بود به ی��ک دوره رکود قیمت مواجه‬ ‫کرد‪،‬اما با افزایش تقاضای کاال از س��وی کش��ورهایی‬ ‫چ��ون هند و چین بحران زدگی بر کاالهای جهانی نیز‬ ‫کمرنگ ش��د‪ .‬به طوری که قیم��ت جهانی بیلت‪،‬مس‬ ‫وسنگ اهن با افزایش چشمگیر روبه رو شد‪.‬‬ ‫رش��د قیمت سهام این ش��رکت ها و تاثیر زیاد افزایش‬ ‫شاخصی که دستکاری شد‬ ‫از دیگر رویدادهای مهم این روزها‪ ،‬عبورشاخص کل‬ ‫از مرز ‪ 13‬هزار و شکس��تن رکوردی بی سابقه در عمر‬ ‫‪ 41‬ساله بورس تهران بود که حتی رسانه های خارجی‬ ‫را ه��م متوجه خود کرد‪ .‬ش��اخص کل بورس که در‬ ‫اذرماه سال ‪ 87‬همزمان با راه اندازی سیستم معامالتی‬ ‫جم تغیی��ر ماهیت داده و حافظ��ه تاریخی خود را از‬ ‫دس��ت داده بود با ش��روع س��ال جدید و تاثیر پذیری‬ ‫ازشرکت های کاالپایه از مرز ‪ 13‬هزار واحد گذشت و‬ ‫اکنون در محدوده ‪ 14‬هزار واحد به سر می برد‪.‬‬ ‫اما فعاالن بازار س��رمایه بر این باورند که لحاظ کردن‬ ‫سود نقدی شرکت ها در این شاخص به نوعی موجب‬ ‫دستکاری ان شده و اگر مدیران بورس قصد طراحی‬ ‫شاخص جدیدی داشتند‪ ،‬شاخص قیمت مالک خوبی‬ ‫ب��رای این طراحی نبود‪ ،‬چراک��ه تحلیل گران و فعاالن‬ ‫حرفه ای بورس و حتی ان دس��ته از س��رمایه گذارانی‬ ‫که قصد مقایسه دوره ای قیمت سهام خود را دارند از‬ ‫اذر سال ‪ 87‬ابزاری برای این مقایسه ندارند‪.‬‬ ‫گرچه مس��ئوالن مربوطه و از جمله شرکت خدمات‬ ‫فن��اوری بورس ب��ه س��رمایه گذاران و فع��االن بازار‬ ‫این وع��ده را داده بودند که ش��اخص قیمت در کنار‬ ‫شاخص های جدید در دست طراحی است و به زودی‬ ‫به جمع س��ایر ش��اخص ها می پیوندد اما تا کنون این‬ ‫وعده عملی نشده است!‬ ‫چندم شدیم؟‬ ‫انچ��ه زیر عنوان امار معامالت بورس به فدراس��یون‬ ‫بورس های بین المللی ارائه می ش��ود نشان از بورسی‬ ‫زنده و فعال دارد که به رغم افت شاخص های اسیایی‪،‬‬ ‫شاخص کشورمان رشدی صعودی را در پیش گرفته‬ ‫و می تازد‪ .‬این اتفاق نادر کار را به جایی رس��اند که در‬ ‫اخرین امار این فدراس��یون در می��ان بورس های دنیا‬ ‫بورس ما دهم شد!‬ ‫کسب رتبه های برتر در بین سایر بورس های دنیا نگاه‬ ‫س��رمایه گذاران خارجی را به بورس ایران جلب کرد‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫تا در این اش��فته بازار بورس ها‪ ،‬س��رمایه های خود را‬ ‫در چمدان ها گذاش��ته و به ب��ورس تهران روانه کنند؛‬ ‫ارزویی که ب��ورس تهران س��ال ها در انتظار براورده‬ ‫ش��دنش بود تا جایی که مدیران سازمان بورس بر ان‬ ‫ش��دند تا ایین نامه سرمایه گذاری خارجی را این بار با‬ ‫نگاه مهربان تری اصالح کرده و ورود س��رمایه گذاران‬ ‫خارجی را به واقعیت نزدیک تر ببینند‪.‬‬ ‫اص�لاح ایین نامه س��رمایه گذار خارجی از س��ویی و‬ ‫جذابیت شرکت های تازه وارد بورسی از سوی دیگر‬ ‫موجب شد تا به تازگی تیم ‪ 30‬نفره سرمایه گذاران از‬ ‫کش��ورهای مختلف به بورس تهران امده و نسبت به‬ ‫سرمایه گذاری در این بازار اظهار عالقه کنند‪.‬‬ ‫ بورس تهران‪ ،‬رتبه اول رشد دفعات معامله در دنیا‬ ‫مدیر امور بین الملل ش��رکت ب��ورس گفت‪ « :‬بورس‬ ‫تهران طی چهارماه ابتدایی سال میالدی‪ ،‬رتبه نخست‬ ‫رشد دفعات معامله سهام و عنوان دوم از لحاظ ارزش‬ ‫کل معامالت را در میان ‪ 54‬عضو فدراس��یون جهانی‬ ‫بورس ها به خود اختصاص داد‪ ».‬بر اس��اس تازه ترین‬ ‫امار ارائه شده از سوی دبیرخانه فدراسیون بورس های‬ ‫جهانی‪ ،‬بورس تهران در چهار ماه ابتدایی سال جاری‬ ‫میالدی رتبه نخس��ت را از لحاظ رشد دفعات معامله‬ ‫س��هام به خود اختص��اص داد‪ .‬در این می��ان دفعات‬ ‫معامله سهام در بورس تهران از ابتدای ژانویه تا پایان‬ ‫اوریل ‪ 2010‬رش��دی معادل ‪ 91‬درصد را نس��بت به‬ ‫دوره مشابه سال ‪ 2009‬تجربه کرد و به رقم ‪ 795‬هزار‬ ‫مرتبه رسید‪.‬‬ ‫پ��س از بورس ته��ران‪ ،‬بورس اتن ب��ا فاصله ای قابل‬ ‫توجه‪ 26 ،‬درصد رشد داشته و به دنبال ان بورس های‬ ‫اندونزی‪ ،‬کلمبو و امان به ترتیب با ‪ 20 ،21‬و ‪ 18‬درصد‬ ‫رشد قرار دارند‪.‬‬ ‫در این مقطع نسبت به پایان اوریل سال ‪ ،2009‬ارزش‬ ‫بازار س��هام بورس تهران نیز حدودا ‪ 52‬درصد رش��د‬ ‫یافت��ه و جایگاه بیس��ت و پنجم را در جدول رش��د‬ ‫ارزش بازار به بازار سرمایه کشور اختصاص داد‪.‬‬ ‫از دیگر شاخص های مورد بررسی فدراسیون می توان‬ ‫به رش��د ارزش کل معامالت در چهارماه ابتدای سال‬ ‫‪ 2010‬اش��اره کرد‪ .‬مجموع ارزش معامالت سهام در‬ ‫بورس های عضو فدراسیون جهانی بورس ها در دوره‬ ‫ژانوی��ه ‪ -‬اوریل‪ 2010‬بال��غ ب��ر ‪ 7/20‬تریلیون دالر‬ ‫ب��ود که از این میزان بیش از ‪ 5/3‬میلیارد دالر توس��ط‬ ‫سرمایه گذاران بورس تهران تحقق یافته است‪.‬‬ ‫با وجود س��هم نسبتا اندک بورس تهران از کل ارزش‬ ‫معامالت‪ ،‬رشد این شاخص در مقایسه با چهارماه اول‬ ‫سال ‪ 2009‬به میزان چش��مگیری ارتقا یافته و معادل‬ ‫‪ 322‬درصد به ان افزوده ش��ده است‪ .‬بنابراین بورس‬ ‫ته��ران از این حیث‪ ،‬پس از کلمبو ب��ا ‪ 6/487‬درصد‬ ‫رشد ارزش معامالت‪ ،‬جایگاه دوم را در میان اعضای‬ ‫فدراس��یون کس��ب کرد‪ .‬پ��س از بورس ه��ای کلمبو‬ ‫و ته��ران‪ ،‬بورس های برم��ودا‪ ،‬اندونزی و اس��تانبول‬ ‫به ترتیب با ‪ 137 ،319‬و ‪ 136‬درصد رش��د‪ ،‬رتبه های‬ ‫سوم تا پنجم را به دست اوردند‪.‬‬ ‫بر اس��اس امار مندرج در س��ایت فدراس��یون جهانی‬ ‫بورس ه��ا‪ ،‬ب��ا توج��ه ب��ه برخ��ی از محدودیت های‬ ‫معامالت��ی موجود‪ ،‬به نظر می رس��د س��رعت گردش‬ ‫معامالت در بورس تهران هنوز نتوانسته همپای دیگر‬ ‫شاخص ها توسعه یابد‪ .‬گردش معامالت بورس تهران‬ ‫در ماه اوریل ‪ 2010‬که باالترین میزان را در چهار ماه‬ ‫ابتدای س��ال جاری میالدی نشان می دهد‪ 22 ،‬درصد‬ ‫اندازه گیری شده که رتبه ای بهتر از ‪ 39‬را در میان دیگر‬ ‫اعضا نصیب بورس تهران نمی کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اقبال بورس با حمایت های ساختاری‬ ‫دکتر محمد رضا رستمی ‪ /‬معاون ناشران و اعضای شرکت بورس‬ ‫حمایت های س��اختاری دولت از بورس در س��طح کالن از سویی و رکود بازارهای رقیب موجب شد تا بازار‬ ‫سرمایه کشور پس از چند سال رکود با افزایش ارزش معامالت روبه روشود‪.‬‬ ‫رشد ‪ 57‬درصدی بازده بورس در سال ‪ 88‬و قرار گرفتن بورس تهران در رتبه های برتر فدراسیون بورس های‬ ‫جهانی‪ ،‬نگاه س��رمایه گذاران را به س��مت بورس جذب کرد تا جایی که ان دسته از سرمایه گذارانی که پس از‬ ‫ایجاد حباب قیمت ها در س��ال ‪ 84‬و زیان هنگفت از این بازار رفته بودند مجددا به بورس بازگش��تند‪ .‬ش��اهد‬ ‫این مدعا ارزش بیش از ‪ 1300‬میلیارد تومانی معامالت بورس تهران از ابتدای س��ال تا کنون است که این رقم‬ ‫حدود ‪ 10‬برابر رقم مدت مشابه است‪.‬‬ ‫در نگاهی اجمالی بورس تهران توانست از رکود بازارهای رقیب و نبود جذابیت کافی در بازار پول و کم شدن‬ ‫بازدهی این بازار به س��بب بس��ته سیاستی بانک مرکزی حداکثر استفاده را ببرد و سرمایه کوچک مردمی را به‬ ‫سمت خود جذب کند‪.‬‬ ‫در کنار جذب س��رمایه گذار داخلی‪ ،‬رشد شاخص بورس و بازدهی مناسب این بازار‪ ،‬سرمایه گذاران خارج از‬ ‫مرزها هم متوجه بورس ایران شده اند‪.‬‬ ‫ایین نامه جدید سرمایه گذار خارجی و برداشتن برخی موانع از جمله عدم اجازه خروج سرمایه به مدت سه سال‬ ‫از کشور هم از جمله جذابیت هایی بود که سرمایه گذاران خارجی را به بورس تهران کشاند‪.‬‬ ‫تنوع شرکت ها و صنایع و ورود شرکت های بزرگ صدر اصل ‪ 44‬به بورس تهران نه تنها موجب رونق هر چه‬ ‫بیشتر این بازار شده است بلکه ماهیت این شرکت ها موجب شده تا بورس تهران از نوسانات جهانی تاثیر گرفته‬ ‫و به بورسی زنده تبدیل شود‪.‬‬ ‫حمایت های ساختاری دولت از بازار سرمایه کشور و تصویب قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی از مهم ترین‬ ‫رویدادهای بورس در این سال هاست که معافیت های مالیاتی در این قانون‪ ،‬مدیران شرکت ها را به ازاد کردن‬ ‫سهام شرکت تشویق می کند که این اتفاق منجر به بیشتر شدن عمق بازار و نقدشوندگی سهام خواهد شد‪.‬‬ ‫به هر رو‪ ،‬برگزاری مجامع ش��رکت هایی که س��ال مالی انها پایان اس��فند ماه است و جذابیت تقسیم سود این‬ ‫شرکت ها در مجامع‪ ،‬نقدینگی سرگردان در جامعه را به سمت بازار سرمایه هدایت کرده و در این میان پذیرش‬ ‫‪ 12‬شرکت تا پایان سال و انجام معامله اولین اوراق اتی سهام در خردادماه به این جذابیت ها خواهد افزود‪.‬‬ ‫ایجاد کدهای جدید س��هام در ش��هرهای بزرگ و کوچک و افزایش حجم و ارزش معامالت‪ ،‬گویای س��الی‬ ‫پررونق برای بورس تهران است‪.‬‬ ‫بورس تهران‪ ،‬از حاشیه تا متن‬ ‫حمیدرضا امیریان ‪ /‬عضو هیات مدیره کانون سهامداران حقیقی‬ ‫همزم��ان ب��ا نهضت منتاژ به عنوان راهکاری برای ورود به چرخه صنعتی ش��دن و ورود صنایع و تکنولوژی‬ ‫جدید‪ ،‬بورس نیز به ادبیات اقتصادی ایران وارد شد و به عنوان نهادی از اقتصاد مدرن سعی در پیدا کردن نقش‬ ‫و جایگاه خویش کرد‪.‬‬ ‫از اغاز تا کنون بورس تهران فرازونشیب های زیادی را طی کرده؛ از رشد تا تعطیلی کامل‪ ،‬از انکار تا الزام‪ .‬در‬ ‫دوران پس از جنگ رونق دوباره به این بخش از اقتصاد بازگشت و روند روبه رشدی را طی کرده تا جایی که‬ ‫منجر به تصویب قوانین جدید ش��د‪ .‬اما در تمام این س��ال ها یک وجه مشترک وجود دارد و ان هم در حاشیه‬ ‫بودن این بخش از اقتصاد است‪.‬‬ ‫بورس همیشه در ذهن مدیران بنگاه های اقتصادی و سیاسی‪ ،‬محلی برای سوداگری بوده؛ نگاهی که خوشبختانه‬ ‫در چند سال اخیر به تدریج در حال تغییر است‪.‬‬ ‫سال جدید خورشیدی بورس تهران با رونق اغاز به کار کرد؛ رونقی که می توان دالیل متفاوتی برای ان از عدم‬ ‫سوداوری بخش های دیگر اقتصادی تا رشد اقتصاد جهانی و همین طور ثبات سیاسی را ذکر کرد‪ .‬اما در پس‬ ‫تمامی این دالیل می توان به تغییر نگرش و نگاه فعاالن عرصه اقتصاد و سیاست به این بخش اقتصادی و ارتقای‬ ‫جایگاه ان در سازوکار اقتصادی کشور نیز گریزی زد‪ .‬بخشی که در فرهنگ عمومی مردم و ادبیات انها جا باز‬ ‫کرده و دیگر واژه غریبی نیست‪.‬‬ ‫در چنین ش��رایطی س��ازمان متولی بازار س��رمایه کش��ور باید در پیش گرفتن راهکارهای اجرایی و‬ ‫برنامه های همه جانبه در ابعاد فرهنگی و اجرایی همزمان با اجرای طرح تحول اقتصادی‪ ،‬تحول اساسی‬ ‫را در جایگاه بورس ایجاد کرده و رونق و رکود بورس و فراز و فرود ان را در یک مس��یر علمی و‬ ‫منطقی هدایت کند‪.‬‬ ‫از ان جمله می توان گفت با ایجاد ثبات در قوانین‪ ،‬تضمین س�لامت و ش��فافیت و اطالعات ش��رکت ها‪،‬‬ ‫کاس��تن هرچه بیشتر از ریسک های غیر ضرور‪ ،‬کمک کردن بوروکراسی و تنوع در ابزارهای مالی موجود‪،‬‬ ‫بورس را به محلی مطمئن و دائمی برای تامین س��رمایه بنگاه های اقتصادی تبدیل کند‪ ،‬نقشی که می تواند‬ ‫دولت را در کنترل نقدینگی سرگردان و خطرات ناشی از ان و نظام مند کردن مبادالت یاری دهد‪ .‬تحوالتی‬ ‫که می تواند پیش زمینه تحوالت اساسی در اقتصاد کشور شود‪.‬‬ ‫ب��ا ای��ن ش��رایط ب��ورس ته��ران دیگ��ر در حاش��یه ق��رار ن��دارد‪ ،‬بلک��ه ب��ه مت��ن اقتص��اد کش��ور‬ ‫وارد شده است‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫بورس نیازمند بازخوانی‬ ‫بازده قیمتی در حدود ‪ 23‬درصد برای سه سال که با لحاظ سودهای نقدی تقسیم شده و افزایش سرمایه های نقدی انجام پذیرفته‪،‬‬ ‫به زحمت می توان بازده کل بازار پرریسک بورس (بدون احتساب شرکت های تازه وارد در این سه سال) را بیشتر از بازده بدون‬ ‫ریسک اوراق قرضه دانست‪.‬‬ ‫سید مهدی سدیدی ‪ /‬پژوهشگر حوزه بورس و خصوصی سازی‬ ‫کارکرد اصلی بازار س��رمایه و عمده ترین وظیفه ان‬ ‫بی تردی��د «تجهیز منابع مالی س��رگردان از جامعه و‬ ‫تخصیص ان به فعالیت های مولد اقتصادی اس��ت»‪.‬‬ ‫بزرگ ترین تهدید بازار سرمایه در حال حاضر عدم‬ ‫درک درس��ت گردانندگان و متعامالن بازار سرمایه‬ ‫از این وظیفه ذاتی اس��ت‪ .‬بازار سرمایه مکانی است‬ ‫که «بازدهی» متناس��ب با ریسک و بازده بازار پولی‬ ‫کش��ور را در اختیار کسانی قرار می دهد که سرمایه‬ ‫خود را در چرخ��ه فعالیت های مولد اقتصادی وارد‬ ‫می کنن��د‪ .‬ای��ن بازار نم��ادی از س��طح تکنولوژی‪،‬‬ ‫وضعیت مالی‪ ،‬سیاستگذاری ها و توانمندی حکومت‬ ‫در امر مدیریت و س��ازماندهی امور کشور است‪ .‬از‬ ‫ای��ن رو رونق یا رک��ود این بازار – به ش��رط عدم‬ ‫مداخالت دستوری و سیاس��ی‪ -‬رابطه مستقیمی با‬ ‫شایسته ساالری تصمیم گیران‪ ،‬ازادی های اجتماعی‪،‬‬ ‫اعتمادسازی‪ ،‬برنامه ریزی ها و سیاست های اقتصادی‬ ‫و نیز چگونگی تعامل کش��ور در عرصه بین المللی‬ ‫دارد‪ .‬ب��ازار بورس به گونه ای تصمیم های دولتمردان‬ ‫را در عرصه داخل��ی و خارجی بازتاب می دهد که‬ ‫میزان اعتماد مردم به مجموعه نگرش و تصمیمات‬ ‫دولت را مشخص می کند‪.‬‬ ‫سیاس��تمداران باید به ط��ور ج��دی از دخالت در‬ ‫شرایط بازار س��رمایه اجتناب کنند‪ .‬این موضوع به‬ ‫معنی عدم حمایت دولت از بازار س��رمایه نیس��ت‬ ‫بلکه بیانگر ان اس��ت که حمایت ه��ای منطقی تنها‬ ‫می تواند مثمر ثمر واقع شود‪ .‬بازار سرمایه پویا‪ ،‬فعال‬ ‫و با ریسک منطقی‪ ،‬بازاری است که اصل صداقت و‬ ‫شفافیت در ان نمود عینی داشته باشد‪.‬‬ ‫هرگونه روند صعودی یا نزولی در این بازار باید تنها‬ ‫براساس تحلیلگری مالی توجیه و مستدل شود‪.‬‬ ‫نقطه مرگ بازار س��رمایه زمانی اس��ت که عواملی‬ ‫خارج از «قاعده بازار و محیط اقتصاد» موجب تغییر‬ ‫یا شتاب روند بازار شوند‪.‬‬ ‫اکنون که این بازار اعداد خیر کننده شاخص را تجربه‬ ‫می کند باید به دنبال منطقی محکم برای توجیه این‬ ‫روند صعودی بود‪ .‬پیش بینی بازده شرکت ها نسبت‬ ‫ب��ه دوره های گذش��ته بهبودی در این س��طح تغییر‬ ‫را نمای��ش نمی دهد‪ .‬بازارهای جهان��ی روند رو به‬ ‫بهبود و اصالحی گرفته اند اما بر هیچ کس پوش��یده‬ ‫نیس��ت که ارتباط بازار س��رمایه با بازارهای جهانی‬ ‫همیش��ه رابطه ای مس��تقیم نبوده و بلکه در مواردی‬ ‫کامال متناقض و غیر همس��و عمل کرده است‪ .‬بازار‬ ‫س��رمایه به گونه ای وابس��ته به تک س��هم ها ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬نوس��ان گیری بیماری ش��ایع این بازار شده‬ ‫اس��ت‪ .‬قریب به ‪ 42‬درصد ارزش بازار س��رمایه در‬ ‫حال حاضر متعلق به ‪ 15‬ش��رکتی اس��ت که توسط‬ ‫دولت در سه سال اخیر عرضه شده است‪ .‬نزدیک به‬ ‫‪ 60‬درصد معامالت س��ه سال گذشته بازار سرمایه‬ ‫نیز مربوط به همین ‪ 15‬ش��رکت بوده اس��ت‪ .‬بازار‬ ‫‪ 35‬میلیارد دالری سال ‪ 85‬اگر چه ارزشی ‪ 73‬میلیارد‬ ‫دالری پی��دا کرده اما ‪ 30‬میلی��ارد دالر ان مربوط به‬ ‫همین ‪ 15‬شرکت ذکر شده است‪ ،‬یعنی شرکت های‬ ‫بزرگ تازه وارد‪ .‬به بیانی دیگر‪ ،‬سایر شرکت ها که در‬ ‫س��ال ‪ 85‬ارزش بازاری ‪ 35‬میلیارد دالری داشته اند‬ ‫‪20‬‬ ‫اکنون پس از گذش��ت بیش از سه سال ارزشی معادل‬ ‫‪ 43‬میلیارد دالر دارند که البته سهم قابل توجهی از ان‬ ‫نیز مربوط به اتفاقات ماه های اغازین سال ‪ 89‬دارد‪.‬‬ ‫بازده قیمتی در حدود ‪ 23‬درصد برای س��ه سال که با‬ ‫لحاظ سودهای نقدی تقسیم شده و افزایش سرمایه های‬ ‫نقدی انجام پذیرفته‪ ،‬به زحمت می توان بازده کل بازار‬ ‫پرریسک بورس (بدون احتساب شرکت های تازه وارد‬ ‫در این سه سال) را بیشتر از بازده بدون ریسک اوراق‬ ‫قرضه دانست‪.‬‬ ‫فعل بازار می تواند نوید بخش باشد‪ ،‬اما نباید فراموش‬ ‫ک��رد اتفاقات مش��ابه در س��ال ‪ 84‬و ‪ 87‬نیز به وقوع‬ ‫پیوس��ته اس��ت که بازخوانی ان روزها بسیار پنداموز‬ ‫است‪.‬‬ ‫ب��ازار س��رمایه هوش��یار و نه ب��ازار تخدیر ش��ده با‬ ‫فرمایش��ات‪ ،‬بیش از حد تصور هوشمند و حساس به‬ ‫اتفاقات است‪ .‬احساس انکه ممکن است در دوره ای‬ ‫تصمیماتی گرفته شود که «فعالیت های مولد اقتصادی»‬ ‫تردید واقع نمی ش��د‪ .‬انتس��اب تغیی��رات نزولی بازار‬ ‫به عوامل خرابکار اقتصادی قضاوتی بس��یار سطحی و‬ ‫غیرهوشمندانه است و این اظهار نظرها به گونه ای فضا‬ ‫را مسموم می کند که در زمان بهبود اوضاع نیز شایعات‬ ‫و گمانه هایی بالعکس مانند دخالت ها و دستکاری های‬ ‫صوری فضای بازار را رها نمی کند‪.‬‬ ‫گس��ترش ابزارهای معامالتی‪ ،‬ایجاد موسسات تامین‬ ‫س��رمایه‪ ،‬افزای��ش ش��فافیت اطالعاتی ب��ازار‪ ،‬ایجاد‬ ‫ب��ازار فرابورس‪ ،‬توس��عه فض��ای فیزیک��ی‪ ،‬تدوین‬ ‫دس��تورالعمل ها و ایین نامه و س��ایر تدابیر اجرایی و‬ ‫تس��هیل کننده از این دس��ت‪ ،‬هم در حال انجام است‬ ‫و ه��م نیاز به گس��ترش دارد اما ب��از باید گفت انچه‬ ‫ضروری و راهگشاست بازگشت به فلسفه ذاتی بازار‬ ‫سرمایه و حرکت براساس طبیعت این بازار است‪ .‬این‬ ‫بازار فضایی است برای تجهیز منابع پراکنده در کشور‬ ‫و تخصیص دادن انها به صنایع مولد‪ .‬مکانیزم منطقی‬ ‫این جمع اوری باید براس��اس ذات ب��ازار یعنی بازده‬ ‫از اولوی��ت خ��ارج ش��ده و س��رمایه گذاری در امور‬ ‫زیربنای��ی و افزایش توان صادراتی ج��ای خود را به‬ ‫واردات بی رویه دهند‪ ،‬کافی است تا شوک ویرانگری‬ ‫به پیکره بازار س��رمایه فرود اید‪ .‬در کنار این مسائل‪،‬‬ ‫تهدیدات بیرون��ی مانند تصمیم��ات اجالس حکام‪،‬‬ ‫رکود جهانی و رویکرد دیپلماسی دست به دست هم‬ ‫می توانند شرایط خطر به وجود اورند‪ .‬در این حاالت‬ ‫اس��ت که هر چه بازار روند رش��د منطقی تری را طی‬ ‫کرده باشد روند برگش��تی ان منطقی تر خواهد بود و‬ ‫بر این اساس تدبیر در زمان روند صعود بسیار مهم تر‬ ‫از تدبیر در زمان نزول اس��ت‪ .‬بورس ناچار اس��ت به‬ ‫س��مت عمق حرکت کند‪ .‬شناوری سهام شرکت های‬ ‫بزرگ بس��یار کم اس��ت و این موض��وع تالطمات را‬ ‫پر اثرتر می کند‪ .‬ای کاش رابطه منطقی مابین سوداوری‬ ‫بنگاه های اقتص��ادی با عوامل محیطی و داخلی دچار ‬ ‫منطقی و متناسب با بازده بازار پول کشور باشد‪ .‬بسیار‬ ‫نابخردانه است که توقع بر این باشد که سرمایه گذاران‬ ‫سرمایه های خود را با وجود اوراق قرضه ‪ 16‬درصدی‬ ‫بدون ریس��ک در کشور به بازار توام با ریسک بورس‬ ‫انتق��ال داده و در انتظ��ار بازده��ی در همی��ن حدود‬ ‫باش��ند‪ .‬در تمامی جوامع پیش��رفته این نسبت به طرز‬ ‫معناداری برقرار است به طور مثال در ژاپن با نرخ بهره‬ ‫‪ 0/5‬درصدی میانگین بازده بازار س��رمایه ‪ 12‬درصد‬ ‫اس��ت‪ .‬بازار س��رمایه با ش��عار‪ ،‬تبلی��غ‪ ،‬حمایت های‬ ‫نابخردانه‪ ،‬اصالح ظاهر و پوسته و مسائلی از این قبیل‬ ‫پررونق و کارا نمی شود‪.‬‬ ‫بازاری که شاخص ان نمایانگر ضعف و قوت قریب‬ ‫به ‪ 400‬بنگاه بزرگ کشور است تنها در صورتی موفق‬ ‫و کارا خواهد بود که بداند تصمیم گیران کالن کشور‬ ‫درصدد تقویت بنیان های اقتصاد و نیز به دنبال توسعه‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫واقعی کش��ور هستند‪ .‬دیپلماسی را براساس اصول‪،‬‬ ‫ع��زت و ارامش و منافع مل��ی‪ ،‬طراحی و اجرا و از‬ ‫غوغاساالری و پرداخت هزینه های غیراصولی پرهیز‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫می ت��وان نقدینگ��ی به بازار تزریق ک��رد‪ ،‬می توان‬ ‫صندوق ه��ای وابس��ته را مل��زم ب��ه حض��ور و‬ ‫رونق بخش��ی کاذب در بازار کرد‪ ،‬می توان رئیس‬ ‫ق��وه مجری��ه را به تاالر کش��اند و به س��خنرانی‬ ‫واداش��ت‪ ،‬می توان عرضه های عمومی را مدیریت‬ ‫به نف��ع کرد‪ ،‬ام��ا اینها هیچ ک��دام ثبات بخش این‬ ‫ب��ازار هوش��مند نیس��ت‪ .‬ت��ا زمانی ک��ه واردات‬ ‫بی رویه در حال انجام اس��ت‪ ،‬فضای کسب و کار‬ ‫مناس��ب نیس��ت‪ ،‬هزینه های واردات مواد اولیه و‬ ‫اساس��ی به دلیل تحریم به چندین برابر می رس��د‪،‬‬ ‫نظام مدیریت دولتی براس��اس بهره وری و کارایی‬ ‫تنظیم نش��ده اس��ت چگونه می توان انتظار داشت‬ ‫بازار س��رمایه در جذب س��رمایه های س��رگردان‬ ‫موفق باشد‪ .‬اجماع نقیضین امری محال است‪.‬‬ ‫درمان های غیرمنطقی در سال های اخیر تنها موجب‬ ‫ش��ده اس��ت تا فرصت طلب��ان و موج س��واران از‬ ‫اقدام های ش��تاب زده بهره ب��رداری کرده و از فضای‬ ‫اضط��راب به وجود امده حداکثر اس��تفاده را بکنند‪.‬‬ ‫بازار سرمایه ای کارا و مترقی است که سرمایه گذاران‬ ‫فع��ال در ان به قصد و طمع نوس��ان گیری به بازار‬ ‫نیام��ده باش��ند و دولتمردان فضای موج س��واری و‬ ‫نوس��ان گیری را در ان ایجاد نکرده باشند‪ .‬غرض بر‬ ‫ان نیست که س��رمایه گذار دارایی خویش را بدون‬ ‫چشم داشت سود در چرخه بازار سرمایه قرار دهد‬ ‫بلک��ه همان گونه که ذکر ش��د بازده ب��ازار‪ ،‬بازدهی‬ ‫متناسب با ریس��ک موجود و بازده بازار پول کشور‬ ‫باشد‪ .‬سرمایه گذار این بازار باید مطمئن باشد که هر‬ ‫اتفاقی که در این بازار در جریان است با تحلیل های‬ ‫مالی و اقتصادی قابل توجیه و اس��تدالل اس��ت‪ .‬به‬ ‫ه��ر میزان عوام��ل غیرکمی در جریان بازار بیش��تر‬ ‫وجود داشته باش��د فضا برای سرمایه گذاران واقعی‬ ‫محدودتر می شود‪.‬‬ ‫سهامداران به منزله مالکان بنگاه هستند که عالوه بر‬ ‫انکه از سود ساالنه سهامشان و تغییر قیمت سهام که‬ ‫ناشی از بهبود و رشد وضعیت بنگاه سرمایه پذیرشان‬ ‫اس��ت‪ ،‬منتفع می ش��وند در م��وارد الزم اق��دام به‬ ‫تزریق منابع جدید نیز می کنند‪ .‬در افزایش س��رمایه‬ ‫مش��ارکت کرده و بر حسب شرایط بنگاه نسبت به‬ ‫تقس��یم س��ود نقدی اظهار نظر می کنند و چه بسا در‬ ‫سال هایی به منظور رشد و توسعه بنگا ه سرمایه پذیر‬ ‫خود تصمیم به عدم دریافت سود و تخصیص سود‬ ‫متعلق��ه خود به اندوخته های طرح توس��عه کنند تا‬ ‫در اینده از مزیت ان منتفع ش��وند‪ .‬مطمئن باید بود‬ ‫چنین سهامدارانی در فضای پراشوب و غیرمنطقی‬ ‫ن��ه حضور خواهند داش��ت و نه با وعده وعید پا به‬ ‫این عرصه خواهند گذاشت و بازار سرمایه می ماند و‬ ‫عده ای شرکت سرمایه گذار شبه دولتی‪ ،‬دالالن بازار‬ ‫و برخی س��هامداران حقیقی اغفال ش��ده که فریب‬ ‫سراب را خورده اند‪.‬‬ ‫خالف منطق و اصالت ذاتی بازار س��رمایه حرکت‬ ‫کردن‪ ،‬هیچ رونده ای را به منزل نرس��انده است‪ .‬در‬ ‫ای��ن بازار ابزارهای نابخردانه رونق بخش��ی دقیقا به‬ ‫منزله شمشیر دو لبه عمل می کند‪ .‬تک سهم ها روزی‬ ‫می توانند ابزاری باش��ند برای ارائ��ه رونق کاذب به‬ ‫ب��ازار و بی تردید در زمانی دیگ��ر معضل الینحلی‬ ‫خواهند ش��د برای همین بازار‪ .‬باید قبول کرد بازار‬ ‫سرمایه بازتاب اعتماد سرمایه به تصمیمات مدیران‬ ‫کالن کشور اس��ت و این حلقه را نمی توان از سایر‬ ‫اجزای چرخه اقتصاد و سیاست کشور مجزا کرد و‬ ‫جداگانه به ان پرداخت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سناریوی جدید تحریم های ایران؛ این بار نفت‬ ‫نفت ایران‬ ‫در انتظار مشتر یان جدید‬ ‫سید ابراهیم علیزاده‬ ‫وقتی امارها حاکی از درامد بیش از ‪ 60‬میلیارد دالری‬ ‫سال گذشته ایران از فروش نفت خود است و وابستگی‬ ‫ایران به این محصول را کس��ی نمی تواند کتمان کند‪،‬‬ ‫بنابراین طبیعی است تحریم کنندگان ایران به نفت این‬ ‫کشور به عنوان یکی از اهرم هایی که می توان فشار را از‬ ‫ان طریق اعمال کرد‪ ،‬نگاه کنند‪ .‬همین است که امارها‬ ‫و گفته های فعاالن اقتصادی کشور کاهش خرید نفت‬ ‫ایران توس��ط کش��ورهایی چون چین‪ ،‬هند و ژاپن را‬ ‫نشان می دهد و البته نگران نبودن مقامات ایرانی از این‬ ‫شرایط را هم نمی توان نادیده گرفت‪.‬‬ ‫ی هلندی در‬ ‫«وابس��تگی به درامدهای نفتی یک بیمار ‬ ‫ضعی��ف کردن بخش خصوصی اس��ت‪ ».‬این س��خن‬ ‫طیب نیا (عضو هیات علمی دانش��کده اقتصاد دانشگاه‬ ‫تهران) شاید حرف دل سال های اخیر خیلی از فعاالن‬ ‫اقتصادی کشور باشد که همیش��ه از وابستگی کشور‬ ‫به درامدهای نفتی گالیه داش��ته و دارند‪ .‬البته این تنها‬ ‫یک روی قضیه اس��ت و روی دیگر ان این است که‬ ‫می توان از این سخن برداشت کرد که به واسطه همین‬ ‫درامدهای نفتی ایران اس��ت که دول��ت ایران (در هر‬ ‫دوره ای) تقویت می شود‪.‬‬ ‫ب��رای همین هم هس��ت که وقتی کش��ورهایی قصد‬ ‫تحری��م دولت ایران را دارن��د‪ ،‬یکی از بهترین ابزارها‬ ‫برای اعمال فش��ار را تحریم خرید نفت این کش��ور‬ ‫می دانند و هرچند فعاالن اقتصادی همیش��ه از دخالت‬ ‫سیاست در اقتصاد رنجیده اند اما باز هم سیاستمداران‬ ‫ ترجیح می دهند از طریق فش��ارهای اقتصادی‪ ،‬اهداف‬ ‫خود را پیاده کنند‪.‬‬ ‫ کاهش خرید نفت ایران؛ شایعاتی که اخبار شدند‬ ‫وقت��ی صحب��ت از اقتصاد ایران می ش��ود‪ ،‬بی ش��ک‬ ‫مهم ترین مولفه اقتصادی این کش��ور نفتی اس��ت که‬ ‫به دلیل ‪ 128‬میلیارد بشکه ای ذخایر ایران و درامد بیش‬ ‫از ‪ 60‬میلی��ارد دالری س��االنه اش از فروش نفت (که‬ ‫سه برابر بودجه طرح بنگاه های زودبازده طی سه سال‬ ‫اجرایش است)‪ ،‬جایگاه خاصی در این کشور دارد‪.‬‬ ‫همچنین امارهای تجارت کش��ور نیز حاکی از نسبت‬ ‫ح��دود چهار براب��ری صادرات نفت خام کش��ور در‬ ‫مقایس��ه با صادرات غیرنفتی است که این خود نشان‬ ‫می ده��د چقدر ص��ادرات نفت خام ای��ران برای این‬ ‫کش��ور اهمیت دارد‪ .‬ش��اید برای همین هم است که‬ ‫در نگاه اول تصور ش��ود کاهش خرید نفت از ایران‪،‬‬ ‫ای��ن کش��ور را با مش��کل مواجه می کند ام��ا با کمی ‬ ‫بررسی به موضوعاتی چون نیاز داشتن کشورهای دیگر‬ ‫به نفت خام ایران و ثابت بودن میزان تولید و مصرف‬ ‫نفت در جهان که در نتیجه باعث فروش نفت ایران به‬ ‫هر صورت خواهد شد‪ ،‬می رسیم‪.‬‬ ‫با وجود این‪ ،‬بحث کاه��ش خرید نفت ایران از اوایل‬ ‫س��ال جاری به ص��ورت جس��ته و گریخته به گوش‬ ‫می رس��ید تا اینکه به تدریج اخبار موثقی در این مورد‬ ‫منتشر شد‪ .‬در این مورد ابتدا می توان به گزارش پایگاه‬ ‫خبری بیزینس استاندارد هند اشاره کرد که عنوان کرده‬ ‫ی دولتی «مانگلور»‬ ‫بود‪« :‬شرکت پاالیشگاهی و پتروشیم ‬ ‫هند واردات نفت از ایران را کاهش می دهد‪ ».‬براساس‬ ‫ان گزارش‪ ،‬این ش��رکت قرارداد خری��د نفت خام از‬ ‫ای��ران را به می��زان ‪ 5/8‬درصد کاهش می دهد تا برای‬ ‫سال ‪ 2011 -2010‬به ‪ 130‬هزار بشکه در روز برسد‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫حت��ی رئیس بخش بازرگانی ش��رکت مانگلور نیز در‬ ‫گفت وگویی به رویترز گفته بود‪« :‬ما هر س��اله س��بد‬ ‫نفت خ��ام خود را بازبینی می کنیم و این هیچ ربطی به‬ ‫قیمت نفت ندارد‪ .‬سال گذشته ما قرارداد خرید نفت از‬ ‫ایران را افزایش دادیم و امس��ال ان را کاهش داده ایم‪».‬‬ ‫به عبارتی این س��خنان نیز مه��ر تاییدی بود بر کاهش‬ ‫خرید نفت ایران توسط این شرکت‪.‬‬ ‫در کنار ش��رکت مانگلور‪ ،‬ش��رکت رلیانس هند نیز‬ ‫که بزرگترین ش��رکت هن��دی واردکننده نفت خام‬ ‫از ای��ران و بزرگتری��ن ش��رکت خصوص��ی هند و‬ ‫مال��ک بزرگترین پاالیش��گاه نفتی جهان محس��وب‬ ‫می ش��د‪ ،‬اع�لام کرد ق��رارداد خرید نف��ت از ایران‬ ‫را تمدی��د نمی کن��د‪ .‬در مورد علت ای��ن اقدام این‬ ‫ش��رکت هندی نی��ز علی اصغر عرش��ی‪ ،‬مدیر امور‬ ‫بین الملل ش��رکت ملی نفت ای��ران در گفت وگو با‬ ‫ایس��نا‪ ،‬اظهار کرده بود‪« :‬شرکت رلیانس هند حاضر‬ ‫به پذیرفتن قیمت های رس��می شرکت ملی نفت در‬ ‫مورد نفت خام میدان های س��روش و نوروز نشد و‬ ‫به این ترتیب قرارداد فروش بلندمدت نفت در سال‬ ‫‪ 2010‬میالدی را با انها امضا نکردیم‪».‬‬ ‫ کاهش خرید نفت ایران به چین رسید‬ ‫پس از شرکت های هندی‪ ،‬این بار نوبت به کشور چین‬ ‫رس��ید که میزان خرید نفت خام خود از کشور ایران‬ ‫را کاه��ش ده��د‪ ،‬در حالی که قبل از ای��ن مدیر امور‬ ‫بین الملل شرکت ملی نفت ایران مدعی شده بود‪« :‬در‬ ‫وضعیت واردات نفت توس��ط چی��ن از ایران تغییری‬ ‫ایجاد نش��ده است‪ ».‬اما س��ازمان گمرک چین چیزی‬ ‫خالف این موضوع را اعالم کرد‪.‬‬ ‫طبق اعالم گمرک کش��ور چین‪ ،‬می��زان واردات نفت‬ ‫این کش��ور از ای��ران از پنج میلی��ون و ‪ 968‬هزار تن‬ ‫در س��ه ماهه اول س��ال ‪ 2009‬با ‪ 20‬درصد کاهش به‬ ‫چهار میلیون و ‪ 753‬هزار تن در مدت مش��ابه س��ال‬ ‫جاری رسید‪.‬‬ ‫جدای از این‪ ،‬تهدی��د جدید دیگری که در این مورد‬ ‫به نظر می رس��د‪ ،‬موضوعی اس��ت که رئیس اتحادیه‬ ‫صادرکنن��دگان فراورده های نفت‪ ،‬گاز و پتروش��یمی‬ ‫ ایران به ان اش��اره می کند‪ .‬حمید حس��ینی با اشاره به‬ ‫کشف یک حوزه نفتی جدید در کشور چین با ذخیره‬ ‫ارزی بی��ش از ‪ 428‬میلیارد بش��که ک��ه از کل ذخایر‬ ‫اثبات شده در عراق و عربستان هم بیشتر است‪ ،‬عنوان‬ ‫می کند ‪« :‬این باعث خواهد ش��د که چین در معامالت‬ ‫خود با کشورهای جهان تغییراتی ایجاد کند و در اینده‬ ‫ای��ن معامالت صادرات نفت خام ایران به چین به هم‬ ‫خواهد خورد‪».‬‬ ‫این در حالی است که به گفته او‪ ،‬دومین مقصد صادراتی‬ ‫ایران‪ ،‬کشور چین و میزان صادرات نفت خام ایران به‬ ‫کشور چین بیش از ‪ 12‬تا ‪ 13‬میلیارد دالر است‪.‬‬ ‫ژاپن‪ ،‬چینی دیگر‬ ‫رئیس اتحادی��ه صادرکنن��دگان فراورده های نفت‪،‬‬ ‫گاز و پتروش��یمی ایران از کش��ور ژاپن نیز به عنوان‬ ‫س��ومین کش��وری نام می برد که می��زان خرید نفت‬ ‫خ��ام از ایران را کاهش داده اس��ت‪ .‬ب��ا وجود این‪،‬‬ ‫وی ابراز می کند‪« :‬هیچ گزارش��ی در اوپک یا منابع‬ ‫رسمی که نشان دهد صادرات نفت ایران کاهش پیدا‬ ‫کرده وجود ندارد‪ .‬ایران خریدار جایگزین می کند و‬ ‫خیلی دل نگران اینکه کش��وری از بازار نفت ایران‬ ‫خارج ش��ود نیس��تیم‪ ،‬اما باید مشتری ها و بازارهای‬ ‫خ��ود را حفظ کنیم و نبای��د بگذاریم این تحریم ها‬ ‫اثر کنند‪».‬‬ ‫جدای از کش��ور ژاپن اخباری نیز در مورد ش��رکت‬ ‫توتال منتشر ش��ده بود که این شرکت انها را تکذیب‬ ‫و اعالم کرد‪ « :‬ش��رکت توتال به عنوان سومین شرکت‬ ‫‪22‬‬ ‫بزرگ نفتی اروپا همچنان به دریافت نفت خام در ازای‬ ‫هزینه توسعه چهار میدان گازی ایران ادامه می دهد‪».‬‬ ‫نبود نگرانی در مقامات ایرانی‬ ‫کاه��ش خرید نفت ایران توس��ط برخی از کش��ورها‬ ‫و در مقاب��ل کاهش نیافتن می��زان صادرات نفت خام‬ ‫کشور موضوع مبهم و متناقضی است که شاید همین‬ ‫عاملی ش��ده تا مقام��ات ایرانی از ای��ن اتفاقات ابراز‬ ‫نگرانی نکنند‪ .‬البته پاسخ این پارادوکس را در سخنان‬ ‫علی ش��مس اردکان��ی‪ ،‬از فع��االن بخش خصوصی‬ ‫کشور می توان یافت‪.‬‬ ‫وی اعتق��اد دارد ب��ه دلیل ثابت بودن می��زان تولید و‬ ‫مص��رف نفت در جه��ان‪ ،‬به نفت ایران نیاز اس��ت و‬ ‫وقتی کشوری از ایران نفتش را نخرد‪ ،‬مشتری دیگری‬ ‫برای این خرید وجود دارد و اینگونه اس��ت که میزان‬ ‫صادرات نفت خام ایران نیز کاهش پیدا نکرده است‪.‬‬ ‫این موضوع را در سخنان مدیرامور بین الملل شرکت‬ ‫نفت نیز می توان مشاهده کرد که گفته است‪ « :‬پس از‬ ‫به توافق نرس��یدن با شرکت رلیانس هند بر سر قیمت‬ ‫فروش نفت میدان های سروش و نوروز‪ ،‬مشتری های‬ ‫دیگری نیز داش��تیم که این نف��ت را با قیمت باالتر به‬ ‫انها فروخته ایم‪».‬‬ ‫با اس��تناد به اینگونه سخنان اس��ت که می توان گفت‬ ‫مقام��ات بخش خصوص��ی و دولتی کش��ور حداقل‬ ‫تاکن��ون ابراز نگران��ی ای از خود در ای��ن مورد بروز‬ ‫نداده اند‪ ،‬هیچ‪ ،‬بلکه مس��ئولی مانند مسعود دانشمند‪،‬‬ ‫عضو هیات رئیسه اتاق مش��ترک ایران و چین مدعی‬ ‫ش��ده اس��ت‪« :‬چینی ها از ایران نفت نخرند‪ ،‬ایران هم‬ ‫بازارش را مقابل انها می بندد‪».‬‬ ‫و در جای��ی دیگ��ر‪ ،‬رئی��س اتحادی��ه صادرکنندگان‬ ‫فراورده ه��ای نف��ت ای��ران از افزای��ش ص��ادرات‬ ‫فراورده های نفت و پتروش��یمی ایران در یک ماه سال‬ ‫جاری نسبت به مدت مشابه در سال ‪ 88‬خبر می دهد‬ ‫و روند صعودی این صادرات را به رخ می کشد‪.‬‬ ‫فعاالن اقتصادی علیه سیاستمداران‬ ‫در این شرایط انچه قابل توجه می تواند باشد‪ ،‬مخالفت‬ ‫شدید ش��رکت های امریکایی و فعاالن اقتصادی این‬ ‫کشور با این تحریم اقتصادی ایران است که قبل از این‬ ‫نیز‪ ،‬این گالیه از س��وی اتاق بازرگانی امریکا مطرح‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫ای��ن موضوع را در گزارش ش��بک ه خب��ری بلومبرگ‬ ‫می توان دید که اعالم کرده است‪« :‬شرکت های بوئینگ‬ ‫و اکس��ون موبیل برای جلوگیری از تشدید تحریم ها‬ ‫علیه ای��ران که گروه های تج��اری می گویند هزینه ای‬ ‫بالغ بر ‪ 25‬میلیارد دالر برای صادرات امریکا بر جای‬ ‫خواهد گذاشت‪ ،‬تالش می کنند‪».‬‬ ‫در ادامه این گزارش امده اس��ت‪« :‬بنابر طرحی که در‬ ‫کنگره امریکا مطرح اس��ت‪ ،‬قانون تحریم شرکت های‬ ‫خارجی س��رمایه گذار در بخش صنعت ایران مصوب‬ ‫‪ 1996‬بای��د بس��ط و گس��ترش یاب��د‪ .‬ش��رکت های‬ ‫امریکایی می گویند که با وجود مفاد و شروط این طرح‬ ‫که تجارت با شرکت هایی در اروپا‪ ،‬روسیه و چین که‬ ‫ب��ا ایران تجارت کنند را من��ع می کنند‪ ،‬فروش انها در‬ ‫سراسر جهان با ضرر روبه رو خواهد شد‪».‬‬ ‫این در حالی است که این انتقاد فعاالن اقتصادی امریکا‬ ‫با استقبال شدید فعاالن اقتصادی ایران همراه بوده که‬ ‫در راس انها رئیس ات��اق بازرگانی ایران در روزهای‬ ‫اخیر به ش��کل های متفاوت به دخالت مسائل سیاسی‬ ‫در اقتصاد کش��ورها انتقاد کرد و در اخرین نشس��ت‬ ‫هی��ات نماین��دگان ات��اق بازرگانی ایران نی��ز در این‬ ‫م��ورد این گونه گفت‪« :‬ادام��ه کارزار تحریم ها به نفع‬ ‫هیچ کشوری نیس��ت و جدای از ضرر تحریم شونده‪،‬‬ ‫تحریم کننده هم ضرر خواهد کرد‪».‬‬ ‫گفت وگو با رئیس اتحادیه صادرکنندگان‬ ‫فراورده های نفت ایران‪:‬‬ ‫نیاز به حضور‬ ‫بخش خصوصی‬ ‫در فروش نفت‬ ‫«کاه��ش خرید نفت ایران توس��ط س��ه کش��ور‬ ‫چی��ن‪ ،‬هن��د و ژاپن» موضوعی اس��ت که رئیس‬ ‫اتحادی��ه صادرکنندگان فراورده ه��ای نفت‪ ،‬گاز‬ ‫و پتروش��یمی ایران با تایید انه��ا به نوعی جدی‬ ‫ب��ودن تحریم خرید نفت ای��ران را تایید می کند‪.‬‬ ‫اما با وجود این‪ ،‬حمید حس��ینی ابراز می کند که‬ ‫نگران نیس��تیم‪ .‬وی به امارهای افزایش صادرات‬ ‫ی و فراورده های نفتی کش��ور اش��اره‬ ‫پتروش��یم ‬ ‫می کن��د‪ .‬همچنین به گفته او‪ ،‬با وجود این کاهش‬ ‫خریدها هیچ گزارشی در اوپک یا منابع رسمی که‬ ‫نش��ان دهد صادرات نفت ایران کاهش پیدا کرده‬ ‫وجود ندارد و به نظر می رس��د ایران به جای این‬ ‫کش��ورها خریدار جایگزین می کند‪ .‬در عین حال‬ ‫ ای��ن عضو اتاق بازرگانی ای��ران تصریح می کند‪:‬‬ ‫« فکر نمی کنم با توجه ب ه رش��د اقتصادی دنیا که‬ ‫همه به دنبال خارج شدن از رکود هستند‪ ،‬امادگی‬ ‫این وجود داش��ته باش��د که نفت ایران را تحریم‬ ‫کنند‪ .‬این بیشتر تهدید است تا تحریم‪».‬‬ ‫در م��ورد تحریم خرید نفت ای��ران می خواهم از‬ ‫کشور چین شروع کنیم‪ .‬ایا صحت دارد که میزان‬ ‫خرید نفت این کش��ور از ایران کاهش پیدا کرده‬ ‫است؟‬ ‫در مورد صحت داشتن یا نداشتن کاهش خرید نفت‬ ‫ایران باید بگویم این کاهش قطعی اس��ت‪ .‬چینی ها‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫روزانه ‪ 400‬هزار بشکه نفت خام از ما می خریدند که‬ ‫به ‪ 250‬هزار بشکه کاهش یافته است‪.‬‬ ‫علت این کاهش را در چه می بینید؟‬ ‫قاعدتا امریکا یی ها از زم��ان بوش به دنبال این بودند‬ ‫که عربستان و چینی ها را راضی کنند که به جای ایران‬ ‫از کش��ورهای دیگ��ر نفت بخرند‪ .‬قب��ل از این هر که‬ ‫می خواست با چین مذاکره کند‪ ،‬برای چین‪ ،‬مهم ترین‬ ‫مس��اله تایوان ب��ود اما اکن��ون تامین ان��رژی برایش‬ ‫مهم ترین مس��اله است‪ .‬کش��وری که مهم ترین مساله‬ ‫برایش تامین انرژی است‪ ،‬س��عی می کند اینده نگری‬ ‫کند تا اگر مش��کالتی برای تامین انرژی اش پیدا شد‪،‬‬ ‫منابع خود را متنوع کند که دچار مشکل نشود‪.‬‬ ‫از سوی دیگر هم اکنون مازاد تولید نفت نیز در جهان‬ ‫وج��ود دارد‪ .‬ظرفیت کل اوپک در س��ال ‪ 2005‬باالی‬ ‫‪ 86‬میلیارد بش��که در س��ال و ‪ 86‬میلیون بش��که در‬ ‫روز ب��ود‪ .‬به عبارتی االن میزان تولی��د در دنیا بیش از‬ ‫‪ 86‬میلیون بشکه است که در مقابل‪ ،‬مصرف دنیا روزانه‬ ‫‪ 84‬میلیون بش��که بوده است‪ .‬این یعنی روزانه یک تا‬ ‫‪ 1 / 5‬میلی��ون بش��که نفت مازاد جهان��ی وجود دارد‪.‬‬ ‫بنابراین برای خریداران نفت امکان مانور دادن هست‬ ‫و این خود کمک کرده که اکنون بازار‪ ،‬بازار فروشنده‬ ‫نباش��د و این خریدار است که حرف می زند و به نظر‬ ‫می رسد که چین از این فرصت استفاده کرده است‪.‬‬ ‫فک��ر می کنی��د این اتف��اق چه اثاری ب��رای ایران‬ ‫می تواند داشته باشد؟‬ ‫به نظر می رسد در حالی که این فشارها به کشورهایی‬ ‫مثل چین و هند برای تحریم های بنزین و اینگونه موارد‬ ‫وارد می ش��ود‪ ،‬پشت سر کارهای دیگر در حال انجام‬ ‫ش��دن اس��ت‪ .‬چرا که اگر فروش نفت ما را با مشکل‬ ‫مواجه کنند قطعا فش��ارهای تحریم انها می تواند موثر‬ ‫باش��د که به همین دلی��ل وزارت نفت ما باید امادگی‬ ‫داش��ته باش��د و یک مقدار به بخش خصوصی اجازه‬ ‫حضور دهد و بازارهای جدید پیدا کند عالوه بر این‪،‬‬ ‫س��خت گیری ها را برای فروش نفت کم کند تا بتوان‬ ‫کشورهای کوچک تر را جایگزین کنیم‪.‬‬ ‫هم اکنون عمده نفت ایران توس��ط چه کشورهایی‬ ‫خریداری می شود؟‬ ‫بازار نفت ایران عمدتا چین‪ ،‬ژاپن‪ ،‬کشورهای اروپایی‬ ‫و هند اس��ت و کش��ورهای کوچک خیل��ی در بازار‬ ‫نف��ت ایران حضور ندارند که وزارت نفت باید این را‬ ‫جایگزین بازارهای دیگر کند‪.‬‬ ‫به کشور هند اشاره کردید‪ .‬این کشور هم مانند چین‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫میزان خرید نفت از ایران را کاهش داده است؟‬ ‫از این کش��ور شرکت ریالنس اعالم کرده که از ایران‬ ‫نفت خری��داری نمی کند‪ .‬این ش��رکت خریدار نفت‬ ‫س��نگین و فرا سنگین و پاالیشگاه ‪ 850‬هزار بشکه ای‬ ‫و یکی از بزرگ ترین پاالیش��گا ه نفت دنیا و متعلق به‬ ‫بخش خصوصی است‪.‬‬ ‫ایا این اقدام شرکت هندی تبعات خاصی برای این‬ ‫کشور نخواهد داشت؟‬ ‫این ش��رکت یک ش��رکت بخش خصوصی است و‬ ‫ربطی به کشور هند ندارد‪ .‬این شرکت می گوید منافعی‬ ‫در امری��کا دارد و امریکا هم تحریم کرده که این کار‬ ‫را انجام دهد و ش��اید هم از این اهرم استفاده کرده اند‬ ‫که قیمت نف��ت را تغییر دهند و ب��ه دنبال خریداری‬ ‫بهتر باشند‪.‬‬ ‫در کش��ور چین هم وضعیت این گونه اس��ت که‬ ‫کاهش خرید توسط بخش خصوصی بوده است؟‬ ‫چی��ن قبال عمده خرید خود را توس��ط یک ش��رکت‬ ‫زینگ رونگ وابس��ته به ارتش چی��ن انجام می داد اما‬ ‫اکنون ‪ 15 ،10‬شرکت چینی اجازه خرید نفت دارند که‬ ‫ممکن است اگر ان شرکت زینگ رونگ نفت نخرد‪،‬‬ ‫شرکت های وارداتی دیگر این کار را انجام دهند‪.‬‬ ‫با توجه به روابط بازرگانی ایران و چین‪ ،‬این حرکت‬ ‫چین عواقبی برایش نخواهد داشت؟‬ ‫چی��ن خرید نفت را از ای��ران قطع نکرده‪ ،‬در واقع ان‬ ‫را کمتر کرده است‪ .‬این استراتژی چین است و خیلی‬ ‫نمی ش��ود به ان خرده گرفت‪ .‬چرا که می گوید هنوز‬ ‫ تراز بازرگانی چین با ای��ران موازنه ندارد و ایران هم‬ ‫جل��وی واردات کاالهای چینی را می گیرد و می گوید‬ ‫که این کاالها کیفی��ت ندارند‪ .‬در حال حاضر ان قدر‬ ‫که ایران به چین نفت می فروشد‪ ،‬در مقابل کاال از چین‬ ‫وارد نمی کند‪.‬‬ ‫در حال حاضر وضعیت رابطه تجاری ایران با چین‬ ‫چگونه است؟‬ ‫ هم اکن��ون دومین مقصد صادراتی ایران کش��ور چین‬ ‫اس��ت‪ .‬میزان صادرات نفت خام ایران به کشور چین‬ ‫بی��ش از ‪ 12‬تا ‪ 13‬میلیارد دالر و کاالهای غیرنفتی نیز‬ ‫بیش از سه میلیارد و ‪ 100‬دالر است‪.‬‬ ‫از جمله علل اصلی این حجم تجاری دو کش��ور‬ ‫چیست؟‬ ‫یکی از علل اصلی روابط چین با ایران همان طور که‬ ‫اش��اره کردم تامین نیاز انرژی این کشور توسط ایران‬ ‫اس��ت‪ .‬اما با توجه به کشف یک حوزه نفتی جدید در‬ ‫چین با ذخیره ارزی بیش از ‪ 428‬میلیارد بشکه که از‬ ‫کل ذخایر اثبات شده در عراق و عربستان هم بیشتر‬ ‫اس��ت‪ ،‬این روند به گونه ای دیگر خواهد ش��د و در‬ ‫اینده این معامالت صادرات نفت خام ایران به چین‬ ‫ب��ه هم خواهد خورد‪ .‬اما چین تا ‪ 10‬س��ال دیگر به‬ ‫نفت خام ایران نیاز دارد‪.‬‬ ‫به جز هند و چین‪ ،‬کش��وری دیگ��ر میزان خرید‬ ‫نفت خام ایران را کاهش نداده است؟‬ ‫ژاپنی ها هم خرید نفت از ایران را کاهش داده اند‪.‬‬ ‫ان وقت با این ش��رایط‪ ،‬از این وضعیت احساس‬ ‫نگرانی نمی کنید؟‬ ‫اینه��ا زنگ خطری اس��ت ب��رای ما که اس��تراتژی‬ ‫وابس��تگی به کشورهای بزرگ و شرکت های بزرگ‬ ‫را تغیی��ر دهیم و به کش��ورهای کوچک توجه کنیم‬ ‫که کمتر تحت تاثیر قدرت های بزرگ هستند‪ .‬البته‬ ‫باید توجه هم داش��ت که دنیا خیلی امادگی شوک‬ ‫وارد کردن در بازار نفت را ندارد و به نفع امریکا هم‬ ‫نیست که شوک به بازار نفت وارد شود بلکه امریکا‬ ‫می خواهد در حالت ارام و به صورت مرموز و برای‬ ‫ن اقدامات را انجام دهد‪ .‬فکر‬ ‫فشار اوردن به ایران ای ‬ ‫می کنم چینی ه��ا و هندی ها هم کمتر در بند تحریم‬ ‫باش��ند و بیشتر به فکر سوءاستفاده هستند‪ .‬از طرف‬ ‫دیگ��ر فکر نمی کنم با توجه به رش��د اقتصادی دنیا‬ ‫که همه به دنبال خارج شدن از رکود هستند امادگی‬ ‫این وجود داشته باشد که نفت ایران را تحریم کنند‪.‬‬ ‫این بیش��تر تهدید اس��ت تا تحریم که خیلی نگران‬ ‫نیستیم‪.‬‬ ‫با این اقدام��ات میزان صادرات نف��ت ایران کم‬ ‫نمی شود؟‬ ‫هم اکنون با وج��ود این اتفاقات هیچ گزارش��ی در‬ ‫ی که نشان دهد صادرات نفت‬ ‫اوپک یا منابع رس��م ‬ ‫ایران کاهش پیدا کرده وج��ود ندارد‪ .‬ایران خریدار‬ ‫جایگزین می کند و خیلی نگران اینکه کش��وری از‬ ‫بازار نفت ایران خارج شود‪ ،‬نیستیم اما باید مشتری ها‬ ‫و بازاره��ای خود را حفظ کنیم و نباید بگذاریم این‬ ‫تحریم ها اثر کنند‪.‬‬ ‫در همین بخ��ش ص��ادرات فراورده های نفت و‬ ‫ پتروش��یمی که ش��ما در ان فعالیت دارید‪ ،‬امار‬ ‫یک ماهه امسال چگونه بود؟‬ ‫در یک ماه سال جاری میزان صادرات فراورده های‬ ‫نفتی ایران در مقایس��ه با مدت مش��ابه در س��ال‬ ‫گذش��ته ‪ 172‬درص��د افزایش داش��ته و از میزان‬ ‫‪ 41‬میلی��ون دالر در فروردین ماه س��ال گذش��ته‬ ‫ب��ه ‪ 113‬میلیون دالر در یک ماه امس��ال رس��یده‬ ‫اس��ت‪ .‬میزان ص��ادرات محصوالت پتروش��یمی‬ ‫ ای��ران هم طی این مدت نس��بت به مدت مش��ابه‬ ‫س��ال گذشته بیش از ‪ 82‬درصد افزایش یافته و از‬ ‫‪ 440‬میلیون دالر به ‪ 801‬میلیون دالر رسیده است‪.‬‬ ‫با این رون��د افزایش صادرات و همچنین افزایش‬ ‫تولید محصوالت پتروشیمی ایران امیدوارم میزان‬ ‫صادرات این محص��ول بیش از ‪ 50‬درصد از کل‬ ‫صادرات ایران در سال جاری شود‪.‬‬ ‫روند صعودی بودن این صادرات در سال گذشته‬ ‫بهتر نبود؟‬ ‫می��زان ارزش ص��ادرات اق�لام پتروش��یمی در‬ ‫س��ال ‪ 88‬پنج میلیارد و ‪ 817‬میلیون دالر و در سال‬ ‫‪ 87‬پنج میلیارد و ‪ 537‬میلیون دالر بود که این امارها‬ ‫حاکی از رش��د پنج درصدی در این بخش اس��ت‪.‬‬ ‫صادرات محموالت نفتی نیز در س��ال گذشته بیش‬ ‫از ی��ک میلیارد و ‪ 15‬میلیون دالر بود که نس��بت به‬ ‫سال ‪ ،87‬به میزان ‪ 30‬درصد رشد کرده بود‪ .‬بنابراین‬ ‫روند صع��ودی بودن این تغییرات در امس��ال بهتر‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫تیتر سه‬ ‫امیر قلعه نویی‪:‬‬ ‫امسال‪ ،‬گران ترین مربی لیگ می شوم‬ ‫علیرضا خلیفه‬ ‫سرمربی این روزهای سپاهان‪ ،‬قهرمان لیگ برتر‪ ،‬گزینه های پیش روی خود را در حالی برای فصل اینده‬ ‫ارزیابی می کند که با قهرمانی اش در لیگ بسیاری از مخالفانش را وادار به سکوت کرد‪ ،‬البته مخالفان‬ ‫سنتی امیر قلعه نویی هنوز روی حرف های خود هستند‪،‬حتی اگر او قهرمان لیگ باشد‪،‬حتی اگر از لحاظ‬ ‫تو گوی مثلث با قلعه نویی یک نکته جالب داشت‪ ،‬اینکه وی خود را‬ ‫فنی او را قبول داشته باشند‪ .‬گف ‬ ‫گران قیمت ترین مربی تاریخ فوتبال ایران دانست‪.‬‬ ‫‪24‬‬ ‫امیر قلعه نویی در نهمین دوره لیگ برتر مانند دوره هشتم‬ ‫عنوان قهرمانی را به دست اورد ‪ ،‬اما پس از مسجل شدن‬ ‫قهرمانی این بار به نظر می رسید که قلعه نویی نسبت به‬ ‫قهرمانی ای که با استقالل داشت‪ ،‬احساس غرور بیشتری‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫ما بعد از یک فصل پر فش��ار و با وجود همه حواش��ی که‬ ‫علیه من و س��پاهان وجود داشت با کمک خدا توانستیم به‬ ‫یکی از اهدافمان که همان قهرمانی در لیگ برتر بود‪ ،‬برسیم‪.‬‬ ‫معتقدم که خدا در زندگی انس��ان ها چند بار به مخلوقاتش‬ ‫لبخند می زند و در نهمین دوره این لطف خداوند ش��امل‬ ‫حال من و سپاهان شد‪.‬‬ ‫برای رس��یدن به قهرمانی زحمات زیادی کشیدیم و مقابل‬ ‫همه بدرفتاری ها و دش��منی ها ایس��تادگی کردیم‪ .‬فصل را‬ ‫با یارگیری خوب ش��روع کردیم‪ ،‬ام��ا در ادامه راه به دلیل‬ ‫مصدومیت و غیبت چند بازیکن کلیدی مان دچار مش��کل‬ ‫ش��دیم‪ .‬در ی��ک هش��تم از بازی های اصلی م��ا برخی از‬ ‫ستاره های تیم از جمله هادی عقیلی‪ ،‬عماد رضا‪ ،‬ابراهیم توره‬ ‫و محرم نویدکیا نتوانستند بازی کنند‪ ،‬اما با اضافه شدن غایبان‬ ‫نتایج بهتری را کس��ب کردیم‪ .‬برخالف همه جوسازی ها‬ ‫سپاهان برای حضور در س��ه تورنمنت بزرگ ‪ 12‬بازیکن‬ ‫بیشتر در اختیار نداشت چرا که فاصله بازیکن دوازدهم با‬ ‫بازیکن چهاردهم تیم زیاد بود و به همین دلیل در برخی از‬ ‫دیدارها لطمه خوردیم‪.‬‬ ‫بیشترین عامل قهرمانی سپاهان چه بود؟‬ ‫من بر خالف هر مربی بیشترین عامل را به کارگرانی می دهم‬ ‫که در کارخانه فوالد مبارکه کار می کنند‪.‬‬ ‫همیشه این را می گویید؛ شعاری نشده است؟‬ ‫ب��ه جرات می گویم که تاثیر انه��ا در این موفقیت بیش از‬ ‫مدیرعامل و مس��ئوالن باشگاه بوده است‪ .‬بعد از کارگران‪،‬‬ ‫ه��واداران س��پاهان نقش دوم را ایفا کردند و ما توانس��تیم‬ ‫قهرمان لیگ شویم‪.‬‬ ‫حضور شما در سپاهان کمی عجیب بود‪ ،‬بعد که امدید‬ ‫گفتید سپاهان تا چیزی که من می خواهم فاصله زیادی‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫به هر حال تیمی که من بستم نسبت به فصل گذشته دچار‬ ‫تغییرات و تحوالت گسترده ای شده بود‪ .‬سپاهان فصل قبل‬ ‫چهارم شد و با امدن من بیش از ‪ 60‬درصد تیم تغییر کرد‪.‬‬ ‫طبیعتا در سال اول نباید قهرمان شود‪ ،‬اما خدا کمک کرد تا ما‬ ‫بتوانیم برای تو دهنی زدن به عده ای که حاشیه ساز و یک رو‬ ‫نیستند قهرمان شده و هواداران را شاد کنیم‪ .‬اگر امسال هم‬ ‫در اصفهان بمانم س��پاهان ایده ال را خواهم ساخت و همه‬ ‫قدرت واقعی ما را خواهید دید‪.‬‬ ‫در طول فصل با کس��انی که ش��ما را مته��م می کردند‬ ‫به سختی برخورد کردید‪ .‬به این دلیل نبود که در استقالل‬ ‫احساس مالکیت می کردید؟‬ ‫بله‪ .‬چون من ترس��ی از هیچ کس ندارم و هر فردی که در‬ ‫ط��ول فصل به من و س��پاهان توهین کرد‪ ،‬خیلی ش��فاف‬ ‫پاسخش را دادم‪.‬‬ ‫اما همین حاشیه ها از قبیل صدور بیانیه ها یا مصاحبه های‬ ‫تند مخالفان‪ ،‬شما را وارد چالش کرد!‬ ‫نه‪ ،‬من هرگز وارد چالش نش��دم چون مهم ترین افراد برای‬ ‫قضاوت‪ ،‬مردم هستند و خوشبختانه انها به درستی قلعه نویی‬ ‫و تفکراتش را می شناسند‪ .‬قرار گرفتن در دل مردم کار بسیار‬ ‫مهمی است‪ ،‬بنابراین نمی توان با مشهور شدن جایگاه خود‬ ‫را میان افکار عمومی حفظ کرد‪ .‬خوشحالم که مردم به من‬ ‫همواره لطف داش��ته اند و در هر تیمی ک��ه رفته ام من را با‬ ‫اغوش باز پذیرفته اند‪ .‬در پایان بازی با ابومسلم که سپاهان‬ ‫قهرمان ش��د ناگفته ها و حرف هایی که در دلم مانده بود را‬ ‫گفتم‪ ،‬در حالی که هر جایی که الزم بوده حرف هایم را زده ام‬ ‫و حرف های دیگران به غیر مردم اهمیتی برایم ندارد‪.‬‬ ‫شما پاسخ های زیادی به مخالفان خود دادید‪ ،‬اما گاهی‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ورزش‬ ‫اوقات انقدر حرف ه��ا و بیانیه ها زیاد بودند که مجبور‬ ‫شدید پاسخگویی را به اخر فصل موکول کنید‪.‬‬ ‫بعضی حرف ها بیهوده اس��ت و گاهی اوقات نباید به انها‬ ‫پاسخ داد‪ .‬به قول اقای ساکت‪ ،‬قطاری که در حال حرکت‬ ‫اس��ت سنگ اندازی به سوی ان زیاد خواهد بود و عالوه بر‬ ‫این در این مملکت اگر بخواهی کار کنی با تو کار خواهند‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫ما قهرمان ش��ده ایم و به همین دلیل همه به سوی ما سنگ‬ ‫می اندازند و کسی با تیم های دیگر کاری ندارد‪.‬‬ ‫ی را منحرف‬ ‫برخی می خواهند با سنگ اندازی افکار عموم ‬ ‫کنند و خوشبختانه مردم اینگونه افراد را به خوبی می شناسند‬ ‫و من نباید به این حرف های بیهوده اهمیت چندانی بدهم‪.‬‬ ‫شما هنوز به سوال من جواب شفافی نداده اید‪.‬‬ ‫کدام سوال‪ ،‬من که همه چیز را به صورت شفاف گفتم‪.‬‬ ‫قبول دارید که س��ال گذشته بعد از قهرمانی با استقالل‬ ‫ارام ت��ر از زمانی بودید که امس��ال با س��پاهان قهرمان‬ ‫شدید؟‬ ‫خیر‪ ،‬اتفاقا من پارسال که با استقالل قهرمان شدم مشکالت‬ ‫و دغدغه های بیشتری نسبت به قهرمانی ام با سپاهان داشتم‪.‬‬ ‫امسال ارامش بیشتری داشتم و راحت تر حرف زدم‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫چون سالی که با استقالل بودم عالوه بر اینکه باید به جلو‬ ‫نگاه می کردم باید مس��ائل پشت پرده را نیز کنترل می کردم‪.‬‬ ‫ اما در سپاهان با مدیریت خوبی که داشت فقط به جلو نگاه‬ ‫کردم و تمرکزم برای قهرمانی بهتر بود‪.‬‬ ‫اما چهره ش��ما در پایان مسابقه با ابومسلم و اینکه برای‬ ‫تع��دادی از همکارانتان به دلیل وابس��ته ش��دن به افراد‬ ‫سیاسی ابراز تاسف کردید گویای چیز دیگری بود؟!‬ ‫من ان مصاحب��ه را انجام دادم و حرف دلم را زدم ‪ ،‬اما امار‬ ‫نشان می دهد که در نهمین دوره لیگ ارامش بیشتری داشتم‪.‬‬ ‫کس��ب عنوان قهرمانی و عنوان اقای گلی برای دو مهاجم‬ ‫س��پاهان‪ ،‬بیش��ترین گل زده و کمترین گل خورده و زیاد‬ ‫بودن فاصله امتیازهایمان گواهی می دهد که من و سپاهان‬ ‫در ارامش خوبی قرار داش��تیم‪ .‬شما اگر به نتایج مسابقات‬ ‫پایانی باشگاهی در کشورهای اروپایی نگاه کنید می بینید که‬ ‫فقط فاصله بایرن مونیخ با تیم نایب قهرمان پنج امتیاز است‬ ‫در حالی که فاصله بارسلونا با رئال مادرید دو امتیاز و فاصله‬ ‫اینترمیالن نیز دو امتیاز اس��ت‪ ،‬اما ما با هشت امتیاز قهرمان‬ ‫ایران شدیم و این امار اقتدار مان را نشان می دهد‪.‬‬ ‫شما که ارامش داشتید چرا بعد از مسجل شدن قهرمانی‬ ‫سپاهان با جمله «برای کس��انی که خودشان را به افراد‬ ‫سیاسی فروختند» به همکاران خود حمله کردید؟ خیلی ها‬ ‫گفتند صحبت شما متوجه واعظ و مرفاوی است‪.‬‬ ‫منظورم از افراد سیاس��ی ‪ ،‬شخصیت های غیر ورزشی بود و‬ ‫شاید من منظورم را بد بیان کردم‪ .‬من با عصبانیت این جمله‬ ‫را نزدم کمااینکه بارها این حرف ها را زده بودم‪ .‬من معتقدم‬ ‫در حوزه ورزش ما مدیران ورزشی متعددی داریم بنابراین‬ ‫نباید عده ای به دلیل وابستگی که به برخی چهره های شناخته‬ ‫شده دارند با کمک انها وارد ورزش شوند‪ .‬نباید یک نفر به‬ ‫دلیل ارتباطی که با فالن کس دارد یا زمانی با فردی که امروز‬ ‫به قدرتی رسیده‪ ،‬با کمک ان فرد وارد فوتبال شود‪ .‬اگر انها‬ ‫مدیر خوبی هس��تند در حرفه خودشان فعالیت کنند‪ .‬چرا‬ ‫ی دارد وارد این حوزه‬ ‫کس��ی که رشته تخصصی غیرفوتبال ‬ ‫می شود؟! ما فوتبالی ها انقدر هم که گفته می شود غیر مدیر‬ ‫نیس��تیم که نتوانیم ورزش را مدیریت کنیم بنابراین حرف‬ ‫من این اس��ت که غیر فوتبالی ها باید از فوتبال کنار بروند‪.‬‬ ‫نمی خواهم به گذشته برگردم و دوست دارم از این قهرمانی‬ ‫ل��ذت ببرم و به اینده بیش��تر توجه کنم‪ .‬ما بعد از قهرمانی‬ ‫س��پاهان نماز ش��کر به ج ا اوردیم‪ ،‬اگر چه ع��ده ای از این‬ ‫قهرمانی بسیار ناراحت هستند‪.‬‬ ‫پس ش��ما می گویید که با مدیران ورزش��ی راحت تر از‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫مدیران غیرورزشی کار می کنید؟‬ ‫بل��ه‪ .‬من می گویم فقط بودجه ورزش ما را دولت پرداخت‬ ‫می کند‪ ،‬بنابراین بهتر است که مدیران ورزشی به مدیریت‬ ‫وارد شوند‪ .‬البته مدیران غیر ورزشی نیز شاید نیت خیر در‬ ‫این حوزه داشته باشند‪ ،‬اما مدیران ورزشی راحت مربیان و‬ ‫ورزشکاران را درک می کنند‪.‬‬ ‫ش��ما که مخالف حض��ور مدیران سیاس��ی در ورزش‬ ‫هستید‪ ،‬محمدرضا س��اکت را مدیر ورزشی می دانید یا‬ ‫غیر ورزشی؟‬ ‫ساکت یک مدیر کامال ورزشی است‪.‬‬ ‫اینکه گفتید برای ورزشی ها که خودشان را به سیاسیون‬ ‫فروختند متاسفم‪ ،‬منظورتان چه کسانی بودند؟ ایا سرمربی‬ ‫استقالل هم بود؟‬ ‫منظور من همه افراد ورزش��ی بود ک��ه این کار را کردند و‬ ‫منظورم فقط یک فرد خاص نبود‪ .‬منظورم همه کسانی بود‬ ‫که خودش��ان را به راحتی به غیر ورزشی ها فروختند و من‬ ‫معتقدم همکاران من باید با ادم های فوتبالی کار کنند‪ ،‬نه افراد‬ ‫سیاسی یا غیر ورزشی‪.‬‬ ‫اما بسیاری معتقدند که نگرش های سیاسی ساکت بیش‬ ‫از تفکرات ورزش��ی اس��ت و شما با این مدیر به راحتی‬ ‫کار می کنید!؟‬ ‫خیر‪ ،‬من این موضوع را قبول ندارم چون س��اکت قبل از‬ ‫اینکه مدیرعامل سپاهان ش��ود رئیس هیات فوتبال استان‬ ‫ب��ود و دو دوره در انج��ا نیز فعالیت کرده اس��ت‪ .‬من در‬ ‫س��اکت هرگز رفتار سیاسی ندیده ام و اگر شما می خواهید‬ ‫با گرایش های سیاس��ی او اشنا شوید بهتر است از خودش‬ ‫در این زمینه س��وال کنید ‪ ،‬اما می دانم که وی هیچ گرایش‬ ‫سیاسی ندارد و من به عنوان یک مدیر ورزشی در کنار وی‬ ‫فعالیتمی کنم‪.‬‬ ‫خودت��ان مدعی هس��تید که در نهمی��ن دوره لیگ برتر‬ ‫رکورد خوبی برجای گذاش��تید ‪ ،‬اما خیلی ها نمی توانند‬ ‫خداحافظی زودهنگام س��پاهان از لیگ قهرمانان اسیا را‬ ‫هضم کنند‪.‬‬ ‫اتفاقات در فوتبال امری طبیعی هستند و نباید شانس را در‬ ‫این رشته ورزشی نادیده گرفت‪ .‬ما از لیگ قهرمانان حذف‬ ‫ی من به عنوان سرمربی همه چیز‬ ‫ش��دیم و پس از این ناکام ‬ ‫را برعهده گرفتم‪ .‬سپاهان به لحاظ کیفیت در اسیا بازی های‬ ‫خوبی انجام داد‪ ،‬اما با بروز اش��تباهات و بدشانسی ها از این‬ ‫تورنمنت بزرگ کنار رفت‪.‬‬ ‫ش��انس در فوتبال فاکتور مهمی اس��ت‪ ،‬اما با توجه به‬ ‫مهره هایی که شما به س��پاهان اورده بودید کمتر کسی‬ ‫انتظار حذف سپاهان در مرحله گروهی را داشت!‬ ‫اینکه عده ای تیم ما را پرمهره ترین تیم معرفی کردند یک نوع‬ ‫حاشیه سازی علیه سپاهان بود چون خیلی از تیم های لیگ‬ ‫برتر به مراتب بیش از سپاهان بازیکن در اختیار داشتند‪.‬‬ ‫مثال چه تیمی؟‬ ‫همین اس��تقالل تهران که به مراتب مهره هایش بیش��تر از‬ ‫س��پاهان بودند‪ .‬من حاضرم مهره های سپاهان و استقالل را‬ ‫مقایس��ه کنیم‪ .‬برای بازیکنان ما س��ر و صدای زیادی بر پا‬ ‫کردند تا تیم را وارد حاشیه کنند‪.‬‬ ‫به هر حال خیلی ها معتقدند که قلعه نویی مربی اس��یایی‬ ‫نیست‪ ،‬بنابراین شما می توانستید با صعود به مراحل پایانی‬ ‫پاسخ قاطعی به مخالفان خود بدهید‪.‬‬ ‫برای من قهرمان شدن بیش از صعود اهمیت دارد‪ .‬بنابراین‬ ‫با صعود به مرحله بعدی نمی توان در مورد اسیایی بودن یا‬ ‫نبودن یک مربی نظر نهایی داد‪ .‬من از شما یک سوال می کنم‪.‬‬ ‫فصل گذشته در لیگ قهرمانان چه تیمی قهرمانی شد؟‬ ‫ اما خودتان هم دوست داشتید حداقل تا مرحله یک هشتم‬ ‫پیش می رفتید و سپس حذف می شدید‪ .‬اینطور نیست؟‬ ‫پوهانگ قهرمان ش��د و حاال کسی دیگر نامی از االتحاد که‬ ‫نایب قهرمان ش��ده به زبان نمی اورد هر چند قبول دارم با‬ ‫صعود به مراحل باالتر می توانس��تیم از انتقادها بکاهیم‪ ،‬اما‬ ‫برای من قهرمانی بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد‪.‬‬ ‫دوباره تاکید می کنم اگر س��پاهان تا مراحل باالتر پیش‬ ‫می رفت انتقادها نیز نسبت به قلعه نویی کمتر می شد!‬ ‫صددر صد همین طور است‪ ،‬چون با صعود به مراحل باالتر‬ ‫قلم ها مالیم تر می ش��دند‪ ،‬اما ب��رای من کیفیت بیش از هر‬ ‫چیز دیگری اس��ت‪ .‬سپاهان در این دوره از مسابقات لیگ‬ ‫قهرمانان کیفیت الزم را داشت‪.‬‬ ‫در ایران ب��رای قضاوت در مورد مربی��ان تا چه حد به‬ ‫کیفیت اهمیت می دهند؟‬ ‫م��ردم از ما جلوترند و اهمیت زی��ادی برای کیفیت قائل‬ ‫هستند و من به این موضوع یقین دارد‪ .‬برخی از نقدها نیز‬ ‫منصفانه هس��تند و به درستی ضعف ها را گوشزد می کنند‪،‬‬ ‫اما حب و بغض ها بیش��تر است و به همین دلیل کیفیت ها‬ ‫کمتر دیده می ش��ود‪ .‬امسال پس از قهرمانی سپاهان جشن‬ ‫باشکوهی در اصفهان از سوی مردم برگزار شد و این نشان‬ ‫می دهد مردم به خوبی کیفیت در فوتبال را می شناسند‪.‬‬ ‫ارتباط پنهان��ی قلعه نویی با برخی خبرنگاران و لیدرها‬ ‫یکی دیگر از مباحثی است که در مورد موفقیت شما گفته‬ ‫می شود‪ .‬ایا این اظهارات را قبول دارید؟‬ ‫من در اصفهان با خبرنگاران ارتباط منطقی داش��تم و افراد‬ ‫راضی و ناراضی وجود داشتند‪ .‬اینکه گفته می شود ارتباط‬ ‫خوبم با برخی خبرنگاران عامل موفقیت من بوده را می توان‬ ‫با عملکرد رسانه ها در پایان مسابقات جام ملت های ‪2007‬‬ ‫اس��یا پی برد‪ .‬بعد از انکه ای��ران در ضربات پنالتی مقابل‬ ‫کره جنوبی شکس��ت خورد بی��ش از ‪ 300‬مقاله علیه من‬ ‫نوشتند و وزارت ارشاد به من نامه داد که بیش از ‪ 95‬درصد‬ ‫تیترهای ورزشی علیه من بوده و تا سه ماه نیز این حمله ها‬ ‫ادامه داش��تند‪ .‬پس من با چه کسی ارتباط داشته ام؟! بعد از‬ ‫حذف سپاهان از لیگ قهرمانان اسیا نیز بیشترین حمله ها از‬ ‫سوی خبرنگاران به من شد‪ .‬بنابراین ارتباط پشت پرده ام با‬ ‫خبرنگاران درست نیست‪.‬‬ ‫در مورد استقالل چطور؟‬ ‫در اس��تقالل هم شرایط به همین منوال بوده و فقط مردم و‬ ‫هواداران استقالل هستند که به من لطف دارند چون زمانی‬ ‫که در اس��تقالل هم فعالیت داشتم مطالب زیادی از سوی‬ ‫خبرنگاران علیه من نوشته شد‪.‬‬ ‫ب ا وج��ود قهرمانی امیر با س��پاهان ‪ ،‬اما در روزهای اخیر‬ ‫شایعات زیادی در مورد اینده کاری تان منتشر می شود‪.‬‬ ‫چه شایعاتی؟!‬ ‫در سپاهان می مانید یا به استقالل برمی گردید یا اینکه به‬ ‫مس کرمان می روید؟‬ ‫من دو ماه پیش گفتم که به استقالل برنمی گردم و دوست‬ ‫دارم س��پاهان واقعی را فص��ل اینده به همه نش��ان دهم‪.‬‬ ‫مس کرمان نیز پیشنهاد خوبی به من داده است و هنوز چیزی‬ ‫به صورت قطعی مش��خص نیس��ت‪ .‬عالوه بر مس کرمان‬ ‫پیش��نهادهای زیادی دارم که خودم نخواستم اسامی تیم ها‬ ‫فاش شوند‪ .‬پیشنهاد مالی برخی تیم ها به حدی باال هستند‬ ‫که اگر رقم را بگویم عده ای شاخ درمی اورند‪.‬‬ ‫به قول اقای ساکت‪ ،‬قطاری که در حال‬ ‫حرکت است سنگ اندازی به سوی ان زیاد‬ ‫خواهد بود‬ ‫من در اصفهان با خبرنگاران ارتباط منطقی‬ ‫داشتم‪ .‬اینکه گفته می شود ارتباط خوبم با‬ ‫برخی خبرنگاران عامل موفقیت من بوده را‬ ‫می توان با عملکرد رسانه ها در پایان مسابقات‬ ‫جام ملت های ‪ 2007‬اسیا پی برد‬ ‫‪25‬‬ ‫تیتر سه‬ ‫رقم باالی میلیارد است؟‬ ‫بله‪ .‬رقم به حدی باالست که اگر قبول کنم گران قیمت ترین‬ ‫مربی تاریخ فوتبال ایران خواهم شد‪.‬‬ ‫استیل اذین در بین گزینه هاست؟‬ ‫شاید استیل اذین هم بین گزینه ها باشد‪.‬‬ ‫ایا برای فصل اینده لیس��ت مازاد و خواهان خود را به‬ ‫مسئوالن سپاهان اعالم کرده اید؟‬ ‫لیست مازادی تا کنون به باشگاه نداده ام‪ ،‬اما برای فصل اینده‬ ‫سپاهان نیاز به شش یا هفت بازیکن جدید دارد و ما باید در‬ ‫پست های مختلف نفرات جدیدی جذب کنیم‪.‬‬ ‫گفته می شود شما برای تقویت سپاهان با خسرو حیدری‬ ‫و جان واریو نیز صحبت کرده اید؟‬ ‫در عمر ورزشی ام تاکنون با هیچ بازیکنی به صورت مستقیم‬ ‫صحبت نکرده ام چون در شان و شخصیت خودم نمی بینم‬ ‫که بنشینم و با یک بازیکن صحبت کنم‪ .‬شاید این نفرات در‬ ‫فهرست باشند‪ ،‬اما ساکت و سایر مسئوالن باشگاه در مورد‬ ‫بازیکنان مورد عالقه ام تصمیم خواهند گرفت‪.‬‬ ‫قلعه نوی��ی بار دیگر با صمد مرف��اوی همکاری خواهد‬ ‫کرد؟‬ ‫به هر حال امروز صمد مرفاوی به عنوان سرمربی معرفی شده‬ ‫و بهتر اس��ت که وی به دنبال سرمربیگری برود و من هم‬ ‫برایش ارزوی موفقیت می کنم‪.‬‬ ‫در نهمی��ن دوره لیگ بحث فوتبال پاک و ناپاک فضای‬ ‫ورزشی کشور را گرفت‪...‬‬ ‫بگذارید تکلیف خودمان را با این جمله مش��خص کنیم‪.‬‬ ‫فوتبال پاک و ناپاک واژه هایی هستند که دکان برای برخی‬ ‫اقایان شده تا رفتارهای زشت و ناکامی های خود را پوشش‬ ‫دهند‪ .‬فوتبال س��ختی های زیادی دارد‪ ،‬اما قش��نگی هایش‬ ‫بیش از زش��تی های ان است‪ .‬اقایان خودشان پشت پرده با‬ ‫عده ای ارتباط برقرار می کنند و به همه باج می دهند بعد هم‬ ‫ظاهر سازی می کنند که پاک هستند‪ .‬در مملکت ما متاسفانه‬ ‫اینطور شده که شب می نش��ینیم و بررسی می کنیم که هر‬ ‫کسی که پیش��رفت کرده را زمین بزنند و انهایی که چنین‬ ‫بحث هایی را باب می کنند چنین نیاتی دارند‪.‬‬ ‫دامنه اختالف های قلعه نویی با واعظ در نهمین دوره لیگ‬ ‫برتر به اوج رسید‪ .‬ایا می توان امیدوار بود که در دهمین‬ ‫دوره‪ ،‬درگیری مدیرعامل استقالل و سرمربی سپاهان به‬ ‫پایان خواهد رسد؟‬ ‫بیانیه ها و مصاحبه های واعظ هیچ اهمیتی برایم نداشتند و به‬ ‫خدا قسم می خورم که اظهارات وی برایم مهم نبودند چون‬ ‫اگر بیانیه ها و صحبت های وی اهمیت داش��تند که سپاهان‬ ‫قهرمان نمی شد‪ ،‬اما هر گاه که الزم بود جوابش را دادم‪.‬‬ ‫اگر اظهارات واعظ ادامه داشته باشد چطور؟‬ ‫اگر بخواهد من را ترور شخصیتی کند با قاطعیت جوابش را‬ ‫خواهم داد و خیلی شفاف به مردم حقایق را می گویم‪.‬‬ ‫به عنوان کس��ی که در جام ملت های ‪ 2007‬سرمربی تیم‬ ‫مل��ی بودید‪ ،‬حاال ش��رایط تیم ملی را چط��ور ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫زمانی که من سرمربی بودم در سخت ترین شرایط تیم ملی‬ ‫را تحویل گرفتم و با درگیری دو گروه سیاس��ی بر شدت‬ ‫مش��کالت افزوده ش��د‪ ،‬هر چند ما نتایج خوبی کس��ب‬ ‫کردیم‪ .‬در دوره فعلی برای بازی با س��نگاپور یک ماه لیگ‬ ‫را تعطیل کردیم‪ ،‬اما زمانی که من سرمربی بودم برای بازی‬ ‫با کره جنوبی و سوریه چهار روزه به دو کشور رفتیم و چهار‬ ‫امتیاز هم کسب کردیم‪ .‬ما برنامه های زیادی برای تیم ملی‬ ‫داشتیم که متاسفانه اجازه ندادند مرحل ه گذار انجام شود و‬ ‫حاال از این موضوع در تیم ملی رنج می بریم‪ .‬بعد از من علی‬ ‫دایی به عنوان سرمربی انتخاب شد و خیلی راحت این مهره‬ ‫بزرگ را سوزاندند‪.‬‬ ‫دوس��ت داشتید زمانی که دایی سرمربی تیم ملی شد به‬ ‫او مشاوره بدهید؟‬ ‫بله‪ ،‬اما دایی خودش نخواست و هیچ تماسی با من نگرفت‪ .‬اگر‬ ‫دایی خودش می خواست من به او مشاروه خوبی می دادم‪.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫برای امیر قلعه نویی که این روزها رکورد زده است‬ ‫قلعه قهرمانی‬ ‫افشین خماند‬ ‫‪-1‬حکایت خرگوش و الک پشت را که یادتان هست؟‬ ‫ت چون ارام و مطمئن راه‬ ‫همان داس��تانی که الک پش ‬ ‫می رفت زودتر از خط پایان می گذش��ت‪ .‬اصوال این‬ ‫مس��ابقه دو پایان بیش��تر ندارد‪ ،‬یا خرگوش قهرمان‬ ‫می شود یا الک پشت‪ ...‬قهرمانی خرگوش نشانه استفاده‬ ‫بهینه از توانمندی های خویش است‪.‬‬ ‫خرگوش سریع تر اس��ت و به طور طبیعی در رقابت‬ ‫با هر حیوان کندتر‪ ،‬باید پیروز ش��ود و زودتر به خط‬ ‫پایان برس��د‪ ،‬اما قهرمانی الک پش��ت نشانه چیست؟‬ ‫این قهرمانی بیش��تر از انکه به توانمندی ها و پتانسیل‬ ‫اقای الک پشت ارتباط داشته باشد به غفلت خرگوش‬ ‫مربوط اس��ت‪ .‬اگر خرگوش وس��ط مسابقه خوابش‬ ‫نمی گرف��ت و نمی خواس��ت با یک چ��رت بی موقع‬ ‫حریفش را تحقیر کند‪ ،‬چه بس��ا الک پش��ت عزیز با‬ ‫حرک��ت ارام و مطمئن و همیش��گی خود در ثانیه ای‬ ‫مغلوب می شد‪...‬‬ ‫حاال جای طرح یک سئوال است‪ :‬قهرمانی سپاهان یا‬ ‫بهتر بگوئیم امیر قلعه نوی��ی در رقابت های این فصل‬ ‫لیگ برتر از کدام جنس اس��ت؟ «قهرمانی به س��بک‬ ‫خرگوش یا قهرمانی به شیوه الک پشت؟»‬ ‫و اگر بخواهیم سئوال را کالبد شکافی کنیم‬ ‫باید این گونه ان را طرح کنیم که ‪ :‬سپاهان‬ ‫قهرمان لیگ ش��د چون بهتر از بقیه بود و‬ ‫توانمندتر و قهرمانی حقش بود‪ .‬یا انکه این‬ ‫تیم چون سایر رقیبان در خواب خرگوشی‬ ‫فرورفتند از فرصت نهایت استفاده را کرد‬ ‫و زودتر از بقیه از خط پایان گذشت‪.‬‬ ‫حاال به نظر شما سپاهان خرگوش بود یا‬ ‫الک پشت؟‬ ‫از کنار غفلت حریفان که نمی توان به راحتی‬ ‫گذش��ت‪ .‬حریفانی که نه تنها در مقاطعی‬ ‫ از فصل در خواب خرگوش��ی فرورفتند‪ ،‬در مقاطعی‬ ‫دیگر از فصل برای خودش��ان جفت پا می انداختند تا‬ ‫با س��رزمین بخورند‪ .‬اس��تقالل و پرسپولیس انچنان‬ ‫گرفتار خویش بودند و انقدر مش��کل برای خودشان‬ ‫درست کردند که همین قدر موقعیت هم برایشان جای‬ ‫چند عالمت تعجب بلن��د و پررنگ را بازی می کند‪.‬‬ ‫پرسپولیس تیمی است که بد بسته شد و استقالل هم‬ ‫که تا اخرین روز لیگ را تنها در مربی سپاهان محدود‬ ‫کرده بود و باقی تیم ها برایش انگار اهمیتی نداشت‪ .‬و‬ ‫در این بین چندین و چند درگیری س��خت را تجربه‬ ‫کرد‪ ،‬فقط می ماند ذوب اهن که ان هم به نظر می رسد‬ ‫حتی خ��ودش هم باور ن��دارد ک��ه می تواند قهرمان‬ ‫لیگ ش��ود و همین ک��ه در ان رده های باالیی جدول‬ ‫جایی داشته باشد برایش یک پیروزی بزرگ است و‬ ‫ای��ن گونه ب��ود که س��پاهان در مقاطع بس��یاری از‬ ‫زمان های لیگ در مس��یر بردن بیشتر تاخت و عاقبت‬ ‫قهرمان شد‪.‬‬ ‫اما این فقط یک طرف ماجراس��ت‪ .‬برای کامل شدن‬ ‫پازل اقایان باید این نکته هم اشاره کرد که سپاهان همه‬ ‫انچه یک تیم ب��رای قهرمانی یک تیم فوتبال احتیاج‬ ‫داش��ت را در اختیار داش��ت‪ .‬این تیم دارای مدیریتی‬ ‫است باثبات‪ ،‬مدیریتی که چند سال است باالی سر تیم‬ ‫ایستاده و بر باشگاهش اش��راف دارد‪ .‬سپاهان از یک‬ ‫مربی سود برد که حاال پرافتخارترین مربی بیست سال‬ ‫اخیر است‪ .‬از نظر بازیکن هم که نیاز به هیچ توضیح‬ ‫اضافی نیس��ت‪ .‬تیمی که انکار هزینه های باالی ان از‬ ‫س��وی مدیران و مربیان ان مثل ابی است که در هاون‬ ‫کوبیده می شود‪.‬‬ ‫این تیم ب��رای دو دروازه بان و دو مهاجم نوک‪ ،‬رقمی‬ ‫نزدیک به دو میلیارد تومان هزینه کرده است و در تمام‬ ‫پس��ت ها هم نقصی نداشت‪ .‬این تیم پتانسیل قهرمان‬ ‫شدن را داشت‪.‬‬ ‫انگار جواب دادن به پرس��ش چندان اس��ان نیست و‬ ‫نمی توان به درستی تشخیص داد انکه از خط گذشت‪،‬‬ ‫خرگوش بود یا الک پشت؟‬ ‫‪ - 2‬امیر قلعه نویی باز هم قهرمان ش��د‪ ،‬این یعنی در‬ ‫یک س��وم عمر لیگ برتر‪ ،‬جام سهم این مربی است‪.‬‬ ‫همین سه جام و دو جام حذفی باعث می شود که این‬ ‫مربی جایگاه ویژه ای در فوتبال ایران داشته باشد‪ .‬شما‬ ‫می توانید از ش��یوه عمل‪ ،‬نحوه مربیگری و حتی طرز‬ ‫صحبت کردن و رفتار او خوشتان نیاید اما نمی توانید او‬ ‫را نادیده بگیرید‪ .‬امیرقلعه نویی را تا مدت ها دنباله روی‬ ‫علی پروین می دانس��تند‪ .‬خود قلعه نویی هم اصراری‬ ‫نداشت شباهت هایش که گاه به تقلید می کشید را انکار‬ ‫کند‪.‬‬ ‫او هم از شلوغ شدن دور و برش لذت می برد و هم در‬ ‫ارایش کلمه ها سعی داشت نوعی کنایه زیرکانه تهرا ن‬ ‫پایین شهر را به رخ بکشد‪ .‬شاید اوج شباهت را باید در‬ ‫رختکن و پس از شکست می دید‪ ،‬حکایت چشم های‬ ‫خون الود و واژه های غیرپاستوریزه‪!...‬‬ ‫‪ ...‬اما ای��ن روزها امیر دیگر یک علی پروین جوان تر‬ ‫نیس��ت‪ .‬او به دنبال این نیس��ت که پروین اس��تقالل‬ ‫باش��د‪ .‬حاال امی��ر قلعه نویی‪ ،‬امیر قلعه نویی اس��ت و‬ ‫س��بک خودش را دارد‪ .‬در مربیگری (و در حواش��ی‬ ‫مربیگری)! س��بکی که در لیگ فوتب��ال ایران جواب‬ ‫می دهد و قهرمانی می اورد‪ ،‬پشت سر هم ‪....‬‬ ‫قلعه نویی از نظر فنی کامال قابل پیش بینی است‪ ،‬تیمش‬ ‫و خ��ودش می دانند که چه می خواهن��د‪ .‬او فوتبال را‬ ‫پیچیده نمی کند‪ .‬یک دستور کار وجود دارد‪ ،‬یک نسخه‬ ‫طالی��ی؛ توپ را هر چه س��ریع تر به محوطه جریمه‬ ‫حریف برس��انید‪ ،‬با کمترین ضربه‪ .‬با این شیوه تعداد‬ ‫موقعیت های گل باال م��ی رود و عاقبت دفاع حریف‬ ‫در جایی اش��تباه می کند و تیم به پیروزی می رس��د‪.‬‬ ‫امیرقلعه نویی با ترفندهای روانی خود این افکار را به‬ ‫تیمش تزریق می کند‪.‬‬ ‫فوتبال مس��تقیم امیر قلعه نویی را همه می شناسند‪ .‬اما‬ ‫اینکه چرا بازیکنان ان را به کار نمی برند‪ ،‬بیشتر از هر‬ ‫چیز به نداشتن ابزار ارتباط دارد‪ ،‬به همین خاطر است‬ ‫که قلعه نویی در رقابت های قاره ای ناموفق است‪ ،‬چون‬ ‫تیم های حاضر در رقابت های لیگ قهرمانان اسیا ابزار‬ ‫الزم را دارند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ورزش‬ ‫جامعه‬ ‫نیمه پنهان قلعه نویی‬ ‫قلعه نویی عالقه زیادی به مطالعه دارد‬ ‫امیر حاج رضایی ‪ /‬مشاور فنی سپاهان‬ ‫م��ن قبال درباره قلعه نویی گفتم‪ .‬او باید ادبیاتش را تغییر‬ ‫ده��د‪ .‬من و امیر با هم حرف زدیم و تصمیم گرفتیم که‬ ‫همکاری کنیم‪ .‬سال ها دور از لیگ بودم و او به من لطف‬ ‫داش��ت‪ .‬حاال که از نزدی��ک دارم با قلعه نویی همکاری‬ ‫می کنم‪ ،‬معتقدم ادبیاتش تغییر کرده‪ .‬او خیلی بهتر ش��ده‬ ‫است‪ .‬ارتباط تنگاتنگی با قلعه نویی دارم و این مربی در‬ ‫برخی مواقع از نظرات من اس��تفاده می کند و در برخی‬ ‫موارد نه‪ .‬ادبیات قلعه نویی تغییرات بسیاری کرده و عالقه ‬ ‫زی��ادی به مطالعه و توجه به عل��م روز دنیا دارد که این‬ ‫تغییرات بسیار ارزشمند است‪.‬‬ ‫قلعه نویی خیلی بهتر شده‬ ‫دکتر منتظری ‪ /‬روانشناس‬ ‫در س��ال هایی که با قلعه نویی در حال همکاری هس��تم‪،‬‬ ‫قراردادی نداش��تم‪ .‬به دلی��ل تعلق خاطری که داش��تم با‬ ‫انها همکاری می کردم‪ .‬از س��وی قلعه نوی��ی به این کار‬ ‫دع��وت ش��دم‪ .‬ان اوایل برخی از بازیکن��ان گفته بودند‬ ‫دیگر نمی خواهند در جلسات روانشناسی شرکت کنند‪،‬‬ ‫البته انها حق داش��تند این حرف را بزنند‪ .‬قلعه نویی این‬ ‫روزها خیلی بهتر ش��ده است‪ .‬یادم است در روزهایی که‬ ‫او مربی تیم ملی بود به دلیل فش��ارهایی که رویش بود‪،‬‬ ‫عصبانیت فوق العاده ای داش��ت‪ .‬در یک کالم بگویم که‬ ‫ضد استاندارد‬ ‫مهدی افضلی‬ ‫ی است که به واسطه چند‬ ‫امیر قلعه نویی سرمربی تیم ‬ ‫فصل حض��ور پیاپی در لیگ قهرمانان اس��یا‪ ،‬بالقوه‬ ‫صاحب ش��خصیت بین المللی مطلوبی است‪ .‬با این‬ ‫ی که هنوز بابت برکناری از س��رمربیگری‬ ‫ح��ال مرب ‬ ‫تیم ملی پس از ناکامی در جام ملت های ‪ 2007‬اسیا‬ ‫افس��وس می خورد‪ ،‬هم ش��ان تیمی که سرمربی اش‬ ‫اس��ت‪ ،‬دارای ش��خصیت بین المللی نیست‪ .‬هدف‪،‬‬ ‫تخریب قلعه نویی نیس��ت‪ .‬واکنش او پس از حذف‬ ‫س��پاهان برخالف معمول‪ ،‬بسیار پخته و معقول بود‪.‬‬ ‫ی سپاهان را به گردن‬ ‫گرچه قلعه نویی مسئولیت ناکام ‬ ‫گرفت‪ ،‬اما باید این را بپذیریم که شخصیت بین المللی‬ ‫قلعه نویی در حد پرستیژ بین المللی سپاهان نیست‪.‬‬ ‫تیم قلعه نویی در روزی لیگ قهرمانان اس��یا ر ا ترک‬ ‫کرد که لوکا بوناچیچ‪ ،‬تیم قعرنشین جدول لیگ برتر‬ ‫را به مرحله بعدی لیگ قهرمانان رساند تا ثابت کند‬ ‫در این سطح‪ ،‬نقش یک مربی بین المللی تا چه اندازه‬ ‫مهم و اساسی است‪ .‬سپاهان در لیگ برتر به احتمال‬ ‫زی��اد قهرمان خواهد ش��د‪ ،‬ان هم به کمک مربی که‬ ‫متخصص مسابقات داخلی است‪ .‬امیر قلعه نویی راه‬ ‫قهرمانی در ایران را خوب بلد است و کم کم دارد به‬ ‫رکوردی جالب در این زمینه می رس��د‪ ،‬اما به همان‬ ‫نس��بت در اس��یا مش��کل دارد‪ .‬برای فهم دالیل این‬ ‫ناکامی هم الزم نیس��ت وارد جزئیات پیچیده شویم‪.‬‬ ‫واقعیت بعضی چیزها در ظاهرشان است‪.‬‬ ‫کار قلعه نویی تفاوت ریش��ه ای ب��ا کار ابراهیم زاده و‬ ‫جالل��ی دارد‪ .‬قلعه نویی متخصص فوتب��ال «ایرانی»‬ ‫اس��ت؛ ایرانی ان ه��م با تمام مولفه ه��ای معمول و‬ ‫مان��وس‪ .‬متخص��ص فوتبالی پ��ر از ریزه کاری های‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫قلعه نویی زمانی که مربی تیم ملی بود و بعد از جام ملت ها‬ ‫نتوانس��ت خود را کنترل روحی کند‪.‬البت��ه او این روزها‬ ‫خیلی بهتر عمل می کند‪ .‬بخشی از سخنان و اظهار نظرهای‬ ‫امیر البته ریش��ه ای اس��ت‪ .‬به امیر تبریک می گویم چون‬ ‫پیش��رفت محسوسی در رفتار خود داشته است‪ .‬دیگر از‬ ‫پرخاشگری های او در کنار زمین خبری نیست‪.‬‬ ‫مایلی کهن و قلعه نویی مشکل شخصی داشتند‬ ‫سیدجالل یحیی زاده ‪ /‬رئیس کمیته تربیت بدنی مجلس ‬ ‫یادم اس��ت یک بار زمانی که قلعه نویی س��رمربی تیم‬ ‫ملی بود‪ ،‬در جلس��ه ویژه ای ک��ه بعد از نتایج ضعیف‬ ‫تیم ملی در مالزی برگزار شده بود‪ ،‬شرکت کرد‪ .‬ما از‬ ‫مجید جاللی و محمد مایلی کهن هم دعوت کردیم‪ .‬هم‬ ‫ما به عنوان نمایندگان مجلس و هم کارشناسان تقریبا‬ ‫داش��تیم با هم مناظره می کردیم‪ .‬در ان جلسه گفتم که‬ ‫س��اختار ورزش ایران به ویژه فوتب��ال باید با تغییرات‬ ‫جدی روبه رو ش��ود‪ .‬ما نیازمند قوانین جدید هس��تیم‬ ‫و در این راس��تا مجلس می تواند نقش مهمی ایفا کند‪.‬‬ ‫اقای قلعه نویی در جام ملت های اس��یا زحمت خود‬ ‫را کش��ید هرچند کادر فنی ما تا ح��دودی کم تجربه‬ ‫به نظر می رس��ید‪ .‬البته جلسه در دقایقی تحت الشعاع‬ ‫ج��دال مایلی کهن با قلعه نویی قرار گرفت تا جایی که‬ ‫نزدیک بود چالش میان این دو روند کلی جلسه را به‬ ‫مخاطره بیندازد‪ .‬این را در اینده هم بارها دیدیم‪ ،‬زمانی‬ ‫خارج زمین و نیازمند مدیریت سنتی و هیاتی‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬این یک نقطه قوت بزرگ در فوتبال ایران ش��مرده‬ ‫می شود که مربی بتواند با مدیریت خارج از فرم‪ ،‬تیمش‬ ‫را تح��ت کنترل خود نگه دارد‪ ،‬ام��ا این ارزش فنی در‬ ‫سطح بین المللی و در فوتبال استاندارد‪ ،‬یک ضد ارزش‬ ‫به شمار می رود‪ .‬برای اموری چنین مهم‪ ،‬مولفه هایی در‬ ‫چارچوب و در فرم مناس��ب تعریف ش��ده که فوتبال‬ ‫ایرانی هنوز به ان س��طح نرسیده است‪ .‬شاید قلعه نویی‬ ‫در چند س��ال این��ده بتواند ضعف کارنام��ه خود را در‬ ‫بازی ه��ای بین المللی برطرف کند‪ ،‬اما ای��ن کار تنها با‬ ‫تجربه بازی های بیشتر میسر نخواهد شد‪ .‬او به شدت ب ه‬ ‫خانه تکانی ذهنی نیاز دارد؛ تغییراتی بنیادین که وارد استیل‬ ‫بازی تیمش هم بش��ود‪ .‬حذف س��پاهان تیم صدرنشین‬ ‫لیگ ایران از بازی های اس��یایی و صعود مس کرمان به‬ ‫مرحله بعد‪ ،‬درونیات فوتبال بیمار ما را تا حدود زیادی‬ ‫نش��ان می دهد‪ .‬نه اینکه از این موض��وع نتیجه ای کلی‬ ‫بگیریم‪ .‬نه؛ مساله اینجاس��ت که «فرمول های استاندارد‬ ‫در فوتب��ال ما کمتر جواب می ده��د»‪ .‬برای کاویدن این‬ ‫گزاره س��اده و دالیل ان‪ ،‬کلی بای��د تحقیق و پژوهش‬ ‫کرد‪ .‬ان وقت ش��اید خیل��ی لجبازی ها جای خود را به‬ ‫پی جویی راه حل بدهد‪ .‬حذف سپاهان از لیگ قهرمانان‬ ‫اس��یا‪ ،‬بعیدترین اتفاقی بود که می توانست به مخیله هر‬ ‫ایرانی در اغاز مرحله گروهی لیگ قهرمانان اسیا برسد‪.‬‬ ‫ح��ذف این تیم در مرحله گروهی لیگ قهرمانان اس��یا‬ ‫زمانی حیرت انگیزتر می شود که شاهد باال پریدن مس و‬ ‫صعود این تیم بحران زده لیگ‪ .‬به مرحله بعدی هستیم‪.‬‬ ‫ایا س��پاهانی که با یک تس��اوی در بازی اینده قهرمانی‬ ‫لی��گ را جش��ن خواهد گرف��ت‪ ،‬در اندازه های حضور‬ ‫اسیایی نبود؟‬ ‫می توان از همین امروز به اس��تقبال اظهارنظر کادر فنی‬ ‫تیم س��پاهان رفت‪ .‬امیر قلعه نویی بی شک شکست تیم‬ ‫خود را متوجه اش��تباهات داوری خواهد کرد و البته از‬ ‫ضعف گلزنی مهاجمان خود حرف خواهد زد‪ .‬تردیدی‬ ‫که مایلی کهن س��رمربی تیم ملی شد و ان نامه مشهور‬ ‫را به قلعه نویی نوش��ت‪ .‬در این جلسه امیر قلعه نویی‬ ‫با پاس��خ های خود سعی می کرد نه در مقابل انتقادات‬ ‫مایلی کهن بلکه در مقابل خود وی قرار بگیرد‪ .‬در کل‬ ‫جلس��ه مثبت بود و بحث های مفصلی انجام ش��د و‬ ‫غالب موضوعات البته به جام ملت های اس��یا مربوط‬ ‫می شد‪ .‬سواالت و انتقادات مختلفی هم مطرح شد‪.‬‬ ‫قلعه نویی مالحظه موی سپید من را هم نکرد‬ ‫رسول کربکندی ‪ /‬سرمربی صبای قم‬ ‫م��ا و قلعه نویی یک بحث و جدل طوالنی داش��تیم و در‬ ‫خیلی از مصاحبه ها وی مسائلی را به من نسبت داد و حتی‬ ‫مالحظه موی سپید مرا هم نکرد‪ .‬من مصلحت ندیدم بعد‬ ‫از این همه که هرچه خواستند به من گفتند بحث در اینجا‬ ‫به پایان برس��د و گفتم در یک فضای ارام باید این بحث‬ ‫را خاتمه دهیم‪ .‬قلعه نویی حتی مالحظه موی س��پید من‬ ‫را هم نکرد و هر چه خواس��ت به من گفت‪ .‬او گفته بود‬ ‫تقصیر من نیست به کربکندی در اصفهان تیم نمی دهند‪.‬‬ ‫امیر قلعه نویی هر چه بگوید واقعیت دارد! اما او بهتر است‬ ‫بداند زمانی که او به دنیا نیامده بود‪ ،‬بنده در تیم هایی مثل‬ ‫س��پاهان و ذوب اهن در اصفهان مشغول مربیگری بودم‪.‬‬ ‫هر چند من یک اصفهانی هس��تم اما تمام تالش خود را‬ ‫برای موفقیت تیم صبا به کار بستم و تمام شناخت خود‬ ‫را از س��پاهان در اختیار تیم صبا گذاش��تم‪ .‬قلعه نویی در‬ ‫بی��ن دو نیمه به من می گوید ب��رو برایت پنالتی گرفتند‪ .‬‬ ‫اگر این بردن ها ارزش دارد امیدوارم اقای قلعه نویی همه‬ ‫بازی های��ش را همین طور پیش ببرد‪ .‬این فوتبال س��الم‬ ‫پیش نمی رود و من برای این فوتبال متاسفم‪.‬‬ ‫نیس��ت که امیر قلعه نویی خیلی زود از یاد می برد که‬ ‫مانند روزهای کامیابی اش از ارائه تاکتیک های نوین‬ ‫خ��ود در بازی حرف بزند و اینکه س��اعت ها بازی‬ ‫ی‬ ‫حریف را انالیز کرده بود‪ .‬اما به راستی حقیقت ناکام ‬ ‫سپاهان چیست؟‬ ‫نگاهی به ش��ش بازی سپاهان در لیگ قهرمانان اسیا‬ ‫نش��ان می دهد این تی��م در تمامی بازی های رفت و‬ ‫برگشت‪ ،‬فقط یک بار صاحب ضربه پنالتی شده که‬ ‫ای��ن هم به بازی ماقبل اخر ای��ن تیم مقابل حریف‬ ‫عربستان برمی گردد‪ .‬اینچنین اماری در قیاس با انچه‬ ‫س��پاهانی ها در لیگ به دست اورده اند به هیچ عنوان‬ ‫قابل برابری نیست‪ .‬شاید مهم ترین دستاویز سپاهان‬ ‫برای دس��ت یافتن س��اده به گل‪ ،‬یعن��ی افتادن های‬ ‫نمایش��ی توره‪ ،‬عم��اد رضا و حتی جمش��یدیان در‬ ‫محوط��ه جریم��ه حریفان‪ ،‬ای��ن بار در اس��یا نتیجه‬ ‫نمی داد‪ .‬سپاهان هرچند با بداقبالی بزرگی در به ثمر‬ ‫رساندن گل در بازی پایانی روبه رو شد‪ ،‬اما نباید این‬ ‫مه��م را فراموش کرد که یک پنالت��ی در هر یک از‬ ‫بازی های این تیم می توانس��ت سپاهان را به مرحله‬ ‫بعد برساند‪.‬‬ ‫سپاهان ش��اید دچار طلس��می خرافی هم شده بود‪.‬‬ ‫ناکامی های امیر قلعه نویی در اس��یا فقط به این دوره‬ ‫برنمی گ��ردد که حتی می توان مدعی ش��د او این بار‬ ‫بهترین نتیجه ممکن را در اسیا گرفت‪ .‬او با استقالل‬ ‫در لیگ قهرمانان اسیا بدون حتی یک پیروزی به کار‬ ‫خود پای��ان داد و البته تیم مل��ی نیز حذفی غیرقابل‬ ‫انتظار داش��ت‪ .‬قلعه نویی در بازی های گروهی جام‬ ‫ملت های اس��یا نمایشی نه چندان امیدوار کننده ارائه‬ ‫ک��رد و مقاب��ل ضعیف ترین کره س��ال های اخیر در‬ ‫ضرب��ات پنالتی باخت‪ .‬ایا این ح��ذف نیز جزیی از‬ ‫همان طلسم اس��ت؟ الاقل وقتی به س��ه بازی اخر‬ ‫سپاهان‪ ،‬پاختاکور‪ ،‬الشباب و العین نگاه می کنیم‪ ،‬انها‬ ‫را شایسته حذف نمی بینیم‪.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫سال‬ ‫زهم‬ ‫با‬ ‫‪85‬‬ ‫ممل‬ ‫ ‬ ‫تی‬ ‫نرال‬ ‫ژ‬ ‫روانی‪ ،‬حال‬ ‫ده‪ ،‬پی این‬ ‫ مزا د‪ .‬با‬ ‫ یک ‬ ‫براهی کر‬ ‫شد‪.‬‬ ‫ری ا ده م‬ ‫ی‪ )۲۰۰۷‬در ذف‬ ‫فا‬ ‫کا‬ ‫یح‬ ‫(‬ ‫ی از هم می است سیا جنوب‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫مظل های کره‬ ‫ل‬ ‫تیم م ی‬ ‫ت قابل‬ ‫ ‬ ‫کامی دایت ی و حت جام مل در م‬ ‫نا رای ه وستان ای التی‬ ‫ته ت پن‬ ‫ب‬ ‫ ‬ ‫ب‬ ‫وی جانیان‪ ،‬ر رقاب ضربا‬ ‫د‬ ‫اقا ملی ی با‬ ‫نهای‬ ‫تیم هارم‬ ‫چ‬ ‫یف‬ ‫بال‬ ‫وت‬ ‫غاز‬ ‫ود را ا رز و‬ ‫گری خ کشاو الل‬ ‫ن مربی ربه در ی استق د به‬ ‫رق تهرا سب تج مربیگر از خو شت‪.‬‬ ‫از ب از ک ت سر شانی گذا‬ ‫وعی س سم درخ جای‬ ‫قلع هن د و پ ز به نامه‬ ‫کر اهوا کار‬ ‫الل د و‬ ‫ستق رسی‬ ‫ا ران‬ ‫ته‬ ‫رتضی تیم‬ ‫ی‬ ‫متی و م کاظم ست‬ ‫ی رح رهاد توان ران‬ ‫ی ف ویی ل ته‬ ‫د‬ ‫سید مه مربیگر قلعه ن استقال م به‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫ت‬ ‫جات ن تنها ت و با ی امی التر ا این وان‬ ‫در ه عن‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن س کرم را داش ط بود و ول و ب خود را ب‬ ‫ی‬ ‫جد ی از خود‬ ‫اید‪.‬‬ ‫م هیم سقو م‬ ‫ابرا استانه تبه ده ه موفق ر دیگر ت نم‬ ‫در ا تا ر کارنام یک با اثبا‬ ‫ر‬ ‫برتر‬ ‫تیم برده و ذارد و یگ‬ ‫باال ش بگ بی ل‬ ‫ن مر‬ ‫مای‬ ‫قتری‬ ‫ن وف ‬ ‫م‬ ‫سال‬ ‫‪86‬‬ ‫مان‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫سک‬ ‫سال‬ ‫‪89‬‬ ‫هان‬ ‫سپا‬ ‫باره‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫را‬ ‫ان‬ ‫قهرم ‪ ۱۳۸۸‬ب ت و‬ ‫س‬ ‫د‬ ‫خردا داد ب ‪۱۳۸‬‬ ‫در ‪ ۲‬ن قرار ‪ ۸-۸۹‬شد‪.‬‬ ‫قالل سپاها یران هم‬ ‫ال ا یگ‬ ‫ی از است با تیم فوتب ان ل‬ ‫هرم‬ ‫ز جدای رسمی گ برتر و ق‬ ‫فت‬ ‫و بعد ا صورت ا در لی ه گر‬ ‫یم ر عهد‬ ‫ ا‬ ‫سال به ن ت‬ ‫بر‬ ‫یک ت ای‬ ‫ هدای‬ ‫‪28‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫یت‬ ‫مرب‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫الل‬ ‫ستق‬ ‫یم ا‬ ‫ا در‬ ‫قالل ر را به‬ ‫تیم است شانی تیم‬ ‫ن‬ ‫خ‬ ‫سال‬ ‫طع نیز مه در ست ای ربی‬ ‫‪ ۲‬مق ارنا‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ل ک ل ت ان ی در‬ ‫ال‬ ‫و‬ ‫ن در ال‬ ‫مچنی م استق م استق ی به عن قهرمان د‪ .‬او‬ ‫ل با‬ ‫ده ه ر تی ر تی ‪ ۸‬و ستانه ش‬ ‫قالل بو خود د مربی د سال ‪ ۲‬ا در ا قهرمان استقال ‪۵۱‬‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫رمانی یم است ت‪ .‬و از وان س نی در قالل و نائب صل تیم با زد وی‬ ‫ن قه مربی ت ود هاس ش به عن بعد یع تیم است برسد ان ف ن فصل الخره بعد‬ ‫سر‬ ‫ولی‬ ‫‪ ۸‬با‬ ‫در‬ ‫ال‬ ‫ی گر‬ ‫ان‬ ‫تر‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا فصل دایت ن حضو یک س یگ بر ن عنو داد اما الل در ‪ ۴-۸۵‬مربیگر و تماش دوم‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‪۴‬‬ ‫ت‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ین‬ ‫ها‬ ‫ان‬ ‫یر صل‬ ‫از‬ ‫ام‬ ‫ار ست‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ع هنوی محذف در اول ‪ ۱۳‬کند‪.‬ن دوره نست ب مانی قر حمله ا بال ایر ل نخس و ب ‬ ‫ینظ د‪.‬در ف الل‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫قل‬ ‫ی‬ ‫ص‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ج‬ ‫ستق‬ ‫‪۸‬‬ ‫ر‬ ‫ط‬ ‫می‬ ‫ه‬ ‫نت‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫‪۰‬‬ ‫ف‬ ‫ب ک‬ ‫یهای هاست‪ .‬ی ‪ -۸۱‬در سو پایانی ورس ق البته خ گ برتر ند‪.‬در ی جذا اکتفا البته ا یش م به‬ ‫ ‬ ‫ما‬ ‫ی‬ ‫د‪.‬‬ ‫تی‬ ‫باز ذاشت حذف د‪ .‬او های در ک شد ر لی مان ک ا‬ ‫د‬ ‫یه قهرمان سوم ش را به ن ز این انی‬ ‫ ه‬ ‫گ‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫باز‬ ‫ش‬ ‫اب د و ا هرم‬ ‫ب‬ ‫جای ن جام خاب در هفت قالل را ن سو بعد و رتر قه جام‬ ‫ت‬ ‫ئ‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫را قهرم قالل انت داد اما تیم اس ذوب ا ر فص ر لیگ ران با ا یان به ت را دا د و ج رتر ک داشت‪ :‬جمله وان‬ ‫عن‬ ‫پا‬ ‫د‬ ‫از‬ ‫ار‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫ست‬ ‫م‬ ‫سن گ ب ی‬ ‫ه‬ ‫تیم ا رتر قر د باز ه سبت ب گ شد‪ .‬ین بار تقالل ت ود در ن شکس شاگر پ ان لی قهرمان ل قبل ستقالل را از‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫لیگ ل بع متر له لی ی ا خ‪ ،‬ا صدر متری ی تم ا قهر ن دو ه ف ت و ا خانه‬ ‫برا‬ ‫ص ل ک حم‬ ‫ ک‬ ‫ ک‬ ‫یهای الل ر پوشا نی ک گرف ارج‬ ‫ر‬ ‫در ف ضل گ ن خط الل را ا رولند فت هها د وزستان باز ستق ابی برها قب ی خ‬ ‫یها‬ ‫تفا بهتری یم استق ار بد ب رین ه والد خ ع هنویی ن بار ا رال در ل ارش برتر ل از ‬ ‫لیگ یم ب‬ ‫گل ست ت ل بسی ا اخ راه ف ر قل عی ای ر ژن فص‬ ‫نت‬ ‫یکه ت چه هم مراه امی قلع هنو حضو در این ای گل هتری‬ ‫توان یک فص ال ‬ ‫ل‬ ‫د اق ل و ب‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫ص‬ ‫گ‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫از سند در تهران ل هم ب سوم ام مین ف گ برت ی بو فاض‬ ‫پ الل فص صل چهار در لی کریم ن ت‬ ‫هتری‬ ‫ق‬ ‫است ان این ما در ف ت‪.‬اما مقتدر فیروز د و ب‬ ‫تهر ت‪.‬ا ن رف مانی زی و ن بر‬ ‫گذاش ی ایرا ی قهر حجا شتری‬ ‫م مل حذف صر ع بی‬ ‫دفا‬ ‫ی‬ ‫تی ر جام خراج نا مله‪،‬‬ ‫ب‬ ‫رمر ش در‬ ‫د لا طح‬ ‫س‬ ‫الی‬ ‫خ‬ ‫ت بود‪ .‬ت تیم را از‬ ‫‪.‬‬ ‫د‬ ‫د هترین کر‬ ‫فاو یمک‬ ‫!‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ش‬ ‫و‬ ‫ما مت وی ن هنوی رین‬ ‫ب نخ‬ ‫جم‬ ‫قلع‬ ‫هن ا ور ر‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫کیکت چنان‬ ‫پ‬ ‫یک حض یکنا‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ ‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫دقیق‬ ‫د ما‬ ‫با‬ ‫‪4‬‬ ‫از‬ ‫یکهن د ان‬ ‫ی‪ ،‬بین ی محم رومیت دانش باش‪ 90 ،‬مایل یجا‬ ‫ا‬ ‫قندل‬ ‫ادها ه مح شاگر پسر علیه ودن بود‬ ‫ن یب‬ ‫تق‬ ‫ی‬ ‫ر‬ ‫ط ل‬ ‫وهبان هیب ان به واس د دوئ حضو اشاگرا تعمد له کاف علیه‬ ‫گر‬ ‫فان م شتم‪ ،‬ور ش ته در می تم شائبه ن مسا خی را تا‬ ‫نس تو لیگ ه الل مجب ند و الب وم کال جدی د‪ .‬همی یی تاری ه کار خره‬ ‫ج‬ ‫ر‬ ‫بت‬ ‫ر‬ ‫ ک‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫ق‬ ‫سایپا د با است تماشا نود‪ .‬ه به طو جود او ر بیانی هه هد و ال ‪ .‬با به لی»‬ ‫ابقه وها ا بش که ه و شا ر بد شود قند‬ ‫مس سک ی ر بود ن ب با انت قرا لی هبان های‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫»‬ ‫روی ظ نامو کم نظی ایلی ک ل ایران‪« ،‬تفقد ز تیم م م «گرو ت و گو بند‬ ‫ورد عفا ا با نا گف زد و‬ ‫م‬ ‫فا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ال گسترده در ذه ی» فوت و را م به است میر را چه در ی و جی‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ه تبان حا‬ ‫ا‬ ‫ا را جو دت بور هن‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫فض مربی « ی به ش که مج یلی ک بیانی هها ی را ب دارد نش‬ ‫برد »‪ ،‬ما ان ه نوی دامه دشم‬ ‫تا نوی‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫‪:‬‬ ‫قلعه ی پیشب «ژنرا و چه د تقیم قل کماکان نوازش فته بود رند‬ ‫دا‬ ‫س‬ ‫ای‬ ‫گ‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ج رفتن لق رار دا و غیرم ن ‪ 2‬نف تی برا حبه ای گ ایران د‪» .‬‬ ‫ق‬ ‫ص‬ ‫شون‬ ‫گ‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫خطا مستقی الف ا چ فر ر مص در لی م ‬ ‫ی شد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫خ‬ ‫‪،‬‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫بعد رد‪ .‬ا ن از اخیر ضافی ‪ ،‬پن چهار سایپا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ ک‬ ‫متهم هم چن شد‪ .‬او های ا ن ‪ 4‬تی ‪ 4‬تیم‪ ،‬گشت شتند‬ ‫ی‬ ‫یپو امتیاز یا‪ ،‬بی بین ی بر گذا‬ ‫ ‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫مای شم نم مین‬ ‫یروند ا پارسا ره در بات را کنا ر را‬ ‫ه‬ ‫چ‬ ‫ان‬ ‫ ‬ ‫ی‬ ‫دیگ‬ ‫ه‬ ‫«اقای وقتی م عه نوی دو چ ختالفا ی یک‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ق‬ ‫ه‬ ‫رو‬ ‫ک ته تیم البته ای گ نهم د تا‬ ‫الب جم! در لی شدن‬ ‫نه پن هان ضی‬ ‫سپا ه را‬ ‫و الخر‬ ‫و با سند‪.‬‬ ‫ببو‬ ‫‪81‬‬ ‫سال‬ ‫‪88‬‬ ‫گ‬ ‫زر‬ ‫اع ب‬ ‫نز‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫‪29‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫ده ای درباره ‪ 13‬ساله شدن دوم خرداد‬ ‫پرون ‬ ‫پایان یک عصر‬ ‫شاید تا قبل از پایان دوران ریاست جمهوری هاشمی کسی گمان نمی برد جانشین او در پاستور اغاز گر دوره ای پرماجرا در تاریخ سیاسی ایران باشد‪.‬‬ ‫دوره ای که جریان چپ به طور کامل در عرصه اجرایی کشور قرار گرفت و مسائلی را ایجاد کرد که نه تنها به حذف انان از عرصه سیاسی اجرایی‬ ‫کشور منتهی شد بلکه موجبات تغییرات گسترده در اردوگاه راست را نیز پدید اورد‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫امروز که ‪ 13‬سال از دوم خرداد ‪ 1376‬می گذرد‪ ،‬به پایان‬ ‫یک عصر رس��یده ایم‪ .‬عصری که در سال ‪ 1384‬هنوز به‬ ‫پایان نرسیه بود و در انتخابات رگه هایی از ان باقی مانده‬ ‫بود اما اکنون می توان تاحدودی این گمانه را مطرح کرد‬ ‫که عصر رقابت راس��ت گرایان و چپ گرایان س��نتی به‬ ‫پایان رس��یده‪ 13 .‬س��ال بعد از دوم خرداد‪ ،‬اکنون نه تنها‬ ‫ناط��ق نوری ج��ای خود را به جوانترها داده که راس��ت‬ ‫سنتی به اصولگرایی تبدیل شده و البته چپ سنتی تبدیل‬ ‫به چپ مدرن ش��ده و چپ م��درن هم از صحنه قدرت‬ ‫ایران کنار رفته‪ 13 .‬س��ال پ��س از دوم خرداد انگار پایان‬ ‫یک عصر است‪ .‬همه تحلیلگران سیاسی با رصد اوضاع و‬ ‫احوال موجود در پی یافتن ش��خصی بودند که قرار اس��ت‬ ‫س��کان اجرایی کشور را در اختیار بگیرد‪ .‬همه پیشگویی ها‬ ‫به ناطق نوری‪ ،‬حس��ن روحانی و ری ش��هری از میان افراد‬ ‫روحانی و حس��ن حبیبی‪ ،‬والیتی‪ ،‬میرحس��ین موسوی و‬ ‫کرباس��چی از بین مکالها ختم شد‪ .‬در این بین البته بودند‬ ‫کسانی که پیشنهاد می کردند هاشمی با تغییر قانون همچنان‬ ‫در مسند شخصی دوم مملکت باقی بماند اما این احتمال با‬ ‫مخالفتخود هاشمی مواجهشد‪.‬باگذشتزمانجناح بندی ها‬ ‫و مرزبندی ها مشخص تر می شد طرفه انکه انتخابات مجلس‬ ‫پنجم که ترکیبی متفاوت از مجلس سوم و چهارم به وجود‬ ‫اورده بود خود به روشن تر شدن بیشتر اوضاع سیاسی کمک‬ ‫کرد‪ .‬چنانکه دو طیف اصلی یکی همسو و همفکر با جامعه‬ ‫روحانیت مبارز با بیش از ‪ 90‬نماینده و ان دیگر که ترکیبی‬ ‫بود از کارگزاران و س��ایر نیروهای چپ کمتر از ‪ 90‬نفر در‬ ‫این مجلس را داشتند‪ .‬جناح راست ان زمان کاندیدای خود‬ ‫را برای انتخابات ریاست جمهوری برگزیده بود؛«علی اکبر‬ ‫ناطق نوری»‪ .‬او مطلوب اکثریت جناح راس��ت بود هر چند‬ ‫افراد دیگری نیز از این طیف نامش��ان بر س��ر زبان ها بود‪.‬‬ ‫طرفداران ش��یخ اصولگرا با نش��اندن او بر کرسی ریاست‬ ‫مجلس پنج��م تمامی تالش خود را می کردن��د برای راهی‬ ‫کردن او به ساختمان پاس��تور‪ .‬ناطق نوری ان روزها درباره‬ ‫احتمال شرکت در انتخابات ریاست جمهوری و ارتباط این‬ ‫مس��اله با ریاست مجلس پنجم چنین گفته بود‪« :‬من خودم‬ ‫همانطور که به کرات پاسخ دادم به دنبال هیچ چیزی نیستم‬ ‫یعنی همین ریاس��ت مجلس را هم خودم دنبالش نبودم و‬ ‫اگر رئیس مجلس نمی شدم و ان پایین می نشستم از لحاظ‬ ‫روحی��ه ام هیچ فرقی نمی کرد‪ .‬من همه کار سیاس��ی ام را از‬ ‫اول تکلیفی شروع کردم‪ ».‬دیگر کاندیداهای مطرح نیز یکی‬ ‫دکت��ر والیتی بود که نام او به جهت حضور طوالنی مدتش‬ ‫در مس��ند وزارت امور خارجه مطرح بود و دیگری حسن‬ ‫روحانی نیز طرفداری برخی نیروها از هر دو جناح را به دنبال‬ ‫داشت‪ .‬حسن حبیبی و غالمحسین کرباسچی نیز البته تمایلی‬ ‫به کاندیداتوری نداش��تند‪ .‬با تمام این حرف ها و حدیث ها‬ ‫جامعه روحانیت و تشکل های همسو در اواخر مرداد ناطق‬ ‫ن��وری را برای کاندیداتوری انتخاب کردند‪ .‬از دیگر س��و‪،‬‬ ‫جناح چپ نیز به نتایجی برای معرفی کاندیدای مورد نظر‬ ‫خود رسیده بود چنانکه سازمان مجاهدین انقالب با صدور‬ ‫بیانیه ای اعالم کرد‪« :‬بنا به تحلیل جناح خط امام در صورت‬ ‫کاندیداتوری میرحس��ین موسوی بس��یاری از جریانات از‬ ‫ایشان حمایت می کنند‪ ».‬درست در همین زمان بود که اتفاقی‬ ‫مهم در جناح راست افتاد؛ حضور یک چهره دیگر‪ .‬چهره ای‬ ‫با پشتوانه برخی افراد خاص‪ .‬اری جمعیت دفاع از ارزش ها‪،‬‬ ‫ری شهری را به عنوان کاندیدای خود اعالم کرد‪ .‬اما ماجرای‬ ‫این جمعیت چه بود‪ .‬محمد محمدی ری شهری‪ ،‬وزیر سابق‬ ‫اطالعات‪ ،‬اوایل س��ال ‪ 1374‬و در استانه انتخابات مجلس‬ ‫پنجم به همراه جمعی از ش��خصیت‏های سیاسی‪ ،‬مذهبی‬ ‫و فرهنگی جمعیت دفاع از ارزش‏های انقالب اس�لامی را‬ ‫پایه‏گذاری کرد و خود دبیرکلی ان را بر عهده گرفت‪ .‬بیانیه‬ ‫رسمی اعالم موجودیت این تشکل در پانزدهم خرداد ‪1374‬‬ ‫صادر شد‪ .‬از جمله افرادی که او را در تاسیس این جمعیت‬ ‫همراهی کردند‪ ،‬می‏توان به مرحوم سید علی اکبر ابوترابی‏فرد‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫علی رازینی‪ ،‬روح‏اهلل حس��ینیان‪ ،‬عباس سلیمی‏نمین‪ ،‬احمد‬ ‫پورنجاتی و محمد ش��ریعتمداری اش��اره کرد‪ .‬حضور این‬ ‫چهره‏ها در کنار یکدیگر نشان از فراجناحی بودن جمعیت‬ ‫دفاع از ارزش‏ها داشت‪ .‬ترویج و دفاع مستمر از ارزش‏های‬ ‫انقالب اسالمی و ابراز نگرانی از موضوعاتی چون لیبرالیسم‪،‬‬ ‫ان��زوای انگی��زه انقالبی و بس��یجی تحت عن��وان فریبنده‬ ‫همزیستی بین‏الملل یا مدارای مدنی از اصلی‏ترین انگیزه‏های‬ ‫ری شهری برای تاسیس این جمعیت بود‪ .‬وی اعتقاد داشت‬ ‫ردپای افراد و جریان‏هایی که استحاله انقالب و بازگرداندن‬ ‫وابستگی همه جانبه ملت را دنبال می‏کردند‪ ،‬در این جریانات‬ ‫به چشم می‏خورد‪ .‬افرادی مثل پورنجاتی نیز ابتدا بر همین‬ ‫مواضع و نیز موضع‏گیری‏های اقتصادی رادیکال و مواضع‬ ‫سیاس��ی دارای مرزبندی با جریان غیرخودی تاکید داشتند‪.‬‬ ‫اما اولین نشانه‏های تفاوت دیدگاه پورنجاتی با برخی دیگر‬ ‫از اعضای موسس این جمعیت در جریان تاکید او بر لیبرال‬ ‫نبودن حزب کارگزاران ظاهر شد‪ .‬اوج فعالیت جمعیت دفاع‬ ‫از ارزش‏ها در انتخابات ریاست جمهوری هفتم بود‪ ،‬انجا که‬ ‫این جمعیت دبیرکل خود را به عنوان کاندیدای انتخابات و‬ ‫رقیب سید محمد خاتمی و علی اکبر ناطق نوری معرفی کرد‪.‬‬ ‫پورنجاتی در جری��ان این انتخابات تالش کرد از جمعیت‬ ‫دفاع از ارزش‏ها و موضوع نامزدی ری شهری برای ایجاد دو‬ ‫دستگی در تشکل‏های ریشه‏داری مثل جامعه مدرسین بهره‬ ‫جوید‪ .‬حسینیان نیز به صراحت از خاتمی حمایت کرد‪« :‬در‬ ‫جریان انتخابات ریاست جمهوری هفتم از خاتمی حمایت‬ ‫ک��ردم‪ ،‬با وج��ود این‏که ما جمعی��ت دف��اع از ارزش ها و‬ ‫کاندیدای خاصی داشتیم‪ .‬حتی شبی که خاتمی پیروز شد‪،‬‬ ‫بسیاری از دوم خردادی‏ها به من زنگ زدند و تبریک گفتند‪».‬‬ ‫نتیجه انتخابات دوم خرداد ‪ 1376‬گویا نقطه پایانی بر فعالیت‬ ‫جمعیت دفاع از ارزش‏ها بود‪ ،‬به گونه‏ای که در ابان ‪،1377‬‬ ‫فعالیت این جمعیت متوقف ش��د‪ .‬محمد شریعتمداری اما‬ ‫به عنوان یکی از اعضای شورای مرکزی این جمعیت برای‬ ‫حضور در کابینه خاتمی به مجلس معرفی ش��د و به عنوان‬ ‫وزیر بازرگانی رای اعتماد گرفت‪.‬‬ ‫میرحسین نیامد‬ ‫در این میان پس از اعالم عدم حضور میرحسین موسوی به‬ ‫ناگاه سید محمد خاتمی کسی که در کارنامه اش سابقه وزارت‬ ‫و نمایندگی مجلس را داش��ت به عنوان نامزد مستقل اعالم‬ ‫حضور کرد‪ .‬این اعالم مس��تقل بودن خاتمی را اما بسیاری‬ ‫در جناح مقابل برنتافته و ان را نوعی تاکتیک برای کسب ارا‬ ‫از جناح مقابل ارزیابی کردند‪ .‬با امدن خاتمی حاال باید منتظر‬ ‫نوع ارایش گروه های سیاس��ی بود‪ .‬به بیان دیگر چگونگی‬ ‫موضع گیری احزاب و تشکل های سیاسی خود نقش بسزایی‬ ‫در اینده این کاندیداها داشت‪ .‬بالفاصله پس از اعالم حضور‬ ‫خاتمی مجمع روحانیون یعنی تش��کل متبوع خاتمی از او‬ ‫حمایت کرد‪ .‬اما کارگزاران سازندگی هنوز در انتخاب خود‬ ‫مردد بود‪ .‬چنانکه بیش از ‪ 30‬روز طول کش��ید تا خاتمی را‬ ‫به عنوان کاندیدای مورد حمایت خود اعالم کند ‪ .‬تردید این‬ ‫حزب از ان جهت بود که برخی اعضا معتقد به کاندیداتوری‬ ‫حبیبی و برخ��ی دیگر نیز معتقد ب��ه کاندیداتوری محمد‬ ‫هاشمی‪ ،‬برادر رئیس جمهور بودند‪ .‬درگیر و دار این بحث ها‬ ‫بود که فراکسیون حزب اهلل مجلس که مرکب از کارگزاران و‬ ‫نیروهای خط امام بود حمایت قاطع خود را از کاندیداتوری‬ ‫خاتمی اعالم کرد‪.‬‬ ‫از میان همه افرادی که مطرح بودند یک نفر دیگر هم خود‬ ‫را برای کاندیداتوری معرفی کرد‪ .‬این فرد رضا زواره ای بود‬ ‫که قبال نیز س��ابقه کاندیداتوری را در پرونده خود داشت و‬ ‫البته این کاندیداتوری با مخالفت موتلفه ها مواجه شد‪ ،‬چنانکه‬ ‫حتی حبیب اهلل عسگر اوالدی اعالم کرد که هیچ امکاناتی در‬ ‫اختیار او قرار نخواه��د داد‪ .‬از میان افرادی که خود را برای‬ ‫حض��ور در این عرصه معرفی می کردند برخی عناصر ملی‬ ‫مذهبی و نفت ازادی نیز حضور داشتند‪ .‬چنانکه حبیب اهلل‬ ‫پیمان در اخرین روزهای ثبت نام امکان کاندیداتوری خود‬ ‫را مطرح کرد‪.‬‬ ‫خطای استراتژیک‬ ‫در گرماگ��رم مباحث انتخاباتی بود که ناگهان یک خبر هم‬ ‫تمام فضا را تحت الشعاع قرار داد‪ ،‬ان خبر حضور محمدجواد‬ ‫الریجان��ی در لندن و کنفرانس مطبوعات��ی او در انجا بود‪.‬‬ ‫مباحثی ک��ه او در انجا مط��رح کرد بس��یاری را در داخل‬ ‫براشفت‪ .‬حتی برخی را گمانه بر ان است که یکی از دالیل‬ ‫چندگانه عدم موفقیت ناطق نوری همین ماجرای لندن است‪.‬‬ ‫او در انجا گفت که ناطق نوری نسبت به رقیب اولی اش در‬ ‫بس��یاری از موارد اولی اس��ت و اوست که می تواند در این‬ ‫زمانه کارساز باشد‪ .‬همین گفته ها و نیز برخی مذاکراتش در‬ ‫انجا موجب شد تا موجی بزرگ علیه ناطق نوری در داخل‬ ‫کشور به راه افتد‪.‬‬ ‫سه روحانی‪ ،‬یک مکال‬ ‫ت��ا پایان زمان نام نویس��ی ‪ 238‬نفر ب��رای کاندیداتوری در‬ ‫انتخاب��ات ثبت نام کردند‪ .‬اما از می��ان این تعداد فقط چهار‬ ‫نفر از س��وی ش��ورای نگهبان برای حض��ور در انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری معرفی ش��دند؛ علی اکب��ر ناطق نوری‪،‬‬ ‫س��ید محمد خاتمی‪ ،‬ری شهری و زواره ای با سه روحانی و‬ ‫یک مکال‪ .‬پس از رد صالحیت ملی مذهبی ها انها حمایت‬ ‫ی اعالم کردند‪،‬‬ ‫خ��ود را از کاندیداتوری س��ید محمد خاتم ‬ ‫مساله ای که با اعتراض شدید جناح قبایل مواجه شد و عمال‬ ‫به موضوعی برای مطرح کردن در قبال سید محمد خاتمی‬ ‫ تبدیل شد؛ مساله ای که تا روز اخر ادامه داشت‪.‬‬ ‫جدال بین روحانیون و جامعه روحانیت‬ ‫از دیگ��ر مباحث��ی ک��ه در ان دوران مط��رح ش��د جدال‬ ‫لفظ��ی مه��دی کروب��ی و ای��ت اهلل مهدوی کن��ی ب��ود‪.‬‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی با هش��دار به تکرار حوادث مش��روطه‬ ‫خواستار توجه جدی به انتخاب افراد شده‪ ،‬در سخنرانی های‬ ‫ای��ن مس��اله را تکرار کرد؛ موضوعی که موجب ش��د دبیر‬ ‫مجمع روحانیون س��خت در برابر ان موضع گیری کرده و‬ ‫منتقدانه پاسخ ایت اهلل مهدوی کنی را بدهد‪ .‬چند روز بعد ‪19‬‬ ‫نماینده مجلس با انتشار بیانیه ای از کاندیداتوری ناطق نوری‬ ‫حمایت کردند و از س��وی دیگر ‪ 17‬وزی��ر و معاون وزیر‬ ‫زمان میرحسین موسوی نیز در بیانیه ای از سیدمحمد خاتمی ‬ ‫حمایت کردند‪ .‬چن��د روز بعد نیز ایت اهلل جوادی املی در‬ ‫بیانی��ه ای از ناطق نوری حمایت کرد و در همین روز بود که‬ ‫اعضای جامعه روحانیت هم از ناطق نوری حمایت کردند‪.‬‬ ‫سخنان سرنوشت سا ز هاشمی‬ ‫هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه ای که به انتخابات ختم شد‬ ‫اظهارات بس��یار مهمی ایراد کرد‪ .‬اظهاراتی که بسیاری ان را‬ ‫دارویی با تاثیر بسزا در نتیجه انتخابات می دانستند‪ .‬او اولین‬ ‫سخنرانی ها گفت‪« :‬این وظیفه هم ملی است و هم اسالمی‬ ‫ و هر کس به ایران یا به اسالم و یا به انقالب عالقه مند است‬ ‫باید به نحوی در این جریان حضور یابد‪ .‬در جاهایی ممکن‬ ‫است انتخابات ساختگی باشد اما در ایران چنین نیست‪ ،‬حتی‬ ‫انهایی که ما را قبول ندارند اگر ایران را قبول دارند بدانند که‬ ‫ارای زیاد باعث می شود دشمن روی ایران حساب جدیدی‬ ‫باز کند و این در کلیت به نفع کشور است‪ .‬مسئوالن اجرایی‬ ‫و ناظر باید واقعا کاری بکنند که همانی که رای مردم است‬ ‫در صندوق بیاید و همان اعالم شود‪ .‬ممکن است کسی فکر‬ ‫کند که اگر ما تغییراتی بدهیم شخص قبولی که خودمان بر‬ ‫ان ایمان داریم سرکار می اید و این نفعی است برای جامعه‬ ‫ام��ا این کار ض��رر بنیانی دارد‪ .‬ضعیف ک��ردن اعتماد مردم‬ ‫بزرگترین جنایت است برای ملت و نظامی که به اتکای مردم‬ ‫می خواهد این همه مشکالت را حل کند‪».‬سرانجام در دوم‬ ‫خرداد انتخابات برگزار و خاتمی به جانشینی هاشمی راهی‬ ‫پاستور شد‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫ویژه‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫پرونده‬ ‫خاطرات بادامچیان از رقابت سال ‪76‬‬ ‫روزهای اخر‬ ‫احساس نگرانی میکردیم‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫اسداهلل بادامچیان انتخابات دوم خرداد ‪ 76‬را ازادترین‬ ‫انتخابات می داند و معتقد است‪ ،‬ادبیات «جوان پسند»‬ ‫خاتم��ی باعث پیروزی وی در ان تاریخ ش��د‪ .‬وی‬ ‫ضمن تایید حمایت ه��ای همه جانبه اس��تانداران‪،‬‬ ‫نمایندگان مجلس‪ ،‬علما و روحانیت از ناطق نوری‬ ‫می گوید‪« :‬اس��تفاده ابزاری طرف مقابل از این فضا‬ ‫هم در شکل گیری رای مخالف به ناطق موثر بود‪».‬‬ ‫مشروح مصاحبه با قائم مقام حزب موتلفه اسالمی و‬ ‫نایب رئیس کمیس��یون امور داخلی و شوراها را در‬ ‫ذیلمی خوانید‪.‬‬ ‫در انتخاب��ات دوم خ��رداد چ��ه اتفاق��ی افتاد که‬ ‫اقای ناطق نوری به رغم حمایت های اس��تانداران و‬ ‫نمایندگان مجلس نتوانست پیروز انتخابات شود؟‬ ‫انتخابات دوم خرداد ‪ ،76‬انتخابات قابل توجهی است‬ ‫که در تاریخ انقالب اس�لامی و کشور ما یک جایگاه‬ ‫خ��اص دارد‪ ،‬ب��ه دلیل اینک��ه در ای��ن انتخابات هم‬ ‫نیروهای خط اصیل امام و رهبری حضور داشتند و هم‬ ‫نیروهایی که دارای سلیقه های مختلف بودند‪ .‬از طرفی‬ ‫رگه های التقاطی و جریانات انحرافی در ان انتخابات‬ ‫فعالیت داشتند و استکبار نیز تمام سعی خود را جهت‬ ‫دخالت انجام می داد‪ .‬نتیجه ای هم که حاصل شد بسیار‬ ‫شگفت انگیز بود‪ .‬یعنی در عین اینکه اقای ناطق نوری از‬ ‫شخصیت های موثر مملکت بود و ان سوابق درخشان‬ ‫مبارزاتی را داشت و در اغاز ورود امام(ره) با ایشان بود‬ ‫و در تشییع پیکر بنیانگذار انقالب نیز حضور داشت و در‬ ‫میان عموم جامعه نیز شناخته شده بود‪ ،‬این شخص در‬ ‫انتخابات رای یک سوم را اورد و مابقی را اقای خاتمی‬ ‫اورد که سابقه مبارزاتی و خدمات اقای ناطق نوری را‬ ‫‪32‬‬ ‫نداش��ت و ادبیاتش هم خیلی با ادبیات انقالب و خطوط‬ ‫اصیل همخوان نبود‪ .‬خب چه ش��د که این جریان اتفاق‬ ‫افتاد؟ و چگونه جریانات مختلف با او روبه رو شدند؟ پس‬ ‫از جنگ یکسری مشکالت اقتصادی برای کشور به وجود‬ ‫امد که این امر طبیعی بود‪ .‬از طرفی اقای موسوی با دیدگاه‬ ‫چپ کار کرده بود و تندروی ها و اسیب های چپ اقتصادی‬ ‫به پای نیروهای انقالبی نوش��ته شد‪ .‬بعد از شکست خط‬ ‫چپ اقای موسوی‪ ،‬بازسازی بعد از جنگ به دست کسانی‬ ‫افتاد که بعدها خود را لیبرال مسلمان دموکرات نامیدند‪ .‬اینها‬ ‫هم در امر سازندگی مشکالتی را موجب شدند و طبیعی‬ ‫بود که این خط مشی با جریان عمیق نظام اقتصاد اسالمی‬ ‫نمی خواند و چاره ای هم نبود‪ .‬خدمات دولت اقای هاشمی‬ ‫در بازسازی بعد از جنگ بسیار خوب بود ولی این خدمات‬ ‫موجب افزایش نقدینگی در کش��ور و بروز معضل تورم‬ ‫و گرانی ش��دید شد‪ .‬در این بین قشر تحصیلکرده بیشتر‬ ‫از امکانات بهره برد و به نوعی تبعیض طبقاتی در جامعه‬ ‫به وجود امد‪ .‬از طرفی شاید هم غرور بعضی ها را دربرگرفته‬ ‫ب��ود که خود را برتر از دیگران تصور می کردند در نتیجه‬ ‫درون جامعه حالتی پدید امد که تحولی جدید را می طلبید‬ ‫و این تحول جدید در راستای رجایی گونه خواستن نبود‪،‬‬ ‫بلکه در راستای کس��ی بود که بتواند مسائل اقتصادی را‬ ‫حل کند‪ .‬من در تحلی��ل خودم چند ماه قبل از انتخابات‬ ‫به صراحت نوشتم که رقیب‪ ،‬شخصیتی مانند اقای ناطق‬ ‫را ندارد و نمی تواند به صحنه هم بیاورد اما تحلیل وضع‬ ‫موجود نشان می دهد اگر شخصی دارای یک چهره اشنا با‬ ‫مردم باشد و شعارهایی خاص بدهد‪ ،‬مسلما پیروز انتخابات‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫چه نوع شعارهایی؟ ایا منظور ازادی بیان و مسائلی از‬ ‫این دست بود؟‬ ‫نه‪ ،‬چنین شعارهایی را که همه می دادند‪ .‬مثال اصالحات‬ ‫و حرف ه��ای «تی تی��ش مامانی» باعث ش��د که خاتمی‬ ‫رای بی��اورد‪ .‬در واق��ع تحلی��ل من تحقق یاف��ت‪ .‬اوایل‬ ‫هیچ کس در پیروزی اقای ناطق نوری شکی نداشت ولی‬ ‫اواخر همه احساس نگرانی کرده و یک نوع حمایت تند‬ ‫از ایشان کردند که در نتیجه خود این هم در ان فضا مفید‬ ‫نبود‪.‬‬ ‫چه کسانی حمایت کردند؟ نمایندگان‪ ،‬استانداران و‪...‬‬ ‫بله‪ ،‬همه استانداران و اکثریت نمایندگان این کار را کردند‬ ‫بدون انکه دخالت غیرقانونی در مس��یر انتخابات انجام‬ ‫دهند‪ .‬روحانیت‪ ،‬علما و‪ ..‬هم به نوعی همراهی کردند‪ .‬از‬ ‫این طرف شعارهای دروغ «تقلب» و«می نویسند خاتمی‪،‬‬ ‫می خوانند ناطق» مطرح می شد‪ .‬متاسفانه انها از این فضا‬ ‫در جناح راست ان زمان استفاده ابزاری کردند‪ .‬مثال خاتمی‬ ‫امد و خودش را فرزند امام دانست در حالیکه اگر عراقی‪،‬‬ ‫مطهری و احمد را فرزند امام بدانیم اقای خاتمی به هیچ‬ ‫یک از انها نمی رسد‪.‬‬ ‫خود خاتمی چنین نسبتی را بیان کرد؟‬ ‫خیر‪ ،‬ولی در تبلیغات زیر پوسترها این مساله را نوشتند‪.‬‬ ‫طوری نش��ان دادند که این کسی اس��ت که دقیقا با امام‬ ‫همراه ب��وده یا چنان منعک��س کردند که ایش��ان همان‬ ‫اسالم خالص خط امام است یا در تبلیغات چنان وانمود‬ ‫کردند که اگر خاتمی پیروز شود چه می شود‪ .‬توصیفاتی‬ ‫در تبلیغ��ات وی درج کردند که ش��عارگونه بود‪ ،‬ان مرد‬ ‫در باران امد‪ ،‬ان مرد با اس��ب س��فید ام��د و ‪ ...‬بیگانگان‬ ‫هم احس��اس می کردند که اقای خاتمی کس��ی اس��ت‬ ‫ک��ه گورباچف ایران اس��ت و صراحتا به ایش��ان گفتند‬ ‫ایت اهلل گورباچف‪ ،‬به همین علت هم گروه های مساله دار و‬ ‫ناراضی فکر کردند اگر با خاتمی کار بکنند به نفع شان است‬ ‫لذا یک اجماع شد و خاتمی رای اورد‪.‬‬ ‫یعن��ی ‪ 20‬میلیون رای هم چنین وضعیتی را که ش��ما‬ ‫می گوییدداشتند؟‬ ‫نه‪ ،‬دیگران هم امدند مثال ‪ 1‬تا ‪ 2‬میلیون نفر کسانی بودند‬ ‫که از دولت اقای هاشمی ناراضی بودند‪ .‬اینها همه جمع و‬ ‫ان نتیجه حاصل شد‪.‬‬ ‫با یک جمع بندی اجمالی نظر شما راجع به دوم خرداد‬ ‫‪ 76‬چیست؟‬ ‫اگر کسی در تاریخ بخواهد در مورد یک انتخابات ازاد که‬ ‫مسئوالن حکومتی طرفدار یک نفرند و به نفع ان کاندیدا‬ ‫تبلیغ می کنند ولی رقیب وی رای می اورد حرف بزند از این‬ ‫انتخابات می تواند نام ببرد‪.‬‬ ‫از سر همین انتخابات ریاست جمهوری سال ‪ 76‬هم بود‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫که اختالفات میان اقای هاشمی و اقای ناطق نوری به‬ ‫شکل حاد درامد‪ ،‬در این رابطه توضیح دهید‪.‬‬ ‫چرا همه شیرینی های انقالب را می خواهیم تلخ کنیم‪.‬‬ ‫در ی��ک انتخابات به این عظمت همه رای دادند‪ ،‬باید‬ ‫این مساله مورد توجه قرار گیرد‪ .‬زمانی اقای پسندیده‬ ‫برادر امام‪ ،‬پیش ایشان رفت و گفت چرا برادرزاده اش‬ ‫در انتخابات دور اول مجل��س در خمین رای نیاورد‪،‬‬ ‫امام جواب دادند معلوم است چون انتخابات ازاد بوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫بعد از انتخابات چه اتفاقی رخ داد؟‬ ‫اقای خاتمی به جای انکه بیاید و از همه مردم استفاده‬ ‫کند چهره اش را نش��ان داد‪ .‬چهر ه اقای خاتمی امروز‬ ‫یک چهره انقالبی نیست یک فرد لیبرال است‪ .‬اگر هم‬ ‫کسی ایشان را انقالبی بداند به عنوان یک انقالبی لیبرال‬ ‫از وی یاد می کند‪ .‬در ثانی خاتمی بحث اصالحات را‬ ‫به میان کش��ید‪ ،‬به جای جامعه اسالمی‪ ،‬جامعه مدنی‬ ‫را مط��رح کرد که اخر مجبور ش��د بگوید منظورش‬ ‫مدینه النبی است‪ .‬ایشان چندهزار مدیر الیق این مملکت‬ ‫را از حوزه مسئولیت شان برکنار کرد‪ ،‬به بهانه انکه پیام‬ ‫دوم خرداد را نفهمیدند‪ .‬بعد به تدریج غربی ها امید پیدا‬ ‫کردن��د ولی اینها غربی ها را ناامید نکردند بعد هر روز‬ ‫خاتمی را بردند خارج با این نیت که وی را تبلیغ کنند‬ ‫تا بشود گورباچف ایران‪ ،‬غافل از اینکه ایران جایی برای‬ ‫گورباچف ندارد‪ ،‬تاجایی که رهبری در دیدار مسئوالن‬ ‫گفتند غربی ها می گویند اقای خاتمی گورباچف است‪.‬‬ ‫ایشان رئیس جمهور خود ماست و اگر یلتسین پیدا شود‬ ‫گوشش را می گیریم می اندازیم بیرون‪ .‬از ان به بعد دار و‬ ‫دسته ایشان خواستند خاتمی را از قطار اصالحات پیاده‬ ‫کنند‪ ،‬در دانشگاه مرگ بر خاتمی گفتند‪ .‬ان انتخابات‬ ‫شیرینی های فراوانی داشت و تلخی هایی هم داشت که‬ ‫به نظر همه مسئوالن کشور از شورای نگهبان گرفته تا‬ ‫سیستم اجرایی سالم بود‪.‬‬ ‫اقای ناطق بعد از شکست چه عملکردی داشت؟‬ ‫ایش��ان بعد از ان شکس��ت به پیروز انتخابات تبریک‬ ‫گفت برخالف موس��وی که فضای بعد از ‪ 22‬خرداد‬ ‫را به اغتشاش کشاند‪ .‬انصافا اقای ناطق اصال درصدد‬ ‫تخریبهمبرنیامد‪.‬‬ ‫چرا اقای ناطق نوری بعد از شکست اعالم استعفا و‬ ‫کنارگیری از عرصه سیاسی را کرد؟‬ ‫این نظر شماست‪ ،‬اقای ناطق نه بازنشسته است و نه از‬ ‫عرصه سیاسی کناره گیری کرده است‪ .‬ایشان در عرصه‬ ‫سیاس��ی حضور دارد البته شاید نخواهد در مقطعی از‬ ‫زمان کاندیدا ش��ود‪ .‬چرا ما می خواهیم شخصیت های‬ ‫خودمان را محدود کنیم‪ .‬اینها افراد جهانی هستند‪.‬‬ ‫بعد از دوم خرداد محوریت ایشان در جناح راست‬ ‫با چالش مواجه شد‪.‬‬ ‫ما جناح راست نداریم‪ ،‬ما خط اصولگرایی داریم و در‬ ‫اصولگرایی اصال این نوع ذهنیت ها نیست‪.‬‬ ‫اق��ای ناطق نوری االن کجای جری��ان اصولگرایی‬ ‫است؟‬ ‫ایش��ان جزو ش��خصیت ها و چهره های موثر و مفید‬ ‫انقالب اس�لامی و جریان اصولگراست‪ .‬اینکه االن در‬ ‫اتفاقات سیاسی دخالت می کند یا نه تصمیمی است که‬ ‫هر فرد سیاسی می تواند بگیرد‪.‬‬ ‫شما گفتید ایشان قبل از دوم خرداد رئیس خط جریان‬ ‫راست بوده است؟‬ ‫ایشان نقش محوری داشت نه سر خط بود‪ ،‬نه رئیس‬ ‫خط‪ .‬االن هم شخصیت های محوری ما زیاد هستند‪.‬‬ ‫گفتید قبال اقای ناطق محور بوده‪ .‬ولی االن محورها‬ ‫وجود دارند‪.‬‬ ‫ما لیدر و سرخط نداریم‪ ،‬ما محور داریم و محورهای‬ ‫م��ا ه��م ف��راوان هس��تند اما هم��ه در خ��ط والیت‬ ‫هستیم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫هاشمی گفته بود‬ ‫ناطق برنده می شود‬ ‫مگر اینکه ‪...‬‬ ‫رسول منتجب نیا‬ ‫«خاتمی برای عده کثیری از مردم شناخته شده نبود و‬ ‫ارای اعتراضی به وضعیت ان زمان پیروزی را رقم زد‬ ‫که همگان را از این میزان اختالف ارا ش��گفت زده‬ ‫کرد‪ .‬متاسفانه برخی اطرافیان تندروی اقای خاتمی از‬ ‫وی انتظار داش��تند که در برابر نظام بایستد و در این‬ ‫راستا اعتراضات ش��دیدی را به وی وارد کردند اما‬ ‫خاتمی با صبوری تلخی ها را تحمل کرد تا اینکه زمان‬ ‫ریاست جمهوری وی به پایان رسید‪ ».‬این بخشی از‬ ‫خاطرات منتجب نیا از زمان وقوع دوم خرداد تا پایان‬ ‫دولت اصالحات است که مشروح ان را در یادداشت‬ ‫ذیل می خوانید‪.‬‬ ‫قب��ل از دوم خرداد وضعیت کش��ور در داخل و خارج‬ ‫ش��رایط ویژه ای پیدا کرده بود‪ .‬در داخل مردم یک نوع‬ ‫نارضایتی شدید نس��بت به حکومت به ویژه نسبت به‬ ‫دولت و دس��تگاه اجرایی داش��تند‪ .‬مشکالت سیاسی‪،‬‬ ‫اقتص��ادی و فرهنگی‪ ،‬مردم را تحت فش��ار ق��رار داده‬ ‫ب��ود و انها منتظر یک اعتراض عملی بودند‪ .‬در خارج‬ ‫از کشور هم برنامه هایی به شکل تهدید امیز علیه نظام‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران تدارک دیده شده بود و ادامه‬ ‫روند گذش��ته برای انق�لاب پرخاطره بود تا داس��تان‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری پیش امد و اقای مهندس‬ ‫موس��وی اول قبول کاندیداتوری کرد ولی بعد از چند‬ ‫روز انص��راف داد و اق��ای خاتمی راضی ش��د تا وارد‬ ‫صحنه رقابت ش��ود‪ .‬حضور ایشان در انتخابات باعث‬ ‫ش��د تا مردم از طریق ایشان اعتراض خود را به گوش‬ ‫مس��ئوالن برسانند که این تصمیم عمومی حماسه دوم‬ ‫خرداد را رقم زد؛ به عبارت دیگر عده کثیری از ارای ‪20‬‬ ‫میلیونی خاتمی به خاطر تایید صالحیت وی نبود بلکه‬ ‫رایی س��لبی جهت نقد وضعیت موجود به ایشان داده‬ ‫شد‪ .‬بنابراین خاتمی که برای قشر کثیری از مردم شناخته‬ ‫نشده بود رای بی نظیر و فوق العاده ای را بعد از پیروزی‬ ‫انقالب به دست اورد‪ .‬هیچ کس توقع چنین اقبال مردمی‬ ‫را نداشت و ما نیز که خودمان در متن قضایا بودیم اصال‬ ‫تصور پیروزی نمی کردیم‪ ،‬چه رس��د به اینکه یک رای‬ ‫قاطع ‪ 20‬میلیونی کسب شود‪ .‬دیگران هم که رقبای این‬ ‫جریان بودند تصور می کردند با این تدارکات وس��یعی‬ ‫که دیدند و همه را بس��یج کردند ب��رای پیروزی اقای‬ ‫ناطق نوری‪ ،‬حتما وی برنده رقابت انتخابات می ش��ود‬ ‫ول��ی همه تحلیل ها غلط از اب درام��د‪.‬از ان زمان دو‬ ‫خاطره را بازگو می کنم‪ .‬یکی ان بود که ش��ب پنج شنبه‬ ‫قبل از انتخابات در سنندج بودم و صبح به تهران برگشتم‬ ‫و حادثه ای را شاهد بودم که به بزرگان ستاد منتقل کردم‪.‬‬ ‫در سنندج به من گفتند در استانداری که ان زمان اقای‬ ‫رحیمی استاندار کردستان بود از دستگاه های تکثیر دارند‬ ‫علیه اقای خاتمی اعالمیه و پوستر تهیه می کنند تا بین‬ ‫م��ردم توزیع کنند‪ .‬برخی از اعالمیه ه��ا را که من دیدم‬ ‫بسیار زشت و شنیع با عکس های زننده از اقای خاتمی‬ ‫و خلخال��ی بود که البته مقامات قضایی و امنیتی به من‬ ‫گفتند که بیش از ‪30‬هزار نسخه از این اوراق را امشب‬ ‫در اس��تانداری ضبط کردیم‪ .‬در ثانی از تاکس��تان شب‬ ‫جمعه با من تماس گرفتند و خب��ر دادند تعداد زیادی‬ ‫تعرف ه انتخابات از دس��ت افراد گرفتی��م که تعدادی از‬ ‫این تعرفه ها را ش��ب جمعه برای من فرستادند تهران‪.‬‬ ‫در خرم اب��اد نیز برخی صندوق ها را به خانه برده بودند‬ ‫و ش��ب هنگام انها را پر کردن��د‪ .‬من قضیه را به اقایان‬ ‫منتقل کردم‪ .‬شبانه کروبی و موسوی خوئینی ها با اقای‬ ‫هاشمی مالقات کردند‪ .‬خبری که با واسطه از ان مالقات ‬ ‫گرفتم ان بود که رئیس جمهور وقت اعالم کرده شرایط‬ ‫به گونه ای اس��ت که ناطق نوری رئیس جمهور خواهد‬ ‫شد‪ ،‬مگر انکه ارای خاتمی به قدری باال باشد که قابل‬ ‫دخل و تصرف نباش��د‪.‬این خبر بسیار ما را نگران کرد‪.‬‬ ‫ما داشتیم مایوس می ش��دیم ولی فردای ان روز وقتی‬ ‫صف ه��ای طوالنی اخذ رای را دیدیم به پیروزی اقای‬ ‫خاتمی امیدوار ش��دیم‪ .‬خاط��ره دوم ان بود که بعد از‬ ‫پیروزی اقای خاتمی‪ ،‬مقام معظم رهبری دعوت کردند‬ ‫و ما ناهار خدمت ایش��ان رفتیم‪.‬معظم له فرمودند‪« :‬قبل‬ ‫از دوم خرداد من به ش��دت ناراحت بودم چون اوضاع‬ ‫مملکت و منطقه را می دانستم‪ ،‬همچنان نگران بودم و‬ ‫از مقلب القلوب درخواست کمک می کردم تا روزی که‬ ‫در سراسر کشور از صف های طوالنی پای صندوق های‬ ‫رای خبردار ش��دم و مطمئن ش��دم مقلب القلوب کار‬ ‫خ��ودش را کرد و این عنایت پروردگار بودی و لذا ان‬ ‫انتخابات را به حماسه دوم خرداد تعبیر کردند‪ .‬بنابراین‬ ‫در مجموع روز دوم خرداد روزی بود که خداوند متعال‬ ‫ب��اری دیگر به ملت عنایت کرد و حضور ‪ 30‬میلیونی‬ ‫م��ردم پای صندوق های رای رقم خورد‪ .‬این حماس��ه‬ ‫بس��یاری از تهدیدات منطقه ای را علیه نظام خنثی کرد‬ ‫و از طرف��ی پیروزی اقای خاتمی مس��کنی برای مردم‬ ‫بود و توانست پس از ان انتقادات‪ ،‬فریادها و اعتراضات‬ ‫عموم��ی فضای جامع��ه را ارامش ببخش��د و ملت را‬ ‫پشت سر نظام جمهوری اسالمی و انقالب بسیج کند‪.‬‬ ‫روز دوم خ��رداد روز حیات مج��دد انقالب و یکی از‬ ‫یوم اهلل های تاریخ کشور ما به حساب می اید‪ .‬البته جریان‬ ‫دوم خرداد بعدا دستخوش یکسری افراط گرایی ها شد‬ ‫به طوری که در مجلس ششم اقای کروبی سنگ صبور‬ ‫انقالب ب��ود و در واق��ع به عنوان خاکری��زی در برابر‬ ‫تندروی ها ایفای نقش می کرد‪ .‬یکی از صحنه هایی که‬ ‫ایشان بسیار ایثار و فداکاری کرد قضیه پس گرفتن طرح‬ ‫اصالح قانون مطبوعات بود که نمایندگان این طرح را‬ ‫ارائه کرده بودند و پافشاری می کردند که قانون مطبوعات‬ ‫که از نظر انها دچار اش��کاالتی شده بود را در مجلس‬ ‫چهارم و پنج��م مورد بازنگری قرار دهند‪ .‬نظر رهبری‬ ‫ان بود که این کار انجام نشود‪ .‬اقای کروبی رایزنی های‬ ‫زیادی را با هیات رئیس��ه و سایر نمایندگان انجام داد تا‬ ‫جاانداخت حکم حکومتی رهبر انقالب مبنی بر خروج‬ ‫طرح از دس��تور می بایس��ت انجام ش��ود‪ .‬کروبی طی‬ ‫چهار سال مجلس ششم‪ ،‬اقدامات دیگری را هم انجام‬ ‫داد تا حرمت رهبری‪ ،‬نظام و خط امام و مقدس��ات را‬ ‫در مقاب��ل تندروی ها حفظ کند‪ .‬حتی در زمان تحصن‬ ‫ب��ه رغ م انکه در ابتدا این کار را محکوم نکرد ولی بعد‬ ‫درخواست کرد که این کار دنبال نشود تا از طریق رهبری‬ ‫بشود در برابر ردصالحیت های فله ای و گسترده قضیه‬ ‫حل وفصل ش��ود‪ .‬از طرفی در نیمه دوم دولت خاتمی‬ ‫برخی افراطیون تندرو از وی انتظار داشتند که در برابر‬ ‫نظام مقاومت کند ولی وقتی متوجه شدند خاتمی مصالح‬ ‫ملی و انقالب را رعایت می کند‪ ،‬افراطیون نگران شدند و‬ ‫زبان به اعتراض گشودند به طوری که دیدید در دانشگاه‬ ‫به خاتمی اعتراض شد‪ .‬این انتقادات از مجموعه ای افراد‬ ‫افراطی و تندرو خارج می ش��د ت��ا کروبی و خاتمی را‬ ‫مقاب��ل یکدیگر قرار دهند ولی ای��ن دو می گفتند ما از‬ ‫جنس انقالبیم و باید تالش کنیم مش��کالت نظام را با‬ ‫هماهنگی و همفکری حل کنیم‪ .‬خاتمی صبوری کرد‬ ‫البته با کمی تلخی تا اینکه دوره ریاست جمهوری وی‬ ‫به پایان رسید‪.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫جواد اطاعت‪:‬‬ ‫شکست اصالحات به خاطر‬ ‫غفلت سران ان از مردم بود‬ ‫ج��واد اطاعت معتقد اس��ت اصالحات یک جریان‬ ‫ریش��ه دار مردمی اس��ت و در این��ده به عنوان یک‬ ‫بازیگر اصلی در صحنه رقابت باز پذیرفته می شود‬ ‫ت��ا چرخش قدرت در چارچوب ه��ای قانونی میان‬ ‫جریان��ات اصالحات و محافظه کار ت��داوم یابد و‬ ‫از این منظر قابل حذف نیس��ت‪ .‬وی دوم خرداد را‬ ‫حاصل عملک��رد نخبگان می داند و تصریح می کند‬ ‫بعد از پیروزی به دلیل نبود رسانه‪ ،‬نخبگان نتوانستند‬ ‫ب��ا توده ها ارتباط خ��ود را حفظ کنند و رهبران نیز‬ ‫درگیر اجرائیات شدند و از توده ها غفلت کردند‪.‬‬ ‫ای��ا می توانیم جنب��ش دوم خرداد را ذی��ل یکی از‬ ‫نظریات جامعه شناس��ی مورد مطالعه و بازبینی قرار‬ ‫دهیم؟‬ ‫جنبش ش��بیه انچه در دوم خرداد اتف��اق افتاد را باید‬ ‫از منظر ش��کاف های اجتماعی مورد مطالعه و بررسی‬ ‫قرار داد‪ .‬شکاف بین انتظارات و توقعات براورده شده‪،‬‬ ‫ش��کاف بین ملت و دولت و شکاف بین حفظ وضع‬ ‫موجود و تغییر وضع موجود و‪ ...‬زمانی ممکن اس��ت‬ ‫این شکاف ها همدیگر را قطع یا به اصطالح تضعیف‬ ‫کنند و برعکس در مواقعی به جای شکاف های متقاطع‬ ‫ش��اهد ش��کاف های متراکم هس��تیم‪ .‬در جنبش دوم‬ ‫خرداد ما شاهد شکاف های متراکم بودیم که هر کدام‬ ‫دیگری را تقویت می کرد‪ .‬برای مثال شکاف بین حفظ‬ ‫وض��ع موجود (محافظ��ه کاری) و تغییر وضع موجود‬ ‫(اصالح طلب��ی) با ش��کاف بین انتظ��ارات و توقعات‬ ‫براورده ش��ده روی هم قرار گرفتند و باعث ش��دند‬ ‫هرک��دام از این ش��کاف ها که ممکن بود در ش��رایط‬ ‫عادی غیر فعال و به صورت بالقوه وجود داش��ته باشند‬ ‫به فعلیت درامده و فعال ش��وند‪ .‬البته در هر جنبش��ی‬ ‫ممکن است یکی از این شکاف ها نقش موثر تر را ایفا‬ ‫کند‪.‬‬ ‫ای��ا می توان این نظریه کلی را به صورت مصداق با‬ ‫دوم خرداد تطبیق داد؟‬ ‫بله‪ ،‬همانگونه که اش��اره کردید ای��ن یک نظریه کلی‬ ‫اس��ت که البته می تواند در حرکت ه��ای اجتماعی و‬ ‫سیاسی مورد اس��تفاده قرار گیرد‪ .‬یکی از مصادیق ان‬ ‫اتفاقی بود که در دوم خرداد به وقوع پیوست‪ .‬به عبارتی‬ ‫در دوم خرداد وض��ع موجود مردم را راضی نمی کرد‬ ‫و خواه��ان تغییر ی��ا حداقل اصالح از نظر سیاس��ی‪،‬‬ ‫اقتص��ادی‪ ،‬اجتماع��ی و فرهنگی بودن��د‪ .‬طبیعی بود‬ ‫نامزدی که از نظر محافظه کاری طرفدار وضع موجود‬ ‫باشد‪ ،‬در مقابل نامزدی که خواهان تغییر وضع موجود‬ ‫است از اقبال و شانس کمتری برخوردار خواهد شد‪.‬‬ ‫نخبگان چه نقشی در ایجاد این جنبش ایفا کردند؟‬ ‫ای��ا انها توانس��تند با طبق��ات و گروه های مختلف‬ ‫‪34‬‬ ‫اجتماعی ارتباط مناسبی برقرار ساخته و تاثیرگذار‬ ‫باشند؟‬ ‫منازعات سیاس��ی ب��ه ش��کل قانونمن��د و در قالب‬ ‫رقابت ه��ای سیاس��ی و فص��ل این منازع��ه از طریق‬ ‫صندوق های رای در واقع شکل تلطیف شده منازعات‬ ‫خشونت امیز گذشته اس��ت‪ .‬از منظر تئوری نخبگان‪،‬‬ ‫این منازعه و رقابت همیش��ه بی��ن گروه های نخبه در‬ ‫جریان اس��ت‪ .‬گروهی از نخبگان که در حاش��یه قرار‬ ‫گرفته اند (‪ )Marginal Elites‬س��عی می کنند با استفاده‬ ‫از توده های مردم‪ ،‬نخب��گان حاکم را کنار زده و خود‬ ‫حاکم ش��وند‪ .‬از این منظر نقش اصلی را نخبگان ایفا‬ ‫می کنند و توده های مردم با حمایت از گروه های نخبه‬ ‫به ایفای نقش می پردازند‪ .‬کم��ا اینکه در دوم خرداد‪،‬‬ ‫گروه ها‪ ،‬احزاب و ش��خصیت های سیاسی‪ ،‬اجتماعی‬ ‫ی ایف��ا کردند‪ .‬روش��نفکران‪،‬‬ ‫و فرهنگ��ی نق��ش مهم ‬ ‫دانش��گاهیان‪ ،‬فعاالن سیاس��ی و حزبی و‪ ...‬توانستند‬ ‫توده های مردم را برای تغییر وضع موجود بسیج کنند‪.‬‬ ‫در واقع نخبگان و گروه های سیاس��ی و مدنی به مثابه‬ ‫س��د و کانال هایی عمل می کنند که جریان خروش��ان‬ ‫توده ه��ا را ارام نموده و جهت می دهند‪ .‬اما در جوامع‬ ‫اتمی��زه که فرد به عنصر تنها تبدیل ش��ده و جامعه در‬ ‫قالب گروه ها‪ ،‬احزاب و تش��کل های سیاسی و مدنی‬ ‫نهادینه نشده است‪ ،‬کاتالیزور رهبران ناراضی می توانند‬ ‫جریان پوپولیسم را راه انداخته و ساختارهای موجود‬ ‫را تخری��ب و تضعیف کنن��د‪ .‬در این صورت به دلیل‬ ‫اینکه س��د و کانال هایی وجود ندارد‪ ،‬انرژی طغیان گر‬ ‫توده ها به مثابه س��یالب های خروش��ان به تضعیف و‬ ‫تخریب ساختارهای موجود می پردازد و نظام سیاسی‬ ‫را با چالش جدی مواجه می کند‪.‬‬ ‫طبقه متوس��ط و بدنه کارشناسی کشور کجای این‬ ‫جریان بود؟‬ ‫بدنه کارشناس و طبقه متوسط عموما خواهان اصالح‬ ‫وضع موجودند‪ .‬علت اینکه گفته می شود کشورهایی‬ ‫که از طبقه متوسط قدرتمند تری برخوردارند ثبات و‬ ‫اعتدال سیاسی در انها باالتر است به همین دلیل است‪.‬‬ ‫برعک��س کش��ورهایی که از نظر اقتص��ادی در وضع‬ ‫پایین تری قرار دارند‪ ،‬توده های محروم زمینه و بس��تر‬ ‫مناس��بی برای رادیکالیس��م و بعضا خشونت سیاسی‬ ‫فراه��م اوردن��د‪ .‬در واق��ع حرکت ه��ای اصالحی بر‬ ‫بدنه طبقه متوسط استوارند و رادیکالیسم و خشونت‬ ‫سیاس��ی بر بستر پوپولیسم‪ .‬انچه در دوم خرداد شاهد‬ ‫ان بودی��م نقش افرینی نخبگان‪ ،‬اح��زاب‪ ،‬گروه های‬ ‫اجتماعی و مدنی‪ ،‬طبقه متوس��ط و بدنه کارشناس��ی‬ ‫بود که توانس��ت توده های مردم و اقش��ار پایین دست‬ ‫اجتماعی را باخود همراه کند‪.‬‬ ‫ش��ما اش��اره ای به تغییر این رویکرد یا پارادایم در‬ ‫انتخاب��ات تی��ر ‪ 1384‬کردید‪ .‬چرا از س��ال ‪ 76‬تا‬ ‫‪ 80‬همراه��ی مردم با جری��ان اصالحی ادامه دارد؟‬ ‫ در انتخاب��ات دوم خرداد این جنب��ش و حرکت به‬ ‫راه افت��اد‪ ،‬در انتخابات ش��وراهای اول تثبیت‪ ،‬در‬ ‫انتخابات مجلس شش��م در بهم��ن ‪ 1378‬تعمیق و‬ ‫در انتخابات ریاس��ت جمهوری هشتم خرداد ‪1380‬‬ ‫ تقوی��ت‪ ،‬ام��ا از انتخاب��ات ش��وراهای دوم دچار‬ ‫افول شد‪.‬‬ ‫جنبش های اجتماعی همانند موجودات زنده هس��تند‪.‬‬ ‫متولد می ش��وند‪ ،‬دوران رشد‪ ،‬بلوغ و تکامل را سپری‬ ‫می کنند و نهایتا با افول مواجه می شوند‪ .‬البته در برخی‬ ‫موارد عوامل بیرونی تاثیرگذار باعث تطویل یا کوتاهی‬ ‫عمر این جنبش ها می شوند‪ .‬جدا از عوامل بیرونی در‬ ‫ایران به دلیل فرهنگ سیاسی خاص این ظهور و افول‬ ‫س��ریعتر اتفاق می افتد‪ .‬تاریخ س��ده اخیر ایران بیانگر‬ ‫گفتمان های سیاسی مختلف‪ ،‬متفاوت و حتی متعارض‬ ‫است‪ .‬در کتابی اینگونه نتیجه گیری کرده ام که به دالیل‬ ‫فرهنگی و سیاس��ی فرایند توس��عه در ایران خطی و‬ ‫تکاملی نبوده‪ ،‬بلکه از حرکتی غیرخطی برخوردار شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫فرهنگ سیاسی چگونه در تغییر این گفتمان ها نقش‬ ‫بازی می کند؟‬ ‫ویژگی فرهنگی ملت ها مثل ویژگی فرهنگی‪ ،‬شخصیتی‬ ‫و روانی افراد و اشخاص متفاوت است‪ .‬برای مثال کنش‬ ‫سیاس��ی فرانسوی ها با انگلیس��ی ها تفاوت معناداری‬ ‫دارد‪ .‬انگلیسی ها مسائل را بیشتر فرایندی می بینند و با‬ ‫صبر و حوصله و تانی به س��مت اهداف سیاسی پیش‬ ‫می روند‪ ،‬کمااینکه اصالحات سیاسی از قرن دوازدهم‬ ‫میالدی در ان کشور اغاز شده اما هنوز نظام پادشاهی‬ ‫و تمایزات اشرافی اگرچه به شدت تضعیف شده ولی‬ ‫وجود دارد‪ .‬هنوز مجلس لردان و اش��راف را در کنار‬ ‫مجلس ع��وام داریم‪ ،‬اگرچه به مرور زمان از نقش ان‬ ‫کاسته شده است‪ .‬اما در فرانسه بعد از انقالب اکتبر تا‬ ‫تثبی��ت جمهوری پنجم بعد از جنگ دوم جهانی بیش‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫از پانزده رژیم متفاوت بر سرکار امده است‪ .‬هنوز هم‬ ‫در رسانه ها مالحظه می کنید که هرازگاهی اعتراضات‬ ‫و اعتصابات در فرانسه تا مرز یک جنبش سیاسی پیش‬ ‫م��ی رود‪ .‬ایران نیز فرهنگ سیاس��ی خاص خودش را‬ ‫دارد‪ .‬در ای��ن مورد کتاب های متع��ددی نیز تالیف و‬ ‫منتش��ر شده اس��ت‪ ،‬کما اینکه برخی ماندگاری ایران‬ ‫را نتیجه روح انعطاف پذیر ان می دانند‪ .‬ایران در طول‬ ‫تاریخ م��ورد تهاجم قدرت های مختلف خارجی قرار‬ ‫گرفت��ه و تا مرز نابودی پیش رفت��ه‪ ،‬اما ققنوس وار از‬ ‫خاکس��تر خویش س��ر بر اورده و پایدار مانده است‪.‬‬ ‫در عرص��ه داخلی نیز ایران با عطف توجه به گذش��ته‬ ‫درخش��ان تاریخی خویش ارمانگراست و انتظار دارد‬ ‫در کوتاه مدت به پیشرفت های بزرگی نائل اید و چون‬ ‫این مطالبه زمانبر اس��ت‪ ،‬دچار سرخوردگی می شود‪.‬‬ ‫مطالعه نهضت مش��روطیت‪ ،‬جنبش ملی ش��دن نفت‬ ‫و جنبش دوم خرداد ای��ن موضوع را تایید می کند‪ .‬در‬ ‫نهضت مشروطه ایرانیان در عرصه سرنوشت حضور‬ ‫پیدا کردند و از جان خویش مایه گذاش��تند‪ ،‬اما حتی‬ ‫تحصیلکردگان و روشنفکران ایرانی می خواستند ایران‬ ‫یک ش��به به کش��وری قانونمند‪ ،‬پیش��رفته‪ ،‬اباد و ازاد‬ ‫تبدیل شود‪ ،‬غافل از اینکه انها درراهی قدم گذاشته اند‬ ‫که صدس��ال باید در راه دستیابی به هدف تالش کنند‬ ‫تا به نتیجه برس��ند‪ .‬عدم تبیین درست هدف و فراز و‬ ‫نشیب های ان باعث شد انها دچارسرخوردگی و انزوا‬ ‫ی که در قبال کودتای‬ ‫ش��وند‪ .‬سوال این اس��ت‪ ،‬مردم ‬ ‫روسی محمد علیشاهی قیام کردند و با شکست کودتا‬ ‫به پیروزی رس��یدند‪ ،‬چرا در مقابل کودتای انگلیسی‬ ‫سوم اسفند ‪ 1299‬س��کوت کردند؟ مجددا تکرار این‬ ‫تاریخ را در جریانات ملی شدن نفت می بینیم‪ .‬ملتی که‬ ‫در قیام سی تیر ‪ 1331‬برای حمایت از رهبران جنبش‬ ‫ملی از جان خویش مایه گذاش��تند در یک سال و ‪28‬‬ ‫روز بع��د در کودتای ‪ 28‬م��رداد ‪ 32‬انزوا را برحضور ‬ ‫ترجیح داد‪ .‬در جنبش اصالحات نیز انتظارات بیش از‬ ‫مقدورات بود و این فاصله و شکاف به طور طبیعی به‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫انچه در دوم خرداد شاهد ان‬ ‫بودی��م نقش افرینی نخبگان‪،‬‬ ‫احزاب‪ ،‬گروه ه��ای اجتماعی و‬ ‫مدن��ی‪ ،‬طبقه متوس��ط و بدنه‬ ‫کارشناس��ی بود که توانس��ت‬ ‫توده ه��ای م��ردم و اقش��ار‬ ‫پایین دست اجتماعی را باخود‬ ‫همراه کند‬ ‫افول جنبش کمک کرد‪ .‬ضمن انکه جنبش اصالحی‪،‬‬ ‫جنب��ش اعتدالگرایان ب��ود که از ناحیه س��نت گرایان‬ ‫محافظه کار و افراط گرایان رادیکال تحت فش��ار قرار‬ ‫گرفت و این فرایند را تسریع کرد‪ .‬نقش عوامل بیرونی‬ ‫را نیز نباید نادیده گرفت‪.‬‬ ‫منظور از عوامل بیرونی چیست؟‬ ‫عواملی غیر از فرهنگ سیاس��ی‪ ،‬برای نمونه در اختیار‬ ‫نداش��تن ابزار رس��انه ای مناس��ب برای تبیین اهداف‬ ‫جنبش اصالحی و توضی��ح موفقیت های ان‪ .‬با اینکه‬ ‫دولت و مجلس اصالحات در عرصه اقتصادی موفق‬ ‫عمل کردن��د و بهبود روند ش��اخص ها نیز گواه این‬ ‫موض��وع بود‪ ،‬اما این موفقیت به ص��ورت وارونه در‬ ‫جامعه تبلیغ می شد‪ .‬اختالف نظر رهبران و نخبگان نیز‬ ‫از دیگر عواملی است که این فرایند را تسریع می کند‬ ‫همانگونه که در جنبش اصالحی شاهد ان بودیم‪.‬‬ ‫نقط��ه ضعف عم��ده ای که برخی کارشناس��ان به‬ ‫جری��ان اصالحات وارد می کنند ان اس��ت که این‬ ‫جریان تحرک‪ ،‬تح��ول و تفکر جاری میان نخبگان‬ ‫را به تحرک‪ ،‬تحول و تفک��ر میان توده مردم تعمیم‬ ‫داد و از ای��ن نظر متضرر ش��د و اقبال عمومی را از‬ ‫دست داد‪.‬‬ ‫در سواالت قبل اش��اره کردم‪ .‬اصالحات یک جریان‬ ‫نخبه گرا بود یعنی نقش اصل��ی و تاثیرگذار را بر این‬ ‫جناح‪ ،‬نخبگان داش��تند که به هم��راه احزاب‪ ،‬گروه ها‬ ‫و تش��کل ها توانس��تند به توده های مردم جهت دهند‪.‬‬ ‫برعکس ان جریان توده گرایانه اس��ت که به پوپولیسم‬ ‫تعبیر می ش��ود‪ .‬به عبارت دیگ��ر دوم خرداد ماحصل‬ ‫جامعه مدنی و جری��ان ‪ 84‬نتیجه جامعه توده ای بود‪.‬‬ ‫از ای��ن رو‪ ،‬در دوم خرداد قش��ر تاثیرگذارتر نخبگان‪،‬‬ ‫توده ه��ا و تش��کل ها بودند ک��ه جری��ان نخبه گرا را‬ ‫ش��کل دادند‪ .‬طی این فرایند می بایس��ت اصالحات‬ ‫خواست های توده ها را هم مدنظر قرار می داد که البته‬ ‫بخش��ی از ان در کاهش تورم و کارهای عمرانی نظیر‬ ‫سدسازی نمود پیدا کرد‪ .‬اما دو مشکل وجود داشت‪،‬‬ ‫یکی نبود جریان رس��انه ای که نخبگان بتوانند ارتباط‬ ‫خود را کم��اکان با توده ها حفظ کنند چون وقتی یک‬ ‫جریان به قدرت می رس��د درگی��ر بحث های اجرایی‬ ‫می ش��ود و از کارهای تبلیغی غفلت می کند‪ .‬مش��کل‬ ‫دیگر غفل��ت رهب��ران از توده ها بود‪ .‬مث�لا یک فرد‬ ‫سیاس��ی به عنوان س��خنگوی دولت گذاشته شد‪ .‬اگر‬ ‫کسی بود که به جای مباحث سیاسی‪ ،‬مسائل اقتصادی‬ ‫را مطرح می کرد و موضوعاتی نظیر تورم را برای مردم‬ ‫می شکافت یا شاخص های اقتصادی را که روند رو به‬ ‫بهبود داش��تند به عموم جامعه توضیح می داد به نوعی‬ ‫این مشکل کمتر می شد‪.‬‬ ‫اینده اصالح طلبان را چگونه می بینید؟‬ ‫ه��ر جریان فکری که ب��رای جامعه حرفی برای گفتن‬ ‫داشته‪ ،‬تفکر و دیدگاهش عقالنی بوده و در میان مردم‬ ‫دارای پایگاه اجتماعی باش��د حذف ش��دنی نیس��ت‪.‬‬ ‫ح��اال ممکن اس��ت تالش ش��ود به ش��کل مکانیکی‬ ‫از صحن��ه رقابت بی��رون رود ولی چ��ون جامعه یک‬ ‫موجود ارگانیکال اس��ت روش ه��ای مکانیکی جواب‬ ‫نمی دهد‪ .‬لذا اینده چنین جریانی مثبت اس��ت‪ .‬ممکن‬ ‫اس��ت در کوتاه مدت به دلیل برخی مس��ائل تضعیف‬ ‫ش��ود یا موقعیت های خودش را به شکل مکانیکی از‬ ‫دس��ت بدهد ولی چون پویا و فعال است قابل حذف‬ ‫نیس��ت‪ ،‬زیرا خواه ناخواه ان عام��ل بیرونی روزی که‬ ‫نتوان��د کارامدی خودش را به اثبات رس��اند ضعیف‬ ‫ش��ده و زمینه برای جریان س��ایه فراهم می شود تا در‬ ‫عرصه قدرت قرار بگیرد‪ .‬ممکن است این مثال مطرح‬ ‫ش��ود که در اوایل انقالب حزب جمهوری اس�لامی‬ ‫ وقتی موفق ش��د گروه های معارض با نظام جمهوری‬ ‫اسالمی را حذف و طرد کند به دو جریان فکری تبدیل‬ ‫ش��د و برای مدت ‪ 20‬سال رقابت سیاسی میان این دو‬ ‫ادامه یافت‪ .‬از این رو می ش��ود ب��ا حذف اصالحات‪،‬‬ ‫جری��ان محافظه کار را ب��ه دو جریان فکری تقس��یم‬ ‫کرد تا عرصه رقابت سیاس��ی میان این دو تا س��ال ها‬ ‫ب��از بماند و چرخش سیاس��ی و ق��درت بین انها رخ‬ ‫ده��د‪ .‬اما نبای��د فراموش ک��رد ان زمان ک��ه تعطیلی‬ ‫حزب جمه��وری اتفاق افتاد بیش از ‪ 80‬درصد مردم با‬ ‫ان حزب بودند‪ .‬منتها در ش��رایط فعلی چنین فضایی‬ ‫وجود ندارد‪ .‬جریان حاکم ‪ 80‬درصد که هیچ‪ ،‬بس��یار‬ ‫پایین ت��ر از این هم حمایت اجتماع��ی ندارد‪ .‬بنابراین‬ ‫نمی تواند به دو جریان فکری برای تداوم رقابت سیاسی‬ ‫در کش��ور تبدیل شود‪ .‬از طرفی‪ ،‬جریان اصالحات در‬ ‫تفکر امام و اعتقادات سیاس��ی مردم ریشه دارد و قابل‬ ‫حذف نیس��ت‪ .‬از ان مهمتر برای اداره کشور راه حل‬ ‫دارد‪ .‬اگر جریان فکری قوی تری پیدا شود ممکن است‬ ‫ان جریان بتواند اصالحات را تحت الشعاع قرار دهد‪،‬‬ ‫ولی فعال اصالحات جریانی است که برای اداره کشور‬ ‫برنامه دارد و دارای تجربه است‪ .‬به رغم انکه ایرادات‬ ‫و انتقاداتی به ان وارد است در مقایسه با جریان حاکم‬ ‫موفق ت��ر عمل کرده‪ ،‬لذا در اینده به عنوان یک بازیگر‬ ‫اصلی در صحنه رقابت باز پذیرفته می شود تا چرخش‬ ‫ق��درت در چارچوب ه��ای قانون��ی می��ان جریانات‬ ‫اصالحات و محافظه کار انجام شود‪.‬‬ ‫‪35‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫گذری بر اخالق انتخاباتی از دیدگاه امام و رهبری‬ ‫انتخابات اخالقی‬ ‫رعایت اخالق انتخاباتی عالوه بر ان که بر حضور پر شور مردم در انتخابات منجر می شود‪ ،‬انتخابی‬ ‫اگاهانه را نیز به دنبال خواهد داشت‪ .‬اخالق انتخاباتی در دو برهه پیش و پس از انتخابات قابل بررسی‬ ‫است‪ .‬در همین زمینه برخی دیدگاه‏های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری را در خصوص‬ ‫اخالق انتخاباتی مرور می کنیم‬ ‫الف‪ -‬دیدگاه‏های امام خمینی(ره)‪:‬‬ ‫انتخاب اصلح‬ ‫و اما مساله انتخابات اینده از اهم امورى است که مسئولیت‬ ‫ان با همه ماست و توجه دارید که دشمنان اسالم در نظر‬ ‫دارند کارى بکنند که انتخابات درست صورت نگیرد و‬ ‫از دست مس��لمان ها و متعهدین خارج شود‪ .‬ولى شما‬ ‫بای��د تمام قدرت‏تان را ص��رف کنید که به خوبى انجام‬ ‫شود‪ .‬انتخابات محکى هم براى خودتان است که ببینید‬ ‫ایا مى‏خواهید انتخاب اصلح بکنید براى خودتان‪ ،‬یا براى‬ ‫اسالم؟ اگر براى خودتان باشد‪ ،‬شیطانى است‪.‬‬ ‫صحیفه امام‪ ،‬ج‏‪ ،18‬ص‪197 :‬‬ ‫از هرگونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختالف‬ ‫و هتک حرمت باشد‪ ،‬خوددارى کنید‬ ‫اینجان��ب بنا ندارم کس��ى را تایید نمای��م‪ ،‬چنان که بنا‬ ‫ن��دارم کس��ى را رد کنم و از تمام اح��زاب و گروه ها و‬ ‫افراد مى‏خواهم از نسبت دادن کاندیداى خود به من که‬ ‫از ان اس��تفاده تایید یا تعیین یا رد شود‪ ،‬خوددارى کنند‪.‬‬ ‫من بس��یار مایل هستم که گروه هایى که متعهد و معتقد‬ ‫به جمهورى اس�لامى و خدمتگزار به اسالم هستند‪ ،‬در‬ ‫مبارزات انتخاباتى کمال ارامش را در تبلیغ کاندیداهاشان‬ ‫رعایت نمایند و نسبت به یکدیگر تفاهم و صمیمیت و‬ ‫اخوت اسالمى داشته باشند و از تفرقه و کدورت شدیدا‬ ‫احتراز کنند که تفرقه و تشتت‪ ،‬دوستان را نگران و دشمنان‬ ‫را کامیاب مى‏کند و موجب تبلیغات سوء مى‏شود‪.‬‬ ‫صحیفه امام‪ ،‬ج‏‪ ،12‬ص‪13 :‬‬ ‫قهر نکنید و رشد خودتان را نشان بدهید به دنیا‬ ‫همه با هم پاى صندوق بروید‪ .‬مطلب دیگر این که پاى‬ ‫صندوق ها که مى‏روید این طور نباشد که با هم اختالف‬ ‫پیدا بکنید‪ .‬یک مساله‏اى است که براى کشور است‪ .‬هر‬ ‫یک از اینها که ببرند‪ ،‬براى کش��ور البد خدمت خواهند‬ ‫کرد و اگر خدمت نکنند ملت هس��ت و انها را بر کنار‬ ‫خواهد ک��رد‪ .‬از این جهت به‏طور خصمانه با هم رفتار‬ ‫نکنید‪ .‬برادر باش��ید با هم‪ .‬اگر یکى رئیس جمهور شد‪،‬‬ ‫ش��ما هم به او اعانت کنید‪ .‬این طور نباش��د که قبل از‬ ‫این که رئیس جمهور بشود بریزید به جان هم‪ .‬فردا پاى‬ ‫این صندوق ها بریزید به جان هم‪ .‬یا بعضی از قش��رها‬ ‫شرکت نکنند‪ .‬عاجزانه تقاضا مى‏کنم که طورى نکنید که‬ ‫‪36‬‬ ‫در خارج منعکس بشود که شما یک مردمى هستید که‬ ‫ تربیت اسالمى ندارید‪ .‬شما مردمى هستید که با هم سر‬ ‫دنیا نزاع مى‏کنید‪ .‬همه وارد بشوید در کار و اعانت کنید‬ ‫از او کنار ننش��ینید‪ .‬قهر نکنید و رش��د خودتان را نشان‬ ‫بدهید به دنیا که ش��ما رشید هستید و شما مى‏توانید که‬ ‫یک مملکتى را با هم اداره بکنید‪ .‬وقتى که بنا ش��د یکى‬ ‫رئیس جمهور شد‪ ،‬دیگرى هم یک کار دیگر‪ .‬دیگرى هم‬ ‫یک کار دیگر و کارها را به سالمتى انجام بدهید‪.‬‬ ‫صحیفه امام‪ ،‬ج‏‪ ،12‬ص‪128 :‬‬ ‫رعایت اخالق اسالمى در انتخابات‬ ‫ت خوردند نباید‬ ‫حاال اگر بعضی ها در انتخابات شکس�� ‏‬ ‫اینه��ا که قصد خدمت داش��تند منته��ا در مجلس حاال‬ ‫دستشان از ان کوتاه شده است‪ ،‬نباید یکسره ملت را به‬ ‫باد انتقاد بکشند‪ .‬اگر شما شکست خوردید‪ ،‬نباید بگویید‬ ‫ملت ایران همه‏ش��ان خالف کرده‏اند‪ .‬چطور یک ملت‬ ‫مس��لمى‪ ،‬در یک امر حیاتى که ب��ا این ارامش و خوبى‬ ‫انجام داده اس��ت‪ ،‬اینها خیانتکار باش��ند؟ یک ملت که‬ ‫خیانتکار نمى‏تواند باشد‪ .‬اشخاص باید اداب اسالمى را‬ ‫حفظ کنند‪ .‬به مجرد این که یکى مى‏خواهد وکیل بشود و‬ ‫فرض کنید که دوست من است مى‏خواهد وکیل بشود‪،‬‬ ‫یا از گروه من است مى‏خواهد وکیل بشود و ملت او را‬ ‫وکیل نکردند‪ ،‬نباید یک دفعه قلم‏ها را بردارند و ضد اصل‬ ‫انتخابات چیز بنویسند‪ ،‬حمله کنند به اصل انتخابات‪.‬‬ ‫ش��کایتى دارند‪ ،‬خوب شکایتشان را رسیدگى مى‏کنند‪.‬‬ ‫هیاهو درس��ت کردن‪ ،‬جز این که دامن زدن به این است‬ ‫که خیانتکارها راهش��ان باز بشود‪ ،‬چیز دیگرى نیست‪.‬‬ ‫اگر شما خدمتگزار به کشور هستید‪ ،‬در مجلس یکجور‬ ‫خدمت مى‏توانید بکنید‪ ،‬در خارج از مجلس هم یکجور‬ ‫خدمت دیگر‪ .‬مگر همه اهالى ایران توى مجلس مى‏روند؟‬ ‫در مجلس هم یک عده معدودى هستند‪ .‬اگر غرضى در‬ ‫کار نیست و مى‏خواهید خدمت بکنید‪ ،‬حاال مى‏بینید که‬ ‫شما راى نداشته‏اید‪ ،‬شما در خارج مجلس خدمت بکنید‪.‬‬ ‫تایید کنید این مجلس را‪.‬‬ ‫اینطور نباشد که منعکس کنید در خارج که خیر‪ ،‬مملکت‬ ‫ایران مملکتى اس��ت که انتخاباتش کذا شد‪ .‬این حرف‬ ‫غلطى است‪ .‬این حرف غلط را اینقدر نزنید‪ .‬براى خاطر‬ ‫خدا توجه داشته باشید که یک مجلس شورا که مجلس‬ ‫شوراى اسالمى اس��ت و مى‏خواهد براى ایران خدمت‬ ‫کند و باید قوه داشته باشد‪ ،‬تنها مرکزى است که تمام قوا‬ ‫باید تبع ان باش��ند‪ ،‬شما بخواهید براى اینکه شما وکیل‬ ‫نشده‏اید در کجا‪ ،‬هیاهو کنید که انتخابات انتخابات کذا‬ ‫بوده؛ این حرف خالف اسالم است‪ .‬شکایت اگر هست‪،‬‬ ‫ش��کایت پذیرفته است و مقاماتى که باید شکایت ها را‬ ‫بپذیرند‪ ،‬مى‏پذیرند‪ .‬اما هیاهو کردن و فریاد زدن و انتقاد‬ ‫بیجا کردن‪ ،‬این برخالف دستورات اسالم است‪.‬‬ ‫صحیفه امام‪ ،‬ج‏‪ ،12‬ص‪199 :‬‬ ‫ب‪ -‬دیدگاه‏های مقام معظم رهبری‪:‬‬ ‫عدم تخریب و حفظ سالمت فضای انتخابات‬ ‫انتخابات خیلی مهم است؛ هر دو انتخابات؛ هم انتخابات‬ ‫مجلس خبرگان‪ ،‬هم انتخابات شوراها در حد خود‪ ،‬در‬ ‫س��طح خود و در جای خود‪ ،‬مهم اس��ت‪ .‬همه بایستی‬ ‫نس��بت به این انتخابات احس��اس تکلی��ف کنیم؛ هم‬ ‫مس��ئوالن‪ ،‬هم احاد مردم و هم مجموعه های گوناگون‬ ‫سیاس��ی و اجتماعی و فعاالنی که در کش��ور هس��تند‪.‬‬ ‫اوال س�لامت این انتخابات ها مهم است که خوشبختانه‬ ‫مسئوالن کشور به این توجه دارند‪ ،‬ما هم همیشه تاکید‬ ‫کرده ایم و حاال هم هس��ت‪ .‬بای��د از ارای مردم به طور‬ ‫کامل صیانت بش��ود‪ .‬در همین اندازه از لحاظ اهمیت‪،‬‬ ‫حفظ سالمت فضای انتخابات‪ ،‬قبل از شروع انتخابات‬ ‫است که بایستی سالمت فضا را حفظ کنید‪ .‬بعضی فضای‬ ‫انتخابات را خراب می کنند؛ تخریب کردن‪ ،‬اهانت کردن‬ ‫و خرد کردن ش��خصیت های گوناگون‪ ،‬همه بر خالف‬ ‫اقتضای س�لامت انتخابات اس��ت‪ .‬هم مطبوعات‪ ،‬هم‬ ‫رادیو و تلویزیون‪ ،‬هم کس��انی که به ابزارهای گوناگون‬ ‫ارتباط جمعی دیگر مجهز هستند ‪ -‬رایانه ها و شیوه های‬ ‫رایانه ای ‪ -‬هم کس��انی که یک منبری برای سخن گفتن‬ ‫دارند؛ مثل خطبای جمعه و نمایندگان مجلس ش��ورای‬ ‫اس�لامی؛ همه توجه داشته باش��ند که «تخریب‪ ،‬فضای‬ ‫انتخابات را خراب می کند»‪ .‬ش��ما از ان کس��ی که به او‬ ‫عالقه مندید‪ ،‬دفاع کنید؛ هیچ مانعی ندارد؛ اما به ان کسی‬ ‫که رقیب اوست‪ ،‬مطلقا حمله نکنید؛ تخریب نکنید‪ .‬این‬ ‫تخریب و این حرف زدن ها و اهانت کردن ها‪ ،‬نه حجیت‬ ‫دارد برای مستمعان و نه جایز است؛ به خاطر اینکه فضا‬ ‫را خراب می کند‪ .‬بنابراین مس��اله حفظ س�لامت خود‬ ‫انتخابات و حفظ س�لامت فضای انتخابات‪ ،‬خیلی مهم‬ ‫ی را تضمین و به‬ ‫است‪ .‬همه سعی کنند مشارکت عموم ‬ ‫تحقق یافتن ان کمک کنند‪.‬‬ ‫ی در دیدار مسئوالن‬ ‫ بیانات رهبر معظم انقالب اسالم ‬ ‫و کارگزاران نظام (‪)85/7/18‬‬ ‫از سوی دیگر انچه توضیح ان ضروری به نظر می رسد‬ ‫این اس��ت که نامزدها هم در زمان انتخابات و هم پس‬ ‫از ان ب��ه رقی��ب و هوادارانش توهین نکنن��د و پس از‬ ‫انتخاب��ات نیز به نتایج ان احت��رام بگذارند‪ .‬در صورتی‬ ‫که نتایج انتخابات با دیدگاه انان متفاوت باشد‪ ،‬از طریق‬ ‫قانونی و مراجع ذی ربط شکایت خود را به طور قانونی‬ ‫پیگیری نمایند‪ .‬پذیرش شکست در انتخابات از اصول‬ ‫اولیه دموکراسی در جهان است‪ .‬یکی از زیباترین موارد‬ ‫پذیرش شکس��ت در انتخابات دوم خرداد ‪ 76‬از سوی‬ ‫علی اکبر ناطق نوری به نمایش گذاشته شد و او با تبریک‬ ‫به سید محمد خاتمی نتایج انتخابات را پذیرفت‪.‬‬ ‫ام��ا عکس این ماجرا در انتخاب��ات ‪ 22‬خرداد ‪ 88‬اتفاق‬ ‫افتاد و برخی نامزدهای شکس��ت خورده و هوادارانشان‬ ‫با زیر سوال بردن نتایج انتخابات‪ ،‬سعی کردند نتیجه این‬ ‫انتخابات را در کف خیابان‏ها تعیین کنند و بر طبل ابطال‬ ‫انتخاب��ات کوبیدند‪ .‬موضوعی که با واکنش رهبر معظم‬ ‫انقالب روبه رو شد و ایشان بر پیگیری شکایات از طریق‬ ‫مراجع قانونی تاکید کردند‪ .‬در پایان به نظر می‏رسد باید‬ ‫منش��ور اخالق انتخاباتی که از مدت‏ه��ا پیش در حال‬ ‫تدوین است با جدیت پیگیری شود تا در انتخابات های‬ ‫اینده شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫اقدام ناطق نوری تاریخی بود‬ ‫محمدجواد حق شناس معتقد است تنگ شدن عرصه برای جریان چپ سبب شد تا جامعه احساس کند در معرض یک تحمیل ‬ ‫رای قرار دارد و در مقابله ب ا ان واکنش سلبی نشان داد که این موجب شد خاتمی رای ‪ 20‬میلیونی بیاورد‪ .‬عضو شورای مرکزی‬ ‫حزب اعتماد ملی پیام تبریک ناطق نوری به خاتمی حین شمارش ارا را یک اقدام تاریخی می داند که در تاریخ رقابت های سیاسی‬ ‫انتخاباتی ثبت شد‪.‬‬ ‫محمدجواد حق شناس‬ ‫برای بررسی زمینه های شکل گیری دوم خرداد ‪ 76‬و‬ ‫علل تبریک تاریخی اقای ناطق نوری به اقای خاتمی‬ ‫می بایس��ت شرایط را از ابتدای مجلس چهارم مرور‬ ‫کرد‪ .‬در ان مقطع ش��ورای نگهبان برخورد وسیع و‬ ‫گسترده ای را با نامزدهای جریان چپ انجام داد‪ .‬در‬ ‫همان دوران ‪ 60‬نفر از نیروهای شاخص خط امامی‬ ‫رد صالحیت ش��دند‪ ،‬در حالی که بی��ش از ‪ 40‬نفر‬ ‫انها نماینده وقت مجلس بودند‪ .‬عمال ائتالفی میان‬ ‫اقایان هاشمی و افراد راست سنتی شکل می گیرد و‬ ‫در نماز جمعه شعار «مخالف هاشمی مخالف رهبر‬ ‫است و مخالف رهبری دشمن پیغمبر است» سر داده‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫در این مقطع ریاست قوه قضائیه با اقای یزدی‪ ،‬ریاست‬ ‫قوه مجریه با هاشمی رفس��نجانی و ریاست قوه مقننه با‬ ‫ناطق نوری بود‪ .‬پس اتفاقی که در انتخابات مجلس‬ ‫چهارم رخ داد ان بود که اکثریت مجلس را نیروهای‬ ‫راست تشکیل دادند‪ .‬در مرحله دوم ریاست جمهوری‬ ‫اقای هاش��می جریان راست به نوعی نگاهش را از‬ ‫جریان هاش��می منفک می کند و به یک رودررویی‬ ‫اشکار با وی می پردازد‪.‬‬ ‫نم��اد این رودررویی نامزد ش��دن احم��د توکلی در‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری است و ارای اقای هاشمی‬ ‫در انتخابات دور دوم کاهش قابل توجهی می یابد‪ ،‬به‬ ‫طوری که ارای ‪ 14‬میلیونی وی در دور اول به حدود‬ ‫‪ 10‬میلیون می رس��د‪ .‬مجلس چهارم عمال با ریاست‬ ‫ناطق نوری تقابلی اش��کار را با دولت دوم هاش��می‬ ‫ش��روع می کند ت��ا جایی که نظ��رات رئیس جمهور‬ ‫وقت در چهارس��ال دیگر مسئولیتش تعدیل می یابد‪،‬‬ ‫چراکه وی به خاطر دغدغه هایی که در سایر حوزه ها‬ ‫دارد در مقاب��ل دیدگاه مجل��س کوتاه می اید‪ .‬حذف‬ ‫چهره ه��ای چپ نظیر معین از وزارت اموزش عالی‪،‬‬ ‫عبداهلل نوری از وزارت کش��ور‪ ،‬خاتمی از ارش��اد و‬ ‫حاجی از وزارت بازرگانی و جایگزینی انها توس��ط‬ ‫عناصر ش��اخص جریان راست مثل یحیی ال اسحاق‪،‬‬ ‫میرسلیم‪ ،‬بشارتی و گلپایگانی را در کابینه دوم شاهد‬ ‫هس��تیم‪ .‬البته نوربخش‪ ،‬وزیر اقتصاد نیز اس��تیضاح‬ ‫می شود و محمدخان جای وی می اید‪.‬‬ ‫در مجل��س پنجم طیف چ��پ در اعتراض به نحوه‬ ‫نظارت شورای نگهبان اصال وارد نمی شود‪ .‬از طرفی‬ ‫اقای هاش��می به واسطه فشار مجلس چهارم‪ ،‬سعی‬ ‫می کند مجل��س پنجم را به نوع��ی تعدیل کند و به‬ ‫جامعه روحانیت مبارز اصرار می کند که پنج نامزد از‬ ‫نیروهای نزدیک به وی در فهرست تهران قرار بگیرند‬ ‫که جامعه روحانیت مبارز با مشورت اقای ناطق در‬ ‫ان مقطع در مقابل این درخواست مقاومت می کند‪.‬‬ ‫ای��ن اتفاق باعث می ش��ود معتدالن راس��ت به فکر‬ ‫تاس��یس حزب کارگ��زاران س��ازندگی بیفتند تا با‬ ‫پیروی از دیدگاه های سیاسی اقای هاشمی سیاست‬ ‫تعدی��ل اقتصادی را پیگیری کنند از این رو با طیف‬ ‫میانه چ��پ منهای مجمع روحانی��ون مبارز ائتالف‬ ‫می کنند که به واسطه همین از افراد حزب کارگزاران‬ ‫و نیروه��ای چپ یک اقلی��ت نیرومندی در مجلس‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫پنجم شکل می گیرد‪.‬‬ ‫ام��ا هنوز قوه مقننه در اختیار جناح راس��ت اس��ت و‬ ‫ناطق نوری کماکان رئیس مجلس و ترکیب روسای قوا‬ ‫به همان شکل سابق است‪.‬‬ ‫جناح راس��ت مقدمه چین��ی می کند ت��ا در انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری بعد قوه مجریه را نیز به طور کل از‬ ‫ان خود کند‪ .‬با توجه به انکه کابینه دوم دولت هاشمی‬ ‫را نی��ز از نیروهای چپ تهی کرده بودند‪ ،‬رس��یدن به‬ ‫این مقصود را دور از دسترس نمی دیدند به خصوص‬ ‫انکه اقای بش��ارتی‪ ،‬وزیر کشور‪ ،‬تابش را رئیس ستاد‬ ‫انتخابات گذاش��ت که وی یکی از اس��تانداران زمان‬ ‫وزارت اق��ای ناطق نوری بود‪ .‬عمال س��تاد انتخابات‬ ‫کشور با جریان راست سنتی همراهی می کرد‪ .‬فضای‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری در کشور شکل می گیرد و‬ ‫جناح چپ پ��س از حدود ‪ 6‬س��ال دوری از قدرت‪،‬‬ ‫احس��اس می کند زمینه برای رقابت سیاسی مهیاست‪.‬‬ ‫اول این جریان به دنبال میرحس��ین موسوی می روند‪،‬‬ ‫ایش��ان اعالم امادگ��ی نمی کند و از ط��رف دیگر نام‬ ‫افراد متعددی مطرح می ش��ود مثال کارگ��زاران برای‬ ‫کاندیداتوری حبیب��ی اظهار تمایل می کنند‪ ،‬در نهایت‬ ‫مجمع روحانیون ب��ا جمع بندی که انجام می دهد نظر‬ ‫کارگ��زاران را نمی پذیرد و کمت��ر از هفت ماه به زمان‬ ‫انتخاب��ات اقای خاتم��ی را به عن��وان نامزد خودش‬ ‫انتخاب می کند که مورد تایید راست میانه و کارگزاران‬ ‫هم ق��رار می گیرد‪ .‬در اوان فعالیت بحث حمایت های‬ ‫ارگان های دولتی از اقای ناطق نوری مطرح اس��ت به‬ ‫ط��وری که ‪ 200‬مع��اون وزیر ریاس��ت جمهوری در‬ ‫پش��تیبانی از وی بیانیه صادر کردند یا حدود ‪ 200‬نفر‬ ‫از نماین��دگان مجلس‪ ،‬تمام تریبون های نماز جمعه و‬ ‫دیگر دستگاه های تبلیغاتی نیز حمایت خود را اعالم‬ ‫داشتند‪ .‬حتی ش��ورای نگهبان با کنار گذاشتن رویه‬ ‫اعالم اس��امی به ترتیب حروف الفبا پشتیبانی خود‬ ‫را ابراز کرد چرا که اگر طبق روال قبل می خواس��ت‬ ‫عم��ل کند می بایس��ت اس��م اقای ناطق ن��وری در‬ ‫حوزه های اخذ رای پایین تر از خاتمی‪ ،‬ری ش��هری‬ ‫و زواره ای قرار می گرفت‪.‬‬ ‫این روند فضایی را علیه اقای ناطق نوری در جامعه‬ ‫ایج��اد کرد که مردم به واس��طه مخالفت با وی رای‬ ‫به خاتمی دادند‪ .‬من حتی می گویم گرایش مستقیم‬ ‫س��وم به نامزدهای راس��ت و چپ یکسان و تقریبا‬ ‫ه��م وزن بود‪ ،‬ولی انچه فاصل��ه انداخت میان این‬ ‫دو نامزد ارای س��لبی بود که در س��بد رای خاتمی‬ ‫قرار گرفت‪.‬‬ ‫چون جامعه احساس می کرد در معرض یک تحمیل‬ ‫رای قرار دارد‪ ،‬لذا در دوم خرداد به چنین رویکردی‬ ‫واکنش تاریخی نشان داد و ارای اقای خاتمی از مرز‬ ‫‪ 20‬میلیون گذشت‪ .‬این اتفاق موجب شگفتی عظیم‬ ‫جریان راس��ت و چپ‪ ،‬نخبگان و همه کارشناس��ان‬ ‫سیاس��ی شد‪ .‬حال وقتی ش��خص ناطق نوری با این‬ ‫سونامی دوم خرداد روبه رو شد به خاطر هوشمندی‬ ‫ایش��ان از یک ط��رف و تسلط ش��ان به س��ازوکار‬ ‫انتخاب��ات‪ ،‬اعتماد وی به ش��ورای نگهبان و رئیس‬ ‫ستاد انتخابات کشور و اس��تانداران از سویی دیگر‬ ‫طبیعی بود که این اتفاق را بپذیرند و به راحتی با ان‬ ‫کنار بیایند‪ .‬پیام تبریک وی قبل از پایان شمارش ارا‬ ‫به اقای خاتمی باعث ش��د کارش تاریخی شود‪ .‬به‬ ‫نظر من اقدام ایشان بسیار مثبت و تاثیرگذار بود که‬ ‫در تاریخ رقابت های سیاسی انتخاباتی ثبت شد‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫نگاهی به کمپین انتخاباتی خاتمی‬ ‫ساده اما حرفه ای‬ ‫س��ید محمد خاتمی اگر چه در ظاهر تبلیغات انتخاباتی بس��یار س��اده ای داشت اما‬ ‫یک تیم کار کشته تبلیغاتی او را پشتیبانی می کرد‪ .‬ریاست ستاد انتخاباتی خاتمی را‬ ‫مرتضی حاجی بر عهده داشت که در دولت هفتم وزیر تعاون و در دولت هشتم وزیر‬ ‫شو پرورش شد‪.‬‬ ‫اموز ‬ ‫خاتمی با یک پوس��تر س��بز رنگ که زیر ان با رنگ زرد و قرمز نوش��ته ش��ده بود‬ ‫«سید محمد خاتمی» پا به عرصه رقابت ها گذاشت‪ .‬شعار انتخاباتی خاتمی «فردای‬ ‫بهتر برای ایران اسالمی» بود‪ ،‬البته این تنها پوستر تبلیغاتی خاتمی نبود‪ .‬او عکسی در‬ ‫کنار میرحسین موسوی داشت تا از جایگاه ان روز او در جامعه استفاده کند‪ .‬عکسی‬ ‫دیگر نیز از سوی ستاد او طراحی شده بود که در ان امام(ره)‪ ،‬مقام معظم رهبری و‬ ‫سید محمد خاتمی در کنار یکدیگر بودند و در زیر ان شعر «درود بر سه سید فاطمی‬ ‫خمینی و خامنه ای‪ ،‬خاتمی» به چشم می خورد‪.‬‬ ‫خاتمی نسبت به دیگر نامزدهای انتخاباتی سفرهای تبلیغاتی بیشتری هم داشت‪ .‬او‬ ‫با اتوبوسی ویژه استان های مختلف را پشت سر گذاشت و ارای فراوانی برای خود‬ ‫جمع اوری کرد‪ .‬او همچنین همراه با محمدی ری شهری دیگر کاندیدای انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری هفتم مدعی بود که یک کاندیدای خاص از امکانات دولتی برای‬ ‫تبلیغات انتخاباتی اس��تفاده می کند‪ .‬از سوی دیگر هواداران خاتمی با به راه انداختن‬ ‫ش��ایعاتی درصدد کاهش مش��ارکت مردم در انتخابات بودند‪ .‬انها مدعی بودند که‬ ‫نتیجه انتخابات از پیش مشخص شده و شرکت در انتخابات نتیجه ای در بر نخواهد‬ ‫داشت‪ .‬رهبر معظم انقالب اما هوشیارانه در برابر این جو تبلیغاتی ایستادگی کردند‬ ‫و ان را نادرس��ت دانس��تند‪ .‬ایش��ان در دیدار با خانواده های اسرا و مفقودان جنگ‬ ‫تحمیلی تاکید کردند‪« :‬دش��من به همان اندازه‏اى که از اجتماع ارا در روز انتخابات‬ ‫ناراحت اس��ت‪ ،‬به همان اندازه هم درصدد اس��ت که اگر این تجربه به وسیله ملت‬ ‫ایران با موفقیت انجام شد‪ ،‬شیرینى انتخابات را به دهان مردم تلخ کند‪ .‬از مدتى پیش‬ ‫نشسته‏اند و براى این قضیه برنامه‏ریزى مى‏کنند‪ .‬شایعه تقلب در انتخابات و صورى‬ ‫ب��ودن ان را مطرح کردند‪ ،‬لطیفه و متل درس��ت کردن��د و در دهان مردم انداختند؛‬ ‫بعضى هم البته نااگاهانه انها را تکرار مى‏کنند‪ .‬من باید عرض کنم‪ ،‬ش��ایعه این که‬ ‫در انتخابات تقلب خواهد شد‪ ،‬از طرف دشمن است‪ .‬رادیوهاى بیگانه‪ ،‬حرف هاى‬ ‫دلسوزانه رئیس‏جمهور محترم را حمل بر چیزهاى نامناسب و ناشایسته کردند‪ .‬حتى‬ ‫بعضى از تحلیلگران و خودی ها هم از روى غفلت برداش��تند ان مساله را حمل بر‬ ‫این کردند که ایا چه چیزى قرار است اتفاق بیفتد! این حرف ها چیست؟مگر ممکن‬ ‫اس��ت در انتخابات جمهورى اسالمى‪ ،‬کس��ى به خود حق بدهد یا جرات بدهد که‬ ‫در ارای مردم دس��تکارى کند؟ اوال ش��وراى محترم نگهبان‪ ،‬یک مجموعه عادل و‬ ‫مواظب و ناظر بر انتخاباتند و هیچ راهى را براى تقلب باقى نمى‏گذارند‪ .‬ثانیا وزیر‬ ‫محترم کش��ور پیش من امد و گفت شما مطمئن باشید که ما نمى‏گذاریم یک راى‬ ‫جا به جا شود‪ .‬اینها مسلمان و انقالبى و متدین و مورد اعتمادند و از مجلس شوراى‬ ‫اس�لامى راى اعتماد گرفته‏اند‪ .‬بر فرض در گوشه‏اى یک تخلف کوچک هم انجام‬ ‫گی��رد‪ .‬این در نتیجه انتخابات هیچ تاثیرى نخواهد داش��ت‪ .‬خود من هم مواظبم و‬ ‫اجازه نخواهم داد که کسى به خود حق بدهد‪ ،‬تقلب در انتخابات را که یک عمل هم‬ ‫خالف شرع و هم خالف اخالق سیاسى و اجتماعى است‪ ،‬انجام دهد‪ .‬چنین کارى‬ ‫هرگز نخواهد شد‪ .‬بعضى خیال کرده‏اند که حاال چه اتفاقی مى‏افتد‪ .‬من به خصوص‬ ‫از رئیس‏جمهور محترم استفس��ار کردم و گفتم شاید ایشان خبرى دارند؛ اما ایشان‬ ‫گفتند که نه‪ ،‬من در همه انتخابات ها‪ ،‬به مسئوالن و دست‏اندرکاران سفارش مى‏کنم‬ ‫که تخلف نکنند‪ .‬مس��اله خاصى وجود ندارد‪ .‬عده‏اى جنج��ال کردند و رادیوهاى‬ ‫بیگانه ه م هاى‏وهوى راه انداختند‪ .‬نخیر؛ انتخابات انشاءاهلل با اتقان کامل انجام خواهد‬ ‫گرفت‪ .‬هم مسئوالنى که هستند‪ ،‬مورد اطمینانند‪ ،‬هم خود من نخواهم گذاشت که‬ ‫مساله انتخابات‪ ،‬خداى نکرده اندکى مخدوش شود‪ ».‬هاشمی رفسنجانی نیز ان روزها‬ ‫در نماز جمعه تهران بحث تقلب در انتخابات را مطرح و تلویحا از خاتمی حمایت‬ ‫کرد‪ .‬کارگزاران س��ازندگی که هاشمی رفسنجانی را پدر معنوی خود می دانست در‬ ‫این انتخابات مستقیما از خاتمی حمایت می کرد و فائزه هاشمی از اعضای فعال ستاد‬ ‫انتخاباتی خاتمی بود‪.‬‬ ‫طی��ف تندرویی ه��م در این انتخابات از خاتمی حمایت می ک��رد که اوج فعالیت‬ ‫خود را در کارناوال عصر عاش��ورای ش��هرک غرب به نمایش گذاش��ت‪ .‬حضرت‬ ‫ایت اهلل خامنه ای در روز ‪ 31‬اردیبهشت ماه ‪( 76‬مصادف با ‪ 14‬محرم ‪ )1418‬با اشاره‬ ‫به کارناوال عاشورا‪ ،‬شنیدن برخی زمزمه ها را «خالف توقع» توصیف و تاکید کردند‪:‬‬ ‫«بعضی از این کارها مربوط به خودی ها نیس��ت؛ مربوط به دش��من است‪ ».‬ایشان‬ ‫راه انداختن کاروان شادی را مربوط به مردم انقالبی و مسلمان ندانسته و با بیان این که‬ ‫«این کار دشمن است» تاکید کردند‪« :‬گیرم که عکس یکی از نامزد های انتخاباتی را هم‬ ‫به دست بگیرند‪ .‬این حیله انهاست و نباید هیچ یک از نامزدهای ریاست جمهوری را‬ ‫متهم کرد که شما از اینها خبر داشتید و اینها طرفدار شمایند‪».‬‬ ‫ضرورت احترام به رای مردم‬ ‫مجتبی شاکری معتقد است‪« :‬تبریک ناطق به خاتمی‬ ‫در انتخاب��ات دوم خ��رداد ‪ 76‬ی��ک اقدام طبیعی و‬ ‫اصولی در راس��تای تمکین به رای م��ردم بود‪ ».‬لذا‬ ‫وی احت��رام به افکار و تصمیمات عمومی را الزمه‬ ‫اقبال مجدد جامعه تصور می کند و با محکوم کردن‬ ‫رویکرد میرحس��ین موس��وی به کاندیداهای ادوار‬ ‫ات��ی توصیه می کن��د در صورت شکس��ت به هر‬ ‫دلیلی به چارچوب های قانونی احترام بگذارند و از‬ ‫س��بد ارای شان فرصتی برای اینده بسازند‪ .‬مشروح‬ ‫یادداشت دبیر سیاسی جمعیت ایثارگران را در ذیل‬ ‫می خوانید‪.‬‬ ‫***‬ ‫عهده گرفتن مس��ئولیت‪ ،‬عمل به تکلیف اس��ت‪ .‬اگر‬ ‫نامزدهای ریاس��ت جمهوری با نیت خدمت به مردم‬ ‫خود را در مع��رض رای جامعه قرار بدهند‪ ،‬ان وقت‬ ‫باید به خواس��ت و نظر رای دهندگان احترام بگذارند‪،‬‬ ‫چرا که وقتی به هر دلیلی رویکرد عمومی به س��مت‬ ‫دیگری رفت‪ ،‬این تصمیم را بی مهری و اهانت به خود‬ ‫تلقی نکند و به مقابله برنخیزد‪ .‬هر کس خالف مشی‬ ‫مذکور هر کس عمل کند در واقع متضاد با اخالق الهی‬ ‫و انس��انی اقدام کرده اس��ت‪ .‬در سایر نقاط دنیا نیز که‬ ‫اساس اداره کشورشان برپایه دموکراسی است در پایان‬ ‫رقابت های انتخاباتی همه نامزدها ارای عمومی را محترم‬ ‫می شمرند‪ ،‬حال چه برسد به جامعه ایرانی که عالوه بر‬ ‫قوانین دموکراسی‪ ،‬احکام الهی نیز در اداره امور جاری‬ ‫‪38‬‬ ‫و ساری است‪ .‬لذا کاندیداها در پایان رقابت ضمن تبریک‬ ‫به پیروز انتخابات می بایست خدا را شکر کنند که مردم‬ ‫بهترین را از نظر خود انتخاب کردند‪ .‬البته اتخاذ این روش‬ ‫مختص به جریان خاصی نیست‪ .‬جامعه به رفتار و اخالق‬ ‫یک گرایش سیاسی نگاه می کند‪ ،‬در صورتی که ان جناح‬ ‫صفات پسندیده داشته باشد در اینده به ان تمایل نشان‬ ‫می دهد واال عقد اخوت با هیچ گرایش سیاسی نبسته است‬ ‫تا دائما ارای خ��ود را به نفع ان به صندوق بریزد‪ .‬اقای‬ ‫ناطق نوری در انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد ‪76‬‬ ‫کاری اصولی و طبیعی انجام داد که به ارای مردم تمکین‬ ‫کرد و به رقیب پیروز خود‪ ،‬اقای خاتمی تبریک گفت‪ .‬اما‬ ‫در دوره انتخابات ریاست جمهوری دهم‪ ،‬اصالح طلبان از‬ ‫مرز اخالق عبور کردند و به نظام اتهام ناروای تقلب زدند‬ ‫که حتی اقایان موسوی الری و محتشمی پور به میرحسین‬ ‫موسوی گفتند اختالف ‪ 11‬میلیون رای امکان و احتمال‬ ‫هر نوع تقلبی را از بین می برد چون این افراد خود روزی‬ ‫وزیر کشور بودند و از نحوه کار هیات های اجرایی اگاهی‬ ‫داشتند‪ .‬در ثانی‪ ،‬خود این کاندیدای معترض هم نتوانست‬ ‫هیچ سندی ارائه کند و تنها با طرح ادعای دروغ موجب‬ ‫تشویش اذهان جامعه شد‪.‬‬ ‫از این رو‪ ،‬این اقدام خیانت به مردم‪ ،‬نظام و کشور تلقی‬ ‫می ش��ود‪ .‬هر کس مطابق قانون حرکت کند حق فردی‪،‬‬ ‫گروهی و سیراجرایی کارها به شکلی منطقی طی خواهد‬ ‫ش��د و مش��کلی پیش نخواهد امد‪ ،‬ولی عمل خارج از‬ ‫قانون اش��فتگی در افکار شخصی و عمومی را موجب‬ ‫می شود که از این منظر رعایت چارچوب های قانونی‬ ‫بر همه کاندیداها یک فرض اس��ت‪ .‬اما استفاده از هر‬ ‫ابزاری برای نیل به هدف همان سیاست ماکیاولیستی‬ ‫را تداعی می کند که از س��وی همه سیاسیون داخلی و‬ ‫خارجی مطرود اس��ت‪ .‬با نگاهی گذرا به وقایع س��ال‬ ‫‪ 88‬درمی یابیم هرچه از ‪ 22‬خرداد گذش��ت جمعیت‬ ‫معترض ریزش کرده و دیگر به بیانیه های غیر قانونی‬ ‫توجهی نکرد‪ .‬از این واقعه می توان نتیجه گرفت انچه‬ ‫نزد مردم ما اهمیت دارد قانون گرایی است و عدم توجه‬ ‫به ان‪ ،‬انزوا در پی خواهد داش��ت‪ ،‬زیرا اگر قرار باشد‬ ‫رئیس جمهور یک مملکت قانون را رعایت نکند دیگر‬ ‫سنگ روی سنگ بند نمی ش��ود‪ .‬حاکم شدن رویکرد‬ ‫فراقانونی اولین ضربه را به جامعه می زند‪ ،‬بعد حزب‬ ‫حامی ان کاندیدا از چشم مردم می افتد و در اخر خود‬ ‫ان فرد اس��ت که جایگاهش را میان عوام و خواص از‬ ‫دست می دهد و به زباله دان تاریخ می رود‪.‬‬ ‫در پایان به کاندیداهای ریاس��ت جمهوری ادوار اتی‬ ‫توصی��ه می کنم اگ��ر می خواهن��د در چارچوب نظام‬ ‫جمهوری اس�لامی به مردم خدمت کنند‪ ،‬می بایست‬ ‫به مردانگی و جوانمردی سیاسی که از اصول انقالب‬ ‫است ارج نهند‪ ،‬چرا که امام به رغم مخالفت با بنی صدر‬ ‫حکم ریاس��ت جمهوری وی را به احترام ارای مردم‬ ‫امضا کرد‪ .‬لذا نباید مدعی پی��روی از راه امام بود ولی‬ ‫وقتی اقبالی نش��ان نمی دهند تهمت تقلب را به نظام‬ ‫و حکومت اس�لامی زد‪ .‬مردانگی و جوانمردی اقتضا‬ ‫می کند قانون رعایت شود تا با احترام به داوری مراجعی‬ ‫که قانون اساس��ی تعیین کرده ارامش می��ان هواداران‬ ‫کاندیداها حفظ شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫حمیدرضاترقی‪:‬‬ ‫اصالح طلبان نیروهای ما را‬ ‫حذف کردند‬ ‫حمیدرضا ترقی س��خت ترین دوران سیاسی کشور‬ ‫را س��ه س��ال اخر مجلس پنجم می داند‪ ،‬زیرا در ان‬ ‫زمان اکثریت نمایندگان از ناطق نوری حمایت قاطع‬ ‫کردند‪ ،‬ولی در دوم خرداد وقتی وی با اختالف زیادی‬ ‫شکس��ت خورد برای انکه احس��اس تقابل مجلس‬ ‫ب��ا رای م��ردم در جامعه رواج نیاب��د به رغم وجود‬ ‫انتق��ادات‪ ،‬نظر بر تعامل و همکاری با دولت خاتمی‬ ‫گذاشته شد‪ .‬به طوری که با مدیریت خوب اقای ناطق‬ ‫همه وزیران پیشنهادی رای اعتماد گرفتند‪.‬‬ ‫من در دوم خرداد ‪ 76‬نماینده مجلس پنجم بودم‪ ،‬ان‬ ‫زمان اکثریت نمایندگان برای پیروزی اقای ناطق نوری‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫در انتخابات ریاس��ت جمهوری تالش می کردند و در‬ ‫سطح است ان ها این اقدامات بسیار گسترده و چشمگیر‬ ‫بود‪ ،‬ولی بعد از روز انتخابات و حین رای شماری که‬ ‫مشخص شد فاصله رای ها زیاد است اقای ناطق اولین‬ ‫نفری بود که ای��ن موفقیت را به اقای خاتمی تبریک‬ ‫گفت‪ .‬از طرفی دغدغه های نیروهای حامی ناطق نوری‬ ‫هم ان بود که طوری با دولت کار نکنند که در بیرون‬ ‫مجلس برداش��ت کارشکنی در مس��یر راه دولت شود‬ ‫و ب��رای جامع��ه تداعی این تصور به وج��ود بیاید که‬ ‫نمایندگان می خواهند ب��ا نتیجه انتخابات و نظر مردم‬ ‫مقابله کنند‪ .‬با این تفاس��یر سخت ترین دوران سیاسی‬ ‫سال های اخر دوره پنجم مجلس بود‪ .‬بعد از انتخابات‬ ‫غیرمنتظره اقای خاتمی و معرفی کابینه از سوی وی‪،‬‬ ‫نماین��دگان به رغم حرف هایی که در مورد برخی وزرا‬ ‫داشتند به همه انها رای اعتماد دادند و این به مدیریت‬ ‫خوب اقای ناطق نوری برمی گردد که توانست فضا را‬ ‫ارام نگه دارد اما در مقابل ش��اهد ان بودیم که جریان‬ ‫رقیب مدیران اصولگرا را در ادارات شناس��ایی کرد و‬ ‫تنه��ا به ان خاطر ک��ه به خاتم��ی رای ندادند از بدنه‬ ‫مدیریت کشور حذف کرد‪.‬‬ ‫ای��ن رویک��رد حذفی ب��ه باالترین س��طوح مدیریتی‬ ‫خالصه نشد و به مدیران میانی نیز تسری یافت‪ .‬حادثه‬ ‫دوم خرداد تلنگری به جناح راست بود و انها دریافتند‬ ‫برای رس��یدن به قدرت و حفظ ان باید برنامه مدون‬ ‫و سیاس��تگذاری درازمدت داشت زیرا شرایط و نظام‬ ‫ارزشی جامعه بعد از پایان جنگ طی دوران سازندگی‬ ‫تغییر کرده بود و نس��ل جدید داش��ت به رفاه طلبی و‬ ‫اشرافی گری عادت می کرد‪ .‬تبلیغات لیبرالیستی برشدت‬ ‫تغییرات ارزشی می افزود و قشرهای خاکستری نیز به‬ ‫س��مت جریان لیبرالی گرایش یافته بود تا به واس��طه‬ ‫این جریان ازادی و اصالحات خارج از قانون اساسی‬ ‫تعریف و ارزش های غربی در جامعه تبیین شود‪.‬‬ ‫ان موقع نیروهای دلس��وز انقالب متوجه ش��دند که‬ ‫اگر این روند متوقف نش��ود انحراف در مسیر انقالب‬ ‫حتمی خواه��د بود‪ ،‬لذا ش��ورای هماهنگی نیروهای‬ ‫انقالب تشکیل شد و توانست در یک دوره زمانبندی‬ ‫شده قشر خاکستری را از جریان دوم خرداد جدا و به‬ ‫سمت نیروهای انقالب برگرداند‪.‬‬ ‫هماهنگ��ی در عملکردها و نوع موضعگیری ها باعث‬ ‫شد اصالح طلبان ساختارشکن از اصالح طلبان معتدل‬ ‫تفکیک شوند و خاتمی نیز شعار ازادی و اصالحات را‬ ‫در چارچوب قانون اساسی و جامعه مدنی را مدینه النبی‬ ‫تعریف کند‪ .‬به عبارت دیگر ماشین دوم خرداد که داشت‬ ‫در مس��یر انحرافی طی طریق می کرد‪ ،‬دوباره به جاده‬ ‫اصلی انقالب برگش��ت‪ .‬البته در این شرایط افراطیون‬ ‫اصالح طلب به دنبال ان بودند ساختارش��کنی ها را به‬ ‫س��مت و س��ویی ببرند تا زاویه دوم خرداد با نظام به‬ ‫حداکثر برسد‪ .‬اولین اقدام نیروهای انقالب ان بود که‬ ‫از طریق نظرسنجی ها و ارتباطات میدانی متوجه شدند‬ ‫میل مردم به سمت نیروهای متخصص است و از انجا‬ ‫که شورای شهر اول دائما درگیر دعواهای سیاسی بود‬ ‫که نهایتا منجر به تعطیلی ان شد‪ ،‬فرصت برای حضور‬ ‫مج��دد اصولگرایان فراهم امد‪ .‬در انتخابات ش��ورای‬ ‫شهر دوم جناح راست با نیروهای متخصص که وجهه‬ ‫سیاس��ی نداش��تند با تابلو ابادگران حاضر شدند و با‬ ‫ارائ��ه یک فهرس��ت واحد تخصصی این پی��ام را به‬ ‫مردم دادند که درصدد ابادانی ش��هر و انجام کارهای‬ ‫عمرانی برای شهروندان هستند؛ این امر باعث شد که‬ ‫جامعه در برابر تعدد فهرست های اردوگاه اصالحات‬ ‫که نگاه سیاسی به ش��وراها داشتند فهرست ابادگران‬ ‫را انتخ��اب کنند زیرا دیگر نمی خواس��تند این عرصه‬ ‫دس��تخوش کش��مکش های سیاس��ی ش��ود‪ .‬البته در‬ ‫ان مقط��ع اصالح طلب��ان برای توجیه شکس��ت خود‬ ‫مش��ارکت ‪ 11‬درص��دی م��ردم را در انتخابات دلیل‬ ‫پیروزی جناح راس��ت تعبی��ر می کردند که باید گفت‬ ‫این ش��رایط ماحصل عملکردهای بد انها در شورای‬ ‫شهر اول بود و به همین خاطر جامعه از اصالح طلبان‬ ‫روی گرداند‪.‬‬ ‫این تغییر نگرش به فضای سیاس��ی از س��وی شورای‬ ‫هماهنگی نیروهای انقالب در مجلس هفتم هم جواب‬ ‫داد و به رغم تحصن نمایندگان تندرو طیف مشارکت‬ ‫و مجاهدین انقالب‪ ،‬مردم ب��ه انها توجهی نکردند و‬ ‫نیروه��ای ارزش��ی را برای خدمت رس��انی در عرصه‬ ‫قانونگ��ذاری انتخ��اب کردند‪ .‬این رون��د ادامه یافت‬ ‫ت��ا انکه در انتخابات ریاس��ت جمهوری نهم نیز دکتر‬ ‫احمدی نژاد پیروز شد‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫هفت‬ ‫عملیات بیت المقدس از نگاه یکی از فرماندهان وقت ارتش‬ ‫تاکتیک های جنگی در ازاد سازی خرمشهر‬ ‫بررسی استراتژی نیروهای نظامی ایران و واکنش متقابل ارتش عراق در برابر ان ابعاد اهمیت عملیات بیت المقدس را بیشتر اشکار‬ ‫می کند‪ .‬در این مطلب ضمن بیان مختصر تاکتیک های نیروهای نظامی دو طرف نبرد ‪ ،‬نگاهی به موقعیت و نقش ارتش‬ ‫جمهوری اسالمی ایران در ازاد سازی خرمشهر شده است‪.‬‬ ‫امیرسرتیپ عبدالحسین مفید‬ ‫*‬ ‫حتما در تلویزیون به مبارزه دو کشتی گیر نگاه کرده اید‪.‬‬ ‫دیده اید که چگونه هر یک تمامی حرکات حریف را زیر‬ ‫نظر دارد‪ .‬هر فن و حرکت حریف را خنثی می کند‪ ،‬سعی‬ ‫می کند از نقاط ضعف حریف نهایت استفاده را ببرد‪ .‬ما‬ ‫هم در زمان طرح ریزی و هدایت عملیات بیت المقدس‬ ‫تمامی حرکات دشمن را چه از نظر هویت و استعداد و‬ ‫ساختار و چه از نظر طرح و عملکرد او در مقابل حمله‬ ‫ما‪ ،‬زیر نظر داشتیم‪.‬‬ ‫دشمن را زیر نظر داشتیم‬ ‫ما در اوج اجرای عملیات فتح المبین به فکر عملیات بعدی‬ ‫که همان بیت المقدس باشد بودیم‪ ،‬عکس های هوایی که‬ ‫از ‪( 61/1/6‬یعن��ی روزهای اخر عملیات فتح المبین) و‬ ‫‪ 61/1/20‬و ‪ 61/1/24‬از مناطق غرب اهواز و خرمش��هر‬ ‫گرفته ش��د به ما نش��ان داد حدود ‪ 810‬دستگاه تانک و‬ ‫‪ 562‬دستگاه نفربر و ‪ 230‬قبضه توپ در این منطقه توسط‬ ‫دشمن مستقر شده که با شناختی که از سازمان لشکرها‬ ‫و تیپ ه��ا و گردان های عراق به طور اعم و انچه در این‬ ‫منطقه داشت به طور اخص داشتیم دشمن خودمان را با‬ ‫اسم و رسم و توان و زور او شناخته بودیم‪ ،‬ضمن اینکه‬ ‫نحوه ارایش و اس��تقرار واحده��ای او در روی زمین و‬ ‫وجود رودخانه کرخه در شمال منطقه و رودخانه کارون‬ ‫در شرق منطقه و خط مرز تفکر و تدبیر دفاعی او را هم‬ ‫به ما نشان می داد نقاط قوت و نقاط ضعف او را براورد‬ ‫‪40‬‬ ‫کردیم‪.‬‬ ‫عکس العمل واحدهای او را در سرتاسر خطوط تماس‬ ‫ب��ا ما در براوردهای خودمان لحاظ کرده بودیم‪ ،‬به عنوان‬ ‫مثال پیش بینی کردیم که در صورت اجرای مرحله یکم‬ ‫عملیات‪ ،‬یعنی رسیدن به خط جاده اهواز ‪ -‬خرمشهر و‬ ‫س��پس اجرای مرحله دوم‪ ،‬یعنی پیشروی به طرف خط‬ ‫مرز‪ ،‬واحدهایی از دش��من که در امتداد رودخانه کرخه‬ ‫کور حالت پدافند به خود گرفته اند و استعداد انها دو لشکر‬ ‫پنج مکانیزه و زرهی و بیش از هفت تیپ پیاده بود‪ ،‬یا باید‬ ‫تن به انهدام بدهند یا باید سریعا و به موقع عقب بروند و‬ ‫ما دیدیم ک��ه در روز ‪( 1361/2/17‬یعنی روز هفتم نبرد‬ ‫بیت المقدس) دش��من این واحده��ا را به عقب برد و از‬ ‫انهدام انها توسط نیروهای ما جلوگیری کرد و شاید گفته‬ ‫نش��ده باشد که این عمل و نتایج ان یکی از زیباترین و‬ ‫حساب ش��ده ترین عملیات ارتش عراق در طول ‪ 8‬سال‬ ‫جنگ بود زیرا‪:‬‬ ‫اوال‪ :‬نیروهای خودش را که بیش از س��ه لش��کر براورد‬ ‫می شد از نابودی نجات داد‪.‬‬ ‫دوما‪ :‬با انتقال انها یعنی همین سه لشکر به پشت خط مرز‬ ‫و استقرار انها با سایر واحدهای موجود در حالت دفاعی‬ ‫در امتداد خط مرز توانس��ت خط تماس ب��ا ما را که از‬ ‫حدود هور و غرب هویزه تا اهواز و سپس سمت جنوب‬ ‫تا خرمشهر حدود ‪ 200‬کیلومتر می شد به ‪ 100‬کیلومتر از‬ ‫طالئیه تا کوشک تا شلمچه تقلیل دهد‪.‬‬ ‫این بدان مفهوم است که توانش برای مقابله در این امتداد‬ ‫خط مرز دو برابر ش��د چون خط دفاعی اش و اس��تقرار‬ ‫واحدهایش نصف شد‪.‬‬ ‫این عمل بسیار اثرگذار بود برعدم موفقیت ما در اجرای‬ ‫مرحله سوم عملیات که برابر طرح‪ ،‬پیش بینی شده بود‪.‬‬ ‫موقعیت ارتش بعث‬ ‫در اینجا درباره موقعیت ارتش عراق باید گفت که رژیم‬ ‫بع��ث عراق اهداف��ش را در جبه ه جنوبی یعنی اس��تان‬ ‫خوزستان پیش بینی کرده بود‪ .‬این ماموریت را به سپاه ‪3‬‬ ‫ارتش عراق واگذار کرده بود که با پنج لشکر تقویت شده‬ ‫یعنی لشکر های ‪ 10‬زرهی و یک مکانیزه در غرب دزفول‬ ‫و ش��وش‪ ،‬لش��کر ‪ 9‬زرهی در محور بستان‪ ،‬سوسنگر‪-‬‬ ‫اهواز و لشکر پنج مکانیزه در محور غرب اهواز و باالخره‬ ‫ماموریت محاصره و تصرف جزیره ابادان را به لشکر سه‬ ‫زرهی تقویت شده محول کرده بود‪.‬‬ ‫اگر لشکر سه زرهی موفق می شد از شمال خرمشهر عبور‬ ‫کرده‪ ،‬از کارون عبور کند‪ ،‬و از طریق عبور از بهمنش��یر‬ ‫وارد جزیره ابادان شود‪ ،‬ضمن اینکه تمام اروند رود که از‬ ‫موارد علل شروع جنگ و از علل اختالف فی مابین بود را‬ ‫در تصرف و کنترل کامل می گرفت‪ ،‬خرمشهر و ابادان هم‬ ‫در محاصره کامل قرار می داد‪.‬‬ ‫لشکر سه در عمل برای اجرای این طرح‪ ،‬تیپ ‪ 26‬زرهی‬ ‫(یعنی لشکر پنج مکانیزه که زیر امر لشکر سه قرار داشت)‬ ‫را در محور شلمچه ‪ -‬شمال خرمشهر و تیپ شش زرهی‬ ‫را در شمال این تیپ برای پیشروی به طرف کارون و عبور‬ ‫از ان در نظر گرفته بود‪.‬‬ ‫تیپ ‪ 26‬در پیش��روی خود از همان ابتدا با مشکل دفاع‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫نیروهای ما ش��امل گردان ‪ 151‬پیاده‪ ،‬یک گردان تانک از‬ ‫تیپ سنگر ‪ ،92‬عناصر ژاندارمری مستقر در پاسگاه های‬ ‫مرزی‪ ،‬نیروهای س��پاه پاس��داران که هم��راه ژاندارم ها‬ ‫پاس��گاه ها را تقویت کرده و دفاع می کردند‪ ،‬مواجه شد‪.‬‬ ‫به ط��وری که حتی ظرف هش��ت روز نتوانس��ت بیش‬ ‫از هفت کیلومتر پیش روی کند‪ .‬در روز هش��تم مهرماه‪،‬‬ ‫برادران سپاه ما در پل نو که در فاصله هفت کیلومتری از‬ ‫شلمچه و بین شلمچه ‪ -‬خرمشهر قرار دارد‪ ،‬سه خبرنگار‬ ‫فرانس��وی را که با تاکسی و به توصیه ارتش عراق برای‬ ‫تهیه خبر امده بودند‪ ،‬اسیر کردند‪.‬‬ ‫نیروه��ای عراقی که بعد از پل نو وارد حومه خرمش��هر‬ ‫و مناطق ش��هری و مسکونی شدند با حضور گسترده تر‬ ‫و موثر ت��ر نیروهای مردمی و س��پاه و یک گردان تکاور‬ ‫از نیروی دریایی و دانش��جویان دانشکده افسری مواجه‬ ‫ش��دند‪ .‬به ناچار ب��رای نبرد در مناطق ش��هری تیپ ‪33‬‬ ‫نیروی مخصوص عراق به کمک تیپ ‪ 26‬زرهی می اید‪.‬‬ ‫نیروهای مهاجمین که حاال حداقل با پنج گردان پیاده هم‬ ‫تقویت ش��ده اند‪ ،‬در مناطق حومه شهر و حاشیه شهر با‬ ‫مدافعین از جان گذش��ته ادامه دادند‪ .‬یک فرمانده گردان‬ ‫نیروی مخصوص عراق که اسیر شده است‪ ،‬جریان روز‬ ‫‪ 21‬مهرماه را چنین می گوید‪« :‬گردان دوم نیروی مخصوص‬ ‫توانس��ت خود را ب��ه تقاطع جاده اهواز ‪ -‬خرمش��هر و‬ ‫خرمشهر ‪ -‬شلمچه برس��اند‪ .‬نیروهای ما در بندر موفق‬ ‫ش��دند نقشه هایی را بیابند که کامال جزئیات شهر در ان‬ ‫ذکر شده است (این نقشه ها برای توریست ها تهیه شده‬ ‫بود)‪ ».‬این فرمانده عراقی جریان روز ‪ 59/7/22‬را چنین‬ ‫می گوید تصمیم گرفتیم با استفاده از نقشه های توریستی‪،‬‬ ‫ی��ک طرح کلی را پی ریزی کنیم و در پی اظهارات خود‬ ‫ماموریت گردان ها را با ذکر خیابان ها و مناطق تش��ریح‬ ‫می کند‪ .‬از این تاریخ به بعد اس��ت که کار مدافعین شهر‬ ‫سخت تر می شود‪ ،‬خرمشهر به خونین شهر تبدیل می شود‬ ‫و ایثارگری ه��ای مدافعین به علت نبود نیروهای کمکی‬ ‫و ضعف مدیریت س��تادی و فرماندهی در دفاع از شهر‬ ‫موجب می شود که در ‪ 59/8/4‬این شهر‪ ،‬این سمبل ایثار‬ ‫و مقاومت‪ ،‬این ش��هر حماس��ه که رزمندگانش نزدیک‬ ‫به دو ماه نبرد و تالش ش��بانه روزی کوشیدند دشمن را‬ ‫از گس��ترش تجاوز به میهن اسالمی باز دارند به اشغال‬ ‫متجاوزین دراید‪.‬‬ ‫در مورد چگونگی عملکرد نیروهای عراقی در عملیات‬ ‫بیت المقدس می دانید که ارتش عراق شهر خرمشهر را با‬ ‫موادمنفجره تخریب کرد و از مصالح ان برای سنگرسازی‬ ‫و ایجاد موانع استفاده کرده بود‪.‬‬ ‫در طرح دفاعی سپاه سه عراق دفاع از خرمشهر به لشکر‬ ‫یازده پیاده تقویت ش��ده با تعدادی از واحدهای دیگر و‬ ‫ارتش خلقی محول شده بود که متکی به رودخانه کارون‬ ‫و خاکریزهای شمالی‪ -‬جنوبی و شرقی ‪ -‬غربی و ایجاد‬ ‫موانع متعدد بود و تصمیم قطعی از حفظ خرمش��هر را‬ ‫داش��ت‪ .‬حتی در روزهای اخر اردیبهش��ت سال ‪1361‬‬ ‫که احس��اس کرد نیروه��ای ایران ج��اده مواصالتی و‬ ‫تدارکاتی بصره ‪ -‬شلمچه ‪ -‬خرمشهر را قطع خواهند کرد‬ ‫(همان طوری که ش��د) مبادرت به احداث یک پل شناور‬ ‫روی نهر جزیره بوراین و شط العرب کرد تا از این طریق‬ ‫بتواند نیروهای خود را تقویت و پش��تیبانی کند‪ .‬این پل‬ ‫بالفاصله توسط نیروی هوایی ما منحدم شد که عکس های‬ ‫هوایی دشمن موجود است‪.‬و در نهایت موقعی که در روز‬ ‫س��وم خرداد با هجوم قطعی شمال به جنوب نیروهای‬ ‫ما در منطقه بین ش��لمچه ‪ -‬خرمش��هر و رسیدن انها به‬ ‫نهر خین‪ ،‬ارتباط نیروهای عراقی در خرمش��هر با عقبه‬ ‫خودشان قطع شد‪ ،‬عمال در محاصره قرار گرفتند‪ .‬دیدنی‬ ‫بود ساحل شمالی کارون در شهر خرمشهر که انبوهی از‬ ‫کاله اهنی و پوتین سربازان عراقی را نشان می داد که برای‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ف��رار به اب زده بودند که به طور قطع جنازه اکثر انها را‬ ‫می بایست در مصب اروندرود در خلیج فارس مشاهده‬ ‫کرد‪ .‬بقیه لشکر ‪ 11‬همه اسیر شدند‪.‬‬ ‫ارتش ایران و ازادی خرمشهر‬ ‫جنگ تحمیل ش��ده به ما در ط��ول ‪ 1609‬کیلومتر مرز‬ ‫مشترک ما با عراق برای بیش از هشت سال به طور مستمر‬ ‫ادامه داش��ته اس��ت‪ .‬درحالی که امروز می بینید جنگ را‬ ‫محدود به خوزستان و ان هم به خرمشهر و ‪ 8‬سال جنگ‬ ‫را به چند نبرد مش��خص و موفق محدود کرده اند و این‬ ‫یکی از اسیب هایی است که به تاریخ دفاع مقدس ما وارد‬ ‫شده است‪ .‬ایا جنگ ما این قدر کوچک بوده؟ محدود به‬ ‫چند عملیات بوده است؟‬ ‫فرماندهان و ش��هدای ما محدود به چند نفر بوده اند که‬ ‫همواره تبلیغ می شود؟در مورد نقش ارتش در عملیات‬ ‫بیت المقدس به گواه اس��ناد‪ ،‬براوردها ‪ -‬دس��تورالعمل‬ ‫ و دس��تورات عملیاتی ‪ -‬اماره��ا‪ ،‬نوارهای صوتی و‪...‬‬‫بدون شک و با تاکید نقش محوری داشته است‪.‬‬ ‫طرح های عملیاتی مس��تند به دقیق تری��ن اطالعات از‬ ‫استعداد و گسترش و طرح دفاعی دشمن در منطقه غرب‬ ‫اهواز با انعطاف و تدبیرهای الزم با همکاری و هماهنگی‬ ‫برادران پاسدار تهیه شد‪ .‬به عنوان مثال انتخاب یک سرپل‬ ‫(جاپا) بعد از عبور از کارون با وسعت بزرگ‪ ،‬مورد تاکید‬ ‫م��ا بود به دو دلیل‪ ،‬یکی نیاز به اس��تقرار ‪ 5‬پل ‪ PMP‬در‬ ‫منطقه گسترده تری برای مصون ماندن از حمالت هوایی‬ ‫دش��من و دیگر جلوگیری از تصمی م صحیح و به موقع‬ ‫دشمن در اجرای پاتک های او به مناطق حضور نیروهای‬ ‫ما در این س��رپل بوده اس��ت چون که در وسعت زیاد‪،‬‬ ‫دش��من نمی تواند سمت تهدید اصلی و به عبارتی نوک‬ ‫پیکان حمل ه ما را به موقع تشخیص دهد و عمال هم دیدیم‬ ‫دشمن موقعی متوجه نوک پیکان ما شد که رزمنده های ما‬ ‫در اولین مواضع خود‪ ،‬یعنی همان جاده اهواز ‪ -‬خرمشهر‬ ‫مستقر شدند و دیگر از دشمن کاری ساخته نبود‪.‬‬ ‫در این نبرد که به بیت المقدس معروف ش��د لشکرهای‬ ‫کارازم��وده و جنگ دیده ارتش مانند لش��کر ‪ 16‬و ‪92‬‬ ‫زرهی‪ ،‬لش��کر ‪ 21‬پیاده ‪ -‬تیپ ‪ 37‬زرهی ‪ -‬تیپ های ‪55‬‬ ‫هواب��رد‪ 58 ،‬تکاور و ‪ 23‬نیروی مخصوص که با حدود‬ ‫‪ 29‬گردان توپخانه سنگین و گردان های توپخانه پدافند‬ ‫هوایی پشتیبانی می شدند و گروه ‪ 411‬مهندسی از نیروی‬ ‫زمینی شرکت داشتند‪ .‬مهم تر از اینها حفظ و تامین اسمان‬ ‫منطقه بود که توسط نیروی هوایی برقرار شد‪ .‬از نیروی‬ ‫هوای��ی‪ ،‬گردان های جنگنده‪ ،‬بمب��اران‪ ،‬رهگیر‪ ،‬ترابری‪،‬‬ ‫سوخت رس��ان‪ ،‬شناسایی و عکس��برداری از پایگاه های‬ ‫دزفول‪ ،‬بوش��هر‪ ،‬مهراباد تهران‪ ،‬اصفهان‪ ،‬شیراز‪ ،‬همدان‬ ‫با ‪ 14‬گ��ردان جنگنده بمباران‪ ،‬رهگیر هوایی‪ ،‬اطالعاتی‬ ‫و بیش از ش��ش گردان پدافند هوایی رادار و موشکی و‬ ‫لوله ای شرکت داشتند‪ .‬مجسم بفرمایید اگر این پوشش‬ ‫هوایی و پش��تیبانی هوایی نبود‪ ،‬سرنوشت ‪ 5‬پل شناور‬ ‫‪ PMP‬چه می شد؟‬ ‫در م��ورد عملکرد و تدبیر به کار برده ش��ده در نبردهای‬ ‫هوایی با هواپیماهای دشمن نمی توانم اظهارنظر کنم‪ ،‬این‬ ‫خود یک بحث تکنیکی و فنی است که خلبانان شجاع ما‬ ‫می توانند تشریح کنند و جای ان هم دارد که شما و سایر‬ ‫رسانه های گروهی بدان بپردازید‪ .‬منطقه عملیاتی و زمان‬ ‫عملیات نیروی هوایی خیلی گسترده تر از منطقه عملیات‬ ‫بیت المقدس بوده که انها در مجموع با ‪ 22484‬سورتی‬ ‫پرواز‪ ،‬ماموریت خودشان را به بهترین نحو انجام دادند‪.‬‬ ‫هوانیروز ما هم به همین ترتیب‪ ،‬انها از سه پایگاه کرمان‪،‬‬ ‫اصفهان و مسجد سلیمان با ‪ 95‬فروند انواع هلی کوپتر این‬ ‫نبرد حماسه س��از را با حدود ‪ 5180‬ساعت پرواز تمامی‬ ‫رزمندگان روی زمین را اعم از ارتش‪ ،‬سپاه‪ ،‬بسیج‪ ،‬جهاد‬ ‫و‪ ...‬پشتیبانی کردند‪.‬‬ ‫جفا در حق ارتش‬ ‫نکته اخر اینکه نمی شود گفت مسئوالن کشور در ان زمان‬ ‫غافلگیر شدند و از حمله عراق بی خبر بودند‪ ،‬چون تمام‬ ‫قرائن و شواهد می گوید ان بود که دیوانه ای چنین سنگی‬ ‫را خواهد انداخت‪.‬‬ ‫ولی می ش��ود گفت باور نداش��تند که مورد تهاجم قرار‬ ‫گیرند‪ .‬ارت��ش هم که فرمان��ده اش رئیس جمهور وقت‬ ‫اقای بن��ی صدر بود در همین چنب��ره گرفتار بود‪ .‬تمام‬ ‫م��رزداران ما چ��ه ارتش‪ ،‬چه ژاندارمری و چه س��پاهی‬ ‫ان موق��ع نزدیک بودن خطر تهاجم را به کرات گزارش‬ ‫کرده ان��د‪ .‬ارتش ما از درون و از برون خود مورد حمله و‬ ‫تهمت و بی اعتمادی کامل قرار گرفته بود‪.‬‬ ‫ماه ه��ا بود که به جای ام��وزش و نگهداری و امادگی‬ ‫رزمی با ش��عار دادن‪ ،‬تحصن ها‪ ،‬راهپیمایی ‪ ،‬شعارهای‬ ‫ارتش بی طبقه توحیدی و ارتش ش��وراها و‪ .....‬سپری‬ ‫کرده بود‪ .‬مدنی‪ ،‬وزیر دفاع یک افس��ر نیروی دریایی‬ ‫ب��ود که ب��دون توجه به اث��ار و لطم��ات‪ ،‬یک مرتبه‬ ‫مدت خدمت س��ربازی را از دو س��ال به یک س��ال‬ ‫تقلیل می دهد و از فردای ان روز ش��عار «رهبر ما امام‬ ‫است‪ ،‬خدمت ما تمام اس��ت» فضای سربازخانه ها را‬ ‫پر کرده بود‪ .‬س��ربازخانه ها خالی شد‪ .‬همان باقیمانده‬ ‫هم با تدبیر و خون دل فرماندهان به مناطق اشوب زده‬ ‫گنبد و کردس��تان اعزام می شدند و ش��هید می دادند‪.‬‬ ‫در ‪ 1359/4/24‬ش��هیدچمران‪ ،‬وزیر دفاع در گزارش‬ ‫خود ب��ه نمایندگان مجلس ش��ورای اس�لامی اظهار‬ ‫می دارن��د که‪« :‬تاکنون ‪12‬ه��زار نفر از ارتش تصفیه و‬ ‫پاکسازی شده اند‪ ».‬حتما باید تعداد زیادی دیگر را هم‬ ‫که خودش��ان از خدمت رها شدند به این جمع اضافه‬ ‫کنیم‪ .‬باید توجه کنیم که این ‪ 12‬هزار نفر سرباز وظیفه‬ ‫نبوده ان��د‪ ،‬درجه دار هم کمتر بوده اند‪ ،‬پس می ماند رده‬ ‫مدیریتی و افس��ران و فرمانده��ان رده های باال‪ .‬پیامد‬ ‫این‪ ،‬یعنی بدنه ارتش‪ ،‬بدون س��ر‪ ،‬ب��دون فکر‪ ،‬بدون‬ ‫تدبیر‪ ،‬در نتیجه‪ ،‬نه انسجامی‪ ،‬نه اموزش و نه نگهداری‬ ‫تجهیزات و نه انضباط و توان رزمی حداقل‪.‬‬ ‫در روز س��ی ام ش��هریور ماه ‪( 1359‬یک روز قبل از‬ ‫جنگ) به دو اعالمیه س��تاد مشترک ارتش شماره های‬ ‫ ‪ 13‬و ‪ 15‬نگاه��ی بیندازید که می گوید هیچ یگانی در‬ ‫تهران ح��ق خروج از س��ربازخانه ها را ندارد‪ .‬نگاهی‬ ‫به انتصابات روس��ای س��تاد ارتش از پیروزی انقالب‬ ‫تا ش��روع جنگ بیندازید‪ .‬من عقی��ده دارم با تمام این‬ ‫کاستی ها و بی اعتمادی ها اگر اراده قاطعی در مدیریت‬ ‫کش��ور بود‪ ،‬همین ارتش با همی��ن وضع‪ ،‬خیلی بهتر‬ ‫می توانس��ت به مقابله ب��ا عراق برخیزد‪ .‬ل��ذا‪ ،‬دفاع از‬ ‫خرمشهر عزیز را نمی شود از سایر خطوط مرزی مورد‬ ‫تهاجم قرار گرفته جدا دانست و نهایتا این مناطق را از‬ ‫کل جریان مدیریتی کشور جدا کرد‪.‬‬ ‫از فرماندهان اطالعات و عملیات ارتش در دوران جنگ‬ ‫ماه ها بود که به جای امادگی رزمی با شعارهای‬ ‫ارتش بی طبقه توحیدی و ارتش شوراها و‪ ...‬زمان‬ ‫را سپری کرده بودند‪.‬لذا می توان گفت ارتش ما‬ ‫از درون و از برون خود مورد حمله و تهمت و‬ ‫بی اعتمادی کامل قرار گرفته بود‬ ‫در روز سوم خرداد با هجوم قطعی شمال‬ ‫به جنوب نیروهای ما در منطقه بین شلمچه ‪-‬‬ ‫خرمشهر ارتباط نیروهای عراقی در خرمشهر با‬ ‫عقبه خودشان قطع شد و عمال در محاصره قرار‬ ‫گرفتند‪.‬‬ ‫‪41‬‬ ‫هفت‬ ‫اودانه‬ ‫نبرد ج‬ ‫ارون و‬ ‫ک‬ ‫ور از رودخانه رمشهر‬ ‫شهر خ‬ ‫ریق عب��‬ ‫دشمن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫تهاج��م از ط پس ازادساز ه جناح‬ ‫عملیات‬ ‫لی و س‬ ‫حمله ب‬ ‫ملیات‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ر طراح��ی ع ی مرز بین الم الل می شود ک عامل موفقیت ودخانه‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫یشروی به س ته و چنین است ش گرفته بود‪ ،‬من و عبور از رمشهر‬ ‫واز – خ‬ ‫پ‬ ‫ف‬ ‫ش‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫گ‬ ‫ا‬ ‫و تامین‬ ‫مد نظر قرار مت شمال خطوط اولیه فالته اه‬ ‫ه عمدتا به س ن‪ ،‬شکس��تن ون تا جاده اس به سمت مرز اساس‪،‬‬ ‫ک‬ ‫روی‬ ‫ب کار‬ ‫همین‬ ‫چنی‬ ‫است‪ .‬هم ��رپل در غر ل و ادامه پیش�� ین شدند‪ .‬بر رر شد‪:‬‬ ‫ب زیر مق‬ ‫س‬ ‫دوم تعی‬ ‫و‬ ‫و گرفتن ف مرحله ا حله‬ ‫رتی‬ ‫ه عنوان اهدا وان اهداف مر رارگاه ها به ت دخانه کرخه) روی به‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫ن و پیش‬ ‫ب‬ ‫خرمشهر به عن اتی هر یک ازس (با عبور از ر انه کارو‬ ‫ی‬ ‫خ‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫بور از ر‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ه سمت‬ ‫محورها شمالی؛ قرارگا تح (با ع‬ ‫شروی ب‬ ‫رارگاه ف‬ ‫ محور‬‫رون و پی‬ ‫انی؛ ق‬ ‫‪1‬‬ ‫ر)‬ ‫ور از کا‬ ‫‪ -2‬محور می هواز – خرمشه ر (با عب‬ ‫رگاه نص‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫سمت جاد وبی؛ قرا‬ ‫حور جن‬ ‫م‬‫‪ 3‬رمشهر)‬ ‫خ‬ ‫میزان انهدام یگان های دشمن‬ ‫لشگر ‪ 3‬زرهی و لشگرهای ‪ 11‬و ‪ 15‬پیاده‪ 80 :‬درصد‬ ‫لشگرهای ‪ 9‬و ‪ 10‬زرهی‪ 50 :‬درصد‬ ‫لشگر ‪ 7‬پیاده‪ 40 :‬درصد‬ ‫لشگر ‪ 5‬مکانیزه و لشگرهای ‪ 6‬و ‪ 12‬زرهی‪ 20 :‬درصد‬ ‫تیپ های ‪ 10 ،9‬و ‪ 20‬گارد مرزی‪ 100 :‬درصد‬ ‫تیپ ‪ 109‬پیاده‪ 60 :‬درصد‬ ‫تیپ های ‪ 419 ،416 ،602 ،601‬پیاده‪ 50 :‬درصد‬ ‫تیپ های ‪ 32 ،31‬و ‪ 33‬نیروهای مخصوص به میزان زیاد‬ ‫نتایجعملیات‬ ‫ طی عملیات بیت المقدس ‪ 5038‬کیلومتر مربع از اراضی اش��غال ش��ده از جمله‬‫شهرهای خرمش��هر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر ازاد شدند‪.‬‬ ‫عالوه بر این ش��هرهای اهواز‪ ،‬حمیدیه و سوس��نگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج‬ ‫شدند‪ .‬هم چنین ‪ 180‬کیلومتر از خط مرزی تامین شد‪.‬‬ ‫ با فتح خرمش��هر‪ ،‬برتری نظامی ایران بر عراق مورد تایید کارشناسان و تحلیل گران‬‫نظامی قرار گرفت‪.‬‬ ‫ فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد؛ به گونه ای که نظامیان عراقی تا مدت‬‫زیادی نتوانستند از الک دفاعی خارج شوند‪.‬‬ ‫ عملیات بیت المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی‬‫عراق مبادرت ورزند‪.‬‬ ‫ طی این عملیات حدود نوزده هزار تن از نیروهای دشمن به اسارت درامده و بالغ بر‬‫شانزده هزار تن کشته و زخمی شدند‪.‬‬ ‫‪42‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫جامعه‬ ‫شرح عملیات‬ ‫عملیات بیت المقدس در ‪ 30‬دقیقه بامداد روز ‪ 10‬اردیبهش��ت ‪ 1361‬با قرائت رمز عملیات‬ ‫بسم اهلل الرحمن الرحیم ‪ .‬بسم اهلل القاسم الجبارین‪ ،‬یا علی ابن ابی طالب از سوی فرماندهی‬ ‫اغاز شد‪ .‬شهید ایت اهلل صدوقی و ایت اهلل مشکینی نیز که در کنار فرماندهان سپاه و ارتش در‬ ‫قرارگاه کربال حضور داشتند‪ ،‬هر یک به طور جداگانه‪ ،‬پیام هایی را به وسیله بی سیم خطاب به‬ ‫رزمندگان اسالم قرائت کردند‪.‬‬ ‫عملیات بیت المقدس را به چهار دوره زمانی تقسیم کرد‪:‬‬ ‫در مرحله اول در محور قرارگاه قدس (ش��مال کرخه کور) به دلیل هوشیاری دشمن و وجود‬ ‫اس��تحکامات متعدد‪ ،‬پیشروی نیروها به س��ختی امکان پذیر بود و در این میان تنها تیپ های‬ ‫‪ 43‬بیت المقدس و ‪ 41‬ثاراهلل موفق شدند از مواضع دشمن عبور کرده و منطقه ای در جنوب‬ ‫رودخانه کرخه کور را به عنوان سرپل تصرف کنند‪ .‬عدم پوشش جناحین این یگان ها باعث‬ ‫شده بود که فشار شدید دشمن بران ها وارد شود‪.‬‬ ‫در محور قرارگاه فتح‪ ،‬یگان های خودی ضمن عبور از رودخانه به س��رعت خود را به جاده‬ ‫اهواز – خرمش��هر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقاالت و تحرکات‬ ‫دشمن در جاده مذکور پرداختند‪.‬‬ ‫در محور قرارگاه نصر‪ ،‬به دلیل تاخیر در حرکت و وجود با تالق در کنار جاده اهواز – خرمشهر‬ ‫و هم چنین تمرکز دشمن در شمال خرمشهر‪ ،‬نیروهای این قرارگاه نتوانستند به اهداف مورد نظر‬ ‫دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق کنند‪.‬‬ ‫الحاق کامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و هم چنین تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در‬ ‫دستور کار عملیات شب دوم قرار گرفت که با انجام ان تا حدودی اهداف مورد نظر محقق شد‪،‬‬ ‫لیکن برخی رخنه ها همچنان باقی بود تا این که سرانجام پس از ‪ 5‬روز‪ ،‬جاده اهواز – خرمشهر‬ ‫از کیلومتر ‪ 68‬تا کیلومتر ‪ 103‬تثبیت و کلیه رخنه ها ترمیم شد‪.‬‬ ‫در مرحله دوم ازاد س��ازی خرمش��هر از دستور کار عملیات خارج و تصمیم گرفته شد که‬ ‫قرارگاه های فتح و نصر از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه قدس‬ ‫نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید‬ ‫و س��پس ان را گس��ترش دهد‪ .‬اما سرانجام در س��اعت ‪ 22:30‬اول خرداد ‪ 1361‬تالش برای‬ ‫ازاد سازی خرمشهر با رمز «بسم اهلل القاسم الجبارین یا محمد بن عبداهلل (ع)» اغاز شد در برابر‬ ‫تک سریع و غافلگیرانه‪ ،‬نیروهای عراقی دچار وحشت وسرگردانی شدید شدند و نتوانستند‬ ‫واکنش مهمی از خود نشان دهند و ارتباط یگان های دشمن با یکدیگر قطع شد‪ .‬فرار افسران‬ ‫و درجه داران و سربازان عراقی از منطقه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان های‬ ‫دشمن بود‪.‬‬ ‫در روز دوم خرداد نتیجه پیکار بسیار درخشان بود و قرارگاه کربال به هدف خود که احاطه کامل‬ ‫خرمشهر بود‪ ،‬رسید‪ .‬تعداد اسرای عراقی در این روز از ‪ 2830‬نفر تجاوز کرد و یگان هایی از‬ ‫دشمن که در منطقه بین نهر عرایض و شلمچه مستقر بودند‪ ،‬به میزان زیاد منهدم شدند‪.‬‬ ‫با وجود حضور گس��ترده هواپیماهای عراقی در اسمان منطقه‪ ،‬عقابان تیزپرواز نیروی هوایی‬ ‫ارتش در پشتیبانی از یگان های رزمنده‪ ،‬در صحنه عملیات بیت المقدس حضوری فعال داشتند‬ ‫و با بمباران پل شناور عراقی ها بر روی شط العرب و مناطق تجمع انان در ان سوی رودخانه‪،‬‬ ‫نقش ارزنده ای در ازاد سازی خرمشهر ایفا کردند‪ .‬در اواخر روز دوم خرداد‪ ،‬قرارگاه کربال پس‬ ‫از بررسی اخرین وضعیت‪ ،‬تصمیم گرفت تا نیروها با ورود به شهر‪ ،‬انرا از لوث وجود نیروهای‬ ‫عراقی پاک گردانند و در سه بامداد روز سوم خرداد واحدهایی از رزمندگان ایران به ان سوی‬ ‫رودخانه وارد شدند‪ .‬از طرف دیگر جمعی از نیروهای عراقی با استفاده از تاریکی شب و قایق‬ ‫اقدام به فرار کردند‪.‬‬ ‫در ساعت ‪ 11‬صبح روز سوم خرداد در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای‬ ‫عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود‪،‬‬ ‫رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند‪ .‬ناحیه گمرک خرمشهر در‬ ‫کنار اروند اندکی مقاومت کرد که ان هم به سرعت در هم شکسته شد‪.‬‬ ‫در س��اعت ‪ 12‬قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای متجاوز بعثی‬ ‫که ‪ 24‬س��اعت در محاصره کامل قرار داشتند‪ ،‬راهی جز اسارت‪ ،‬فرار یا کشته شدن نداشتند‪.‬‬ ‫بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت رزمندگان اسالم در امدند‪.‬‬ ‫در ساعت ‪ 2‬بعد از ظهر‪ ،‬خرمشهر به طور کامل ازاد شد و پرچم پر افتخار جمهوری اسالمی‬ ‫ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درامد‪.‬‬ ‫بدین ترتیب این شهر مقاوم که پس از ‪ 35‬روز پایداری و مقاومت در ‪ 4‬ابان ‪ 1359‬به اشغال‬ ‫دش��من درامده بود‪ ،‬پس از ‪ 578‬روز (‪ 19‬ماه) اسارت‪ ،‬بار دیگر به اغوش گرم میهن اسالمی‬ ‫بازگشت و پیکره پاک ان از لوث وجود متجاوزان تطهیر شد‪.‬‬ ‫رزمندگان اس�لام در اولین اقدام خود پس از ازاد س��ازی شهر‪ ،‬نماز شکر را در مسجد جامع‬ ‫خرمشهر اقامه کردند‪ .‬خبر ازاد سازی خرمشهر به سرعت در همه جا طنین افکند و ملت ایران‬ ‫اس�لامی را که مدت ها در ارزوی شنیدن چنین خبر مسرت بخشی بودند‪ ،‬غرق در شادی و‬ ‫سرور کرد‪ .‬مردم به خیابان ها ریختند و با پخش شیرینی به جشن و شادی پرداختند‪ .‬در پایان ان‬ ‫روز امت شهید پرور ایران با حضور در مساجد‪ ،‬نماز شکر به جای اورده و با فرا رسیدن شب به‬ ‫یمن پیروزی حق بر باطل بر پشت بام ها ندای اهلل اکبر سردادند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫‪43‬‬ ‫هفت‬ ‫سردار محمد درودیان‪ ،‬نویسنده و پژوهشگر تاریخ جنگ‪:‬‬ ‫فتح خرمشهر برگ برنده جنگ بود‬ ‫سردار سرتیپ پاسدار محمد درودیان یکی از معدود افرادی است که پژوهش های جامعی را راجع‬ ‫به تاریخ و تحوالت جنگ تحمیلی به عمل اورده و ده ها کتاب و صدها مقاله در این باره به رشته‬ ‫تحریر دراورده است‪.‬وی که هم اکنون دبیر معاونت دفاعی شورای عالی امنیت ملی است‪ ،‬پیش از این‬ ‫در طراحی و ساماندهی پروژه تدوین روزشمار جنگ ایران وعراق‪ ،‬ریاست دفتر مطالعات و تحقیقات‬ ‫جنگ و دبیرگروه تهدیدات و روش های مقابله در مرکز تحقیقات راهبردی ستادکل نیروهای مسلح‬ ‫و چندین مرکز تصمیم سازی استراتژیک نظامی کشور مشغول به کار بوده است‪.‬ازادسازی خرمشهر‬ ‫به عنوان یکی از رویدادهای مهم و تعیین کننده جنگ تحمیلی و لزوم بازنگری تحوالت صورت گرفته‬ ‫از مقاومت خرمشهر تا ازادسازی (دوره یکسال و نیم)‪ ،‬مثلث را بران داشت تا این تحوالت را در‬ ‫گفت وگو با سردار درودیان مورد واکاوی قرار دهد‪.‬‬ ‫ب��ه نظر می رس��د وقای��ع خرمش��هر از مقاومت تا‬ ‫ازادسازی ان فراز مهمی از جنگ تحمیلی را تشکیل‬ ‫می دهد‪ ،‬ارزیابی شما از این موضوع چیست؟‬ ‫خرمش��هر تبدیل ش��ده به نمادی که بیانگر وقایع یک‬ ‫حدفاصلی اس��ت؛ حدفاص��ل دوران مقاومت تا فتح‬ ‫خرمشهر‪ .‬این نماد هم مقاومت و هم پیروزی را توضیح‬ ‫می ده��د‪ .‬بنابراین به این اعتبار‪ ،‬مقاومت خرمش��هر به‬ ‫معنی شکس��ت محاسباتی دش��من در تهاجم به ایران‬ ‫اس��ت‪.‬از این زاویه مقاومت در جنگ تحمیلی منهای‬ ‫مقاومت خرمش��هر معنی نمی ده��د‪ .‬در واقع مقاومت‬ ‫خرمشهر است که به کل مقاومت در جنگ معنا داد‪.‬به‬ ‫همین دلیل اس��ت که به یک نماد تبدیل شد‪ .‬مقاومت‬ ‫خرمشهر نماد جنگ و دفاع مردمی است‪ .‬تابلوی بزرگی‬ ‫است که تمامی مفاهیم و معانی که از مقاومت در تمام‬ ‫مناطق جنگی صورت گرفته در خرمشهر نمایش داده‬ ‫و مفهوم بندی می شود و به مفهومی تبدیل می شود که‬ ‫‪44‬‬ ‫به لحاظ تاریخی کل مقاومت را توضیح می دهد‪.‬‬ ‫در ازادس��ازی خرمشهر هم دش��من مستقر در مناطق‬ ‫اش��غالی به ط��ور کامل شکس��ت خورد‪ .‬ازادس��ازی‬ ‫خرمشهر نماد کل پیروزی هایی است که در جبهه های‬ ‫جنگ به دس��ت امد‪ .‬بنابراین اهمیت ازادس��ازی های‬ ‫خرمش��هر چنان اس��ت که از تمام پیروزی های هشت‬ ‫سال جنگ تحمیلی باالتر قرار می گیرد‪.‬‬ ‫چرا مقاومت و ازادس��ازی خرمش��هر از این درجه‬ ‫اهمیت برخوردار شده است؟‬ ‫مقاومت در مناطق مختلف انجام گرفت‪ .‬سوسنگرد‪،‬‬ ‫گیالنغ��رب‪ ،‬مهران‪ ،‬دهل��ران و‪ ...‬مناطق��ی بوده که‬ ‫مقاومت ه��ای مردمی را در ان مناطق ش��اهد بودیم‬ ‫ولی چرا مقاومت خرمش��هر مهم ت��ر از این مناطق‬ ‫اس��ت‪ .‬دفاع ملی و مردمی در سراس��ر کشور انجام‬ ‫گرفت اما در ذیل این مفهوم‪ ،‬مقاومت خرمش��هر به‬ ‫نماد ملی تبدیل شد‪.‬‬ ‫ازادسازی خرمش��هر هم بدین ترتیب است‪ .‬مجموعه‬ ‫عملیات های��ی به ازادس��ازی خرمش��هر منجر ش��د‪.‬‬ ‫ثامن االئم��ه‪ ،‬فتح المبی��ن‪ ،‬طریق الق��دس و مجموع��ه‬ ‫عملیات های مح��دود‪ ،‬اینها هم بوده ولی ازادس��ازی‬ ‫خرمشهر به شکست قطعی دشمن منجر شد‪.‬‬ ‫خرمشهر از مقاومت و ازادسازی‪ ،‬ماهیتا متفاوت بوده‬ ‫است‪ .‬خرمشهر سوم ابان ماه سقوط کرد‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫مقاومت خرمشهر به یک اعتبار ‪ 33‬روز و به یک اعتبار‬ ‫‪ 43‬روز طول کشید‪.‬‬ ‫بای��د توجه کنیم که اوال‪ ،‬هیچ منطق��ه ای را نداریم که‬ ‫این قدر مقاومت کرده باشد‪ .‬ثانیا؛ دشمن تصور می کرد‬ ‫شهر را با یک گردان تصرف می کند‪ ،‬درحالی که ارام‪،‬‬ ‫ارام بیش از یک لش��گر نی��رو وارد منطقه کرد‪ .‬اگر ما‬ ‫می گوییم مقاومت خرمش��هر منجر به شکست دشمن‬ ‫شد‪ ،‬برای این است که بخش عمده ای از توان و زمان‬ ‫دشمن را گرفت‪ .‬زمانی که دشمن نیاز داشت به سرعت‬ ‫به اهدافش برسد مقاومت ضربه اساسی به دشمن زد‪.‬‬ ‫از سوی دیگر هم شهر خرمشهر به لحاظ بندری بودن‪،‬‬ ‫منطقه ای استراتژیک به شمار می اید‪ ،‬هم اینکه خرمشهر‬ ‫منطقه واس��ط برای رسیدن به ابادان بود که تاسیسات‬ ‫نفت‪ ،‬این شهر را به یک منطقه استراتژیک تبدیل کرده‬ ‫بود‪ .‬از این رو مقاومت خرمش��هر موجب حفظ ابادان‬ ‫شد‪ .‬در واقع اگر خرمشهر زوتر سقوط می کرد‪ ،‬دشمن‬ ‫زودتر به ابادان می رسید‪.‬‬ ‫یکی از پیامدهای مقاومت خرمشهر‪ ،‬تاخیر در تصرف‬ ‫ابادان است‪ .‬به واسطه مقاومت خرمشهر‪ ،‬گرچه ابادان‬ ‫محاصره ش��د‪ ،‬ولی سقوط نکرد‪ .‬دش��من هیچ موقع‬ ‫نتوانس��ت بر ابادان مسلط شود‪ .‬اگر دشمن ابادان را به‬ ‫تصرف در می اورد‪ ،‬بخشی از اهداف ان محقق می شد‪،‬‬ ‫اهداف دش��من چ��ه بود؟ کمترین هدف دش��من لغو‬ ‫قرارداد ‪ 1975‬الجزایر بود‪ .‬فراتر از این تجزیه خوزستان‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫و براندازی نظام هم ذکر می شود‪.‬‬ ‫اگر ابادان س��قوط می کرد دش��من در واقع به ش��مال‬ ‫رودخانه اروند مس��لط می ش��د و عمال قرارداد ‪1975‬‬ ‫را لغو کرده بود‪ .‬در واقع مقاومت خرمشهر‪ ،‬نگذاشت‬ ‫هدف لغو قرارداد ‪ 1975‬محقق شود‪ .‬اینها همه نشانگر‬ ‫اهمیت مقاومت خرمش��هر است و به همین دلیل این‬ ‫مقاومت به یک نماد بزرگ تبدیل ش��ده است‪ .‬درباره‬ ‫چرایی اهمیت ازادس��ازی خرمشهر باید گفت که اوال‬ ‫س��خت ترین جنگ را در ازادسازی خرمشهر داشتیم‪.‬‬ ‫یعنی نوع جنگ��ی که در ثامن االئم��ه‪ ،‬طریق القدس و‬ ‫فتح المبی��ن داش��ته ایم‪ ،‬با عملی��ات بیت المقدس قابل‬ ‫مقایس��ه نیس��ت‪ .‬اوال عملیات بیت المق��دس عبور از‬ ‫رودخان��ه کارون را دارد‪ .‬هیچ ک��دام از عملیات های ما‬ ‫عبور از رودخانه نداشت‪ .‬در عملیات ثامن االئمه دشمن‬ ‫به صورت یک زائده‪ ،‬این طرف رودخانه قرار داشت که‬ ‫ان را‪ ،‬پاکسازی کردیم‪.‬‬ ‫عملی��ات فتح المبین دش��ت ب��ود‪ .‬طریق القدس یک‬ ‫رودخانه س��اده بود که خیلی بحث عب��ور به ان معنا‬ ‫مطرح نبود‪.‬‬ ‫زمین عملیات بیت المقدس دش��ت بود ولی در دیگر‬ ‫عملیات ها این طور نبود و عوارض زمین اجازه می داد‬ ‫که با دشمن خوب بجنگیم و در اینجا برعکس دشمن‬ ‫این امکان را داش��ت که از خود دفاع کند و پاتک های‬ ‫سنگین بزند‪ .‬از نظر دش��من‪ ،‬خرمشهر اخرین زمینی‬ ‫بود که دشمن تالش می کرد ان را حفظ کند تا چنانچه‬ ‫اتش بس برقرار شد‪ ،‬برگی برای پشت میز مذاکره داشته‬ ‫باش��د‪ .‬در طریق القدس و فتح المبین دش��من احتمال‬ ‫جنگ از جاه��ای دیگر را هم می داد ولی خرمش��هر‪،‬‬ ‫اخرین زمینی بود که دست دشمن بود‪.‬‬ ‫خرمشهر اخرین نقطه ای بود که در اختیار دشمن بود‬ ‫و پ��س از ان دیگر منطقه چندانی در تصرف دش��من‬ ‫نبود‪ .‬بنابراین دش��من به طور جدی مقاومت می کرد تا‬ ‫این ش��هر را از دست ندهد‪.‬مثال در خرمشهر بولدوزر‬ ‫انداخت تا اگر نیروهای ایرانی وارد شهر شدند‪ ،‬جنگ‬ ‫شهری صورت نگیرد و بتواند با نیروهای زرهی برابر ما‬ ‫بایستد‪ .‬دشمن خیلی در شهر کار کرده بود تا خرمشهر‬ ‫را از دست ندهد‪.‬‬ ‫دش��من فکر می کرد اگر خرمش��هر را از دست بدهد‪،‬‬ ‫بصره را هم از دس��ت می دهد‪ ،‬ب��ه همین دلیل جنگ‬ ‫سردی در خرمشهر داشتیم‪.‬‬ ‫در جن��گ جهان��ی دوم روند جنگ از اس��تالینگراد‬ ‫برگش��ت و ب��ا مقاومت این ش��هر ارت��ش هیتلر از‬ ‫پیش��رفت باز ماند‪ .‬ایا مقایس��ه مقاومت خرمشهر با‬ ‫جنگ استالینگراد را صحیح می دانید؟‬ ‫نقشی که استالینگراد یا لنین گراد در توقف ارتش هیتلر‬ ‫داشته به نوعی مقاومت خرمشهر هم داشته است‪ .‬به این‬ ‫اعتبار درست است‪ ،‬مقاومت خرمشهر همان کارکرد را‬ ‫مقابل ارتش عراق داشت که مقاومت استالینگراد مقابل‬ ‫هیتلر داشت‪.‬‬ ‫ ش��ما در مصاحبه ه��ای پیش��ین خ��ود ب��ه بح��ث‬ ‫ارزشی ‪ -‬معنوی جنگ اشاره کردید و گفتید که در‬ ‫این زمینه ما دچار یک نقصان هس��تیم چرا که بیشتر‬ ‫بر جنبه درونگرایی از حیث ارزشی ‪ -‬معنوی جنگ‬ ‫تاکید می کنیم نه جنبه حماسی ان‪ .‬این درحالی است‬ ‫که به نظر می رس��د استثنائا خرمش��هر حائز شرایط‬ ‫حماسی بوده است‪ ،‬این طور نیست؟‬ ‫جنگ اساسا یعنی حماسه است‪ .‬فرق جنگ با شرایط‬ ‫دیگر در همین حماسه است‪ .‬در جنگ ادم ها حاضر به‬ ‫جانفشانی و شهادت می شوند این موقعیت با حماسه‬ ‫امکان پذی��ر می ش��ود‪ .‬انچ��ه االن درب��اره جنگ گفته‬ ‫می شود‪ ،‬از چند جنبه اسیب می رساند‪.‬‬ ‫اوال این تصور را به وجود می اورد که در جنگ عقالنیت‬ ‫نب��ود و ما با دعا و روضه می جنگیدی��م‪ .‬این درحالی‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اس��ت که در همین خرمش��هر‪ ،‬مدیریت و فرماندهی‬ ‫عقالنیت‪ ،‬فکر و برنامه ریزی بس��یار مهم است و نسل‬ ‫جوان باید بداند که چنین تفکری پشت پیروزی ها بوده‬ ‫اس��ت‪ .‬منتها یک نکته ای که هست این است که نسل‬ ‫ج��وان باید بداند ادم هایی ک��ه مدیریت‪ ،‬فرماندهی و‬ ‫مقاومت می کردند‪ ،‬اعتقادات بس��یار قوی داشتند و با‬ ‫روحیه ایثار و شهادت عمل می کردند‪ .‬بنابراین توضیح‬ ‫اینکه روحیه ایثار و ش��هادت برای عمل بوده‪ ،‬الزم و‬ ‫ضروری است‪.‬‬ ‫ اگ��ر فرض بر این اس��ت که دش��من ب��رای اینکه‬ ‫دست باال را در اتش بس از دست ندهد برای حفظ‬ ‫خرمش��هر بسیار تالش کرده اس��ت‪ ،‬می توان نتیجه‬ ‫گرفت که بعد از پیروزی خرمشهر ایران در موقعیتی‬ ‫قرار داشت که می توانست جنگ را به پایان برساند‪.‬‬ ‫مس��اله ای که ش��ما می گویید این اس��ت ک��ه بعد از‬ ‫فتح خرمش��هر اساس��ا باید جنگ را تم��ام می کردیم‬ ‫یا نه؟‬ ‫ن��ه‪ ،‬من می گوی��م با این تصویری ک��ه حضرتعالی‬ ‫ترس��یم کردید‪ ،‬ای��ا امکان پایان جن��گ بعداز فتح‬ ‫خرمشهر وجود داشت؟‬ ‫باید دید واقع��ا امکان پایان جنگ بود یا نه؟ جنگ دو‬ ‫خرمش��هر اخرین نقطه ای بود‬ ‫که در اختیار دشمن بود و پس‬ ‫از ان دیگر منطقه چندانی در‬ ‫تصرف دشمن نبود‪ .‬بنابراین‬ ‫دش��من به طور جدی مقاومت‬ ‫می کرد تا این شهر را از دست‬ ‫ندهد‬ ‫طرف دارد‪ .‬عراقی ها امدند در جنگ پیروز شوند ولی‬ ‫ما مقاومت کردیم و انها به هدفشان نرسیدند‪.‬‬ ‫ما با مقاومت و فتح خرمش��هر‪ ،‬اهداف عراق و حامیان‬ ‫ایشان را از اغاز جنگ به هم زدیم‪ .‬ایا عراق بعد از فتح‬ ‫خرمشهر حاضر بود برتری ما را بپذیرد؟‬ ‫در ان موقع از اتحادیه عرب برای میانجیگری به ایران‬ ‫امدند ولی ما شرایط انها را نپذیرفتیم؟‬ ‫من کتابی نوش��تم به نام علل تداوم جنگ‪ .‬تمام امار و‬ ‫ارقام��ی را که در این باره گفته می ش��ود را جمع اوری‬ ‫کردم؛ از خسارت ‪ 25‬میلیارد تا ‪ 50‬میلیاردی که حاضر‬ ‫ش��دند به ایران بدهن��د ولی انهایی که ب��رای مذاکره‬ ‫امدند بع��د از اینکه نظر ایران را ش��نیدند‪ ،‬برای ادامه‬ ‫مذاکره نیامدند‪ .‬این نشان می دهد که اراده جدی برای‬ ‫تامین نظر ایران وجود نداشت‪ .‬نهایتا انها حاضر بودند‬ ‫صندوق مشترکی برای بازسازی ایران و عراق تشکیل‬ ‫شود و عربستان و کشورهای دیگر در این صندوق پول‬ ‫بگذارند تا دو طرف جنگ بازسازی شود‪.‬‬ ‫ح��ال ما که طرف برتر بودیم‪ ،‬منطقی بود چنین کاری‬ ‫انجام دهیم‪.‬‬ ‫ب��ه هرحال ما در زمانی که ش��رایط متفاوت داش��تیم‬ ‫قطعنامه و اتش بس را پذیرفتیم‪.‬‬ ‫شما اینده ای را که نرس��یده است نمی توانید مبنای‬ ‫تحلی��ل ی��ک رویداد ق��رار دهید‪ .‬ش��ما االن چنین‬ ‫می گویید چون در سال ‪ 1367‬این طور شد باید سال‬ ‫‪ 1361‬اینگونه عمل می کردید‪.‬‬ ‫من می گویم‪ ،‬اگر س��ال ‪ 1361‬اتش بس را می پذیرفتیم‬ ‫ای��ا ممکن نب��ود امروز کس��ی بگوید‪ ،‬ای��ن چه نوع‬ ‫تصمیم گیری بود؟ ش��ما موقعی که دست باال داشتید‪،‬‬ ‫سرنوش��ت جنگ را به عربس��تان و دیگر کشورهای‬ ‫عربی سپردید؟‬ ‫ضمن اینکه بعد از فتح خرمشهر‪ ،‬هنوز حدود دو هزار‬ ‫کیلومتر از خاک ما در اش��غال عراق بود و معلوم نبود‬ ‫با پذیرش اتش بس‪ ،‬ما می توانیم این مناطق اشغالی را‬ ‫بازپس بگیریم یا نه‪.‬‬ ‫در اغاز جنگ بنی ص��در روی کار بود و در داخل‬ ‫کشور یک بی ثباتی سیاسی حاکم بود‪ .‬ولی به مرور‬ ‫با برکناری بنی صدر‪ ،‬ثبات سیاسی به کشو بازگشت‪.‬‬ ‫ایا می توان نسبت مستقیمی بین ثبات سیاسی و فتح‬ ‫خرمشهر دید؟‬ ‫در ابتدای جنگ‪ ،‬ما درگیر دو مس��اله جنگ و بی ثباتی‬ ‫سیاس��ی بودیم‪ .‬در ان موقع اس��تراتژی وجود داشت‪.‬‬ ‫بنی صدر می خواس��ت از مسیر جنگ مسائل داخلی را‬ ‫ح��ل کند‪ .‬بنی صدر معتقد بود اگ��ر از طریق جنگ به‬ ‫پیروزی های نظامی برس��د‪ ،‬رقبای سیاسی خود را نیز‬ ‫در داخ��ل کنار می گذارد و به عنوان یک رئیس جمهور‬ ‫مقتدر که پیروزی های نظامی به دس��ت اورده موقعیت‬ ‫خود را تثبیت می کند‪ .‬این اس��تراتژی وقتی شکس��ت‬ ‫خورد‪ ،‬ماجرای ‪ 14‬اسفند دانشگاه تهران را پدید اورد‬ ‫و درگیری را به داخل کشور اورد‪.‬‬ ‫امام(ره) در مقابل این استراتژی چه کار کرد؟ امام اول‬ ‫مس��ائل داخل را حل کرد‪ ،‬بعد س��راغ جنگ رفت‪ .‬به‬ ‫همین دلیل امام درست نقطه مقابل استراتژی بنی صدر‬ ‫قرار گرفت‪ .‬امام مردم را بسیج کرد و به جبهه ها کشاند‪.‬‬ ‫با حل مناقشات داخلی‪ ،‬نیروهای اجتماعی که در شهرها‬ ‫درگیر اختالفات بودند و جنگ را فراموش کرده بودند‪،‬‬ ‫به جبهه ها رفتند‪.‬بدین ترتیب قدرت نظامی کشور نیز‬ ‫افزایش پیدا کرد‪ .‬س��پاه عملی��ات ثامن االئمه را با ‪15‬‬ ‫گردان انجام داد ولی عملیات فتح خرمش��هر با نزدیک‬ ‫‪ 100‬گردان انجام شد‪ .‬این توان از کجا امد؟ اینها همین‬ ‫نیروهای داوطلب و مردمی هستند که در شهرها درگیر‬ ‫اختالفات بودند‪.‬‬ ‫در فاصل��ه مقاومت تا ازادس��ازی‪ ،‬ارایش نیروهای‬ ‫نظامی عراق چه شکلی به خود گرفت؟‬ ‫عراقی ها ابتدا با ‪ 12‬لش��گر به صورت تیپ های مستقل‬ ‫امدند ولی شکست خورده و مجبور شدند در مناطق‬ ‫اشتغالی مستقر شوند‪.‬‬ ‫در پاییز همان س��ال‪ ،‬عراقی ها متوجه ش��دند که باید‬ ‫توان نظامی خود را افزایش دهند‪ .‬یعنی اگر در حمله‪،‬‬ ‫توان نظامی عراق با مقاومت همخوانی نداش��ت؛ حاال‬ ‫که وارد مناطق اش��غالی ش��دند و ما هر شب عملیات‬ ‫محدود انجام می دهیم‪ ،‬توان نظامی عراقی ها تناس��بی‬ ‫ب��ا مح��دوده جغرافیای��ی اش��غالی نداش��ت‪ .‬پس به‬ ‫نتیجه رس��یدند و درگیر جنگ طوالنی ش��دند و باید‬ ‫ت��وان خود را افزای��ش دهند‪ .‬به همین دلی��ل از پاییز‬ ‫س��ال ‪ 1359‬توان خود را افزایش دادند‪ .‬منتها عراقی ها‬ ‫پیش بینی نمی کردند که ما قادر باش��یم عملیات نظامی‬ ‫بزرگ انج��ام دهیم‪.‬عراقی ها تصور می کردند ما درگیر‬ ‫منازع��ات داخل��ی هس��تیم و نمی توانیم ب��ه پیروزی‬ ‫برس��یم‪ .‬بعد از مدت��ی ماهیت نیروه��ای مقابل عراق‬ ‫تغیی��ر کرد‪ .‬یعن��ی نیروهای ما دچار تحول ش��دند و‬ ‫توانستند عملیات های بزرگی انجام دهند‪ ،‬عراق دقیقا‬ ‫از این ناحیه اس��یب دید‪.‬فتح خرمش��هر ب��رگ برنده‬ ‫جنگ بود‪.‬‬ ‫مقاومت خرمشهر منجر به شکست دشمن‬ ‫شد‪ ،‬چرا که بخش عمده ای از توان و زمان‬ ‫دشمن را گرفت‬ ‫در همین خرمشهر‪ ،‬مدیریت و فرماندهی‬ ‫عقالنیت‪ ،‬فکر و برنامه ریزی بسیار مهم است و‬ ‫نسل جوان باید بداند که چنین تفکری پشت‬ ‫پیروزی ها بوده است‬ ‫‪45‬‬ ‫هفت‬ ‫سردار احمد سوداگر‪:‬‬ ‫ازاد سازیخرمشهر‬ ‫پیچیده ترین عملیات تاریخ جنگ بود‬ ‫زینب حقی‬ ‫س��ردار احمد س��وداگر از فرماندهان اطالعات و عملیات دوران دفاع مقدس و هم اکنون در پژوهشگاه علوم‬ ‫و معارف دفاع مقدس مشغول فعالیت است‪ .‬در استانه سالروز سوم خرداد به سراغ وی رفتیم تا از زاویه ای‬ ‫متفاوت به واقعه تاریخی اش��غال خرمشهر و سپس ازاد س��ازی ان بپردازیم‪ .‬سردار سوداگر با روی باز از ما‬ ‫استقبال می کند و با کمک نمایش های تصویری نقشه ها تالش دارد تا تصویری واقعی از زمان اشغال خرمشهر‬ ‫و عملیات بیت المقدس و سپس ازاد سازی خرمشهر را برای ما به نمایش بگذارد‪.‬‬ ‫وی تاکید می کند که نقش حضرت امام(ره) در ازاد س��ازی خرمشهر بی بدیل است و اگر شجاعت ایشان و‬ ‫ی نبود احتماال مجبور به عقب نشینی در برابر نیروهای متجاوز عراق بودیم‪.‬‬ ‫مقاومت مردم ‬ ‫‪46‬‬ ‫می خواس��تم خواهش کنم با توجه به نزدیک شدن به ‬ ‫س��الگرد س��وم خرداد‪ ،‬توضیحاتی در مورد مقاومت‬ ‫مردمی پس از اشغال خرمشهر بفرمایید و اینکه چطور‬ ‫شد مردم خرمش��هر به صورت خود جوش دست به‬ ‫مقاومت زدند؟‬ ‫بحث مقاومت خرمش��هر یک پیش��ینه طوالن��ی دارد‪.‬‬ ‫ش��خصی قبل از انقالب در خوزستان حکومتی داشته‬ ‫به نام شیخ خزعل یا شیخ کوچک‪ .‬ایشان یکسری افراد‬ ‫دیگر زیر چتر خود مثل شیوخ عرب و خوانین بختیاری‬ ‫داشت که اینها متاثر از افکار شیخ خزعل بودند و تقریبا‬ ‫می توان گفت یک ش��اه کوچک در جنوب کشور بودند‬ ‫که در دوران و حتی زمان مظفرالدین شاه سالی یک بار در‬ ‫خوزستان مالیات می گرفتند‪ .‬از همان زمان در میان مردم‬ ‫نوعی گرایش به سمت غیرت‪ ،‬وطن پرستی و‪ ...‬تقویت‬ ‫شد و البته این ازادی خواهی در همه جوامع وجود دارد‪.‬‬ ‫وقتی انقالب اس�لامی به وقوع پیوس��ت‪ ،‬این بس��اط‬ ‫برچیده ش��د‪ .‬حتی زمانی که بعضی از فریب خوردگان‬ ‫ک��ه با محوریت برخی دیگر می خواس��تند اغتشاش��ی‬ ‫را شروع کنند با هش��یاری مردم ناکام ماندند و می توان‬ ‫گفت‪ ،‬انقالب باعث نجات خوزس��تان از دس��ت شیخ‬ ‫و ش��یخ بازی ها و خان بازی ه��ا ش��د که تجربه بس��یار‬ ‫بدی اس��ت ک��ه نمی خواه��م وارد مصادیقش بش��وم‬ ‫که این ش��یخ چه تمهیداتی در اختی��ارش بود یا اینکه‬ ‫ش��یخ یعقوب که از اقمار شیخ خزعل بود چه امتیازاتی‬ ‫برای خود و فرزندانش در منطقه میانی خوزستان در نظر‬ ‫گرفته بود‪ .‬وقتی خرمشهر مورد هجوم قرار گرفت‪ ،‬اولین‬ ‫چیزی که در ذهن مردم خرمشهر و ابادان شکل گرفت‬ ‫این بود که دوباره دوره بازگشت به دوره شیخ ها و خوانین‬ ‫شروع شده است و خود به خود این تداعی شد که دوباره‬ ‫یک قهقرا به سمت این مس��ائل خواهد بود و از طرف‬ ‫ی خودش منجی‬ ‫دیگ��ر انقالب را هم با ماهیت اس�لام ‬ ‫خوزستان می دانستند‪ .‬خوزستان در دوران گذشته سه بار‬ ‫مورد هجوم قرار گرفته بود‪ ،‬این بار چهارم بود که مورد‬ ‫هجوم قرار می گرفت‪ .‬هر بار هم این مس��اله یا با حضور‬ ‫انگلیس��ی ها یا توافق قدرت ها حل می شد و باالخره به‬ ‫عناوین مختلف دیگران وارد این معرکه می شدند و قضایا‬ ‫را به نفع این شیوخ تمام می کردند‪ ،‬ولی نکته مهم این بود‬ ‫که سرپل نهایی (شیخ خزعل) عراق بود و اکنون هم که‬ ‫عراق خیلی مستقیم وارد قضیه شده بود‪ ،‬در نتیجه دفاع از‬ ‫انقالب‪ ،‬اسالمیت‪ ،‬ازادگی خود به خود پخش می شد‪.‬‬ ‫وقتی بحث خرمشهر را مطرح می کنیم شخصیتی به نام‬ ‫جهان ارا را می بینیم‪ ،‬فردی با پیشینه دانشگاهی و عقل‬ ‫و منطق خودش که در گرداوری مردم نقش اساس��ی‬ ‫ایفا می کند یا در ابادان هم اقای کیانی‪ ،‬اولین فرماندهی‬ ‫سپاه ابادان در بخش اول دفاع از خرمشهر و در بخش‬ ‫دوم دفاع از ابادان وارد این معرکه می ش��وند و با هر‬ ‫امکاناتی دفاع می کنند‪ .‬سوالی که مطرح می شود این‬ ‫است که پس سازمان رزم ارتش چگونه بود؟‬ ‫در این می��ان که نظام لیبرالی در مرکز حاکم اس��ت که‬ ‫اعتق��ادی به جنگ ندارد ‪ -‬اینها همه مس��تدل اس��ت و‬ ‫احساس��ی نیست ‪ -‬وقتی اطالع می دهند که عراق قصد‬ ‫حمل��ه دارد اقایان می گویند اگر کش��وری به ما حمله‬ ‫بکند موازنه ق��وا به هم می خورد‪ ،‬ح��ال غافل از اینکه‬ ‫وقوع انقالب موازنه قوا را به هم زده‪ .‬ایش��ا ن اعتقادی به‬ ‫حمله عراق ندارند در نتیجه خوزستان بی دفاع می ماند و‬ ‫با یک مجموعه حداقل نیرویی یک لشکر و یک گردان‬ ‫از خرمش��هر از فاو و راس البیشه تا منطقه چنگوله یعنی‬ ‫حدود‪ 150‬کیلومتر بعد از دهلران باید دفاع کنند‪ .‬در نتیجه‬ ‫مردم می مانند و باقیمانده نیروهای ارتش یعنی دانشکده‬ ‫افس��ری تحت فرماندهی امیرحسن سعدی و واحد هوا‬ ‫دریا‪.‬‬ ‫اگر ما به منطقه ماموریتی اینها نگاه کنیم از نقطه فاو تا‬ ‫نقط ه چنگوله حدود ‪ 350‬کیلومتر اس��ت و یک مجموع‬ ‫لشکری است یعنی از تهران تا اراک حدود ‪ 10‬هزار نفر‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫در چنین شرایطی اگر حضور مردم و اعتقادات مردم نبود‪،‬‬ ‫اوال در حدود ‪ 12‬ساعت جنگ خرمشهر سقوط می کرد‬ ‫و ظرف سه روز خوزستان سقوط می کرد و اگر خوزستان‬ ‫سقوط می کرد یا کشور مجبور می شد تسلیم شود یا تن به‬ ‫خواسته های اینها بدهد‪ ،‬به عبارت دیگر رهبران انقالب‬ ‫مثل خیلی دیگر از رژیم ها وقتی فش��ار بر کشور حادث‬ ‫می شود‪ ،‬فرار می کنند و هرج و مرج می شود‪ ،‬تنها پتانسیل‬ ‫و نکته ای که اینها توجه نکردند همین پتانس��یل الهی و‬ ‫انقالبی مردمی بود؛ نکته ای که در بین همه افراد جامعه‬ ‫وجود داش��ت و از همان ابتدای هجوم عراق شروع شد‬ ‫و ‪ 35‬روز مقاومت کرد و تقریبا عراق متوجه ش��د منتها‬ ‫امکان بازگشت نداشت‪.‬از سوی دیگر فضای سیاسی در‬ ‫کشور را ببینید‪ .‬پاسدارها را با لباس فرم ترور می کردند‪.‬‬ ‫گروه های ‪ 15 –20‬نفره جلوی ماش��ین ها را می گرفتند‬ ‫و اگر کس��ی انگشتر به دست داش��ت انگشتش را قطع‬ ‫می کردند‪ ،‬اگر تسبیح داشت حتی مثله می کردند‪.‬‬ ‫فضای واقعا وحشتناکی در کردستان‪ ،‬گنبد‪ ،‬امل‪ ،‬مازندران‬ ‫و خوزستان بود‪ .‬حال ببینید کسی که جای صدام نشسته‬ ‫باش��د چه تصوری می کند؟ صدام خیلی احمق نبود‪– ،‬‬ ‫ادم زیرکی بود منتها ادم های بزرگ اشتباه کوچکشان هم‬ ‫بزرگ است و صدام تنها مجهولی را که نتوانست بفهمد‬ ‫پتانس��یل انقالب بود‪ .‬مردم ایران را نشناخته بود که او را‬ ‫به این اش��تباه انداخت و این پتانسیل از روز اول تا اخر‬ ‫جنگ وجود دارد‪.‬‬ ‫پس از اشغال خرمشهر در دیگر مناطق جنگی ما چه‬ ‫اتفاقی افتاد؟ تاثیر این اشغال هم در روحیه رزمندگان‬ ‫و هم مدیریت نظامی کشور چه بود؟‬ ‫کل مناطق مرزی ما با عراق حدود ‪ 1200‬کیلومتر است‬ ‫از پیرانشهر‪ ،‬از نقطه مرز ترکیه تا نقطه فاو که عراق در این‬ ‫طول یک استراتژی برای خود تعیین کرده بود در منطقه‬ ‫جنوب که بیاید بخش هایی از خوزس��تان را تا هرمزگان‬ ‫تصرف کند‪ ،‬رودخان��ه اروند را در اختیار خود بگیرد و‬ ‫ما را درگیر کند‪ .‬منتها برای این استراتژی نیاز به پشتیبانی‬ ‫داش��ت‪ .‬سپاه یکم و سپاه دوم را به سمت قصرشیرین و‬ ‫مه��ران روانه کرده ب��ود در نتیجه مناطقی که هدف قرار‬ ‫داده بود مناطق شمالی و جنوبی بودند‪ ،‬منتها هدف اصلی‬ ‫بخش ش��مالی وجنوبی بودند یعنی ح��دود ‪ 50‬درصد‬ ‫نیرویش را ابتدا وارد خوزستان کرده بود‪.‬‬ ‫یعنی در ‪ 300‬کیلومتر شش لشکر وارد کرده بود و در بقیه‬ ‫‪ 900‬کیلومتر هم شش لشکر وارد کرده بود‪ ،‬ان هم برای‬ ‫اینکه ما در مناطق شمالی درگیر شویم‪.‬‬ ‫بعد از اشغال خرمشهر تا کجا پیش رفتند؟‬ ‫از پیرانش��هر و مهاباد و سردش��ت و بان��ه و علت عدم‬ ‫پیشروی بیشتر انها این بود که در این مناطق ما از دوران‬ ‫بعد از انقالب درگیر مسائل کردستان بودیم‪.‬‬ ‫تاثیر اشغال خرمش��هر روی مرکز فرماندهی جنگ و‬ ‫ی چه بود؟‬ ‫نیروهای نظام ‬ ‫در سال های گذشته در هر جنگی بخش هایی از کشور ما‬ ‫از دست رفته است‪ .‬در همه جنگ ها‪ ،‬مردم همان مردمند‪،‬‬ ‫ولی اساسی ترین دلیلی که در هرجنگی بخش هایی جدا‬ ‫شده‪ ،‬این بود که هیات حاکمه تسلیم شده یا برای حفظ‬ ‫قدرت خود بخش هایی از کش��ور را بخشیده که بتواند‬ ‫سر پا بایس��تد‪ ،‬حضرت امام در جریان اشغال خرمشهر‬ ‫می فرماید «یک کس��ی امده س��نگی انداخته و رفته» یا‬ ‫می فرماید «چنان سیلی به صدام خواهیم زد که از جایش‬ ‫بلند نش��ود»‪ .‬ان زمان من داخل تانک ب��ودم و به رادیو‬ ‫گوش می دادم‪ .‬در پیام حضرت امام بود که «من از جنگ‬ ‫نمی ترسم ملت هم نمی ترسد‪ ،‬قوای نظامی هم نمی ترسد»‬ ‫دقیقا مقایسه کنید با رژیم های قبل از انقالب که هر اتفاقی‬ ‫می افتاد اول حکام تس��لیم می شدند‪ ،‬بعد بخش هایی از‬ ‫کشور را واگذار می کردند و توافقنامه امضا می شد‪ .‬پس‬ ‫ایس��تادگی امام و نظام اولین اهرم اس��ت که این روحیه‬ ‫شکست خورده مردم و نظامیان را بازسازی کند‪ .‬از طرف‬ ‫دیگر این هجوم سراسری چنان همه را تهییج می کند که‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫عراقی که دنب��ال این بود تا بندر عباس را تصرف کند و‬ ‫نام اهواز را االهواز بگذارد‪ ،‬دس��ت اخر در فضایی قرار‬ ‫می گی��رد ک��ه در نامه هایی که به مق��ام معظ م رهبری و‬ ‫اقای هاش��می می نویسد اعالم می کند باالخره ان چیزی‬ ‫شد که شما خواستید و قرارداد ‪ 1975‬را می پذیرد‪.‬‬ ‫ی و با توجه به مناقشات‬ ‫با توجه به همبس��تگی مردم ‬ ‫سیاسی در ان زمان‪ ،‬تاثیر این همبستگی در کاهش این‬ ‫مناقشات چه بود و چطور شد که توانستید عراق را از‬ ‫خرمشهر عقب برانید؟‬ ‫در ان زمان دو نظریه مطرح بود‪ ،‬یکی اینکه صبر کنیم تا‬ ‫قوت بگیریم‪ ،‬بعد حمله کنیم که این نظریه لیبرال ها بود‪.‬‬ ‫از ی��ک هفته بعد از اینکه جنگ ش��روع ش��د می گفت‬ ‫ص��دام تنه��ا مجهول��ی را که‬ ‫نتوانس��ت بفهم��د پتانس��یل‬ ‫انقالب ب��ود‪ .‬م��ردم ایران را‬ ‫نش��ناخته ب��ود ک��ه او را ب��ه‬ ‫ای��ن اش��تباه انداخ��ت و این‬ ‫پتانس��یل از روز اول ت��ا اخر‬ ‫جنگ وجود دارد‬ ‫اتش بس‪ ،‬منتها یک دید س��اده لوحانه می پذیرفت ولی‬ ‫یک دید عمق نگ��ر می گفت وقتی عراق ‪ 70‬کیلومتر در‬ ‫عمق خاک ما است‪ ،‬اتش بس؛ برای چی؟ یکی از نکات‬ ‫اتش بس یعنی اینکه هرکس هرجاست همانجا می ایستد‪،‬‬ ‫در این ش��رایط ایا ما امتیاز داریم یا عراق امتیازی دارد؟‬ ‫در این فضا عملیات هایی صورت گرفت که موفق نبود‪.‬‬ ‫نظام لیبرالی یا خود بنی صدر خیلی متکی به قدرت ها و‬ ‫سازمان های بین المللی بود که هیچ اتفاقی هم نیفتاد‪ .‬در‬ ‫این بین سازمان ملل پس از ‪ 20‬ماه که درگیری های ما با‬ ‫عراق را دید‪ ،‬اولین قطعنامه ای که صادر کرد قطعنامه ‪417‬‬ ‫است که ما را به اتش بس دعوت کرده بود‪ .‬بنابراین یا باید‬ ‫صبر کنیم تا قوت بگیریم یا باید بجنگیم‪.‬‬ ‫در ف��رض اول دو راه بیش��تر نداریم یا باید به قدرت ها‬ ‫وابسته باشیم یا باید صبر کنیم تا به یک خودکفایی برسیم‪.‬‬ ‫در ف��رض اول‪ ،‬ما هویت انقالب را از دس��ت می دهیم‬ ‫یعنی به ش��رق و غرب وابسته می شویم‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫اگر بخواهیم به خودکفایی برس��یم که این در یک روز‬ ‫و دو روز امکان پذیر نیست و معموال ‪ 30‬سال زمان نیاز‬ ‫اس��ت‪ .‬در اخرین جلساتی هم که برگزار شد بنی صدر‬ ‫نظرش و تئوری جنگ به ش��یوه اشکانیان را به حضرت‬ ‫امام ارائه کرد‪ .‬حضرت امام نهیب زدند که بروید خرمشهر‬ ‫را ازاد کنید‪.‬‬ ‫مجموعه جمع بندی ش��ورای عالی دفاع این بود که در‬ ‫ش��رایط فعلی ما نمی توانیم مذاکره کنیم باید ش��روع به‬ ‫جن��گ کنیم و عراق را بیرون کنیم‪ .‬باید یک امتیازاتی از‬ ‫عراق بگیریم‪ .‬اگر توانستیم صدام را ساقط کنیم اگر نه بعد‬ ‫بیاییم پای میز مذاکره‪.‬‬ ‫در ان زمان س��ه تئوری برای جنگ وجود داش��ت‪ .‬یک‬ ‫ازادس��ازی سرزمین های اش��غالی و بعد تعقیب و تنبیه‬ ‫متجاوز که از عملیات های مختلف و دستور فرمانده کل‬ ‫قوا از جمله ثامن االئمه‪ ،‬فتح المبین و بیت المقدس بود که‬ ‫خرمشهر ازاد شد‪.‬‬ ‫فعالیت های دولت لیبرالی بنی صدر بازدارنده بود برخی‬ ‫دوستان طرح می کنند که باالخره بنی صدر خیانت کرد یا‬ ‫خیر‪ .‬بنده این مسائل را نمی دانم ولی فکر می کنم بنی صدر‬ ‫خیلی احمق بود برعکس اینکه به خود می بالید‪ ،‬ولی از‬ ‫درک فضای جهانی و منطقه ای عاجز بود‪ ،‬مثال وقتی در‬ ‫جلس��ات می گفتی یک تانک از ما منهدم شد‪ ،‬می گفت‬ ‫بیچاره ش��دیم یا می گفتیم دو تانک عراق را زدیم فکر‬ ‫می کرد که عراق از بین رفته است در نتیجه ما با مشکل‬ ‫سیاست‬ ‫مواجه می شدیم‪.‬‬ ‫اکنون پس از گذشت دهه ها از ازاد سازی خرمشهر‪،‬‬ ‫ارزیابی علمی تان از ان واقعه چیست؟‬ ‫در مورد خرمشهر و ازادسازی ان معتقدم جنگ خرمشهر‬ ‫جنگ تکامل یافته ای بود‪ .‬ما مناطق مختلفی را داش��تیم‬ ‫یک منطقه اصلی جنوب که استراتژی عراق بود عملیات‬ ‫بیت المق��دس وجه تمایزهای اساس��ی با عملیات های‬ ‫گذشته داش��ت‪ ،‬یکی اینکه جنگ در این مقطع تکامل‬ ‫پیدا کرده است‪ .‬همچنین عراق متوجه شد که نیروهای‬ ‫ایران ضعیف و ندانم کار نیستند و اینکه در کل این منطقه‬ ‫جن��وب تقریبا ‪ 60-70‬درصد از مناطقی که در اش��غال‬ ‫عراق ب��ود ازاد کردیم‪ ،‬یکی از این منطقه ها فاو و راس‬ ‫البیشه تا منطقه مهران‪ ،‬دهلران و شمال منطقه میانی بود‬ ‫که با عملیات ثامن االئمه‪ ،‬طریق القدس و فتح المبین ازاد‬ ‫کردیم‪ ،‬عراق با یک عقل ناقص هم متوجه می ش��د که‬ ‫منطقه بعدی که می خواهیم ازاد کنیم خرمشهر است‪.‬‬ ‫عراق در این منطقه عملیاتی بیت المقدس می دانست که‬ ‫ما کجا می خواهیم بجنگیم‪ .‬در ثامن االئمه‪ ،‬طریق القدس‬ ‫یا فتح المبین نمی دانس��ت که به کجا می خواهیم حمله‬ ‫کنیم‪ .‬دوم شیوه های عملیاتی را هم در عملیات گذشته‬ ‫نمی دانست و سوم احساس تهدید هم نکرده بود‪.‬‬ ‫مثال وقتی در عملیات ثامن االئمه عراق نمی دانست که یک‬ ‫ایرانی می تواند این عملیات را انجام دهد‪ ،‬در فتح المبین‬ ‫نمی دانست که ما در این وسعت می توانیم عملیات انجام‬ ‫دهیم در عملیات بیت المقدس هم می داند که ایران قابلیت‬ ‫عملیات دارد‪ ،‬هم می داند که می خواهد خرمشهر را بگیرد‬ ‫و هم می داند تنها منطقه ای اس��ت که هنوز ازاد نش��ده‪،‬‬ ‫خرمش��هر است یعنی فرایندهایی که پتانسیل ساز است‬ ‫اماده است‪ .‬عراق در مقابل خرمشهر گارد می گیرد و در‬ ‫چنین شرایطی درست دو نیروی قدرتمند در مقابل هم‬ ‫قرار می گیرند‪ .‬خب اینجا باید چه روشی استفاده کرد که‬ ‫نیروهای ما بر نیروهای عراق موفق بشوند‪.‬‬ ‫نکت��ه ای که در عملیات بیت المق��دس باید به ان توجه‬ ‫کرد‪ ،‬نقش مدیریت عالی جنگ است که شکفته می شود‬ ‫که جنگ ما جنگ نیرو با نیرو نیست‪ ،‬جنگ فکر است‪.‬‬ ‫جنگ عقل اس��ت‪ .‬جنگ محاسبه است که مثال در این‬ ‫مناطق از کجا عملیات انجام بدهیم‪ .‬در فضای فعلی چهار‬ ‫لشکر قدرتمند عراق مستقر است که مصمم هستند منطقه‬ ‫را در اختیار خودشان داشته باشند‪.‬‬ ‫م��ا بعد از بررس��ی های زیاد به این نتیجه رس��یدیم که‬ ‫ضعیف ترین نقطه بین دو ارتش عراق‪ ،‬یکی در ش��مال‬ ‫و یکی در جنوب است‪ .‬ما بین این دو منطقه را به عنوان‬ ‫مسیر تعیین کردیم و باالترین ریسک را در این عملیات به‬ ‫کار بردیم مانند یک شمشیر دو لبه در بین دو لشکر شمال‬ ‫و جن��وب بودیم و این پچیده تری��ن عملیات در تاریخ‬ ‫عملیات های جهان است‪ .‬منتها تصور عراق این بود که ما‬ ‫از خرمشهر غربی حمله می کنیم ولی ما در چند مرحله به‬ ‫عمق دشمن رسیدیم و در مرحله بعدی نیروهای عراق‬ ‫را در ش��مال و جنوب جا گذاشتیم و مسیر را در عمق‬ ‫پی��ش برده و مناطق حیاتی و عقب��ه را مورد تهدید قرار‬ ‫دادیم‪ .‬دشمنی که رجز می خواند که اگر خرمشهر را ازاد‬ ‫کنی��د کلید بصره را به ما می دهد‪ ،‬حاال بصره را در خطر‬ ‫می دید‪.‬‬ ‫بنی صدر خیلی احمق بود مثال وقتی در جلسات‬ ‫می گفتی یک تانک از ما منهدم شد‪ ،‬می گفت‬ ‫بیچاره شدیم یا می گفتیم دو تانک عراق را‬ ‫زدیم فکر می کرد که عراق از بین رفته است‬ ‫در عملیات بیت المقدس جنگ ما جنگ نیرو‬ ‫با نیرو نیست‪ ،‬جنگ فکر است‪ .‬جنگ عقل است‪.‬‬ ‫جنگ محاسبه است‬ ‫‪47‬‬ ‫هفت‬ ‫وقتی از «دا»‬ ‫حرف می زنیم‬ ‫از چه حرف‬ ‫می زنیم؟‬ ‫محمود جوانبخت‬ ‫ای��ن روزها ح��رف زدن درباره «دا» کمی س��خت‬ ‫و پیچیده ش��ده اس��ت‪ .‬از هر زاوی ه که بخواهی به‬ ‫کتاب نگاه کنی‪ ،‬مالحظاتی هست که شاید نگذارند‬ ‫ حرف��ی را که باید بزنیم‪ .‬با این همه در این نوش��ته‬ ‫بنا را براین گذاش��ته ام که تعارف را کنار بگذارم و‬ ‫پاره ای حرف ها را بی پرده بزنم!‬ ‫‪1‬‬ ‫«دا» کت��اب س��اده و روان و بی ش��یله پیله ای اس��ت‪.‬‬ ‫خاطرات دختر جوانی است که در خرمشهر محاصره‬ ‫ش��ده می ماند تا به مردم و مدافعان شهر یاری برساند‪.‬‬ ‫او حوادث هولناکی را از سر می گذراند‪ .‬در این مسیر‬ ‫پدر و برادرش نیز به شهادت می رسند تا اینکه پس از‬ ‫مجروحیت مجبور به ترک شهر می شود و از خرمشهر‬ ‫می رود‪ .‬فصل ه��ای پایانی کتاب با ریتم تندی زندگی‬ ‫ای��ن زن ج��وان را از روزی که ش��هر را ترک کرد تا‬ ‫امروز نقل می کند‪ .‬کت��اب ضمائمی هم دارد از جمله‬ ‫گفت وگوه��ای کوتاهی با برخی اف��رادی که راوی را‬ ‫می شناس��ند و عکس ها و نوشته ها و باالخره فهرست‬ ‫اعالم‪.‬‬ ‫این کتاب به ش��یوه تاریخ ش��فاهی نوشته شده است‪،‬‬ ‫یعن��ی مصاحبه گر خاط��رات راوی را ضبط و پس از‬ ‫پیاده کردن روی کاغذ ان را بازنویسی و تدوین کرده‬ ‫است‪ .‬پس امر عجیب و غریبی اتفاق نیفتاده است‪ .‬با‬ ‫این روال که بر شمردم‪ ،‬پیش از این کتاب های بسیاری‬ ‫در ایران و در دفتر ادبیات و هنر مقاومت منتش��ر شده‬ ‫است‪ .‬در حوزه دفاع مقدس از همان سال های ابتدایی‬ ‫جنگ‪ ،‬با جمع اوری خاطرات اس��رای عراقی توس��ط‬ ‫مرتضی س��رهنگی که با ضبط صوت انجام می ش��د و‬ ‫مجموعه کتاب های گرانقدر «اسرار جنگ تحمیلی به‬ ‫روایت اسرای عراقی» از دل این کار بیرون امد‪ ،‬تاریخ‬ ‫ش��فاهی دفاع مقدس هم کلید خورد‪ ،‬هرچند افتان و‬ ‫خی��زان ادامه یافت اما در اواخر دهه هفتاد با تش��کیل‬ ‫واح��د تاریخ ش��فاهی دفت��ر ادبی��ات و هنرمقاومت‪،‬‬ ‫خاطره نویس��ی مبتنی بر مصاحبه به صورت جدی و‬ ‫منسجم و با برنامه ریزی پیگیری و اثار بسیاری با این‬ ‫‪48‬‬ ‫شیوه منتشر شد که یکی هم کتاب «دا» است‪.‬‬ ‫ناگفت��ه نماند‪ ،‬واحد خاطرات زن��ان از قدیم االیام در‬ ‫دفتر ادبیات و هنر مقاومت وجود داشت ولی ناکار امد‬ ‫بود‪ .‬همزمان با تش��کیل واحد تاریخ شفاهی که خود‬ ‫زیرمجموعه واحد بزرگ تری ب��ه نام واحد خاطرات‬ ‫بود‪ ،‬واحد خاطرات زنان نیز با تغییر و تحول فعال شد‬ ‫و شروع به کار کرد‪.‬‬ ‫ب��ه هر روی ای��ن مالحظات را گفتم ت��ا کمی فرایند‬ ‫منتج به پدی��د امدن «دا» را روش��ن کنم‪ .‬در حقیقت‬ ‫«دا» محصول یک اتفاق یا حادثه ش��گفت نیست‪ .‬در‬ ‫فراین��دی طوالنی به وجود امده اس��ت و ثمره تالش‬ ‫و کوشش ادم های بسیار و ازمون و خطاهای فراوانی‬ ‫اس��ت‪ .‬پیش از «دا» کتاب های بسیاری به شیوه تاریخ‬ ‫ش��فاهی در دفتر ادبیات و هنر مقاومت منتشر شد که‬ ‫اغلب قریب به اتفاق ش��ان به چاپ های متعدد رسیده‬ ‫و در جش��نواره ها و انتخاب کتاب س��ال دفاع مقدس‬ ‫جوایز بس��یاری گرفته اند‪ .‬واحد خاطرات زنان نیز در‬ ‫دوره جدید کتاب های بس��یاری منتشر کرد که بیشتر‬ ‫انها به لحاظ ساختاری و محتوا جزو کتاب های خوب‬ ‫خاطرات دفاع مقدس هستند‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫این روزها بازار اطالع رس��انی درباره «دا» حسابی داغ‬ ‫اس��ت‪ .‬قطعا مخاطبان بسیار کتاب هم مشتاق دانستن‬ ‫بیش��تر درباره این کتاب هس��تند‪ .‬به گمان من پیش و‬ ‫بی��ش از مباح��ث تئوریک و تخصص��ی و چه بدانم‪،‬‬ ‫خاطره شناس��ی و از ای��ن قبی��ل‪ ،‬حرف های س��اده و‬ ‫همه فهم درباره چگونگی ش��کل گرفتن کتاب بیشتر‬ ‫مفید فایده است و به درد مخاطب می خورد تا مباحثی‬ ‫که بخواهد موضوع را پیچیده کند‪.‬‬ ‫در پرونده ویژه ای که مجله «پنجره» چندی پیش برای‬ ‫«دا» منتشر کرد‪ ،‬نوشته ای هم هست از نویسنده کتاب‬ ‫«دا»‪« ،‬خانم اعظم حسینی»‪.‬‬ ‫از ایش��ان پیش��گفتار یا مقدمه ای در کتاب نیس��ت ‪-‬‬ ‫که البته جای ان بس��یار خالی اس��ت و معلوم نیست‬ ‫مش��اوران کتاب به چه سبب او را از نوشتن ان حذر‬ ‫داده ان��د ‪ -‬بنابراین هر نوش��ته ای و مطلبی از ایش��ان‬ ‫درباره «دا» جذاب و شیرین خواهد بود‪ .‬اما بی تعارف‬ ‫زبان پرتکلف و تصنع این نوش��ته که ذکرش رفت و‬ ‫رویکرد تئوریک و تعلیمی چنان برسطرسطر ان سایه‬ ‫انداخته است که ادمی در می ماند ایا این متن را همان‬ ‫کسی نوشته اس��ت که نثر ساده و دلچسب «دا» را نیز‬ ‫نوشته است؟‬ ‫چرا باید ردای تکلف و طمطراق بر کلمات پوشاند؟‬ ‫مخاطبان به دنبال چیس��تی خاط��ره و تاریخ و ادبیات‬ ‫و بحث در ماهیت این موضوعات نیس��تند‪ .‬کاری هم‬ ‫که ص��ورت گرفته‪ ،‬درعین گرانقدری و ارج مندی اش‬ ‫کار پیچیده ای نیس��ت که ح��اال بخواهی ب��ا انواع و‬ ‫اقس��ام تئوری ه��ا و مباحث پیچیده ش��رحش بدهی!‬ ‫بل��ه‪ ،‬کار پرزحمت و مرارتی اس��ت و ذوق و انگیزه‬ ‫ف��راوان می خواهد و امید فراوان به حاصل کار ولی با‬ ‫تئوری بافی ها و پچیده کردن مباحث‪ ،‬اینجا الاقل درباره‬ ‫«دا» گرهی را باز نخواهد کرد‪.‬‬ ‫یک اش��تباه چاپی مهم ه��م در مقدمه راوی در کتاب‬ ‫«دا» افتاده اس��ت و ان هم اینکه بیش از هزار س��اعت‬ ‫مصاحبه برای کتاب انجام شده است‪ .‬به گمانم منظور‬ ‫راوی هزار س��اعت مصاحبت باشد نه مصاحبه‪ ،‬چون‬ ‫به هرحال هزار س��اعت و بی��ش از ان مصاحبه ضبط‬ ‫ش��ده خیلی غیرعادی و اغراق امیز به نظر می رس��د و‬ ‫حتما مجموع مصاحبت نویسنده و راوی محاسبه شده‬ ‫اس��ت و‪ ...‬بگذریم‪ .‬این نکته را عرض کردم تا برسیم‬ ‫به اینجا که الحق دس��ت مریزاد باید گفت به همت و‬ ‫تالش و س��ماجت خانم سیده اعظم حسینی که چنین‬ ‫کتاب خواندنی و شیرینی را تدارک دیده است‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫دوستانی درباره استناد خاطرات نکاتی گفته اند و برخی‬ ‫نیز انگشت بر مستند نبودن جاهایی از کتاب گذاشته اند‬ ‫و حرف از خیال پردازی راوی هم به میان امده است‪.‬‬ ‫بحث درباره اینکه چه چیزی در تاریخ شفاهی مستند‬ ‫اس��ت و چه چیزی مستند نیست‪ ،‬موضوعی است که‬ ‫اهل این عرصه بر س��ر ان متفق القول نیستند‪ .‬پاره ای‬ ‫خود فرد را س��ند می دانند و از بقیه هم می خواهند که‬ ‫او را به عنوان س��ند بپذیرند‪ .‬این عده اس��اس تاریخ‬ ‫ش��فاهی را مبتنی بر «فرد» می دانند‪ .‬تاریخ ش��فاهی را‬ ‫هم تاریخ نگاری نمی دانند و نویس��نده را اینجا‪ ،‬معادل‬ ‫مورخ نمی گیرند‪ .‬پس نویس��نده‪ ،‬محقق و پژوهشگر‬ ‫است و به تولید موادخام برای تاریخ نگاری (مواد مورد‬ ‫ادامه در صفحه‪52‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ادبیات‬ ‫«دا» از منظر مطالعات فرهنگی در گفت و گو با دکتر نعمت اهلل فاضلی‬ ‫بازاندیشی جنگ‬ ‫ سبحان جدیدساز‪ /‬مجتبی طالقانی‬ ‫دکتر نعمت اهلل فاضلی دکترای انسان شناسی اجتماعی‬ ‫– فرهنگی با رویکرد بین رشته ای از دانشگاه لندن دارد‪ .‬‬ ‫عالق ها ش به گرایش مطالعات فرهنگی بوده‪ ،‬در حوزه‬ ‫مردم ن��گاری ایران‪ ،‬بریتانیا یا کش��ورهای عضو اکو‬ ‫متمرکز است‪ .‬مهم ترین کتاب دکتر فاضلی ابعاد سیاسی‬ ‫فرهنگ در ایران است که با همکاری فرهنگستان بریتانیا‬ ‫در سال ‪ 2006‬به زبان انگلیسی انتشار یافته است‪ .‬دیگر‬ ‫کتاب ایشان «انسان شناسی مدرن در ایران معاصر» سال‬ ‫گذشته منتشر شد‪ .‬همچنین ایشان هشت کتاب دیگر‬ ‫در زمینه های مختلف فرهنگی – مردم ش��ناختی اماده‬ ‫چاپ دارند‪ .‬باتوجه به دید متفاوت مطالعات فرهنگی‬ ‫نسبت به مسائل اجتماعی‪ ،‬دیدگاه دکتر فاضلی نسبت به‬ ‫کتاب «دا» نیز متفاوت است‪ .‬در این مصاحبه تقریبا تمام‬ ‫ویژگی های مطالعات فرهنگی تبلور یافته است‪ .‬‬ ‫کتاب «دا» از نقطه نظرهای مختلفی مورد نقد قرار گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬تخصص شما مردم شناسی اس��ت و بر رشته‬ ‫مطالعات فرهنگی متمرکز اس��ت‪ .‬باتوجه ب ه انکه این‬ ‫رشته از منظری متفاوت به متون اجتماعی – فرهنگی‬ ‫می نگرد‪ ،‬کتاب «دا» را در چارچوب این دیدگاه تحلیل‬ ‫بفرمایید‪.‬‬ ‫کتاب دا که خاطرات خانم س��یده زهرا حس��ینی اس��ت‬ ‫و به بازنمایی صحنه هایی از جنگ هش��ت ساله ایران و‬ ‫عراق می پ��ردازد و در ان در چارچوب یک روایت خود‬ ‫زندگی نام ه برخ��ی از وجوه جنگ را توضیح می دهد‪ ،‬از‬ ‫ابعاد مختلف زیباشناختی و جامعه شناختی قابل بحث و‬ ‫بررسی اس��ت‪ .‬من در این گفت وگو تالش می کنم تا از‬ ‫«چش��م انداز مطالعات فرهنگی» ان را تحلیل نمایم و تا‬ ‫انجایی که امکان دارد دیدگاهی متفاوت ارائه کنم‪ .‬تاکنون‬ ‫عده زیادی درباره «دا» مطلب نوش��ته و صحبت کرده اند‬ ‫و به جنبه های ادبی‪ ،‬زیبایی شناسانه‪ ،‬ایدئولوژیک‪ ،‬سیاسی‬ ‫و برخ��ی از جنبه های اجتماعی کتاب توجه کرده اند‪ ،‬اما‬ ‫تاکنون از منظر مطالعات فرهنگی درباره ان سخن نگفته اند‪.‬‬ ‫در اینجا برای انکه بتوانم این منظر مطالعات فرهنگی را‬ ‫‪33‬‬ ‫مثلث شماره ‪34‬‬ ‫به کار گیرم‪ ،‬ابتدا الزم اس��ت توضیح دهیم که مطالعات‬ ‫فرهنگی به مثابه یک چشم انداز چه ویژگی هایی دارد و از‬ ‫این منظر چه نکته هایی را می توان درباره این کتاب تحلیل‬ ‫کرد‪ .‬بعد از ان‪ ،‬به س��راغ کتاب خواه��م رفت و تالش‬ ‫می کنم تا ان چشم انداز را در تحلیل «دا» به کار گیرم‪.‬‬ ‫از این رو بحثم را با طرح این سوال اغاز می کنم که مطالعات‬ ‫فرهنگی چیست و چه چشم اندازی را برای تحلیل کتاب‬ ‫در اختیار ما قرار می دهد؟ مطالعات فرهنگی دانش‪ ،‬رشته‬ ‫یا گفتمانی اس��ت که به مطالعه انتقادی فرهنگ معاصر‬ ‫می پردازد و تالش می کند تا با واکاوی‪ ،‬اس��طوره زدایی و‬ ‫افسون زدایی از انواع متن های فرهنگی اعم از هنری یا غیره‬ ‫بینشی انتقادی از چگونگی تولید‪ ،‬توزیع‪ ،‬قرائت و دریافت‬ ‫متن های فرهنگی ارائه کند‪ .‬این متن در مطالعات فرهنگی‬ ‫هم شامل «متن های تصویری» است‪ ،‬یعنی متن هایی که‬ ‫از طریق تلویزیون یا اینترنت تولید و توزیع می ش��ود‪ ،‬یا‬ ‫متن های مکتوب که از طریق مطبوعات یا کتاب تولید و‬ ‫توزیعمی شوند‪.‬همچنیندرمطالعاتفرهنگی‪،‬مخاطبانیا‬ ‫همان مردم و مصرف کنندگان متن ها اهمیت کانونی دارند‪،‬‬ ‫چراکه از دیدگاه مطالعات فرهنگی‪ ،‬معنای متن صرفا از‬ ‫طرف مولف ش��کل نمی گیرد و همچنین معنای متن در‬ ‫خود متن پنهان نشده یا استقرار پیدا نکرده است بلکه معنای‬ ‫متن‪ ،‬در یک چرخه تعاملی بین چهار مولفه شامل مولف‪،‬‬ ‫متن‪ ،‬محیط و مردم (به عنوان مصرف کنندگان و مخاطبان)‬ ‫برساخت می ش��ود‪ .‬مطالعات فرهنگی تالش می کند که‬ ‫معنای متن را به مثابه برساخت های تاریخی‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع��ی‪ ،‬تجزیه و تحلیل کند‪ .‬یکی دیگر از ویژگی های‬ ‫مطالعات فرهنگی توجه به «فرهنگ عامه پس��ند» است‪.‬‬ ‫منظور از فرهنگ عامه پس��ند‪ ،‬متن هایی است که به طور‬ ‫انبوه تولید و مصرف می شوند‪ ،‬یعنی ان دسته از متن های‬ ‫فرهنگی که مخاطبان گسترده ای دارند یا از طریق رسانه ها‪،‬‬ ‫کتاب ها یا از طریق فضاهای شهری و غیره تولید می شود‬ ‫و در اختیار همگان قرار می گیرد‪ .‬البته مفهوم عامه پسند‪،‬‬ ‫مفهوم چالش برانگیزی است‪ ،‬چراکه تعیین مصداق واقعی‬ ‫ان‪ ،‬یعنی اینکه چه چیز «نخبه پس��ند» اس��ت و چه چیز‬ ‫عامه پسند‪ ،‬دشوار است‪ .‬مثال دیوان حافظ از جهت انکه‬ ‫همه مردم ایران ان را می خوانند‪ ،‬عامه پس��ند است اما در‬ ‫عین حال ما می دانیم غزل حافظ‪ ،‬شعری نخبه گرایانه نیز‬ ‫هست یا شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی متنی عامه پسند‬ ‫اس��ت زیرا عامه مردم ان را می خوانند و می شناس��ند در‬ ‫عین حال ش��اهنامه فردوس��ی به مثابه متن اسطوره ای و‬ ‫حماسی از متن های کالسیک جهان به حساب می اید‪ .‬از‬ ‫ای��ن رو‪ ،‬صرفا با تاکید بر مفهوم «مخاطبین انبوه» یا عامه‬ ‫مردم نمی توان امر عامه پس��ند را تعریف کرد‪ .‬گاه مفهوم‬ ‫امر عامه پسند را به مثابه امر تجاری در نظر می گیرند یعنی‬ ‫متنی که با هدف تولید پول و تجارت شکل گرفته باشد‪،‬‬ ‫مثل فیلم ها‪ ،‬اثار داستانی و به طور کلی محصوالت فرهنگی‬ ‫که صرفا هدف تجاری دارند‪ ،‬عامه پسند می گویند‪ .‬پس‬ ‫صرفا میزان‪ ،‬مخاطب نیست بلکه خود «هدف متن» نیز‬ ‫تعیین کننده است‪ .‬به همین دلیل مثال فیلم های گیشه ای‪،‬‬ ‫فیلم های عامه پسند هستند زیرا هدف انها گیشه است و‬ ‫«کتاب های گیشه ای» هم عامه پسند هستند‪ .‬اینگونه متن ها‬ ‫صرفا برای فروش بیشتر تولید می شوند و هدف دیگری‬ ‫ندارند‪ .‬شاید مفهوم کاالی فرهنگی برای اینگونه متن ها‬ ‫مناس��ب تر از مفهوم اثر یا اثار هنری و ادبی باشد زیرا در‬ ‫اینگونه متن ها هنر و زیبایی شناسی هدف متن نیست‪ .‬به هر‬ ‫حال یکی از محورهای اصلی مطالعات فرهنگی شناخت‬ ‫متن ها و امر عامه پس��ند است‪ .‬اگرچه لزوما به مطالعه امر‬ ‫عامه پسند محدود نمی ش��ود‪ .‬وجه دیگری که مطالعات‬ ‫فرهنگی بسیار تاکید می کند مس��اله قدرت است‪ .‬اینکه‬ ‫متن ها در مناسبات قدرت در جامعه کجا قرار می گیرند‬ ‫و چگونه به تولید و بازتولید مناس��بات قدرت در جامعه‬ ‫می انجامند‪ .‬این قدرت‪ ،‬هم قدرت رس��می و سیاسی در‬ ‫یک جامعه را شامل می شود هم قدرت اجتماعی ان‪ ،‬یعنی‬ ‫انجایی که تبعیض ها و نابرابری های اجتماعی به وجود‬ ‫ی که مقوالت و متن های فرهنگی در این‬ ‫می اید و س��هم ‬ ‫زمینه دارند‪ .‬رویکرد مطالعات فرهنگی در جهان کنونی‬ ‫ی در چند دهه اخیر در شناخت متون فرهنگی‬ ‫نقش مهم ‬ ‫ایفا نموده اس��ت‪ .‬در ایران نیز مطالعات فرهنگی هم در‬ ‫عرصه عمومی و روشنفکری و هم در دانشگاه ها جای پا و‬ ‫رد و نشانی در دهه اخیر دارد و در گفت وگوهای فرهنگی‪،‬‬ ‫گفتمان ان رو به توسعه است‪.‬‬ ‫اکنون می خواهم از این زاویه به بررسی کتاب «دا» بپردازم‪.‬‬ ‫یکی از پرس��ش های مهمی که ما از چشم انداز مطالعات‬ ‫فرهنگ��ی راجع به کتاب «دا» می توانیم مطرح کنیم‪ ،‬خود‬ ‫مساله ماهیت این کتاب هست‪« .‬دا» در عمر کوتاه دو ساله‬ ‫ان بی��ش از صدنوبت چاپ خ��ورده و بیش از ‪200‬هزار‬ ‫نس��خه انتشار پیدا کرده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬ابتدا این سوال به‬ ‫وجود می اید که کتاب «دا» با توجه به تیراژ ‪200‬هزار تایی‬ ‫و انتشار صد و چند نوبت ان‪ ،‬ایا متنی عامه پسند هست یا‬ ‫نه؟ این متن چه ویژگی هایی دارد که ان را به صورت کتابی‬ ‫با تیراژ نسبتا باال دراورده است‪ .‬در ایران با توجه به اینکه‬ ‫کتاب هایی از این نوع‪ ،‬معموال تیراژ ده یا بیس��ت هزاری‬ ‫دارند‪ ،‬بیش از دویس��ت هزار تیراژ و بیش از صد نوبت‬ ‫چاپ‪ ،‬برای این نوع متن‪ ،‬رکوردی قابل مالحظه اس��ت‪.‬‬ ‫حال‪ ،‬در قدم اول به مساله تیراژ انبوه کتاب «دا» می پردازم‬ ‫و اینکه عامه پس��ند هست یا نیست و جای این کتاب در‬ ‫سنت فرهنگی‪ ،‬ادبیات و فرهنگ مکتوب ما کجاست‪ .‬از‬ ‫چند منظر می توانیم مساله تیراژ باال و انتشار گسترده «دا» را‬ ‫تحلیل کنیم؛ اول شرایط جامعه ایران و قرار دادن متن «دا»‬ ‫در ش��رایط اجتماعی ایران در سی سال اخیر است‪ .‬اینکه‬ ‫«دا» کجا قرار می گیرد و چگونه ممکن اس��ت این کتاب‬ ‫مخاطبانی گس��ترده داشته باشد یا نداشته باشد‪ .‬دوم قرار‬ ‫دادن کتاب «دا» در گفتمان رسمی دولت است‪ ،‬اینکه جای‬ ‫ی کجا قرار می گیرد و ایا مساله‬ ‫این متن در گفتمان رسم ‬ ‫مناسبات قدرت رسمی و حمایت رسمی نقشی در اینجا‬ ‫دارد یا خیر؟ مساله سوم خود مساله ادبی یا زیبایی شناسی‬ ‫متن است و وجوه سبک و فرم در این کتاب و اینکه این‬ ‫وجوه ایا توانس��ته است سهمی در مصرف گسترده این‬ ‫کتاب داشته باشد یا خیر‪ .‬از منظر اول‪ ،‬یعنی جای این کتاب‬ ‫‪49‬‬ ‫در تحوالت اجتماعی – فرهنگی ایران‪ ،‬تصور می کنم که‬ ‫جنگ ایران و عراق که در گفتمان رسمی دفاع مقدس گفته‬ ‫می ش��ود‪ ،‬یک حادثه تاریخی بزرگ در تاریخ ایران بوده‬ ‫است‪ ،‬هم از جهت مدت طوالنی جنگ‪ ،‬خساراتی که به‬ ‫وجود اورد‪ ،‬تلفات جانی و انسانی‪ ،‬هم از حیث پیامدها‬ ‫و تاثیراتی که در ایران و منطقه و سرنوش��ت خاورمیانه‬ ‫به وجود اورد‪ .‬از س��ویی حکومت بعث که تجاوز کننده‬ ‫و ش��کل دهنده این جنگ بود در نهایت در امتداد همین‬ ‫جن��گ بود ک��ه موقعیتی پیدا کرد که نتوانس��ت عاقبت‬ ‫به خیر ش��ود و محکوم به زوال ش��د‪ .‬زوال ان حکومت‬ ‫چندین ساله در عراق سرنوشت عراق را دگرگون کرد‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر‪ ،‬سرنوشت جامعه ایران نیز تحت تاثیر همین‬ ‫جنگ قرار گرفت‪ ،‬چراکه جامعه ایران در ان سال ها تازه‬ ‫انقالب کرده بود و سه سال بیشتر از عمر انقالب نگذشته‬ ‫بود‪ .‬انقالب و حکومت جدید برامده از انقالب در مسیر‬ ‫تثبیت خودش بود که ناگهان با هجوم نظامی گسترده مواجه‬ ‫ش��د‪ .‬این امر باعث شد که بخش��ی از فرایند اجتماعی‪،‬‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی و اقتصادی جامعه ایران که از رهگذر‬ ‫انقالب ش��کل گرفته بود‪ ،‬مسیر دیگری را طی کند‪ .‬اگر‬ ‫جنگ نبود ما تجربه متفاوتی از انقالب اسالمی می داشتیم‪.‬‬ ‫اگر جنگ نبود فرایند های نوسازی و توسعه و فرایندهای‬ ‫تحوالت اجتماعی ایران احتماال سرنوشت متفاوتی پیدا‬ ‫می کرد‪ .‬از ان فراتر‪ ،‬مجموعه مناسبات سیاسی در سطح‬ ‫خاورمیانه و در سطح جهانی تحت تاثیر این جنگ قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬چراکه این جنگ تنها این دو کشور را درگیر نکرد‪.‬‬ ‫عمال در مجموعه نظام جهانی این جنگ یک مساله بزرگ‬ ‫بود و به همین دلیل چه کشورهایی که در خاور میانه بودند‬ ‫چه کشورهای غربی‪ ،‬با موضع گیری ها و جانبداری های‬ ‫خود به نفع عراق عمال این درگیری را از س��طح محلی‬ ‫خارج کردند و یک درگیری جهانی را به وجود اوردند‪.‬‬ ‫مساله جنگ برای جامعه ایران با توجه به همه پیامدهای‬ ‫اقتصادی‪ ،‬سیاس��ی و فرهنگی که داش��ت‪ ،‬با پایان یافتن‬ ‫جنگ تمام نشد‪ ،‬زیرا حادثه ای کوتاه مدت یا کوچک نبود‪.‬‬ ‫نه تنها اکنون که بیس��ت سال از جنگ می گذرد بلکه در‬ ‫دویست سال اینده هم ما در مورد جنگ مساله خواهیم‬ ‫داشت‪ .‬حافظه تاریخی ما و نسل هایی که در جنگ تربیت‬ ‫ش��دند و نگرش ها و ارزش های��ی که تحت تاثیر جنگ‬ ‫شکل گرفت و تاثیراتی که جنگ در نظام اجتماعی ایران‬ ‫تولید کرد‪ ،‬چیزی نیست که پس از دو دهه تمام شود‪ .‬اتفاقا‬ ‫هرچه می گذرد ما فرصت بازاندیشی بیشتری پیدا می کنیم‪،‬‬ ‫زیرا ان زمانی که اتش جنگ ها روشن است‪ ،‬عمال امکان‬ ‫بازاندیشی درباره جنگ وجود ندارد‪ .‬زمانی که جایی اتش‬ ‫می گیرد فرصت ان نیست که اتش سوزی را تحلیل فلسفی‬ ‫و علمی کنیم‪ .‬جایی اتش گرفته است و ما در ان زمان باید‬ ‫اتش نشانی را خبر کنیم یا خود برای اطفا حریق بکوشیم‪.‬‬ ‫جنگ که به پایان می رسد نوبت ان می شود که درباره ان‬ ‫حادثه تامل کنند‪ .‬جنگ یک اتفاق بزرگ و استثنایی است‪.‬‬ ‫جنگ حادثه ای نیست که هر روز رخ دهد‪ .‬درست است‬ ‫که در تاریخ جنگ های بس��یاری رخ داده است اما جنگ‬ ‫قاعده زندگی نیست‪.‬‬ ‫دکتر کریس��تف باالیی – رئیس انجمن ایران شناسی‬ ‫فرانس��ه – در همایش��ی با موضوع بررسی و مقایسه‬ ‫خاطرات در دو جنگ در فرانسه (جنگ جهانی دوم)‬ ‫و در ایران (ایران و عراق) می گوید پس از جنگ ایران‬ ‫و عراق س��یل خاطرات دفاع مقدس با چنان شدتی به‬ ‫جامعه وارد ش��د که این جنگ را در مدت کوتاهی به‬ ‫رودخانه فرهنگی کشور ملحق ساخت‪ .‬به نظر می رسد‬ ‫این مساله از تفاوت های بارز در دفاع مقدس به نسبت‬ ‫دیگر جنگ ها بوده است‪.‬‬ ‫درست است‪ .‬اکنون که دو دهه از جنگ گذشته است در‬ ‫اغاز دوره ای هستیم که جنگ را موضوع تامل قرار دهیم‪.‬‬ ‫ما در این دوره جنگ واقعی یا فیزیکی را در اختیار نداریم‬ ‫بلکه «بقایای جنگ» را در اختیار داریم‪ ،‬بقایای جنگ شامل‬ ‫چیزهای مختلفی اس��ت‪ ،‬از جمله ادم هایی که در جنگ‬ ‫‪50‬‬ ‫هفت‬ ‫مش��ارکت داشتند‪ ،‬مناطق جنگی‪ ،‬اشیا و ابزارهایی که در‬ ‫جنگ وجود داشتند و فیلم ها‪ ،‬عکس ها و اسنادی که از ان‬ ‫دوره به جا مانده است‪.‬‬ ‫از طرف دیگر‪ ،‬موقعیت تاریخی ما نیز تغییر کرده است‪.‬‬ ‫ما از منظر اکن��ون خودمان به جنگ می نگریم‪ .‬ما هرگاه‬ ‫به گذش��ته بازمی گردیم‪ ،‬به بازسازی زندگی اکنون خود‬ ‫می پردازیم و گذشته در پرتو خواست ها‪ ،‬عالیق و باورهای‬ ‫کنونی اکنون ما شکل می گیرد‪ .‬به همین دلیل کتاب «دا» و‬ ‫محصوالت فرهنگی دیگر و تحلیل هایی که درمورد جنگ‬ ‫صورت می گیرد‪ ،‬همواره دو رویه دارند‪ ،‬از یکسو جنگ و‬ ‫مایی که اکنون به جنگ می نگریم‪ .‬زمانی که درباره جنگ‬ ‫صحبت می کنیم‪ ،‬از نظر اخالقی‪ ،‬سیاسی و ایدئولوژیک‬ ‫بی طرف نیس��تیم‪ ،‬ایدئولوژی امروز ما در خوانش جنگ‬ ‫مشارکت و مداخله می کند‪ .‬این مساله موجب می شود که‬ ‫گروه های مختلف‪ ،‬روایت های متفاوتی از جنگ ارائه کنند‪.‬‬ ‫از ط��رف دیگر به این دلیل که جنگ وجود ندارد جامعه‬ ‫اجازهمی دهدایده هایمختلفبتوانندبهشیوه هایمتفاوتی‬ ‫درباره جنگ اظهار نظر کنند‪ .‬در زمان جنگ‪ ،‬مسائل امنیتی و‬ ‫همچنین وجدان جمعی اجازه نمی دهد درباره حق و باطل‬ ‫در جنگ صحبت شود‪ .‬در لحظات جنگ‪ ،‬سخن انتقادی‬ ‫درباره ان خیانت ملی به حساب می اید‪ .‬اما هم اکنون در‬ ‫موقعیت بازاندیشی در مورد جنگ قرار گرفته ایم‪ .‬جنگ‬ ‫جهان��ی اول و دوم و جنگ های دیگر نیز اینگونه بودند‪.‬‬ ‫یعنی در زمان وقوع جنگ‪ ،‬فرصت این نبود کسی درباره‬ ‫جنگ به طرح دیدگاه های متفاوت بپردازد‪ ،‬اما به محض‬ ‫اتمام جنگ فرصت اظهار نظرهای متفاوت پیش امد‪.‬‬ ‫نویس��نده این کتاب – سیده زهرا حسینی‪ -‬در مقدمه‬ ‫این کتاب به این نکته اشاره می کند که یک ضرورت‬ ‫تاریخی موجب نقل خاطراتش در این کتاب شد و این‬ ‫ضرورت را پدید ام��دن و بروز خوانش های منتقدانه‬ ‫نس��بت به جنگ می داند‪ .‬اینکه اکنون برخی‪ ،‬روایت‬ ‫رس��می جنگ مبن��ی بردفاعی ب��ودن ان را به چالش‬ ‫کشیده اند و احیانا نوعی انگیزه هجوم و ستیزه گری به‬ ‫رزمندگان ایرانی نسبت داده می شود‪.‬‬ ‫گفتم��ان صریح و علن��ی کتاب «دا» حمای��ت از همین‬ ‫گفتمان رسمی جنگ است‪ .‬در این گفتمان‪ ،‬جنگ به مثابه‬ ‫هدفی دفاعی‪ ،‬مقدس و در چارچوب ارزش های شیعی‬ ‫رنگ تعلق دینی‪ ،‬قومی و جنسیتی دیگر‪ .‬اما کتاب «دا» (هر‬ ‫چند به نحو ضمنی) به بازنمایی این دو مولفه یعنی قومیت‬ ‫و جنسیت می پردازد‪.‬‬ ‫واژه «دا» یا مادر در زبان کردی لکی در عنوان کتاب اشاره‬ ‫به جنسیت و زنانگی دارد‪ .‬همچنین سبک روایتگری در‬ ‫این کتاب بیان تجربه های زنده احساسی و عاطفی یک زن‬ ‫است‪ ،‬به خصوص ان بیست روز مقاومت در مقابل اشغال‬ ‫عراق که بادقت‪ ،‬افراد و روابط بین انس��ان ها را می بیند و‬ ‫توصیف می کند‪ .‬روایتش از غسالخانه‪ ،‬مسجد خرمشهر و‬ ‫روایاتی که از احساسات شخصیت فعال خودش توضیح‬ ‫کت��اب «دا» ب��ه بازنمای��ی‬ ‫مولفه های قومیت و جنسیت‬ ‫در جن��گ می پ��ردازد‪ .‬این دو‬ ‫مولفه در روایت رس��می جنگ‬ ‫وجود ندارند‬ ‫و انقالبی تعریف ش��ده است‪ .‬گفتمان رسمی جنگ در‬ ‫عراق نیز در چارچوب ناسیونالیس��م عربی شکل گرفته‬ ‫بود‪« .‬دا» به نحو علنی مولفه های مختلف گفتمان رسمی ‬ ‫جمهوری اسالمی از جنگ را باز تولید می کند‪ .‬در عین حال‪،‬‬ ‫«دا» مانند هر متن دیگر‪ ،‬دارای نوعی گفتمان ضمنی یا پنهان‬ ‫است‪ .‬این گفتمان لزوما با نیت ها یا هدف های خوداگاه‬ ‫مولف شکل نمی گیرد بلکه برساخته ای محیطی و تاریخی‬ ‫است‪ .‬گفتمان ضمنی کتاب «دا» لزوما با گفتمان مصرح ان‬ ‫منطبق نیست‪ .‬در اینجا می توان به نکاتی اشاره کرد که حتی‬ ‫ی جنگ را ممکن است‬ ‫برخی ویژگی های گفتمان رسم ‬ ‫به چالش بکشد‪ .‬کتاب «دا» به بازنمایی مولفه های قومیت‬ ‫و جنس��یت در جنگ می پردازد‪ .‬این دو مولفه در روایت‬ ‫رسمی جنگ وجود ندارند‪ ،‬زیرا در روایت های رسمی از‬ ‫جنگ مانند انچه در مجموعه «فرهنگنامه جبهه» (فرهنگ‬ ‫جبهه) و فیلم های مستند «روایت فتح» و کلیه بازنمایی های‬ ‫تلویزیون ایران از جنگ در اختیار داریم‪ ،‬جنگ امر مذکر و‬ ‫نیز فاقد مولفه قومیتی است‪ .‬جنگ در این روایت رسمی‬ ‫ عبارت اس��ت از نبرد مردانی ایرانی شیعی بدون هرگونه‬ ‫می دهد‪ ،‬بیان صمیمی‪ ،‬پرش��ور و پر احساس��ی است که‬ ‫معموال از یک زن می توانیم بشنویم‪ .‬به همین دلیل مساله‬ ‫سبک بیان در بسیاری از صفحات کتاب‪ ،‬خصلت زنانگی‬ ‫را نشان می دهد‪ .‬مساله دیگر این است که او خود را یک‬ ‫دختر ش��یعه انقالبی کرد معرفی می کند‪ .‬می دانیم که قوم‬ ‫کرد به خاطر تنش های تاریخیِ خود‪ ،‬با روحیه سلحشوری‬ ‫شناخته شده اند‪ .‬در این کتاب هم زنانگی و هم کرد بودن‬ ‫این دختر‪ ،‬بخش��ی از جذابیت های پنهان متن را تشکیل‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫بنابراین احساسات و عاطفه سرشار در این کتاب را از‬ ‫مولفه های جذب مخاطب می دانید؟‬ ‫البته من به این دلیل که بررسی تجربی ای درباره مخاطبان‬ ‫این متن ندیده ام‪ ،‬استنباط ها و تحلیل های نظری خودم را‬ ‫بر اساس برخی نشانه های داخل متن و برخی نشانه های‬ ‫داخل جامعه ایران می گویم‪.‬‬ ‫حاصل پژوهش براس��اس یک پرسش دانشگاهی این‬ ‫اس��ت که بیش��تر مخاطبان این کتاب زنان هستند و‬ ‫شماره‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫مثلث‬ ‫ادبیات‬ ‫احساس��ات در متن‪ ،‬در مطالعه کتاب و توصیه ان به‬ ‫دوستانشان تاثیرگذار بوده است‪ .‬به این معنی که انچه‬ ‫از کتاب به یادشان می امد عواطف متنی بود‪.‬‬ ‫البته من فکر می کنم بیش از احساسات و عواطف‪ ،‬زنانگی‬ ‫این متن اس��ت که مخاطبان را جذب می کند‪ .‬با علیرضا‬ ‫کمری از محقق��ان حوزه ادبیات جنگ ک��ه در رابطه با‬ ‫ویژگ��ی زنانه متن صحبت می ک��ردم‪ ،‬توضیح می داد که‬ ‫تجربه ایشان نیز همین است که کتاب هایی از دفاع مقدس‬ ‫که زبان یا قهرمان زنانه دارد‪ ،‬مثل کتاب «نامه های فهیمه» که‬ ‫از پر فروش ترین کتاب ها بوده است‪ .‬به همین دلیل مساله‬ ‫چه اتفاقی افتاده که جامعه این نوع متن ها را می پذیرد؟‬ ‫یک دلیل ان این است که با جنگ به معنای فیزیکی اش‬ ‫فاصل��ه پیدا کرده ایم و جامعه اماده اس��ت برای پذیرش‬ ‫گفتم��ان انتقادی درب��اره جنگ‪ .‬دلیل دوم ان اس��ت که‬ ‫جامعه ای که با چنین حادثه بزرگی با ان همه خس��ارات‬ ‫انس��انی و مادی روبه رو شده اس��ت‪ ،‬نیاز دارد که به این‬ ‫حادثه بزرگ از ابعاد گوناگون بیندیشد‪.‬‬ ‫دلیل گرایش نسل جوان به گفتمان غیررسمی چیست؟‬ ‫نسلی که کمتر با جنگ روبه رو بوده و ان را ندیده است‪.‬‬ ‫درست است‪ .‬نسل جوان جنگ را ندیده است اما اگرچه‬ ‫ما در کت��اب «دا» و متن هایی‬ ‫از این نوع‪ ،‬س��تایش جنگ را‬ ‫نمی بینیم‪ .‬بلکه با بازاندیشی‬ ‫درباره جنگ روبه رو هس��تیم‬ ‫که به نوعی صحنه های پنهان تر‬ ‫جنگ را نمایان می سازد‬ ‫جنسیت در این متن بسیار پررنگ است‪.‬‬ ‫مساله جنسیت و قومیت در دیگر کتب نیز وجود داشته‬ ‫است‪ .‬انچه موجب استقبال بی نظیر مردم از این کتاب‬ ‫شد‪ ،‬چه بود؟‬ ‫مق��داری باید به درون جامعه بازگردیم‪ .‬چند نش��انه در‬ ‫تح��والت اجتماع��ی ایران می بینم که موجب می ش��ود‬ ‫به طور مثال فیلم اخراجی ه��ا و کتاب «دا» که در رابطه با‬ ‫جنگ هستند پر مخاطب شوند‪ .‬مردم عموما به ان دسته‬ ‫از روایت های جنگ عالقه نشان می دهند که بین دو دسته‬ ‫روایت رسمی و انسانی قرار می گیرند‪ .‬یعنی ان روایتی که‬ ‫گفتمان ضمنی متن‪ ،‬رسمی نیست و تنها گفتمان بیرونی‬ ‫متن‪ ،‬بازتاب روایت رسمی است‪ .‬چه در فیلم اخراجی ها‬ ‫و چه در کتاب «دا»‪.‬‬ ‫در ایران تحوالتی شکل گرفته که متن هایی که بکر بوده‪،‬‬ ‫ی ندارند‪،‬‬ ‫در عین حال که تعارض شدیدی با گفتمان رسم ‬ ‫ولی تفاوت هایی با این گفتمان دارند و مورد پذیرش قرار‬ ‫می گیرند‪.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫مثلث شماره ‪34‬‬ ‫در سطح خوداگاه درگیری های دیگری داشته باشد‪ ،‬در‬ ‫سطح ناخوداگاه به نوعی با خسارات و پیامدهای جنگ‬ ‫درگیر است‪ .‬از طرف دیگر نخبگان جنگ و حکومت‬ ‫سعی می کنند حافظه ها را تازه گردانند‪.‬‬ ‫اگر بی��ش از هر چیز تبعات خس��ارتی جنگ را مد نظر‬ ‫ق��رار دهیم‪ ،‬الجرم بای��د دوری و به نوعی گریز از جنگ‬ ‫را انتظار داشته باشیم‪ .‬درحالی که هرچندگاه کتاب هایی یا‬ ‫فیلم هایی درباره جنگ عرضه می شوند که استقبال شایانی‬ ‫از انها می شود‪ .‬مردم جنگ را ستایش نمی کنند‪ .‬ما در فیلم‬ ‫اخراجی ها‪ ،‬کتاب «دا» و متن هایی از این نوع‪ ،‬ستایش جنگ‬ ‫را نمی بینیم‪ .‬بلکه با بازاندیشی درباره جنگ روبه رو هستیم‬ ‫که به نوعی صحنه های پنهان تر جنگ را نمایان می سازد‪.‬‬ ‫بازاندیش��ی جنگ لزوما به معنای به جنگ رفتن با جنگ‬ ‫نیس��ت بلکه جنگ به صورت یک مولفه س��اختاری در‬ ‫زندگی اکنون ما قرار گرفته است‪ .‬این نوع متن ها شبیه به‬ ‫موزه هستند‪ .‬موزه ها گذشته ما را تداعی می کنند‪ .‬این اشیا‪،‬‬ ‫برای ما هستند ولی دیگر در زندگی واقعی ما وجود ندارند‪.‬‬ ‫ما با انها یک رابطه انتزاعی داریم‪ .‬انها وجه نمادین برایمان‬ ‫دارند نه وجه کاربردی و ابزاری‪ .‬البته با این رابطه نمادین‪،‬‬ ‫به انها افتخار می کنیم و انها را مهم می شماریم‪ .‬فیلم ها و‬ ‫کتاب های جنگ موزه هایی هستند که در ان ابزارها‪ ،‬اشیا‪،‬‬ ‫حوادث و ابعاد مختلف جنگ را تجربه می کنیم‪ .‬بنابراین‬ ‫کتاب «دا» را یک نوع متن تاریخی نیز می دانم؛ البته از نوع‬ ‫تاریخ فرهنگی‪ ،‬نه از نوع تاریخ رسمی اکادمیک‪ .‬مانند دو‬ ‫فیلم الیور استون که در جنگ ویتنام شرکت داشته و روایتی‬ ‫است از زندگی کهنه سربازهای این جنگ‪ .‬کتاب «دا» نیز به‬ ‫مثابهتاریخفرهنگی‪،‬ازتوصیفعملیاتوفرماندهیجنگ‬ ‫دور ش��ده و احساس��ات و عواطف و در مجموع روایتی‬ ‫انسانی از جنگ را محور روایت قرار داده است‪.‬‬ ‫انچه در این کتاب‪ ،‬محور اصلی عواطف قرار می گیرد‬ ‫چیست؟ مرگ؟‬ ‫خیر‪ .‬اتفاقا زندگی بی��ش از مرگ در جنگ اهمیت دارد‪.‬‬ ‫افراد انسانی در جنگ تالش می کنند که زنده بمانند‪ .‬کتاب‬ ‫«دا» نیز به طور گسترده همین روش را پی می گیرد‪ .‬اینکه‬ ‫می گویم این متن تاریخ فرهنگی است‪ ،‬به این دلیل است‬ ‫که احساسات و عواطف‪ ،‬ارکان اصلی تاریخ فرهنگی به‬ ‫حس��اب می ایند‪ .‬در حالی که در تاریخ رسمی رخدادها‬ ‫محور تاریخ هستند‪.‬‬ ‫در جای جای کتاب مشاهده می کنیم نقش خانواده خانم‬ ‫حسینی در روایت بسیار پررنگ است‪ .‬در عین حال وی‬ ‫یک کنش گر اجتماعی است که در سخت ترین شرایط‬ ‫نیز می ایستد و پایداری نشان می دهد‪ .‬بازنمایی نسبت‬ ‫نقش اجتماعی و نقش خانوادگی زن در کشورمان در‬ ‫این کتاب چگونه است؟‬ ‫به نکته بسیار مهمی اشاره کردید‪ .‬یکی از وجوه گفتمان‬ ‫پنهان ای��ن متن‪ ،‬در مقابل گفتم��ان صریحش‪ ،‬تاکید بر‬ ‫ارزش های فرد گرایانه است‪ .‬در گفتمان رسمی‪ ،‬ارزش های‬ ‫جمع گرایانه و سنتی‪ ،‬اولویت دارد بر ارزش های فردگرایانه‪.‬‬ ‫اگرچه قهرمان کتاب دا‪ ،‬مواقعی که شعارهای ایدئولوژیک‬ ‫را مطرح می کند‪ ،‬بر س��اختارهای جمعی سنتی همچون‬ ‫دین و خانواده تاکید می کند‪ ،‬انچه نخ تسبیح ماجراهای‬ ‫کتاب است‪ ،‬یک فرد است‪ .‬اساسا رمان‪ ،‬سفرنامه یا خاطره‪،‬‬ ‫بر ارزش های فردگرایانه اس��توار اس��ت‪ .‬ما از طریق این‬ ‫ژانرهای مکتوب به بیان احساس��ات‪ ،‬منویات و تعلقات‬ ‫خودمان می پردازی��م‪ .‬یکی از جذابیت ه��ای کتاب «دا»‬ ‫تنش��ی است موجود میان گفتمان پنهان که بخشی از ان‬ ‫باز می گردد به فردیت خانم حسینی و گفتمان رسمی که‬ ‫در ص��دد بازتولید ارزش های جمعی اس��ت‪ .‬در این متن‬ ‫تقابلی وجود دارد میان دفاع از دین‪ ،‬سیاست‪ ،‬حکومت‪،‬‬ ‫قومیت‪ ،‬سرزمین و تاریخ و روایت یک زن‪ ،‬یک کرد‪ ،‬یک‬ ‫دختر جوان‪ ،‬یک مهاجر و یک ایرانی‪ .‬متن‪ ،‬یک قهرمان‬ ‫پرورش می دهد‪ .‬بنابراین اینجا نیز گفتمان صریح متن که با‬ ‫گفتمان رسمی انطباق دارد‪ ،‬و گفتمان ضمنی متن که لزوما‬ ‫با گفتمان رسمی همخوانی ندارد‪ ،‬قابل مشاهده است‪.‬‬ ‫و احتماال همین جاس��ت که بحث عامه پسند بودن یا‬ ‫نخبه پسند بودن متن مطرح می شود‪.‬‬ ‫دقیقا‪ .‬اکنون تمامی این مباحث را به مسیر پرسش اصلی‬ ‫بازمی گردانیم‪ .‬چرا این متن خوانده شده است؟ به نظر من‬ ‫بخشی از ویژگی هایی که این متن توسط مخاطبان انبوه را‬ ‫عامه پسند می کند‪ ،‬بازمی گردد به شرایط تاریخی ایران که‬ ‫امادگی بازاندیشی درباره جنگ را دریافته است و بخشی‬ ‫از ان به ویژگی های س��بک شناختی متن بازمی گردد که‬ ‫ی و ساده برخورداراست و همچنین‬ ‫از بیانی زنانه‪ ،‬صمیم ‬ ‫بخشی از ان بازمی گردد به جهت گیری های محتوایی متن‬ ‫ی جنگ و گفتمان‬ ‫که معلق اس��ت میان دو گفتمان رسم ‬ ‫انسانگرا‪ .‬مسلما کسانی که در ایران کتاب می خوانند‪ ،‬طبقه‬ ‫متوسط شهری هستند‪ ،‬بنابراین باید میان ویژگی های این‬ ‫متن با ویژگی های این طبقه همخوانی وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫به نظر من ویژگی معلق بودن میان گفتمان رسمی و گفتمان‬ ‫انسانی این متن‪ ،‬در مورد طبقه متوسط شهری نیز صدق‬ ‫می کند‪ .‬به این معنی که در انجا نیز جامعه شهری‪ ،‬به نوعی‬ ‫به بازاندیشی در جهت گیری ها و حتی رابطه اش با دولت‬ ‫و حکوم��ت می پردازد‪ .‬این طبق��ه تنش هایی را با کلیت‬ ‫حکوم��ت‪ ،‬به خصوص در مرزهای اجتماعی و فرهنگی‬ ‫می بین��د‪ .‬مثال همین تنش هایی که در انتخابات به وجود‬ ‫امد‪ ،‬از این دست بود‪.‬‬ ‫در شخصیت پردازی سیده زهرا حسینی و برادرش علی‪،‬‬ ‫در تفسیرهای ذهنی‪ ،‬بنابر عالیق مذهبی‪ ،‬نوعی قرابت‬ ‫ب��ا حضرت امام حس��ین (ع) و حض��رت زینب(س)‬ ‫ی کنیم‪ .‬طبق پرسشنامه ای دانشگاهی‪ ،‬بسیاری‬ ‫ایجاد م ‬ ‫از پاسخ دهندگان‪ ،‬خانم حسینی را زینب وار توصیف‬ ‫کرده اند‪ .‬ایا این مساله را می توانیم از جذابیت های این‬ ‫کتاب قلمداد کنیم؟‬ ‫ی متن ت�لاش می کند زنی‬ ‫بله‪ ،‬گفتمان صریح و رس��م ‬ ‫مسلمان‪ ،‬شیعی و انقالبی را به نحو برجسته ای بازنمایی‬ ‫کند‪ .‬بنابراین گفتمان صریح این متن‪ ،‬نه تنها دفاع از گفتمان‬ ‫رسمی جنگ اس��ت‪ ،‬بلکه بازنمایی رمزگان ایدئولوژی‬ ‫رسمی جمهوری اسالمی نیز هست‪.‬‬ ‫کتاب هایی همچون زمستان ‪ 62‬و عقرب روی پله های‬ ‫قطار اندیمشک‪ ،‬بسیار صریح در مقابل روایت رسمی ‬ ‫جنگ می ایستند‪ .‬اما فروش باالیی ندارند‪ .‬چرا؟‬ ‫ی را به چالش می کشند‬ ‫اثاری که به طور کامل‪ ،‬گفتمان رسم ‬ ‫و به نوعی به مقابله با این گفتمان برمی خیزند‪ ،‬نمی توانند به‬ ‫میزانمتن هاییهمچوناخراجی ها‪،‬برخیفیلم هایحاتمی کیا‬ ‫ی را به خود جلب کنند‪ .‬به این دلیل که‬ ‫و کتاب دا‪ ،‬افکار عموم ‬ ‫یک سویه هستند و چنین پیچیدگی ای را در در خود حمل‬ ‫نمی کنند‪.‬البتهازطرفیحمایت هایرسمی رانیزهمراهندارند‪.‬‬ ‫ولی اگر از چنین حمایت هایی نیز برخوردار بودند‪ ،‬استقبال‬ ‫طبقهمتوسطشهریازانهاهمچنانکمبود‪.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫هفت‬ ‫ادامه از صفحه‪48‬‬ ‫احتیاج و عالقه مورخان) مشغول است‪.‬‬ ‫بنابراین راوی هرچه بگوید (حتی اگر کذب ان اشکار‬ ‫و عیان باش��د) قول او مس��تند به خود راوی است و‬ ‫ارزشمند است‪ .‬درباره رجال سیاسی‪ ،‬اجتماعی و‪ ...‬که‬ ‫دروغشان ش��اید حتی از حرف راست شان هم بیشتر‬ ‫برای مورخ مهم و جذاب باشد‪.‬‬ ‫دس��ته ای دیگر اما معتقدند پژوهش��گر تاریخ شفاهی‬ ‫مورخ هم هس��ت و در تکاپویی که برای جمع اوری‬ ‫خاط��رات یک فرد از خود نش��ان می دهد‪ ،‬صحت و‬ ‫س��قم گفته های راوی را نیز باید مسجل و عیان کند‪،‬‬ ‫بلکه به تحلیل و س��نجش داده ها بنشیند و همانجا با‬ ‫تکیه بر اس��ناد و مدارک پیرامونی (اع��م از میدانی و‬ ‫کتابخانه ای) متن��ی را در نهایت ارائه کند از خاطرات‬ ‫فرد ک��ه مو الی درزش نرود و ای��ن متن در حقیقت‬ ‫یک متن تاریخ نگارانه است‪.‬‬ ‫تاریخ ش��فاهی در کش��ور ما هنوز جوان اس��ت‪ ،‬پس‬ ‫طبیعتا این قبیل مناقش��ات نیز به نتیجه ای قطعی فعال‬ ‫نرسیده است‪.‬‬ ‫برگردیم بر سر «دا»‪ .‬محقق و نویسنده در این کتاب هم‬ ‫ظاهرا از این قبیل دغدغه ها به دور نبوده اس��ت‪ .‬شاید‬ ‫هم مش��اوران ایشان دغدغ ه سندیت داشته اند‪ .‬ای بسا‬ ‫که مصاحبه ها و نقل هایی از دیگران را برای پیوس��ت‬ ‫تدارک دیده اند تا جنب ه استنادی کتاب باال برود‪.‬‬ ‫به گمان من اگر این پیوس��ت ها هم نبود‪ ،‬خود راوی‬ ‫(سیده زهرا حس��ینی) س��ند گفته های خویش است‪،‬‬ ‫هرچند درجاهایی کسانی ان قلت کنند‪ .‬اصال این ذات‬ ‫تاریخ شفاهی است که متعلق به عرصه ای است که در‬ ‫ان بنابر چند صدایی است‪ .‬از جمع این صداهاست که‬ ‫ش��اید مورخ توانمندی بتواند در اثر تاریخی‪ ،‬روایتی‬ ‫مان��دگار و دقیق و مس��تند از ح��وادث مثال روزهای‬ ‫مقاومت خرمش��هر ارائه کند و یک��ی از ان صداهایی‬ ‫که حتما شنیدنی خواهد بود برای او‪ ،‬همین کتاب «دا»‬ ‫است یعنی دیده ها و شنیده های خانم زهرا حسینی‪.‬‬ ‫صاحب این قلم پیش تر نیز در باب خیال و واقعیت در‬ ‫عرصه تاریخ شفاهی طرح موضوع کرده ام‪ ،‬در مقاله ای‬ ‫که البته جای بحث مفصل دارد‪ .‬انجا گفته ام که خیال‬ ‫و واقعیت در ذهن بش��ر همنشین هم هستند و از یک‬ ‫قانون در فیزیک مثال اورده ام به نام «اُسمز» که از تبادل‬ ‫مولکول بین اجسام حکم می کند‪.‬‬ ‫مثال یک برگه خشک هلو و اب‪ ،‬وقتی همنشین شوند‪،‬‬ ‫تبادل مولکول می کنند‪ .‬این یکی متورم می ش��ود و ان‬ ‫یکی رنگ و طعمش عوض می شود‪ .‬خیال و واقعیت‬ ‫نیز در ذهن بشر همنشین هستند و البته چنین تبادالتی‬ ‫دارند و گریزی از ان هم نیست‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫می خواس��تم به نکات دیگری هم اشاره کنم‪ .‬به اینکه‬ ‫شیوه تبلیغ کتاب و تاکید و اصرار بر اظهارنظر برخی‬ ‫افراد که درعرصه ای دیگر (مثال سینما) به سر می برند‪،‬‬ ‫کمی غیرعادی و نچس��ب اس��ت‪« .‬دا» که کولرگازی‬ ‫نیس��ت که در بیلبوردش زیر س��رمای دلچسب یک ‬ ‫خوش تیپ بنشیند تا مشتری چشمش بگیرد‪.‬‬ ‫این دوستان هم اگر اظهارنظر نمی کردند‪ ،‬یا می کردند‬ ‫و در تبلیغات به این ش��کل خ��اص از گفته های انان‬ ‫اس��تفاده نمی ش��د‪« ،‬دا» کتاب مهم و ماندگاری بود و‬ ‫هست! می خواستم بگویم که خدا کند خانم سیده زهرا‬ ‫حس��ینی که حاال با این کتاب یک قهرمان ملی است ‬ ‫(ب��وده و حاال ش��ده اس��ت) به سرنوش��ت برخی از‬ ‫قهرمان های ملی دچار نشود یک وقت‪ .‬مثل ان قهرمان‬ ‫دوست داشتنی ورزش که پهلوان پهلوان ها لقب گرفت‬ ‫ولی قدر خود ندانس��ت و رفت و نشس��ت پشت میز‬ ‫مسئولیتی دولتی و‪...‬‬ ‫خیلی چیزهای دیگر هم می خواس��تم بگویم که فعال‬ ‫بماند تا بعد‪.‬‬ ‫‪52‬‬ ‫حاشیه ای بر رویکرد قرائت رسمی در قبال یک کتاب‬ ‫رفتار سالم‪ ،‬رفتار ناسالم‬ ‫علیرضا بهرامی‬ ‫طی این سال ها که انبوه کتاب های با موضوع دفاع مقدس‬ ‫منتشر می شوند و با اقبال عمومی مواجه نمی شوند‪ ،‬می گوییم‬ ‫از کم تدبیری مدیران فرهنگی در حمایت های بی برنامه و‬ ‫تشویق به سفارش نویسی است که در این حوزه موفقیتی‬ ‫کسب نمی کنیم‪ .‬وقتی هم که کتابی به ترفندهایی در زمره‬ ‫کتاب ه��ای پرفروش قرار می گیرد‪ ،‬ب��از هم رفتار مدیران‬ ‫فرهنگی مربوط و نامربوط را به باد انتقاد می گیریم که «این‬ ‫چه وضع برخورد با حوز ه نشر دفاع مقدس است»؟‬ ‫ایا خصومتی با مدیران فرهنگی موجب می شود که منتقدان‬ ‫و به ویژه منتقدانی که تعلق خاطری هم به این حوزه دارند‪،‬‬ ‫در هر دو صورت از عملکرد مدیران و مجریان انتقاد کنند؟‬ ‫یا حلقه و حلقه های مفقوده ای در این میان وجود دارد که‬ ‫تا به ان نرسیم‪ ،‬بهبودی برای مان حاصل نمی شود؟ اساسا‬ ‫چه کسی درست یا درست تر می اندیشد و حق با کدام سوی‬ ‫ماجراست؟‬ ‫البته این نوشتار اصال سعی نخواهد داشت که به بحث و‬ ‫رمزگش��ایی در پاسخ به این پرسش ها بپردازد‪ ،‬که هر کدام‬ ‫از این م��وارد‪ ،‬در ج��ای خود قابل بحثن��د و مجال های‬ ‫مفصل تری می طلبند بلکه در اینجا س��عی خواهیم داشت‬ ‫ت��ا به نوعی ارزیابی رفتاری پرداخته‪ ،‬ماجرا را از این حیث‬ ‫تحلیل کنیم که رفتار درس��ت یا نادرست با اثری که قرار‬ ‫اس��ت به دف��اع جانانه مردم در پاس��داری از مرز و بوم و‬ ‫هویتشان بپردازد‪ ،‬چیست؟ یا دستکم رفتار ما چگونه بوده‬ ‫است؟ شاید از این طریق به گمشده هایمان ولو اندکی فکر‬ ‫کنیم‪ ،‬حتی اگر اراده ای نباشد که بیابیم شان‪.‬‬ ‫فضایی که حول محور کتاب «دا» خاطره نگاری سیده زهرا‬ ‫(زهره) حسینی ‪ -‬از جوانان ساکن خرمشهر در زمان حمله‬ ‫عراق و روزهای مقاومت ‪ -‬که توسط سیده اعظم حسینی‬ ‫به رش��ته تحریر درامده است‪ ،‬شکل گرفت‪ ،‬همچون این‬ ‫قلم‪ ،‬برای خیلی از قلم ها و زبان ها بهانه ای ش��د تا درباره‬ ‫جنگ تحمیلی و حماس��ه هایی که در گوش��ه گوشه ان‬ ‫شکل گرفت‪ ،‬سخن بگویند‪ .‬از این رو‪ ،‬در ادامه متن از دو‬ ‫منظ��ر درونی و بیرونی اثر به تحلیل ان و نیز انچه بر این‬ ‫کتاب گذشت و البته با نگاهی به حال و اینده خود خواهم‬ ‫پرداخت‪.‬‬ ‫«دا»‪ ،‬اثری با محتوا که می توانست‬ ‫طور دیگر هم باشد‬ ‫یکی از نکته های قابل تامل و توجه و البته به زعم این قلم‪،‬‬ ‫منفی در خود روایت موسوم به «دا» این است که این کتاب‬ ‫هم یکی دیگر از ان دسته اثار دفاع مقدسی است که حتی‬ ‫در زمینه خاطره نگاری هم شخصیت هایش یا سفید سفیدند‬ ‫و بوی بهشت می دهند‪ ،‬یا سیاه سیاهند و بزدلی دلبسته دنیا‬ ‫بیش نیستند !‬ ‫شخصیت اصلی ماجرا هم از خیلی جهات‪ ،‬مانند بسیاری‬ ‫از شخصیت های خاص زمان جنگ است که رنگ و بوی‬ ‫دیگری داش��تند و البته چه رن��گ و بوی کم نظیری! اما از‬ ‫جنبه هایی‪ ،‬تنها به برخی از انها شباهت دارد‪ .‬در طول اثر‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ادبیات‬ ‫گاهی با او همدلی پیدا می کنیم‪ ،‬گاهی هم خاطره ای زنده‬ ‫ش��ده یا احساسی تحریک‪ ،‬با هم بغض می کنیم و اشکی‬ ‫ج��اری می س��ازیم‪ ،‬اما جاهایی هم از دس��ت او عصبانی‬ ‫می شویم‪ .‬فقط کافی است ذهن را کمی بر این نکته متمرکز‬ ‫کنیم که این ش��خصیت در طول ماجرا چقدر از فعل های‬ ‫نفی‪ :‬نمی خواهم‪ ،‬نمی گویم‪ ،‬نمی روم‪ ،‬این کار را نمی کنم‪،‬‬ ‫پس نمی دهم‪ ،‬نمی گیرم و اساسا نه و نه و نه استفاده کرده‬ ‫است‪ .‬البته یکی از شاخصه های بارز مجاهدت‪ ،‬نه گفتن به‬ ‫خیلی چیزها و س��ر خم نکردن در برابر خیلی هاست‪ ،‬اما‬ ‫نه اینکه به اینجا برسیم که این سوء تفاهم به وجود بیاید که‬ ‫انگار همه چیز در کنار هم می گوید‪« ،‬مرا ببینید‪ ،‬من از بقیه‬ ‫برجسته ترم‪ ،‬زیرا و چراکه در بطن همه ماجراها و دانستنی ها‬ ‫و تجربه کردنی ها هستم»! خیلی ها می گویند چگونه می شود‬ ‫ف��ردی پ��س از ‪ 25‬س��ال‪ ،‬ریز به ری��ز و جزء به جزء چنان‬ ‫وقایعی را با ذکر س��اعت و زوایا به خاطر داشته باشد؟! اما‬ ‫من می گویم ممکن اس��ت و از انسان هر کاری برمی اید‪،‬‬ ‫چراکه بسته به اهمیت ش��خصی موضوع‪ ،‬توانایی هایش‬ ‫متفاوت است‪ .‬همچنین در اینکه راوی داستان همانگونه‬ ‫که خودش هم تاکید دارد‪ ،‬ش��یرزنی بوده در ان ش��رایط‪،‬‬ ‫شکی نیست‪ .‬رشادت هایش هم قابل تحسین است‪ .‬باالخره‬ ‫ش��رایط سختی است که پایت در دل و روده بیرون ریخته‬ ‫یک شهید فرو برود‪ ،‬یا انگشتانت در پس جمجمه متالشی‬ ‫شده شهیدی دیگر گیر کند و کال برای زحمات این خانم‬ ‫که نمادی از زنان پشتیبانی کننده انقالب و دفاع ماست‪ ،‬باید‬ ‫احترام قائل بود‪ ،‬اما نه تنها به خاطر متفاوت بودنش‪.‬‬ ‫او هم یکی از زنان قربانی خشونت جنگ است و از نگاهی‪،‬‬ ‫حتی یکی از انسان های قربانی خشونت تاریخی زمینیان‪ ،‬اما‬ ‫قطعا یکی از هزاران هزار نفری است با این سرنوشت‪ ،‬مثل‬ ‫خیلی از ما که دستکم در این مملکت زندگی کرده ایم‪ .‬بر این‬ ‫نکته تاکید کردم‪ ،‬چون «دا» هم مانند سایر اثار دفاع مقدسی ما‪،‬‬ ‫ولو نااگاهانه‪ ،‬براساس همان سیاه یا سفید دیدن مطلق ادم ها‪،‬‬ ‫از قهرمان هایش شخصیت هایی می سازد فرازمینی که انگار‬ ‫از گوشه ای از اسمان فرو افتاده اند و مثل ما نیستند‪ ،‬پس ما هم‬ ‫مثل انها نمی توانیم بشویم‪ .‬این همان پاشنه اشیلی است که در‬ ‫تالقیسیاستوادبیات‪،‬قربانیتمایالتونگاه هایکوتاه نگر‬ ‫متاثر از طیف بندی های رایج شده است‪ .‬قسمت مربوط به‬ ‫جنگ کتاب که غلبه هم با ان اس��ت‪ ،‬روایتگر سرگذشت‬ ‫انس��ان هایی است که ارابه فقر و محرومیت را بر شانه های‬ ‫زخمی و نحیفشان می کش��یدند‪ ،‬اما رویدادی بزرگ چون‬ ‫انقالب اس�لامی را رقم زدند‪ ،‬ولی هنوز کمر راست نکرده‬ ‫بودند که نامردی جنگ هم بر شانه هایش��ان افزوده ش��د‪.‬‬ ‫«جنگ تحمیلی» انصافا رواترین واژه ها برای جسارت عراق‬ ‫به خاک میهن مان ایران است‪ .‬در جنگی که به ما تحمیل شد‪،‬‬ ‫امثال خانم حسینی تحمل کننده بودند و در این تحمل گری‪،‬‬ ‫ول��و نااگاهانه یا خواس��ته‪ ،‬خیلی روحی��ات و ملزومات‬ ‫ان موقع را بر خود دیدند یا از خویش بروز دادند‪ .‬ش��اید‬ ‫خیلی دقیق ندانند چرا شخصیت هایی را خائن می دانسته‬ ‫و چرا به دیگرانی ایمان داشته اند‪ .‬اما اینجا هم یکی دیگر از‬ ‫ضعف های کتاب «دا» می شود که به رغم حجم قابل توجه‬ ‫‪ 700‬صفحه ای اش – بدون اضافات ‪ -‬که ش��امل پرداختن‬ ‫به خیلی جزئیات غیرضروری و قابل حذف هم هس��ت‪،‬‬ ‫هیچ گاه روندی اقناعی در ذهن مخاطب ایجاد نمی کند که‬ ‫چرا و چگونه با این دیدگاه راوی همدل باشد که در جریان‬ ‫جنگ یا دفاع‪ ،‬کس��انی در مرتبه های بعضا بسیار متفاوت‪،‬‬ ‫خائن‪ ،‬بی مسئولیت و بزدل بوده اند؟!‬ ‫این نسل جوان دردسرساز!‬ ‫زهرا حسینی خود در جاهایی گفته که هدفش جلوگیری از‬ ‫دور کردن نسل جوان از مقطع جنگ تحمیلی بوده است‪.‬‬ ‫از طرف��ی س��کوت را در زمانی که بچه های جنگ‪ ،‬بعضا‬ ‫جنگ طلب معرفی می شوند‪ ،‬خیانت می دانسته و خوشحال‬ ‫اس��ت که کتاب حتی نزد کسانی که «با ما مخالفند»‪ ،‬جای‬ ‫خودش را بازکرده است‪ .‬اما چگونه؟ ایا از همین جمله ها‬ ‫نمی ت��وان دریافت که اصل نگاه راوی بس��یار صادقانه و‬ ‫مومنانه‪ ،‬اما توام با نوعی س��طحی نگری و احساس گرایی‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بوده است؟ البته احساس گرایی الزاما نه تنها مذموم نیست‪،‬‬ ‫بلک��ه اتفاقا معتقدم در تمام اظهارهایی که خانم حس��ینی‬ ‫حول و حوش کتاب خاطراتش داش��ته‪ ،‬برجس��ته ترینش‬ ‫انجاس��ت که می گوید احس��اس می کنم در ‪ 17‬س��الگی‬ ‫مانده ام‪ ،‬ان لحظه ناب دیدارم با علی و با خاطراتم زندگی‬ ‫می کنم‪ .‬اما مشکل از جایی شروع می شود که ما بخواهیم‬ ‫در مصدر حکم صادر کردن قرار بگیریم و سعی کنیم نگاه‬ ‫توام با قضاوت و مرزبندی هایمان را هم به بهانه یک اثر و‬ ‫عالوه بر ان‪ ،‬به خورد مخاطب بدهیم‪.‬‬ ‫درست است که «دا» می تواند یکی از اثاری باشد که به نوعی‬ ‫اهمیت دفاع مقدس را به نس��ل های پسین و حتی پیشین‬ ‫منتقل کند‪ ،‬اما شخصا بعید می دانم انگونه که محسن مومنی‬ ‫گفته اس��ت‪ ،‬نگاه جدیدی به دفاع مقدس با ناگفته هایش‬ ‫گش��وده باش��د‪ ،‬چراکه اوال ناگفته های دفاع مقدس به نظر‬ ‫نمی رس��د اینهایی باش��ند که در کت��اب امده اند و به قول‬ ‫احمد ش��اکری‪ ،‬اگر هدف ما در بیان خاطرات‪ ،‬تش��ریح‬ ‫صحنه هایی باشد که دل مخاطب را بسوزانیم‪ ،‬کار بزرگی‬ ‫نکرده ایم‪ .‬ضمن انکه اگر قرار بود از این منظر اثر متفاوت‬ ‫و تاثیرگذاری خلق کنیم‪ ،‬در حوزه سینمای مستند‪ ،‬اثاری‬ ‫بسیار بسیار تاثیرگذارتر و تکان دهنده تر می توانستیم در تمام‬ ‫این سال ها بسازیم‪ .‬یعنی نه که پیش تر به ذهن کسی نرسیده‬ ‫باش��د‪ ،‬بلکه برخی اهم فی االهم کردن ها موجب شده بود‬ ‫که برخی تولیدات را ‪ -‬چه با تحلیل درس��ت یا نادرست‬ ‫ در تمام سال های پس از جنگ‪ ،‬از دسته اولویت هایمان‬‫ح��ذف کنیم‪ .‬در ثانی‪ ،‬خیلی از کس��انی که با خواندن اثر‬ ‫دیگر انتشار یافته ازس��وی حوزه هنری در همین دوران‪،‬‬ ‫به نام «قطار ‪ »57‬نوش��ته رضا رئیس��ی با تصور اینکه در دا‬ ‫هم مانند قطار ‪ 57‬برخی از خط قرمزهای ساختگی – انجا‬ ‫در قبال انقالب اس�لامی و اینجا در قبال جنگ تحمیلی –‬ ‫شکس��ته و از این معبر‪ ،‬اثر داستانی متفاوتی از سوی یکی‬ ‫از ناش��ران خاص وابسته به جریان حاکمیت منتشر شده‬ ‫است‪ ،‬تصور خود را باطل دیدند‪ ،‬چراکه هم هیچ خط قرمز‬ ‫خاصی در این اثر شکسته نشده بود و هم اینکه اساسا این‬ ‫خاطره نگاری برخالف انچه ابراهیم خامه یار معتقد است‬ ‫حادثه ای در خور ستایش در حوزه ادبیات داستانی بعد از‬ ‫انقالب بوده اس��ت‪ .‬با کلی ارفاق می تواند زیر این دیدگاه‬ ‫از علی اهلل س��لیمی قرار بگیرد که تلفیق روایت داستانی با‬ ‫رویکرد خاطره است‪ .‬پس ان انتظارها و تاثیرگذاری هایی‬ ‫که از یک اثر هنرمندانه ‪ -‬که اینجا اثر داستانی مورد است ‪-‬‬ ‫می توانیم داشته باشیم‪ ،‬خودبه خود نمی توانیم متصور باشیم‪،‬‬ ‫چراکه اینجا بزرگی در رویدادی است که خارج از اختیار‬ ‫نویسنده ما رخ داده است؛ تنی حجیم اما نحیف در اوردگاه‬ ‫حماسه و عشق‪.‬‬ ‫در هر ص��ورت‪ ،‬رخدادهای بزرگی ک��ه در زمان دفاع از‬ ‫خرمش��هر در برابر متجاوزان و بازپس گی��ری ان رخ داد‪،‬‬ ‫یکی از بزرگ ترین اوردگاه های تلفیق عشق و حماسه در‬ ‫تاریخ این سرزمین است‪ .‬همین موضوع اهمیت برخورد‬ ‫با ان را صدچندان می کند تا در جایی که کس��انی خون و‬ ‫جان خود را به پای مفهوم هایی ارزشمند ریخته اند‪ ،‬خروجی‬ ‫زبان و قلم ما هم یا در ش��ان ان‪ ،‬یا از س��ر دلسوزی برای‬ ‫پاسداش��ت حقیقت های ان باشد‪ .‬از این منظر‪ ،‬جای بسی‬ ‫خوشحالی اس��ت که این بار در تالقی عشق و حماسه در‬ ‫اثار مربوط به جنگ‪ ،‬با ش��کل تصنع��ی ان مانند انچه در‬ ‫فیلم های سینمایی مان با موضوع دفاع مقدس دیدیم‪ ،‬مواجه‬ ‫نبودیم و این بار شکلی واقعی تر از ان را مشاهده کردیم‪ .‬اما‬ ‫روا نیست که همه حیثیت ان ارتفاع را به پای یک اثر خرج‬ ‫کنیم و بعدها حسرت خور اسیب های ناشی از ان باشیم‪.‬‬ ‫پس نگرانی از این است که کتاب «دا» از یک سو برخالف‬ ‫دیدگاه راوی ان‪ ،‬بعضا با اغراق های تبلیغی مواجه است و‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬حضور شخصیت اول ماجرا در چند مکان و‬ ‫چند روز محدود و در نتیجه نادیده گرفتن خط مقدم دفاع‬ ‫و حادثه های عظی��م دیگر‪ ،‬ان را با خطر جعل و تحریف‬ ‫حقیقت و واقعیت جنگ مواجه کرده است که از نظر برخی‬ ‫از کسانی که دس��تی بر اتش داشته اند‪ ،‬نگران کننده است‪.‬‬ ‫به راستی ایا همه ارتفاع و وسعت حماسه خرمشهر همین‬ ‫بود که حیثیت همه چی��ز را در حد یک کتاب‪ ،‬محدود و‬ ‫طوری رفتار کنیم که انگار باید این پرونده را بست و پرونده‬ ‫دیگری گشود؟ درست است که از محاسن کتاب‪ ،‬تجدید‬ ‫یادی ولو کوچک از کس��انی چون محمد جهان ارا‪ ،‬رضا‬ ‫موسوی و بهروز مرادی است‪ .‬هرچند اینجا هم باید یاداور‬ ‫ش��د که از مرثیه ‪ -‬حماسه سرایی ملی «ممد نبودی ببینی»‬ ‫در کتاب اثری نیست‪ ،‬اما سوال بزرگ تر اینکه ایا به راستی‬ ‫زنان و مردان دیگری در کوران خونین شهر شدن خرمشهر‬ ‫نبوده اند که بخ��ش دیگ��ری از ا ن را روایت کنند؟ واقعا‬ ‫نیروهای ارتش هیچ جایگاهی در این عظمت نداشته اند؟‬ ‫ایا باید از اوج عظمتی که در لحظه های پایانی قبل از غصب‬ ‫کامل خرمشهر رخ داد به این راحتی بگذریم؟ ان مقاومتی‬ ‫که به قول علیرضا کمری‪ ،‬بنیاد اندیشه ما را شکل داد‪...‬‬ ‫شکلی ناقص تر از محتوا‬ ‫حال که دردنامه به اینجا رس��ید‪ ،‬بجاست که صفحه های‬ ‫دردناک تری از ان را ورق بزنیم‪ .‬انچه در پی انتش��ار کتاب‬ ‫«دا» در جامعه ما رخ داد‪ ،‬بخشی بر اساس تاثیرهای طبیعی‬ ‫ناشی از خلق یک موجود چشم گیر بود و بخشی بر اثر نوع‬ ‫نگاه حکمرانان اجرایی –عقیدتی در عرصه فرهنگ و هنر‬ ‫پس از انقالب‪ .‬از بخش اول که بخشی طبیعی است و برای‬ ‫هر کتابی می تواند واقع شود که البته نسبت ان را مبنایی بر‬ ‫تحلیل موفقیت یک کتاب می توان قرار داد‪ ،‬فعال می گذریم‪.‬‬ ‫اما در بخش دوم‪ ،‬ایرادهایی را در رفتار مرتبطان با موضوع‬ ‫جست وجومی کنیم‪.‬‬ ‫در اینکه تبلیغات یکی از حلقه های زنجیره به هم پیوس��ته‬ ‫چرخه نشر است که از ا ن به عنوان یک صنعت یاد می شود‬ ‫و در یک ش��رایط طبیعی و واقعی‪ ،‬اقتصاد ان نیز تابعی از‬ ‫اقتصاد جامعه بوده و باید بقای خود را در ارتقای کیفیت و‬ ‫البته ضریب نفوذ هرچه بیشتر ببیند‪ ،‬شکی نیست‪ .‬پس اینکه‬ ‫یک تیم تبلیغاتی –رسانه ا ی برای شناساندن هرچه بیشتر‬ ‫یک اثر خلق ش��ده در ح��وزه فرهنگ و هنر فعالیت کند‪،‬‬ ‫به خودی خود دارای اشکال نیست بلکه اشکال وقتی پیش‬ ‫می اید که اوال حاصل فعالی��ت‪ ،‬به جعل واقعیت و حتی‬ ‫تالش در جعل حقیقت برخی ماهیت ها – با نیم نگاهی به‬ ‫انچه در بخش قبلی ذکر ش��د– بینجامد‪ ،‬دوم اینکه هدف‬ ‫ناراستی از ان پدید اید که قابل دفاع نیست‪ .‬در هر صورت‪،‬‬ ‫تیم مورد نظر اگر نتوانست در قشر اهالی ادب و نویسندگان‬ ‫جامعه جایی برای پیشبرد برنامه های خود بیابد – مانند انچه‬ ‫در مصاحبه منتشر شده از جمال میرصادقی دیدیم که بیانگر‬ ‫اصرار بی نتیجه مصاحبه کننده بر شاهکار ادبی تلقی کردن‬ ‫این اثر بود ‪ -‬در میان اهالی س��ینما به نسبت موفق تر عمل‬ ‫کرد‪ .‬اساسا قسمت پس از جنگ کتاب‪ ،‬داستان مظلومیت‬ ‫مضاعف زنان ایرانی است و اصال جای بحث ندارد‪ .‬شاید‬ ‫خیلی از مادران این س��رزمین مصائب��ی مصیبت بارتر از‬ ‫تلخی های محرومیت و سختی های حین و پس از جنگ‪،‬‬ ‫برای گفتن داش��ته باشند و روایت هایی جذاب تر بسازند‪.‬‬ ‫پس گمانم این اس��ت که ش��اید برخی از این کارگردانان‬ ‫مشهور سینما که از خواندن «دا» انچنان احساسی شده بودند‬ ‫که چنان توصیف های مبالغه امیز را هم در منسوب کردن‬ ‫ان به برخی از ایسم ها به کار بردند‪ ،‬برخالف صدهاهزار و‬ ‫میلیون ها نفر ادم درگیر جنگ‪ ،‬در زمان وقوع این رخدادها‪،‬‬ ‫نمی دان��م در کجای دنیا یا ایران‪ ،‬زندگی متفاوت تر و البته‬ ‫مرفه تری داشته اند‪ .‬پس شاید تنها خرده ایرادی بر انها وارد‬ ‫باشد‪ .‬برخی از بازیگران دیگر هم که خرمشهری بودند و‬ ‫قطعا حس نزدیکی بیشتری داشتند یا به خاطر زن بودنشان‪،‬‬ ‫خیلی برایشان تکان دهنده بود که دختران و زنانی هم در این‬ ‫سرزمین بوده اند که بسیار متفاوت از انچه انان زیسته اند‪،‬‬ ‫زیستند‪ .‬اما ایراد اصلی بر کسانی است که طوری وارد گود‬ ‫شدند و با اب و تاب و توام با ذوق زدگی از یک شاهکار‬ ‫ادبی سخن گفتند که هر ذهنی می توانست این دو پرسش‬ ‫را در خ��ود متبادر ببیند که ایا اثری پیش تر س��فارش داده‬ ‫شده بوده که حاال موقع بهره برداری از ان رسیده است‪ ،‬یا‬ ‫‪53‬‬ ‫هفت‬ ‫س��ازه ای دارد ارتفاع می گیرد که چیزهایی پشت ان پنهان‬ ‫شود؟‬ ‫یک از هزار‬ ‫محمد حمزه زاده‪ ،‬مدیرعامل انتشارات سوره مهر در مراسم‬ ‫پایانی بیست وس��ومین نمایشگاه کتاب تهران گفته است‪:‬‬ ‫«نش��ر سوره مهر را با دو صفت ناش��ر اثار حوزه انقالب‬ ‫اس�لامی و دفاع مقدس می شناسند که تاکنون حدود ‪700‬‬ ‫عنوان کت��اب در موضوع دفاع مقدس چاپ کرده و بیش‬ ‫از ‪ 60 ،50‬عن��وان کت��اب در ح��وزه انقالب اس�لامی در‬ ‫دفتر پژوهش هنر و ادبیات حوزه تالیف ش��ده است‪ ».‬ایا‬ ‫از این س��خن می توانیم به این نتیجه برسیم که تنها همین‬ ‫انتشارات‪ ،‬بیش از ‪ 700‬کتاب منتشر کرده بوده که حاال یکی‬ ‫از اخرین هایش باید جور همه یا بیش��تر انها را بکشد؟ از‬ ‫سیاسیون چندان انتظاری نیست که اظهاراتشان در این زمینه‬ ‫در نهایت محدود می شد به اینکه «دا» به کتاب های درسی‬ ‫ورود یافته و به فیلمنامه و نمایشنامه تلویزیونی و رادیویی‬ ‫تبدیل شود‪ ،‬بر مدیر س��وره مهر هم ایرادی نیست که در‬ ‫ای��ن گرماگرم بیاید بگوید کتاب «دا» به چند زبا ن ترجمه‬ ‫می شود که شاید کار شایس��ته ای هم باشد‪ ،‬اما از دو چیز‬ ‫نمی شود گذشت؛ یکی برخورد تجاری ناشر و موسس ه و‬ ‫س��ازمان مربوط با یک اثر با چنین موضوع خاصی است‪.‬‬ ‫شاید این موضوع از جنبه ای برای نفوذ دادن بیشتر کتاب در‬ ‫سطوح جامعه‪ ،‬برای خودشان موجه باشد‪ ،‬اما برای خیلی ها‬ ‫یعنی به بیراهه رفتن برای مقصدی متعالی‪ .‬انچه دون شان‬ ‫ن نیس��ت که بیایم به منظور به چاپ چندم‬ ‫اس��ت‪ ،‬تنها ای ‬ ‫رساندن کتاب‪ ،‬از هر حربه ای برای خرید بیشمار ان توسط‬ ‫دستگاه های دولتی استفاده کنیم‪ ،‬بلکه مهم تر این است که به‬ ‫صرافت خالف واقع گویی هم بیفتیم‪ .‬خبرهایی که از سوی‬ ‫ناش��ر منتشر شد می گفت‪ ،‬کتاب «دا» در طول یک سال به‬ ‫چاپ هفتادم رسیده است؛ اوال ‪ 70‬چاپ در یک سال یعنی‬ ‫تقریبا هر پنج روز یک چاپ‪ .‬این در حالی اس��ت که امور‬ ‫اجرایی هر تجدید چاپ یک کتاب قطعا بیشتر از پنج روز‬ ‫طول می کشد‪ .‬از س��وی دیگر‪ ،‬وقتی چاپ هایی از کتاب‬ ‫در شناسنامه ‪ 500‬نسخه درج شده است‪ ،‬نمی توانست در‬ ‫چن��د فاصله پنج روز‪ ،‬با هم ادغام و مثال به یک چاپ ‪20‬‬ ‫هزار نسخه ای تبدیل شود؟! از مسائل محتمل دیگر که اصال‬ ‫دوست نداریم فکر کنیم ناشر محترم به انها دست یازیده‬ ‫است‪ ،‬می گذریم‪ ،‬اما با این چه کنیم که برای نمونه‪ ،‬چاپ‬ ‫چهاردهم کتاب که در اختیار راقم بوده‪ ،‬صفحه های ‪،305‬‬ ‫‪،325 ،324 ،321 ،320 ،317 ،316 ،313 ،312 ،309 ،308‬‬ ‫‪ 333 ،332 ،329 ،328‬و ‪ 336‬را اص�لا ندارد و در صفحه‬ ‫‪ 716‬هم صفحه ‪ 617‬را ان هم برعکس تکرار کرده است‪.‬‬ ‫درست است که کتاب هم یک کاالست‪ ،‬اما نه هر کاالیی‬ ‫و نه هر کتابی!‬ ‫دیگر نکته غیر قابل گذشت‪ ،‬برخورد برخی دوستان اشنا‬ ‫با ادبیات در توصیف های تبلیغی عجیب و غریب در این‬ ‫زمینه بود که این نگرانی را در پی داش��ت که مبادا قرار بر‬ ‫این است که در مورد کتاب های دیگری چون «بابانظر» و‬ ‫«باغ ننا» هم چنین سرنوش��تی واقع شود؟! یکی از اخرین‬ ‫اظهارهای عجیب در این زمینه‪ ،‬به نقل از مدیر دفتر ادبیات‬ ‫و هنر مقاومت حوزه هنری بود مبنی بر اینکه با عرضه «شنام»‬ ‫ خاطرات کیانوش گلزاد‪ ،‬در بیست وس��ومین نمایشگاه‬‫بین المللی کتاب ته��ران ‪ -‬این کتاب جایگزین کتاب «دا»‬ ‫می ش��ود‪ ،‬چراکه «ش��نام» از بهترین کتاب های این دفتر و‬ ‫جایگزینی برای کتاب پرفروش «دا» اس��ت که در صورت‬ ‫معرفی درست و تبلیغات خوب می تواند جایگزینی برای‬ ‫کتاب «دا» باشد‪ .‬اوال که این واژه ناچسب «جایگزین» بین‬ ‫این واژه ها و عبارت ها‪ ،‬از ان واژه های وااس��فایی است که‬ ‫اه تاسف س��وزناکی از نهاد انهایی بیرون می اورد که هم‬ ‫با مقوله دفاع مقدس بیگانه نیس��تند‪ ،‬هم اقای سرهنگی و‬ ‫زحمت های��ش را در این زمینه می شناس��ند‪ .‬در ثانی این‬ ‫حرف و حرف هایی از این دست که اثاری چون «بابانظر» و‬ ‫حتی «خاطرات همسر راوی دا» قرار است در پی موفقیت‬ ‫کتاب «دا» به عنوان اثار پرفروش و پرفروش تر منتشر شوند‪،‬‬ ‫مانند این گفته هایی اس��ت که در فضای فروش فیلم ها از‬ ‫درامدی بر روایت های خرمشهر پیش از خلق دا‬ ‫درکتاب دا یک اتفاق‪ ،‬خلق الساعه نیست‬ ‫خرمش��هر را پایتخت جنگ نامیده اند و به درس��تی هم‬ ‫چنین اس��ت‪ .‬وقتی در ‪ 31‬ش��هریور ‪ 1359‬ارتش بعثی‬ ‫عراق یورش بی امان خود را اغاز کرد‪ ،‬از س��ه محور در‬ ‫استان خوزستان‪ ،‬وارد خاک میهن عزیز ما شد‪ .‬در شمال‬ ‫به سوی دزفول رفت‪ .‬در جبهه میانی وارد دشت ازادگان‬ ‫شد و هدفش اهواز بود و در جبهه جنوب از مرز شلمچه‬ ‫با حداکثر قوا برای تصرف خرمشهر یورش اورد‪ .‬قرار بود‬ ‫نیروهای دشمن در این سه محور پس از رسیدن به اهداف‬ ‫از پیش تعیین ش��ده با هم الحاق کنند‪ .‬اگر به نقشه های‬ ‫جنگی ان روزگار نگاه کنید حتما متوجه خواهید شد که‬ ‫مقاومت جانانه مردم و رزمندگان در خرمشهر چه برکات‬ ‫بزرگی داشته است‪.‬به واقع اگر دشمن بعثی ‪ 34‬روز پشت‬ ‫دروازه های خرمشهر متوقف نمی ماند (برفرض در ‪ 3‬یا ‪7‬‬ ‫روز ش��هر را تصرف می کرد( ان وقت در دو محور باال‬ ‫نیز پیشروی های موفقیت امیزی داشت‪ .‬ای بسا به راحتی‬ ‫بخش عمده ای از خوزستان را به تصرف در می اورد‪ .‬اما‬ ‫ان همه جان فشانی ها و مقاومت کردن ها و دیوار ساختن‬ ‫از ب��دن خود در مقابل دش��من بود که ارت��ش عراق را‬ ‫ناباورانه در محور جنوبی خوزستان (خرمشهر) متوقف‬ ‫کرد و به ناچار در سایر محورها نیز نیروهای بعثی تعلل‬ ‫کردند و پیشروی را به صالح خود ندانستند‪.‬‬ ‫با در نظرگرفتن چنین مالحظات نظامی است که بیشتر‬ ‫می توان برعمق عظمت و ش��کوه حماس��ه مقاومت پی‬ ‫ب��رد‪ .‬ان همه خون ه��ای گران قیمتی که در خرمش��هر‬ ‫ریخته ش��د‪ ،‬تنها برای حفظ شهر نبود بلکه برای حفظ‬ ‫خوزس��تان بود‪ .‬نه برای حفظ خوزستان که برای حفظ‬ ‫‪54‬‬ ‫تمامیت خاک پاک ایران بود‪ .‬پس بیراه نیست که خرمشهر‬ ‫را پایتخت جنگ بنامیم‪ .‬خرمشهری که این سرزمین بیش‬ ‫از یک سال و نیم دوری اش را تحمل نکرد و با رشادت و‬ ‫جانفشانی های بسیار‪ ،‬با تقدیم قریب به هفت هزار شهید‬ ‫و ده ها هزار جانباز‪ ،‬در عملیات بیت المقدس‪ ،‬این پاره تن‬ ‫عزیز وطن دوباره به اغوش مام خود بازگش��ت‪ .‬حاال سه‬ ‫دهه از ان همه رشادت ها و مردانگی ها در روزهای باشکوه‬ ‫مقاومت و در ایام عملیات بزرگ بیت المقدس می گذرد و‬ ‫ماییم و میراث گرانقدری که برجای مانده اس��ت‪ .‬شاید در‬ ‫میان اثار هنری ادبی هیچ اثری به اندازه مجموعه فیلم مستند‬ ‫«ش��هری در اسمان» ساخته مرحوم شهید اوینی‪ ،‬روزهای‬ ‫باشکوه مقاومت را به خوبی روایت نکرده باشد‪ .‬در حوزه‬ ‫سینمای داستانی نیز اثاری چند درباره خرمشهر تولید شده‬ ‫است و همچنین در عرصه ادبیات داستانی نیز تک و توک‬ ‫اثاری به چشم می خورد اما کار در خور و بایسته بیشتری در‬ ‫حوزه ادبیات مستند صورت گرفته است‪ ،‬هرچند در مقایسه‬ ‫با بزرگی و عظمت حماسه مقاومت کار چندانی نیست و‬ ‫ناگفته های بسیاری هنوز برجای مانده است که امیدواریم‬ ‫محققان و پژوهش��گران عرصه ادب و تاریخ دفاع مقدس‬ ‫برانها چشم نپوشند‪.‬درحوزه کتاب های مستند‪ ،‬شاید هیچ‬ ‫کتابی به گستردگی و دقت نظر «خرمشهر در جنگ طوالنی»‬ ‫نوشته محمد درودیان نباشد‪ .‬در این کتاب نویسنده مبتنی‬ ‫بر اسناد شفاهی و مکتوب و تصویری روایتی خواندنی از‬ ‫روزهای مقاومت ارائه می کند‪ .‬تا پیش از این کتاب روایت‬ ‫منسجم و یکدستی از مقاومت ارائه نشده بود‪.‬‬ ‫در میان کتاب های خاطرات‪ ،‬کتاب «درکوچه های خرمشهر»‬ ‫زبان برخی تهیه کنندگان می شنویم که مثال قرار است فالن‬ ‫فیلم که ما تولی��د کرده ایم‪ ،‬رکورد ف��روش «اتش بس» یا‬ ‫«اخراجی ها» را بشکند !‬ ‫یعنی دوستان نمی دانند که اینطور حرف زدن ها یعنی اینکه‬ ‫فاتح��ه اثر قبلی را باید خواند و حاال نوبت تولید جدیدتر‬ ‫اس��ت؟ از س��رمایه گذار یک فیلم کمتر انتظ��ار دیگری‬ ‫می رود‪ ،‬از کسانی که عمری را در مستندنگاری های جنگ‬ ‫هشت ساله صرف کرده اند نباید انتظار داشته باشیم؟‬ ‫البته گله دیگری هم از این دوستان وجود دارد که به موازات‬ ‫هرچه پررنگ تر شدن نقش دست اندرکاران شرکت متولی‬ ‫نش��ر کتاب‪ ،‬نقش و تاثیر تدوین گر و نویسنده این کتاب‬ ‫که روی اثر هم از او به عنوان «اهتمام گر» یاد ش��ده و البته‬ ‫براساس مطالب منتشر شده‪ ،‬هشت سال از عمر خود را در‬ ‫معنا دادن به رنج انبوه راوی کتاب صرف کرده است‪ .‬کاش‬ ‫متولیان امر‪ ،‬دس��ت کم در حلقه چندده نفره ای که خود را‬ ‫دست اندرکاران کتاب «دا» می دانند‪ ،‬به این بخش از سخنان‬ ‫مقام معظم رهبری توجه می کردند که در دیدار اخیر‪ ،‬عالوه‬ ‫بر خانم سیده زهرا حسینی‪ ،‬راوی کتاب «دا»‪ ،‬از خانم سیده‬ ‫اعظم حسینی‪ ،‬نویسنده کتاب «دا» نیز تقدیر کردند‪.‬‬ ‫حرف اخر‪ ،‬نه اخر کار‬ ‫در ه��ر صورت‪ ،‬باید این گفت��ه را تایید کرد که کتاب «دا»‬ ‫متاسفانه در جایگاه طبیعی خود کمتر نقد شده است و اکثرا یا‬ ‫با توصیف های افراطی و اغراقی غیرکارشناسی مواجه بوده‪،‬‬ ‫یا با سکوتی ناروا! اما برای انکه بر متولیان امر یاداوری باشد‬ ‫که کار اساسا تمام نشده که حال تصور کنند به نحو احسن‬ ‫پایان یافته است‪ ،‬سخن جمال میرصادقی را درباره ماهیت‬ ‫کتاب «دا» یاداوری می کنم که به نقل از او گفته شد‪« :‬اگر این‬ ‫خاطرات با رعایت اصول داستان نویسی نوشته شود‪ ،‬به یک‬ ‫شاهکار داستانی می تواند تبدیل شود‪ .‬درحالی که االن فقط‬ ‫خاطره ای جذاب خلق ش��ده و به عنوان اثر داستانی قلمداد‬ ‫نمی شود‪ ،‬بلکه می تواند ماده خام خوبی برای کسانی باشد که‬ ‫می خواهند در عرصه جنگ اثر هنری خلق کنند‪».‬‬ ‫از اولین کتاب هایی اس��ت که پس از جنگ منتشر شد و‬ ‫مریم شانکی‪ ،‬نویس��نده خاطرات تعدادی از رزمندگان‬ ‫مقاومت را گرداوری کرده است‪.‬‬ ‫پابه پای باران دو گزارش از خرمش��هر نوش��ته مرتضی‬ ‫سرهنگی و هدایت اهلل بهبودی از جمله کتاب هایی است‬ ‫که به گوشه هایی از مقاومت اشاره می کند‪ .‬یادداشت های‬ ‫خرمشهر (دست نوشته های شهید بهروز مرادی) از دیگر‬ ‫کتاب های ماندگار این عرصه است‪.‬‬ ‫خاط��رات زنان از روزهای مقاومت نیز بس��یار جذاب‪،‬‬ ‫شنیدنی و تاثیرگذار است‪« .‬گل سیمین» خاطرات سهام‬ ‫طاقتی‪« ،‬خانه ام همین جاست» خاطرات افسانه قاضی زاده‪،‬‬ ‫«پوتین ه��ای مریم» خاط��رات مریم امج��دی از جمله‬ ‫کتاب هایی است که هرکدام بخشی از حوادث مقاومت‬ ‫را شرح می دهند‪ .‬در میان زندگینامه های داستانی شهیدان‬ ‫نیز می توان به «سهراب‪ ،‬دراب» نوشته محمود جوانبخت‬ ‫اش��اره کرد که روایتی است داستانی از شهید محمدرضا‬ ‫دستی‪ ،‬یکی از فرماندهان روزهای مقاومت‪ .‬همچنین در‬ ‫«داستان بهنام» نیز داوود امیریان‪ ،‬روایتی خواندنی از بهنام‬ ‫محمدی‪ ،‬نوجوان شهید مقاومت ارائه می کند‪.‬‬ ‫به کتاب های دیگری نیز می توان اش��اره کرد اما بضاعت‬ ‫کتاب های مستند چندان زیاد نیست و با حضور کتاب «دا»‬ ‫هرچند بر این بضاعت افزوده شده‪ ،‬اما همچنان که پیش تر‬ ‫نیز اشاره شد‪ ،‬ناگفته های بسیاری برجای مانده است‪ ،‬از‬ ‫مقاومت پرش��کوه مردمی در روزهای اغازین جنگ در‬ ‫خرمشهر‪ .‬اگر همین کتاب «دا» را در نظر بگیریم‪ ،‬براساس‬ ‫روایت س��یده زهرا حسینی‪ ،‬چه بسیار ادم هایی که در ان‬ ‫حماسه حضور داشتند و هنوز لب باز نکرده اند‪ .‬امیدواریم‬ ‫ی��ک روز همه انها نیز روایت خ��ود را بگویند‪ .‬روایت‬ ‫مقاومت را‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ادبیات‬ ‫سیدحسین بیضایی‪:‬‬ ‫هیچ یک از اسناد کتاب مفقود نشده است‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫کت��اب «بابانظ��ر» این روزه��ا به چاپ بیس��ت وپنجم‬ ‫رس��یده اس��ت؛ کتابی که راوی لحظات سخت زندگی‬ ‫و حماس��ه های شهید محمدحس��ن نظرنژاد بوده است‪.‬‬ ‫سیدحسین بیضایی کسی که خاطرات نظرنژاد را ضبط و‬ ‫ثبت کرده و در مورد شخصیت وی و همچنین چگونگی‬ ‫ثبت این اثر‪ ،‬ناگفته هایی را بیان می کند‪.‬‬ ‫زمینه اشنایی شما با اقای نظر نژاد چگونه بود؟‬ ‫بنده ان روزها در مشهد عضو بسیج بودم‪ .‬با توجه به فضایی‬ ‫که وجود داشت در اوایل انقالب بحث گروهک ها و منافقین‬ ‫مطرح بود و ان موقع از بچه های بس��یج خواس��ته بودم در‬ ‫محله های خ��ود مراقب منازل روحانیون طرفدار انقالب و‬ ‫فرماندهان سپاه و جنگ باشند‪ .‬ما در مسجدی رفت و امد‬ ‫می کردیم به نام شمس الشموس؛ مسجدی در خیابان دریای‬ ‫مش��هد‪ .‬بر حسب وظیفه ای که داشتیم اگر قرار بود یک بار‬ ‫از جلوی خانه خودمان رد شویم از کنار منزل اقای نظر نژاد‬ ‫چندین بار رد می شدیم که به طور نامحسوس مراقب منزل‬ ‫ایشان هم باشیم‪.‬‬ ‫پست می دادید؟‬ ‫ن��ه به ان معنا‪ .‬به هر حال مراقب بودیم‪ .‬بعدها که به جبهه‬ ‫رفتم در لش��کر اما م رضا(ع) نیروی اقای نظر نژاد شدم‪ .‬در‬ ‫عملیات های مختلف حضور داشتم‪ .‬ان موقع بنده در گردان‬ ‫تخریب بودم‪ .‬ایشان هم با توجه به مسئولیت شان در طرح‬ ‫برنامه به ما زیاد سر می زد تا اخر جنگ‪.‬‬ ‫ماجرای ضبط خاطرات و گم شدن نوار ویدئویی سخنان‬ ‫اقای نظرنژاد چه بود؟‬ ‫بعد از جنگ با مجموعه جمع اوری خاطرات سپاه اشنا شدم‪.‬‬ ‫ب��ه هر حال مجموعه ای بود که خاطرات بچه های جنگ را‬ ‫ثبت و ضبط می کرد‪ .‬انگیزه بسیار فراوانی داشتم که این اتفاق‬ ‫در مورد استان قهرمان پرور خراسان نیز رخ دهد‪ .‬به هر حال‬ ‫استان خراسان منبع عظیمی از رزمندگان دفاع مقدس بود که‬ ‫پاالیش خاطرات انها بس��یار ارزشمند بود‪ .‬طرح خود را به‬ ‫فرمانده وقت سپاه دادم‪ ،‬ایشان نیز طرح را به استان ارجاع داد‪.‬‬ ‫متاسفانه فرماند هان وقت سپاه خراسان ادم هایی نبودند که با‬ ‫موضوعات فرهنگی همنشینی داشته باشند‪ .‬شخصا پیگیری‬ ‫کرده و با اقای نظرنژاد گفت وگو کردم‪.‬‬ ‫یعنی خودتان شخصا این کار را کردید؟‬ ‫بله‪ ،‬با توجه به فضای اوایل دهه هفتاد سپاه که بحث تشکیل‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ساختار و درجه و نظم و انضباط در سپاه مطرح بود مشکالتی‬ ‫به وجود امده بود‪ .‬به سختی راضی شدند که با من گفت وگو‬ ‫کنند‪ .‬یادم هس��ت اولین گفت وگوی خودمان را ‪ 12‬تیر ‪72‬‬ ‫ش��روع کردیم و تا پایان تیرماه به اتمام رساندیم‪ .‬روزهای‬ ‫سختی بود‪ .‬باید ساعت ‪ 3:30‬صبح از خواب بیدار می شدم‪،‬‬ ‫خودم را به منزل اقای نظرنژاد می رساندم و با ایشان به مقر‬ ‫سپاه می رفتیم و قبل از صبحگاه و شروع به کار گفت وگوی‬ ‫خودمان را به اتمام می رس��اندیم‪ .‬این گفت وگو به صورت‬ ‫روزانه و بسیار فشرده برگزار شد‪.‬‬ ‫از لحاظ کیفی اتفاقی که افتاده است این است که کتاب‬ ‫مقدمه ندارد‪.‬‬ ‫کتاب سال ‪ 72‬تدوین شده و تا انتشارش یک فاصله زمانی‬ ‫وجود دارد‪ .‬دلیل اینکه این کتاب مقدمه ندارد این است که‬ ‫دوس��تانی که این کتاب را منتش��ر کردند به بنده دسترسی‬ ‫نداش��تند البته یک اشکال در مقدمه فعلی این کتاب وجود‬ ‫دارد‪ ،‬انجایی که نوش��ته اند‪« :‬فیلم و اسناد این کتاب مفقود‬ ‫شده اس��ت‪ ».‬بنده همین جا عرض کنم که همه اسناد این‬ ‫چ چیز مفقود نش��ده‪ ،‬فقط چون‬ ‫کتاب نزد من اس��ت و هی ‬ ‫دوس��تان به من دسترسی پیدا نکرده اند این ذهنیت برایشان‬ ‫به وجود امده است‪.‬‬ ‫کتاب کامال به زبان یک ادم نظامی ش��رح عملیات ها را‬ ‫توضیح می دهد‪ .‬بسیاری از توصیفات و اصطالحات این‬ ‫کتاب فنی و حرفه ای است‪ .‬به نظر می رسد که خواننده‬ ‫عام با این جنبه از کتاب به سختی ارتباط برقرار می کند‪.‬‬ ‫البته من این را قبول ندارم‪ .‬به هر حال گفته های کتاب به روایت‬ ‫شهید نظرنژاد است و او راوی است‪ .‬دیدگاه های او و مسائل‬ ‫ی هم که مطرح شده بر مبنای تفکرات اوست‪ .‬یقینا بخشی‬ ‫نظام ‬ ‫از این گفته ها به دلیل شکل روایت‪ ،‬فنی و نظامی شده است‪ .‬اما‬ ‫مهم تر از همه اینها مباحث بسیار ارزشمندی است که در این‬ ‫کتاب مطرح شده است‪ .‬حاالت و لحظات اشخاصی بیان شده‬ ‫که جایگاه واالیی به دلیل دفاع از میهن کسب کرده اند‪ .‬مهم تر‬ ‫از همه اینهایی که شما می گویید این است که ما از جنگ به‬ ‫عنوان یک منبع غنی‪ ،‬گنج گرانبهایی را استخراج کرده ایم‪ .‬به‬ ‫هر حال این اصطالحات نظامی که شما می گویید بخشی از‬ ‫جنگ ماست که نمی توانستیم از ان بگذریم‪.‬‬ ‫مس��ال ه دیگری که در این کتاب وجود دارد این اس��ت‬ ‫که شرح عملیات ها و اتفاقات تاریخی بدون پاورقی بیان‬ ‫شده است‪ .‬بیان این موضوعات برای مخاطب می توانست‬ ‫ارزشمند باشد‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬شرایط مصاحبه در ان دوران یک چیز دیگر بود‪ .‬اقای‬ ‫نظرن��ژاد ان روزها به دلیل فش��ارهای بیرونی و درونی در‬ ‫شرایط سختی قرار داشتند‪...‬‬ ‫منظورم این اس��ت که لحن کتاب تا حدودی افشاگرانه‬ ‫است‪ .‬به هر حال مسائلی مطرح شده که شرح تاریخی ان‬ ‫به تحلیل علمی واقعه کمک می کرد‪ ،‬مثل سخنان صریح‬ ‫شهید نظرنژاد در مورد شکست ها‪ ،‬عملیات ها و اشتباهات‬ ‫نظامی‪...‬‬ ‫عرض کردم شرایط بس��یار پیچیده بود‪ .‬ان روزهایی که ما‬ ‫در حال ضبط خاطرات شهید نظرنژاد بودیم ایشان از لحاظ‬ ‫جسمی بس��یار روزهای سختی داشتند‪ .‬بعد از چند جلسه‬ ‫گلویشان متورم شده بود و دهانشان زخم بود‪ .‬من ایشان را از‬ ‫دوران بچگی می شناختم و اتفاقاتی که در دوران جنگ بر او‬ ‫گذشته بود را می دانستم‪ .‬یقین داشتم شهادت بابانظر نزدیک‬ ‫اس��ت‪ .‬گاهی وقت ها وقتی خاطرات خود را از دوس��تان‬ ‫شهیدش می گفت منقلب می شد‪ .‬خیلی ها به من گفته اند از‬ ‫خواندن این کتاب گریه مان گرفته است‪ .‬من می گویم ایشان‬ ‫وقتی ش��رح ماوقع عملیات خیبر را می گفت خیلی بدتر از‬ ‫کسانی که گریه کرده اند متاثر می شد‪.‬‬ ‫پس شما مراعاتشان را کرده اید؟‬ ‫سعی کردیم حرمت شکنی نکنیم‪ .‬به هر حال در جنگ همه‬ ‫چیز بود اما مهم تر فرهنگ ایثار و شهادتی بود که جوانان ما‬ ‫ان را در هشت سال دفاع مقدس رقم زدند‪.‬‬ ‫به هر حال اگر مس��تندنگاری در کتاب وجود داشت به‬ ‫جامعیت مسائل مطرح شده کمک می کرد‪.‬‬ ‫من خواس��تم یک حرکت تکلیفی بکنم شرایط ایشان هم‬ ‫اصال شرایط مساعدی نبود‪.‬‬ ‫یک��ی از ویژگی های مثب��ت این کتاب این اس��ت که‬ ‫برخالف اکثر کتاب های منتش��ر ش��ده در ح��وزه دفاع‬ ‫مق��دس‪ ،‬عراقی ها یک نیروی از پیش شکس��ت خورده‬ ‫بی عرضه نیستند و واقعیت جنگ و ستیز پایاپای ان نشان‬ ‫داده شده است‪.‬‬ ‫مصداقشچیست‪.‬‬ ‫مثل فصل تصرف ش��هرک دوعیجی و اس��ارت گرفتن‬ ‫جشعمی‪.‬‬ ‫یک خط بود و یک عده رزمنده‪ .‬ما برای اینکه به دوعیجی‬ ‫برسیم س��ه روز زیر اتش بعثی ها بودیم‪ .‬روز چهارم وقتی‬ ‫دوعیجی را گرفتیم تنها نصف روز انجا بودیم بعد صدام با‬ ‫یک پاتک دوعیجی را پس گرفت‪.‬‬ ‫خودتان در دوعیجی بودید‪.‬‬ ‫بله‪ .‬من خودم در نب��رد دوعیجی همراه بابانظر بودم‪ .‬اتفاقا‬ ‫همین جشعمی بعدها در یک کتاب گفته است که بابانظر مرا‬ ‫اس��یر کرده و با همان مختصاتی که در کتاب امده است‪ ،‬او‬ ‫هم گزارش این اسارت را بازگو کرده است‪.‬‬ ‫نکته دیگر در این کتاب این اس��ت که بابانظر به عنوان‬ ‫راوی از اعتماد ب ه نفس باالیی برخوردار است‪.‬‬ ‫همینطور اس��ت عرصه جنگ؛ عرصه شناخت مرد و نامرد‬ ‫اس��ت‪ .‬معموال در شرایط سخت اس��ت که ادم می بیند که‬ ‫چه کسانی پیشقدم شده اند‪ .‬بابانظر شش سال در جنگ بود‪.‬‬ ‫این را در مقطع سال ‪ 65‬و عملیات کربالی ‪ 4‬می گوییم‪ .‬اگر‬ ‫بخواهیم کردس��تان را هم به حساب بیاوریم هفت سال در‬ ‫جبهه بوده‪ .‬به هر حال بابانظر راوی صادق صحنه هایی بوده‬ ‫که خود در ان حضور داشته است‪ ،‬بدون غلو و با احساس‬ ‫درونی که داشته اینها را روایت می کند‪ .‬این اعتماد به نفس‬ ‫باال از نقش اثرگذار او در جنگ نشات می گیرد‪ .‬بابانظر راوی‬ ‫لحظاتی است که با دوستان شهیدش جنگیده‪.‬‬ ‫از دیگر نکات جالب کت��اب‪ ،‬روایت اختالف های میان‬ ‫سپاه و ارتش است‪.‬‬ ‫بله‪ .‬اول این را بگویم جنگ عرصه روشنگری است‪ ،‬همین‬ ‫که گفتم محل ش��ناخت مرد و نامرد‪ .‬عده ای که تنها سابقه‬ ‫چن��د روز حض��ور در جبهه دارند حاال می��راث دار جنگ‬ ‫شده اند‪ .‬کسانی که اگر زورشان برسد بچه های جبهه را اعدام‬ ‫می کنند‪ .‬اختالف میان ارتش و سپاه از زمان بنی صدر وجود‬ ‫داش��ته و بعد از او نیز روزگاری کم و روزگاری زیاد بوده‬ ‫است‪ .‬این یک چیز بدیهی است‪ ،‬همه این را می دانند‪.‬‬ ‫‪55‬‬ ‫هفت‬ ‫نمی خواه��م چی��زی از خود بگویم و تنه��ا انچه بود‬ ‫را باید روایت کنم‪ .‬احس��اس کردم گویی سال ها اگر‬ ‫می خواستم حرف بزنم‪ ،‬بیش��تر از این چیزی نداشتم‬ ‫که بسیجی یعنی «حمید باکری که دنیا را از چشم همه‬ ‫م��ا انداخت» و این بود که ام��ام (ره) عزیزمان گفت‪:‬‬ ‫«تنها افتخار من در این دنیا این اس��ت که بسیجی ام‪».‬‬ ‫زی��را امام (ره) در دنیا تنها «بی ارزش بودن دنیا» برایش‬ ‫ارزش بود‪ ،‬انگار ک��ه در این دنیا تنها «حمید» برایش‬ ‫می ارزید‪ .‬کیلومترها مرز ایران و عراق‪ ،‬سجاده ابراهیم‬ ‫همت‪ ،‬مهدی زین الدین‪ ،‬مهدی باکری‪ ،‬حسین خرازی‬ ‫و هزاران بس��یجی گمنامی بود که همه افتخارشان به‬ ‫همین گمنامی است»‬ ‫نمی دانم چرا فراموش کرده ایم که بسیجی اگر اهل جنگ‬ ‫بود‪ ،‬اگر اهل سالح و تیر و خمپاره بود‪ ،‬اگر روی مین‬ ‫می رفت‪ ،‬اگر محکم ایس��تاده بود‪ ،‬از خشونتش نبود‪،‬‬ ‫از «عبادتش» ب��ود‪« .‬عابد» بود‪ ،‬مثل موالیمان علی (ع)‬ ‫دنیا را به اب بین��ی بزی می فروخت‪ ،‬مجاهد بود‪ ،‬مثل‬ ‫سید و س��االرمان حس��ین (ع)‪ ،‬دنیا را داده بود تا یک‬ ‫صبح تا ظهر عاشورا را بخرد‪.‬‬ ‫گاهی کنار ارون��د فکر می کردم ای��ا «زاهدتر» از این‬ ‫بچه هایی که حاشیه این رود گل الود غواصی می کنند‬ ‫روی این کره خاکی هست؟ پشت کانال ماهی به خود‬ ‫می گفتم‪« :‬پاک تر از خون هایی که روی این کلوخ های‬ ‫س��رد ریخته‪ ،‬ت��وی این دنی��ای بی ارزش هس��ت؟»‬ ‫فرام��وش کرده ایم که « بس��یجی» خاکی نبود که برای‬ ‫خ��ودش «خاک» بخرد و دنیا طل��ب کند‪ ،‬یادمان رفته‬ ‫که «بس��یجی» چفیه نمی انداخت معامل��ه کند و فخر‬ ‫بفروش��د‪ ،‬بی توجه شدیم که «بسیجی» جنگ نمی کرد‬ ‫«خودی» نشان دهد‪« .‬بسیجی» چفیه انداخت که «دنیا»‬ ‫را از چشم همه بیندازد و خب با این «چفیه»‪ ،‬بی ارزش‬ ‫کرد مناس��بات دنیای��ی را‪« .‬اهل دنیا» خفیف ش��دند‪،‬‬ ‫روباه ها به النه هایش��ان خزیدن��د‪ ،‬از رو رفتند انها که‬ ‫«اه��ل جان دادن» نبودند‪« .‬نظر ن��ژاد» را یادتان رفته‪....‬‬ ‫این اخری ها انقدر ش��اکی بود که خدا چرا در جنگ‬ ‫نبرده اش؟ ش��جاعت «بابانظر» از تهورش نبود‪ ،‬از این‬ ‫بود که «جان اش» و همه انچه داش��ت برایش به اندازه‬ ‫یک لبخند امام (ره) ارزش نداشت‪.‬‬ ‫جنگ که تمام شد‪ ...‬گویی «بابانظر» و «مهدی باکری»‬ ‫هم تمام شدند و چفیه شان ماند‪ ، ....‬ارزش چفیه را به‬ ‫«ان زاهدی که ان را به گردن انداخته بود جلوی صدها‬ ‫تان��ک‪ ،‬تنومند می ایس��تاد و یک تنه ش��لیک می کرد‪.‬‬ ‫ارزش اش ب��ه ان «بی دنیایی» بود‪ ،‬ن��ه به رنگ و قیافه‬ ‫و ظاه��ر خاکی اش»‪ .‬بعد جنگ ع��ده ای فکر کردند با‬ ‫چفیه بسیجی می شوند‪ ،‬نفهمیدند چفیه انداختن یعنی‬ ‫«س��رنترس نظر نژاد»‪« ،‬دل خاشع حاج ابراهیم همت»‪،‬‬ ‫«دنیای بی ارزش حمید باکری»‪« ،‬قلب بی شیله و پیله‬ ‫برونسی»‪« ،‬نور صورت شهید کاوه» و عرفان بی غل و‬ ‫غش هزاران بس��یجی گمنام که البه الی صحیفه روز‬ ‫محش��ر باقی اس��ت‪ .‬هنوز هم هر که «سر نترس و دل‬ ‫خاش��ع و نور صورت و عرفان بی غ��ل و غش» دارد‪،‬‬ ‫اجازه «چفیه انداختن اش» هست‪ ،‬این تکه پارچه برای‬ ‫ما «مقدس» اس��ت‪ .‬م��ن یکی‪ ،‬هر وق��ت خدا توفیق‬ ‫می دهد‪ ،‬احرام «چفیه» می بندم‪ ،‬دلم می لرزد که «شهید‬ ‫مهاج��ر» نکند‪ ،‬راضی نباش��د‪ ،‬گنه کاری س��جاده اش‬ ‫را رنگی��ن کند‪ .‬دلم می لرزد ک��ه «اهل دنیا» نکند فکر‬ ‫کنند‪« ،‬چفیه انداختن» بی اجازه می ش��ود‪ ،‬بی حساب و‬ ‫کتاب است!شهید مهاجرها و فاضل الحسینی ها و همه‬ ‫بسیجی های اسمانی لش��کر ‪ 5‬نصر را شاهد می گیرم‬ ‫ک��ه خدا نیاورد روزی بخواهم این پارچه بهش��تی که‬ ‫بوی قبر حسین (ع) می دهد را به این بازی های دنیایی‬ ‫بفروشم‪ .‬خدایا! ان روز را برایم میاور!‬ ‫منبع‪ :‬وبالگ دکتر قالیباف‪1388 -‬‬ ‫دعواه��اش را فهمیدم‪ .‬من با این کتاب خندیدم‪ ،‬گریه‬ ‫کردم‪ ،‬غصه خوردم و بغض گلویم را گرفت‪.‬‬ ‫هیچ وقت این صحنه یادم نمی رود که دردانه بابا نظر ‪-‬‬ ‫که اگر اشتباه نکنم تنها دختر اوست ـ به اتاق بیمارستان‬ ‫می رود و بابا نظر چشم هایش را باز می کند؛ دختری که‬ ‫خیلی دوستش داش��ت و تمام اوقاتی که به مرخصی‬ ‫می امد شاید یکی از عالقه هایش این بود که دخترش‬ ‫را ببیند‪ .‬در بیمارستان طبق صحنه سازی ای که شده بود‬ ‫دکتر دو تا س��یلی توی گوش دختر می زند‪ .‬ببینید پدر‬ ‫چقدر عالقه مند به دختر بوده که با سیلی خوردن دختر‬ ‫از روی تخت بلند می شود‪ ،‬این چیزی بود که دکترها‬ ‫می خواستند‪.‬بابا نظر از نوجوانی در جنگ شرکت کرد‬ ‫و تا انتها رفت و با ‪ 160‬ترکش از جنگ دس��ت کشید‪.‬‬ ‫اخر هم در منطقه ای به شهادت رسید و نقطه پایان را‬ ‫گذاش��ت‪ .‬حاال من می فهمم که ما چقدر فیلم درباره‬ ‫دفاع مقدس ساخته ایم و چقدر فیلم هایمان ناکام بوده‬ ‫است به خاطر اینکه از دل بر نیامده است‪.‬‬ ‫در همی��ن تهران خودمان ه��ر روز یا هفتگی برایمان‬ ‫بولتن ها ی��ا مجالتی می فرس��تند ک��ه در انها ادرس‬ ‫پیتزا فروشی ها و ساندویچی ها را می نویسند‪ .‬ای کاش‬ ‫ش��رایطی فراهم ش��ود که به خانه هر شهروند ایرانی‬ ‫یک کتاب «بابا نظر» فرستاده شود‪ .‬من فکر می کنم به‬ ‫دردمان می خورد‪ .‬بابا نظرها هیچ چیز نخواسته اند و‬ ‫نمی خواهند‪ .‬من در تمام این هشت سال غذا خوردن‬ ‫بابا نظر را ندیدم‪ .‬ش��اید در نوشتن از قلم افتاده ولی‬ ‫احساس من این است که از قلم نیفتاده‪ .‬چون هر بار‬ ‫هم که غذایی بار می کردند ان غذا نصیب باروت ها‬ ‫و انفجارها می ش��د‪ .‬وقتی بابا نظر از س��نگر خودش‬ ‫بی��رون می زند و یک کبک می زن��د و می خورد من‬ ‫می فهمم که چقدر گرسنگی به او فشار اورده است‪،‬‬ ‫ان ه��م با بدنی تکه پاره ش��ده‪ ،‬بدنی که بدون هیچ‬ ‫ادعای��ی‪ ،‬توقعی‪ ،‬ادعایی‪ ،‬طلبی‪ ،‬میزی‪ ،‬مس��ندی و‬ ‫پس��تی امد و ای��ن کارها را کرد‪ .‬م��ن امیدوارم این ‬ ‫کتاب ها خوانده شود نه به خاطر اینکه کتابی خوانده‬ ‫ش��ود بلکه به خاطر اینکه به خودمان بیاییم و ببینیم‬ ‫که در این دنیای بزرگ وانفس��ا چه بر ما می گذرد‪.‬‬ ‫ن ادم ها هس��تند و خواهند بود و‬ ‫یادمان نرود که ای ‬ ‫هر زمانی هم که اتفاقی بیفتد حتما باز هم در صف‬ ‫اول خواهند ایستاد‪ .‬من دست همه انها را می بوسم‬ ‫و عرض ادب دارم و س��ر تعظی��م فرود می اورم در‬ ‫مقابل خانواده بابانظر چ��را که وجب به وجب این‬ ‫خاک را بابا نظرها حفظ کردند‪.‬‬ ‫سر نترس بابانظر‬ ‫دکتر محمد باقر قالیباف ‪ /‬همرزم شهید نظر نژاد‬ ‫بع��د از جنگ ع��ده ای فکر کردند با چفیه‪ ،‬بس��یجی‬ ‫می ش��وند‪ ،‬نفهمیدند چفیه انداختن یعنی «س��رنترس‬ ‫نظر ن��ژاد»‪« ،‬دل خاش��ع حاج ابراهیم هم��ت»‪« ،‬دنیای‬ ‫ب��ی ارزش حمی��د باک��ری»‪« ،‬قل��ب بی ش��یله و پیله‬ ‫برونس��ی»‪« ،‬ن��ور ص��ورت ش��هید کاوه» و عرف��ان‬ ‫بی غل و غش هزاران بسیجی گمنام که البه الی صحیفه‬ ‫روز محشر باقی است‪.‬‬ ‫ش��اید سخن گفتن از «بسیج» به اندازه هیچ موضوعی‬ ‫برای من که سال ها با بچه های بسیج هم نفس بوده ام‪،‬‬ ‫مشکل نیست‪ .‬با انها هم نفس باشی‪ ،‬کنار سنگرهایشان‬ ‫تا صبح پاسبانی کنی‪ ،‬میان خنده هایشان‪ ،‬یک دم گریه‬ ‫کنی و بال در بال رفتنشان میان اسمان ها را با دیدگان‬ ‫کم فروغت ناظر باشی‪ ،‬مجالی به تو نمی دهد تا بتوانی‬ ‫از انها «س��خن» هم بگویی‪ .‬در گفتمان «بسیج» سخن‬ ‫گفتن اصال جایی نداشت‪ ،‬تنها «سکوت» معنی داشت‬ ‫و س��خن گفتن نش��ان از «خود دیدن» بود پس کسی‬ ‫سخن نمی گفت «تا دیده شود»‪.‬‬ ‫برای من در مورد «س��خن نگفتن بس��یجی» س��خن‬ ‫گفتن بس��یار س��خت است و ش��اید محال‪ .‬اینجا هم‬ ‫مثلفیلمیسینمایی‬ ‫پرویز پرستویی ‪ /‬بازیگر‬ ‫م��ن ای��ن کت��اب چهار‬ ‫صد و چند صفحه ای را‬ ‫خواندم و احساس کردم‬ ‫یک فیلم سینمایی است‬ ‫که بازیگرانش بابانظرند‬ ‫و شریفی ها و قالیباف ها‬ ‫و هم��ه عزیزان��ی ک��ه‬ ‫اسمشان در این کتاب امده و کارگردانش خداست‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه افتخار داش��تم لباس این غیور مردان‬ ‫را به تن کنم وظیفه داش��تم که این کتاب را با دل و‬ ‫جان بخوانم‪ ،‬اگرچه می دانستم پایان کتاب قرار است‬ ‫خیلی تلخ تمام ش��ود بدون انک��ه یک کلمه اش را‬ ‫خوانده باشم‪ .‬وقتی کتاب را خواندم در تمام لحظات‬ ‫با بابانظر بودم‪ ،‬در تمام تاریکی ها و روشنایی ها‪ ،‬در‬ ‫تمام زمس��تان ها و تابس��تان ها‪ .‬من طول این هشت‬ ‫س��ال را با بابا نظر رفتم ‪ .‬ترکش خورد‪ ،‬احساس درد‬ ‫کردم‪ ،‬گرسنگی هاش‪ ،‬مقاومت هاش‪ ،‬لجبازی هاش و‬ ‫‪56‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ادبیات‬ ‫کتاب کامل‬ ‫چرا بابانظر و دا‬ ‫مخاطبیافته اند؟‬ ‫احمد دهقان‬ ‫خاطرات جنگ و خاطره نویسی در ایران پس از انقالب‬ ‫و جنگ متحول شد‪ .‬خاطرات از میان گروه های خاص‬ ‫جامعه وارد قش��ر عمومی مردم ش��د و مردم کوچه و‬ ‫بازار ش��روع به نگارش خاطرات خود کردند‪ .‬اگر سیر‬ ‫خاطره نویس��ی در کش��ور را بنگریم می بینیم که کال‬ ‫این وجه نمایان اس��ت و می ت��وان ان را دید‪ .‬یکی از‬ ‫اثاری که می توان روی ان انگشت گذاشت خاطرات‬ ‫«بابانظر» اس��ت‪ .‬بابانظ��ر به عنوان فرمان��ده جنگ به‬ ‫بازگویی خاط��رات خود پرداخته اس��ت‪ .‬ما در زمان‬ ‫گذش��ته خاطرات فرماندهان ایرانی را زیاد داشته ایم‪.‬‬ ‫فرماندهان��ی ک��ه در طول اش��غال ای��ران فرماندهی‬ ‫می کردند یا حضور داش��تند‪ .‬با اینکه ما جنگ گسترده‬ ‫خارجی نداش��تیم اما درگیری هایی بوده که خاطرات‬ ‫انها ش��ان کتاب شدن را داشته باشد‪ .‬اما بابانظر فردی‬ ‫بود که از میان کوچه و بازار وارد جنگ شد‪ .‬هر کدام از‬ ‫کتاب های خاطرات که منتشر می شود پازلی از جنگی‬ ‫اس��ت که م��ا در ان حضور داش��ته ایم و ان را دیدیم‬ ‫و قطعات گمش��ده جنگ را به م��ا می نمایاند‪ .‬کتاب‬ ‫«بابانظر» به لحاظ مردم ش��ناختی اثری خوب است که‬ ‫می توان حضور مردمی و فرهنگ و اداب و رس��وم و‬ ‫زندگی فردی که در جنگ حضور داشته را دید‪ .‬کتاب‬ ‫«بابانظر»‪ ،‬کتاب کاملی اس��ت در عرصه خاطرات که‬ ‫می توان تمام زندگی فرد را در ان دید‪ .‬وظیفه ویرایش‬ ‫برعه��ده من بود و تم��ام هم و غم بن��ده این بود که‬ ‫این کتاب به همان صورتی که هس��ت ویرایش شود‬ ‫تا ب��ه اصل اثر لطمه ای وارد نش��ود‪« .‬بابانظر» یکی از‬ ‫کتاب های ماندگار عرصه تاریخ نویسی و تاریخ شفاهی‬ ‫جنگ هاس��ت که احتماال پس از انتش��ار و دیده شدن‬ ‫حرف های زیادی در مورد ان خواهیم شنید‪.‬‬ ‫شباهت های «دا» و «بابانظر»‬ ‫حسین بهرام‬ ‫«بابانظر» از وجه های مختلفی به «دا» ش��بیه اس��ت که‬ ‫این ش��باهت ها هم در ظاهر (طراحی جلد‪ ،‬گرافیک‪،‬‬ ‫قالب صحافی و‪ )...‬هم در س��اختار تدوین و همچنین‬ ‫روایت گونه ب��ودن از خاطرات جن��گ و هم در نوع‬ ‫برخورد مسئوالن حوزه هنری‪ ،‬اظهارنظر مخاطبان باز‬ ‫هم از طیف های مختلف هنری‪ ،‬ادبی و سیاس��ی دیده‬ ‫می ش��ود‪ .‬این کتاب هم همچون «دا» در فاصله کمی‬ ‫از چاپ نخست ان به چاپ های مجدد رسید و اقبال‬ ‫عمومی ب��ه این کتاب بار دیگر خون تازه ای در عرصه‬ ‫ادبیات دفاع مقدس جاری کرد‪.‬‬ ‫«دا» و «بابانظ��ر» قطعا ان اندازه از ظرفیت های جذب‬ ‫مخاطب را داشته اند که در روزهایی که امار کتابخوانی‬ ‫و مطالعه ازاد در کش��ور ما چندان قابل توجه نیست‪،‬‬ ‫ی به جم��ع پرفروش ها‬ ‫ای��ن دو کت��اب در فاصله کم ‬ ‫می پیوندد‪ .‬ولی انچه ش��اید با ای��ن دو کتاب و برای‬ ‫نخس��تین بار به ط��ور جدی در ایران تجربه می ش��ود‬ ‫مساله اطالع رسانی‪ ،‬برگزاری جلسات پیاپی و تبلیغات‬ ‫درباره انهاست‪.‬‬ ‫اظهارنظره��ای چهره های سیاس��ی و هن��ری درباره‬ ‫کتاب «بابانظر» هم بی ش��باهت به کتاب «دا» نیس��ت‪.‬‬ ‫محمدباقر قالیباف‪ ،‬شهردار فعلی تهران‪ ،‬همرزم سابق‬ ‫شهید نظرنژاد اس��ت و بیشتر از هر کس می توان او را‬ ‫رفیق و همراه راوی کتاب خاطرات «بابانظر» دانست‪.‬‬ ‫او به همراه یحیی رحی م صفوی‪ ،‬فرمانده س��ابق س��پاه‬ ‫ی دو چهره سیاسی هستند که‬ ‫پاسداران انقالب اسالم ‬ ‫درباره این کتاب سخنرانی و اظهارنظر کرده اند‪ .‬پرویز‬ ‫پرس��تویی و عزت اهلل انتظامی هم دو چهره ش��ناخته‬ ‫شده عرصه سینما هس��تند که اظهارنظر درباره کتاب‬ ‫«بابانظر» را اغاز کرده اند‪.‬‬ ‫در پایان بار دیگر تاکید می ش��ود‪ ،‬تجربه این دو کتاب‬ ‫نش��ان می دهد که اگر مردم از وجود کتاب های خوب‬ ‫مطلع شوند و چهره هایی از عرصه های مختلف به ویژه‬ ‫هنرمندان نام اش��نا مردم را به خواندن کتاب تش��ویق‬ ‫کنند به مرور امار کتابخوانی در کش��ور باال می رود و‬ ‫قطع��ا تجربه کتابخوانی در انحصار چند کتاب خاص‬ ‫نخواهد ماند و در گام بعد فرهنگ کتابخوانی بیش از‬ ‫پیش در کشورمان نهادینه خواهد شد‪.‬‬ ‫در ادبی��ات دفاع مق��دس انچه خاط��رات را در بین‬ ‫دیگر اث��ار ش��اخص می کن��د‪ ،‬باورپذی��ر و حقیقی‬ ‫ب��ودن متن اس��ت‪ .‬همچنی��ن خاطرات بای��د جزئی‬ ‫و نو باش��ند‪ .‬ب��ا توجه ب��ه جامعه سیاس��ی و خبری‬ ‫ای��ران‪ ،‬اگر ب��رای اثری با کیفیت‪ ،‬خوب تبلیغ ش��ود‪،‬‬ ‫اثر قادر اس��ت بر این فضای جامع��ه غلبه کند‪ .‬برای‬ ‫مثال زه��را حس��ینی در کت��اب «دا» رنگین کمانی از‬ ‫ارزوهای درگیر جنگ ش��ده خود را به تصویر کشیده‬ ‫اس��ت و این نکته مخاطب را با ای��ن موضوع درگیر‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫راز بابانظر‬ ‫مرتضی سرهنگی ‪ /‬مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری‬ ‫کتاب را دوبار کامل خواندم و انچه در اولین مرحله‬ ‫به نظر می رس��د که از ویژگی های این کتاب است‬ ‫حرف های یک فرد کامال معمولی اس��ت‪ .‬درست‬ ‫هم همین است چرا که جنگ های دفاعی همچون‬ ‫جنگ ما ذاتشان مردمی است و مردم عادی پیش از‬ ‫ارتش رسمی با متجاوز درگیر می شوند‪.‬‬ ‫ای��ن کتاب نمونه ای خواندن��ی از خاطرات افراد‬ ‫معمول��ی در جنگ اس��ت که ک��وره جنگ‪ ،‬نبوغ‬ ‫و اراده این افراد را به کار گرفته اس��ت‪ .‬می توان‬ ‫از کتاب «بابانظر» این نتیجه را گرفت که اس��تان‬ ‫خراس��ان که دارای چهار لش��کر اس��ت‪ ،‬گنجینه‬ ‫عم��ده ای در این اس��تان بزرگ وج��ود دارد که‬ ‫یک بخشی از این گنجینه توسط کنگره سرداران‬ ‫خراس��ان خ��ود را نش��ان داد‪ .‬کت��اب «بابانظر»‬ ‫گوش��ه های نش��ان داده ش��ده را تصحی��ح کرد‬ ‫چرا که نش��ان داد که زیر این خ��اک چه انرژی‬ ‫و اس��تعدادی از ادبیات جنگ خفته اس��ت‪ .‬انچه‬ ‫در کار بارز اس��ت اینکه ی��ک همدلی بین راوی‬ ‫و مصاحبه کنن��ده در ای��ن متن وج��ود دارد‪ .‬در‬ ‫تاریخ ش��فاهی مصاحبه گر و مصاحبه شونده باید‬ ‫یکدیگر را دوست داش��ته باشند یعنی وقتی این‬ ‫اتفاق رخ دهد مصاحبه گ��ر باید با راوی همدلی‬ ‫کند‪ .‬شاه کلید تاریخ ش��فاهی مصاحبه است‪ .‬اگر‬ ‫بیضای��ی مصاحبه را ناقص رها می کرد هیچ کس‬ ‫نمی توانس��ت برای تدوین یا ویرای��ش این کار‬ ‫کمکی کند‪ .‬به نظر من بیضایی و ش��هید نظر نژاد‬ ‫یکدیگ��ر را در ای��ن مجموع��ه ب��ه خوبی درک‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫کرده اند‪ .‬س��خن ها در این کار روان و ساده است و‬ ‫باید اینگونه باش��د چرا که خاطرات جنگ را سرباز‬ ‫می نگارد‪ ،‬نه ادیب و مورخ‪.‬‬ ‫خاطرات جنگ حس��نی دارد س��وای محاسن دیگر‪،‬‬ ‫اینکه فضا را برای ما روشن می کند‪.‬‬ ‫ما در ان فضا نبوده و ندیدیم اما ان خاطرات می گوید‬ ‫در ان روزها چه بوده و چه گذش��ته است‪ .‬این گونه‬ ‫خاطرات شفاهی همسو با اسناد برای جنگ است‪.‬‬ ‫چی��زی ک��ه در این کتاب بیضایی انج��ام داده و جزو‬ ‫اس��توانه ها و ارکان تاریخ ش��فاهی محسوب می شود‪.‬‬ ‫«مهارت گوش دادن» است‪.‬‬ ‫مصاحبه کننده باید بیاموزد تا خوب گوش کند و تحلیل‬ ‫بنده ان است که این اتفاق در این اثر رخ داده و بر این‬ ‫اساس ما در کتاب با ابهام کمی رو به رو هستیم‪.‬‬ ‫سال ‪ 69‬کتابی با عنوان «گزارش یک بازجویی» منتشر‬ ‫ش��د که این بازجویی از یک س��رهنگ عراقی بود که‬ ‫بازجوی این سرهنگ روند بازجویی را به عنوان کتاب‬ ‫منتش��ر کرده اس��ت‪ .‬این کتاب به نویسندگی مرتضی‬ ‫بش��یری منتش��ر ش��ده که خاطرات جیش امیر‪ ،‬یک‬ ‫سرهنگ عراقی است‪ .‬اتفاق و رمز گشایی جالب اینکه‬ ‫پس از چندین سال در کتاب بابانظر مشخص می شود‬ ‫ک��ه جیش امی��ر را بابانظر گرفته اس��ت‪ .‬این کتاب را‬ ‫فردی در تهران نوش��ته در صورت��ی که جیش امیر را‬ ‫فردی از خراس��ان به اسارت در اورده و از خراسان تا‬ ‫تهران این دو اثر به یکدیگر ملحق می شود‪ .‬رازگشایی‬ ‫که گفته ش��د اینجاس��ت که پس از ‪ 18‬سال مشخص‬ ‫ش��د اس��یر کتاب «گزارش یک بازجویی» جیش امیر‬ ‫توسط راوی کتاب «بابانظر» یعنی محمد حسن نظر نژاد‬ ‫به اسارت در امده است‪.‬‬ ‫‪57‬‬ ‫هفت‬ ‫اسالم گرایان ترکیه پروژه تغییر قانون اساسی را کلید زدند‬ ‫پایان سکوالریسم‬ ‫حزب جمهوریخواه خلق دو ماده از تغییرات یاد شده در قانون اساسی شامل ماده مرتبط با تغییر‬ ‫ساختار و حیطه وظایف دادگاه قانون اساسی و نیز ماده مرتبط با تغییر ساختار شورای عالی قضات و‬ ‫حاکمان را مخالف قانون اساسی می داند‬ ‫این مواد را برای بررسی مجدد به مجلس اعاده کند یا‬ ‫رای گی��ری پیرامون تغییرات مورد نظر دولت رجب‬ ‫برای همه پرسی به رای عمومی بگذارد‪.‬‬ ‫طی��ب اردوغان در مفاد قانون اساس��ی ترکیه با اخذ‬ ‫رئیس جمهوری همچنین می تواند مواد قانون اساس��ی‬ ‫ارای نماین��دگان مجلس ملی پای��ان یافت‪ .‬این در‬ ‫که دو سوم رای کل نمایندگان یعنی ‪ 367‬رای را برای‬ ‫حالی اس��ت ک��ه فرجام تغییرات م��ورد نظر حزب‬ ‫تغییر کسب کرده باشند‪ ،‬بدون نیاز به همه پرسی توشیح‬ ‫حاکم عدالت و توس��عه که بع��د از هفته ها بحث و‬ ‫و بعد از ان‪ ،‬این تغییرات الزم االجرا خواهد شد‪.‬‬ ‫جدل در مجلس ترکیه به تصویب رس��یده اس��ت‪،‬‬ ‫از س��وی دیگ��ر‪ ،‬دادگاه قانون اساس��ی در ص��ورت‬ ‫هنوز مش��خص نیس��ت‪ .‬احزاب مخالف و در راس‬ ‫درخواست رئیس جمهوری یا درخواست ‪ 110‬نماینده‬ ‫انها حزب جمهوریخواه خل��ق دو ماده از تغییرات‬ ‫مجلس می توان��د تغییرات در زمینه قانون اساس��ی را‬ ‫یاد ش��ده شامل ماده مرتبط با تغییر ساختار و حیطه‬ ‫بررسی و در صورت لزوم حکم ابطال انان را به علت‬ ‫وظایف دادگاه قانون اساسی و نیز ماده مرتبط با تغییر‬ ‫مغایرت با نص قانون اساسی صادر کند‪ .‬در سال گذشته‬ ‫ساختار ش��ورای عالی قضات و حاکمان را مخالف‬ ‫میالدی بعد از تصویب ماده مربوط به ازادی حجاب‬ ‫قانون اساسی ارزیابی کرده و دولت اردوغان را متهم‬ ‫اس�لامی در دانش��گاه های ترکیه‪ ،‬حزب جمهوریخواه‬ ‫به تالش ب��رای حاکمیت بر قوه قضائی��ه با تغییر دو‬ ‫خلق با مراجعه به دادگاه قانون اساس��ی موفق ش��د از‬ ‫ماده یاد ش��ده می کنند‪ .‬ح��زب جمهوریخواه خلق‬ ‫س��وی این دادگاه حکم ابطال قانون مزبور را به علت‬ ‫تهدید کرده اس��ت که برای ابطال تغییرات یاد شده‬ ‫مغایرت با نص قانون اساسی این کشور اخذ کند‪ .‬این‬ ‫به دادگاه قانون اساس��ی مراجعه خواهد کرد و چون‬ ‫اولین بار در تاریخ ترکیه بود که دادگاه قانون اساس��ی‬ ‫تغییرات مورد نظر حزب حاکم عدالت و توسعه در‬ ‫به بررسی نحوه تغییرات از لحاظ شکلی اکتفا نکرده و‬ ‫یک بس��ته پیشنهادی ارائه شده‪ ،‬بنابراین در صورت‬ ‫به بررسی محتوایی ان پرداخت‪ .‬از انجایی که احکام‬ ‫ابط��ال دو ماده مزبور دیگر مواد مورد نظر نیز ابطال‬ ‫ی غیرقابل اعتراض‬ ‫ی ترکیه احکام ‬ ‫دادگاه قانون اساس�� ‬ ‫خواهد ش��د‪ .‬حزب حاکم عدالت و توسعه نیز با رد‬ ‫اس��ت و هر حکمی به عنوان اجتهادی جدید ارزیابی‬ ‫ادعاهای یاد ش��ده‪ ،‬تغییرات در قانون اساس��ی را در‬ ‫می شود به گفته برخی حقوقدانان صدور حکم یاد شده‬ ‫روند دموکراتیزه کردن ترکیه ارزیابی کرده و بر تغییر‬ ‫در سال گذش��ته راه را برای مداخله بیشتر این دادگاه‬ ‫قانون اساسی کنونی که پس از کودتای ‪ 1980‬میالدی‬ ‫در تغییرات قانون اساسی باز گذاشته است‪.‬‬ ‫در این کشور نوشته شده‪ ،‬اصرار می ورزد‪.‬‬ ‫طبق قانون اساسی ترکیه‪ ،‬برای تغییر هر یک از مواد‬ ‫مروری بر مواد تصویب شده‬ ‫این قانون پیش��نهاد دس��تکم ‪ 330‬نماین��ده از ‪550‬‬ ‫م��اده ‪ 16‬الیحه تغییر قانون اساس��ی ترکیه ب��ا ‪ 337‬رای‬ ‫نماینده مجلس ضروری اس��ت‪ .‬طبق قانون اساسی ‬ ‫مثبت و هفتاد رای منفی به تصویب رسید‪ .‬بر اساس این‬ ‫ترکی��ه تمامی مصوب��ات مجلس برای توش��یح به‬ ‫ماده‪ ،‬نظامیان به استثنای جرائم نظامی از حق محاکمه در‬ ‫رئیس جمه��وری ارائه می ش��ود و رئیس جمهوری‬ ‫دادگاه های غیر نظامی برخوردار خواهند شد‪ .‬این ماده‪ ،‬ماده‬ ‫می تواند در صورت صالحدید ان را برای بررس��ی‬ ‫‪ 145‬قانون اساس��ی ‪ 1982‬ترکیه را اصالح خواهد کرد‪.‬‬ ‫مجدد به مجلس اعاده کرده یا مورد تایید قرار دهد‪.‬‬ ‫بر اس��اس ماده ‪16‬اصالحی جرائم مربوط به اقدامات و‬ ‫تغییرات در مواد قانون اساسی نیز در شمول این ماده‬ ‫تهدیدات علیه امنیت ملی دولت‪ ،‬اقدام علیه قانون اساسی و‬ ‫قرار دارد‪ .‬طبق قانون اساسی ترکیه‪ ،‬مواد قانون اساسی‬ ‫نظام اجرایی بر اساس اقامه دعوی در دادگاه های غیر نظامی‬ ‫که س��ه پنجم رای کل نمایندگان یعنی ‪ 330‬رای را‬ ‫مورد رسیدگی قرار می گیرد‪.‬غیر نظامیان به استثنای شرایط‬ ‫کسب کرده اند برای توشیح به رئیس جمهوری ارسال‬ ‫جنگی در دادگاه های نظامی محاکمه نخواهند شد‪ .‬امور‬ ‫می شوند‪ ،‬در چنین صورتی رئیس جمهوری می تواند‬ ‫‪58‬‬ ‫مربوط ب��ه نظام قضایی ارت��ش در دادگاه های نظامی‬ ‫مورد رس��یدگی و پیگرد قضایی قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫دادگاه ه��ای نظامی به جرائم مربوط به امور و خدمات‬ ‫نظامی‪ ،‬جرائم ارتکابی علیه افراد نظامی یا خدمت نظام‬ ‫وظیفه و س��ربازی و وظایف محوله نظامی رسیدگی‬ ‫خواهند کرد‪.‬بر اساس قراردادهای بین المللی و دادگاه‬ ‫ی ترکیه‬ ‫حقوق بش��ر اروپا‪ ،‬صالحیت دادگاه های نظام ‬ ‫اصالح و محدود شده اس��ت‪ :‬دادگاه های نظامی حق‬ ‫محاکمه غیر نظامیان را نخواهند داشت‪.‬سعداهلل ارگین‬ ‫در تایید روند اصالحات قانون اساس��ی طی سخنانی‬ ‫گفته اس��ت‪« :‬ما اماده پذیرش قانون اساس��ی ای نظیر‬ ‫قانون اساسی جدید فرانسه برای ترکیه هستیم‪ .‬چنانکه‬ ‫بر اساس قانون اساسی جدید فرانسه که در سال ‪2008‬‬ ‫اصالح شد‪ ،‬نهاد دادستانی از نهاد قضات تفکیک شد‪.‬‬ ‫صالحیت سنا‪ ،‬دولت و مجلس فرانسه از لحاظ تعداد‬ ‫دادس��تان ها و قضات دو برابر افزایش یافت‪».‬ماده ‪17‬‬ ‫قانون پیشنهادی به تصویب مجلس ترکیه رسید‪ .‬ماده‪17‬‬ ‫قانون که مربوط به ساختار دادگاه قانون اساسی ترکیه‬ ‫می شد با ‪ 331‬رای مثبت‪72 ،‬رای منفی‪ ،‬دو رای سفید‬ ‫و دو رای ابطالی تصویب شد‪ .‬بر اساس این اصالحات‬ ‫اعضای اصلی دادگاه از ‪ 11‬نفر به ‪ 17‬نفر افزایش یافت‪.‬‬ ‫دو نف��ر از اعضای دادگاه را دیوان عالی محاس��بات و‬ ‫یک نفر را روسای کانون وکال از بین سه نامزد انتخاب‬ ‫خواهند کرد‪.‬رئیس جمهوری ترکیه از بین سه نفر نامزد‬ ‫معرفی ش��ده دیوان عالی قضایی‪ ،‬دو نفر نامزد دیوان‬ ‫عال��ی اداری‪ ،‬یک نفر نامزد دیوان عالی قضایی ارتش‬ ‫و ی��ک نفر نامزد دادگاه عال��ی اداری نظامی را از بین‬ ‫سه نفر نامزد معرفی شده انتخاب خواهد کرد‪.‬سازمان‬ ‫اموزش عالی ترکیه «‪ »YOK‬نیز از بین نامزدهای معرفی‬ ‫شده سه نفر را که دو نفر انها باید حقوقدان عالی رتبه‬ ‫باش��ند انتخاب خواهد ک��رد و به تایید رئیس جمهور‬ ‫خواهد رساند‪.‬رئیس جمهو ر ترکیه چهار عضو دادگاه‬ ‫قانون اساس��ی ترکیه را نیز از بی��ن مدیران عالی رتبه‪،‬‬ ‫وکالی مدافع مستقل‪ ،‬قضات و دادستان های درجه یک‬ ‫و گزارش��گران دادگاه قانون اساسی که حداقل سابقه‬ ‫پنج ساله گزارشگری داشته باشند انتخاب و منصوب‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ 18‬با ‪ 335‬رای مثبت و هفت رای منفی تصویب‬ ‫ی ترکیه شامل تعیین‬ ‫شد‪.‬ماده ‪ 18‬الیحه تغییر قانون اساس ‬ ‫مدت عضویت اعضای دادگاه قانون اساس��ی اس��ت‪.‬‬ ‫اعضای دادگاه به مدت ‪ 12‬س��ال انجام وظیفه خواهند‬ ‫کرد و بار دوم عضو نخواهند ش��د‪.‬ماده ‪ 19‬شامل حق‬ ‫اقامه دعوی انفرادی و ش��خصی افراد در دادگاه قانون‬ ‫اساسی است‪ .‬بر اساس این ماده‪ ،‬رئیس مجلس‪ ،‬ریاست‬ ‫س��تاد کل ارتش و فرماندهان نیروهای مسلح به علت‬ ‫ارتکاب جرم در امور و خدمات نظامی در دیوان عالی‬ ‫قضایی دولت محاکمه خواهند شد‪.‬به گفته ناظران اگاه‪،‬‬ ‫در چنین صورتی نیز به احتمال فراوان مساله انتخابات‬ ‫زود هنگام و ش��کایت از حزب جمهوریخواه خلق و‬ ‫دیگر اح��زاب مخالف با این تغییرات مطرح و حزب‬ ‫«عدالت و توس��عه» با ش��کایت از این موضع احزاب‬ ‫نزد مردم در تبلیغات انتخاباتی برگ برنده جدیدی در‬ ‫دس��ت خود خواهد داشت که می تواند موجب جلب‬ ‫ی گسترده ای از این حزب بشود‪ .‬انچه‬ ‫حمایت عموم ‬ ‫مسلم است‪ ،‬هر چند تغییرات یاد شده در ظاهر به روند‬ ‫دموکراتیزه کردن در ترکیه کمک می کند ولی به علت‬ ‫اختالف نظرهای موجود بین احزاب سیاسی و رو دررو‬ ‫ق��رار دادن نهادهای مختلف ترکیه با یکدیگر‪ ،‬صحنه‬ ‫سیاسی ترکیه را با دشواری هایی رو به رو ساخته است‬ ‫که این دش��واری ها سرنوشت نامعلومی را دستکم در‬ ‫ش��رایط کنونی برای تغییرات قانون اساسی پیش روی‬ ‫حزب عدالت و توسعه و دولت رجب طیب اردوغان‬ ‫قرار داده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫گفت و گو با دکتر اسداهلل اطهری‬ ‫دموکراسی برای‬ ‫دموکرات های‬ ‫مسلمان‬ ‫ح��زب اردوغ��ان در نظر‬ ‫دارد در برخ��ی از قوانین‬ ‫مربوط به اختیارات پارلمان‬ ‫و حقوق بشر که در قانون‬ ‫اساسی ترکیه به انها اشاره‬ ‫ش��ده اس��ت‪ ،‬تغییرات��ی‬ ‫اعم��ال کند‪ .‬همچنین این‬ ‫حزب خواستار کاستن اختیارات برخی از سازمان ها‬ ‫و موسس��ات دولتی اس��ت که به صورت گسترده ای‬ ‫تحت نظر گروه های مخالف اداره می ش��وند‪ .‬این در‬ ‫ حالی اس��ت که گروه های مخالف حزب محافظه کار‬ ‫عدالت و توسعه به شدت با تغییرات قانون اساسی در‬ ‫ ترکیه مخالف هس��تند‪ .‬دنیز بایکال‪ ،‬رهبر حزب خلق‬ ‫و از مخالفان جدی تغییر قانون اساس��ی این کشور در‬ ‫این باره‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬به زودی برای لغو این تصمیم‬ ‫پارلم��ان (در موافقت با رای گیری درباره تغییر قانون‬ ‫اساس��ی) به عالی ترین دادگاه کشور شکایت خواهم‬ ‫کرد‪ ».‬قابل ذکراس��ت که قانون اساسی فعلی ترکیه در‬ ‫پی کودتای سال ‪ 1982‬توسط نظامیان این کشور به اجرا‬ ‫درامده است‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬تغییر قانون اساسی ترکیه‬ ‫یکی از مهم ترین پیش ش��رط های پیوستن این کشور به‬ ‫اتحادیه اروپاست‪ .‬دکتر اسد اهلل اطهری‪ ،‬استاد دانشگاه و‬ ‫ل ترکیه معتقد است که مخالفان معتقدند‬ ‫کارشناس مسائ ‬ ‫که این اصالحات مخالف قانون اساس��ی ترکیه است و‬ ‫همچنین ضد تفکیک قواست‪.‬‬ ‫درب��اره پروس��ه اص�لاح قانون اساس��ی در ترکیه‬ ‫توضیح دهید‪.‬‬ ‫پارلم��ان ترکی��ه این ط��رح را تصویب کرده اس��ت‪.‬‬ ‫احتماال اواس��ط ژوئیه رفراندومی برگزار خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ 336‬نماینده به ای��ن اصالحات رای داده اند و پس از‬ ‫اینکه عبداهلل گل‪ ،‬رئیس جمهور ترکیه ان را امضا کند‪،‬‬ ‫این طرح برای همه پرسی به اجرا گذاشته می شود‪ .‬اما‬ ‫در این میان مخالف��ان (حزب جمهوری خلق) به این‬ ‫مصوبه رای منفی دادند و در تالش هستند تا شکایتی‬ ‫را در این زمینه به قانون اساسی برای جلوگیری از این‬ ‫مصوبه ارجاع دهند‪ .‬با توجه به اینکه اکثریت اعضای‬ ‫ان دادگاه قانون اساس��ی مخالف دولت هستند‪ ،‬لذا از‬ ‫ای��ن طرح حمایت نمی کنند‪ .‬در این مصوبه مصونیت‬ ‫ژنرال ه��ا از تعقیب و مجازات لغو ش��ده و س��عی بر‬ ‫ان اس��ت که جامعه مدنی بر نظامی مس��لط شود‪ .‬در‬ ‫حقیقت برای اولین بار در تاریخ ترکیه‪ ،‬قدرت نظامیان‬ ‫در این کشور محدود می شود‪ .‬مخالفان عقیده دارند که‬ ‫دولت با کم کردن قدرت نظامیان و تغییرات دس��تگاه‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫قضایی به دنبال رواج اسالم گرایی در ترکیه است‪ .‬ایا‬ ‫این تئوری درست است؟‬ ‫اصال ماجرا چیز دیگری اس��ت‪ .‬اس�لام گرایی یکی از‬ ‫دالیل مخالفان است‪ .‬انها اعتقاد دارند که این اصالحات‬ ‫مخالف قانون اساس��ی ترکیه اس��ت و همچنین ضد‬ ‫تفکیک قواس��ت‪ .‬به نظر می رسد نگرانی های مخالفان‬ ‫بیش��تر معطوف به حاکمیت ارگان ه��ای مدنی و کم‬ ‫شدن قدرت نظامیان در این کشور است‪.‬‬ ‫اصالح قانون اساس��ی چقدر در رفع موانع موجود‬ ‫برای تحقق دموکراسی ترکیه موثر است؟‬ ‫ای��ن تنها بخش��ی از اقداماتی اس��ت ک��ه ترکیه برای‬ ‫دموکراتیک ش��دن احتیاج دارد‪ .‬البته مس��لما بی تاثیر‬ ‫نخواهد بود؛ خصوصا در کش��وری که هر ‪ 10‬س��ال‬ ‫یک بار کودتایی انجام می شود‪ .‬هدف دولت ترکیه این‬ ‫اس��ت تا با اصالح قانون اساس��ی به هنجارهای مورد‬ ‫نظر اتحادیه اروپا نزدیک شود‪ .‬لذا این اقدام تنها گامی‬ ‫ برای حرکت در مس��یر حل مش��کالت ترکیه است‪.‬‬ ‫کش��وری همانند ترکیه که نظامیان تا این اندازه در ان‬ ‫قدرت دارند‪ ،‬هنوز گام های بس��یاری برای رسیدن به‬ ‫خط پایانی دارد‪ .‬مس��ائلی مثل محیط زیس��ت‪ ،‬حقوق‬ ‫بش��ر‪ ،‬ازادی بیان‪ ،‬حقوق جزا و‪ ...‬موضوعاتی هستند‬ ‫که حتی در مرحله طرح مساله نیز دچار مشکل هستند‬ ‫ی این مش��کالت حل نشود‪ ،‬موانع‬ ‫و تا زمانی که تمام ‬ ‫برای رسیدن به دموکراسی از بین نخواهد رفت‪.‬‬ ‫ی که قرار است‬ ‫با این شرایط ایا مخالفان در رفراندوم ‬ ‫در این رابطه برگزار شود‪ ،‬کارشکنی می کنند؟‬ ‫‪ 336‬نماینده در پارلمان ب��ه این اصالحیه رای دادند‪.‬‬ ‫تغییر قانون اساسی با رای حداقل ‪ 330‬نماینده و تایید‬ ‫رئیس جمهور می تواند به همه پرسی گذاشته شود‪ .‬در‬ ‫این ش��رایط مخالفان با توجه به اینک��ه دادگاه قانون‬ ‫اساسی تحت اختیارش��ان است‪ ،‬اگر ‪ 110‬امضا جمع‬ ‫کنن��د‪ ،‬می توانند از روند همه پرس��ی جلوگیری کنند‪.‬‬ ‫حزب جمهوری خواه خلق (مخالفان) ‪ 97‬کرس��ی در‬ ‫پارلمان دارد‪ .‬اگر موفق بشود تا ‪ 110‬امضا جمع کند‪،‬‬ ‫دادگاه قانون اساسی جلوی همه پرسی را می گیرد‪.‬‬ ‫مهم ترین دلیل اصالح قانون اساسی چیست؟‬ ‫یکی از دالیلی که برای تصویب این اصالحیه در قانون‬ ‫اساسی تالش می کنند‪ ،‬برای جلوگیری از فعالیت های‬ ‫ارتش است چرا که برای نزدیکی به معیارهای اروپایی‪،‬‬ ‫این امر از واجبات محس��وب می شود‪ .‬در کدام کشور‬ ‫اروپایی مش��اهده کرده ایم که کودتا انجام ش��ود‪ .‬لذا‬ ‫کشوری که خواهان پیوستن به اتحادیه اروپاست‪ ،‬باید‬ ‫ارت��ش را در جایگاه مناس��ب ان قرار دهد‪ .‬در ترکیه‪،‬‬ ‫ارتش خود را پاسدار حاکمیت ملی و قانون اساسی این‬ ‫کشور می داند‪ .‬در واقع همین اصالحیه موجب شد تا‬ ‫دولت بتواند بعد از س��ال ‪( 1920‬تشکیل ترکیه نوین)‬ ‫در تاریخ این کش��ور برای ‪ 30‬نفر از افسرانی که قصد‬ ‫کودتا داشتند کیفرخواست صادر کند و این موضوع در‬ ‫تاریخ ترکیه بی سابقه است‪ .‬از طرف دیگر قانون اساسی‬ ‫ ترکیه به سال ‪( 1980‬در زمان کودتا) مربوط می شود‪.‬‬ ‫لذا نظامی��ان در تدوی��ن این قانون دخ��ل و تصرف‬ ‫کرده بودن��د و مواد ان به گونه ای اس��ت که به ارتش‬ ‫اج��ازه دخال��ت و نفوذ بیش از ح��د می دهد‪ .‬در این‬ ‫قانون دولت مدنی تحت نظارت دولت نظامی اس��ت‪.‬‬ ‫در این میان اس�لام گراها در تالشند تا از نظر قضایی‪،‬‬ ‫نظامی و‪ ...‬به اروپا نزدیک شوند چرا که این کشور از‬ ‫‪ 2005‬برای پیوستن به اتحادیه اروپا بسیار تالش کرده‬ ‫است‪ .‬بنابراین حزب عدالت و توسعه بر این موضوع‬ ‫تاکید دارد که هدف ما تغییر کل قانون اساسی نیست‪،‬‬ ‫بلک��ه تنها قصد داریم در چند م��اده تجدیدنظر کنیم‪.‬‬ ‫در حقیق��ت هدف تضعیف نفوذ نظامیان در مس��ائل‬ ‫مملکتی اس��ت نه حذف کامل این ارگان تا ش��رایط‬ ‫برای پیوستن به اتحادیه اروپا فراهم شود‪.‬‬ ‫در تاریخ ترکیه این اولین دولتی است که برای این‬ ‫تغییرات اق��دام می کند‪ ،‬چرا دولت های پیش��ین به‬ ‫چنین اقدامی دست نزدند؟‬ ‫در گذش��ته هیچ دولتی همانند حزب عدالت و توسعه‬ ‫نتوانس��ته بود بدون وابستگی در پارلمان‪ ،‬دولت تشکیل‬ ‫دهد‪ .‬این حزب از قدرت بس��یاری در ترکیه برخوردار‬ ‫اس��ت به طوری ک��ه در انتخابات پارلمانی‪ ،‬ش��وراها و‬ ‫ریاست جمهوری توانسته اند در رتبه یکم قرار بگیرند‪ .‬تنها‬ ‫دولتی قدرتمند توانایی بازداشت چهار دریادار‪ ،‬یک ژنرال‬ ‫نیروی زمینی و دو سرهنگ را دارد پس این نشان دهنده‬ ‫قدرت دولت حاکم اس��ت چرا که در غیر این صورت‬ ‫توانایی مقابله با نظامیان تا این اندازه را نداشت و این برای‬ ‫اولین بار است که دولتی برای مقابله با نظامی گری قد علم‬ ‫کرده است‪ .‬در گذشته کسی قدرت محاکمه ارتشی ها را‬ ‫نداشت و انها هر کاری که می خواستند انجام می دادند‪ .‬در‬ ‫واقع ارتش خود را حافظ سکوالریزم و اتاتورک می داند‬ ‫و اصال قدرت بسان دولت را قبول ندارد‪ .‬اما در این دوره‬ ‫ظهور دولتی قدرتمند نظیر عدالت و توس��عه توانسته با‬ ‫انها مبارزه کند‪.‬‬ ‫به نظر شما این اصالحات تصویب خواهد شد؟‬ ‫احتمال ان در ش��رایط فعلی زیاد اس��ت چرا که افکار‬ ‫ی متمایل به پیوس��تن به اتحادیه اروپاست و از‬ ‫عموم ‬ ‫انجا که تصویب ای��ن اصالحات گامی برای نزدیکی‬ ‫به این هدف اس��ت‪ ،‬امکان موفقیت و پشتیبانی افکار‬ ‫عمومی در ان باالست‪.‬‬ ‫‪59‬‬ ‫هفت‬ ‫سید علی قائم مقامی‬ ‫خیز حزب عدالت برای توسعه دموکراسی در ترکیه‬ ‫مهار«کمالیسم»‬ ‫‪60‬‬ ‫حزب عدالت و توسعه ترکیه برای توسعه دموکراسی و‬ ‫حقوق و ازادی های اساسی و حقوق شهروندی الیحه‬ ‫قانون تغییر قانون اساس��ی ‪ 1982‬را بر اس��اس اصول و‬ ‫معیارهای کپنهاک‪« ،‬کمیسیون ونیز» و قرارداد حقوق بشر‬ ‫اروپا تدوین و تصویب کرده است‪.‬‬ ‫الیحه قانون تغییر قانون اساس��ی متشکل از ‪30‬ماده بود‪.‬‬ ‫‪27‬ماده ان اصلی و سه ماده ان موقت بود‪ .‬ولی به علت‬ ‫انکه ماده هش��ت الیحه کمت��ر از ‪ 330‬رای نمایندگان‬ ‫مجلس را کسب کرد‪ ،‬از متن الیحه حذف شد‪ .‬ماده ‪18‬‬ ‫موقت تابع ان نیز حذف شد‪.‬‬ ‫دور اول بررس��ی و رای گیری کلیات و تک به تک ‪30‬‬ ‫ماده الیحه قانون تغییر قانون اساسی ترکیه شامل مواد ‪،10‬‬ ‫‪،128 ،125 ،94 ،84 ،74 ،69 ،54 ،53 ،51 ،41 ،23 ،20‬‬ ‫‪166 ،156 ،149 ،148 ،147 ،146 ،145 ،144 ،129‬‬ ‫قانون اساسی ‪ 1982‬و ماده ‪ 15‬موقت قانون اساسی ترکیه‬ ‫انجام شد‪ .‬ماده هشتم الیحه قانون تغییر قانون اساسی با‬ ‫هدف اصالح ماده ‪ 69‬قانون اساسی ‪ 1982‬تحت عنوان‬ ‫«اصولی که احزاب سیاسی باید مراعات کنند» تدوین شده‬ ‫بود‪ .‬انحالل احزاب به یک کمیسیون مجلس متشکل از‬ ‫س ترکیه تفویض‬ ‫پنج نماینده عضو هر یک از احزاب مجل ‬ ‫و درخواست انحالل احزاب ازصالحیت «سردادستانی‬ ‫جمهوریت دیوان عالی قضایی ترکیه» خارج وبا مجوز‬ ‫مجلس منحل می ش��د‪ .‬مبنای این اق��دام رعایت اصول‬ ‫اتحادیه اروپا و به خصوص اصول «کمیسیون ونیز» درباره‬ ‫فعالیت احزاب سیاسی است‪.‬‬ ‫ی ترکیه می گوید‪:‬‬ ‫چنانکه سعد اهلل ارگین وزیر دادگستر ‬ ‫«در اکثر کش��ورهای اتحادیه اروپا و به خصوص المان‬ ‫و اس��پانیا انحالل حزب سیاسی با تصمیم و رای گیری‬ ‫در نشس��ت عمومی مجلس انجام می گیرد‪ .‬برای کنترل‬ ‫دموکراتی��ک اقامه دعوی برای انحالل حزب از س��وی‬ ‫«سردادس��تانی جمهوریت دیوان عالی قضایی» نظام و‬ ‫اصول خاص وجود ندارد و دادستانی بدون دالیل موجه‬ ‫می تواند برای انحالل حزب اقامه دعوی کند‪.‬‬ ‫الیحه قانون تغییر قانون اساسی با ارای بین ‪ 330‬الی ‪367‬‬ ‫در مجلس ترکیه تصویب شد‪ .‬بدین سبب به رفراندوم‬ ‫عمومی گذارده خواهد شد‪.‬‬ ‫نگاهی به م��واد الیحه قانون تغییر قانون اساس��ی که از‬ ‫اهمیت زیادی برخوردار است‪:‬‬ ‫ماده یکم‪ /‬بر مساوات اقشار مختلف و عموم مردم تاکید‬ ‫می ورزد‪.‬‬ ‫ماده دوم‪ /‬بر حفظ اسرار شخصی افراد و اصالح اطالعات‬ ‫محرمانه شخصی تاکید می ورزد‪.‬‬ ‫ماده سوم‪ /‬بر ممنوعیت خروج از کشور براساس حکم‬ ‫دادگاه تاکید می ورزد‪.‬‬ ‫ماده چهارم‪ /‬بر حفظ حقوق خانواده و کودکان و مبارزه‬ ‫با سوء استفاده از کودکان تاکید می ورزد‪.‬‬ ‫ماده پنجم‪ /‬بر حق عضویت شاغالن و کارمندان در چند‬ ‫سندیکا به صورت همزمان تاکید می کند‪.‬‬ ‫ماده شش��م‪ /‬شامل به رسمیت ش��ناختن حق عضویت‬ ‫کارمندان و کارکنان دولت در س��ندیکاها و حق امضای‬ ‫قرارداد دسته جمعی کارمندان است‪.‬‬ ‫ماده هفتم‪ /‬براس��اس این ماده قانونی‪ ،‬اعالن همبستگی‬ ‫با اعتص��اب کارگری یا اعتص��اب کارفرمایی (تعطیلی‬ ‫کارخانجات) ازاد و ممنوعیت انها لغو می شود‪.‬‬ ‫ماده نهم ‪ /‬بر اساس این ماده‪ ،‬ماده ‪ 74‬قانون اساسی ‪1982‬‬ ‫تحت عنوان «حق تقاضانامه» اصالح ش��د‪ .‬بر اس��اس‬ ‫ی مورد درخواست‬ ‫این ماده قانونی‪ ،‬نهاد بازرسی عموم ‬ ‫اتحادیه اروپ��ا تحت عنوان ‪ Ombudsman‬وابس��ته به‬ ‫مجلس ترکیه تاسیس می شود‪.‬‬ ‫ماده دهم‪ /‬س��لب حق نمایندگ��ی عضو مجلس حزب‬ ‫منحله ادامه پیدا می کند‪.‬‬ ‫ماده دوازدهم‪ /‬احکام شورای عالی نظامی درباره اخراج‬ ‫نظامیان قابل تجدید نظر و دادرسی دوباره است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ماده ‪ 17‬قانون تغییر قانون اساسی‪ /‬شامل اصالح ساختار‬ ‫دادگاه قانون اساسی ترکیه است‪ .‬بر اساس این اصالحات‪،‬‬ ‫اعضای اصلی دادگاه از ‪ 11‬نفر به ‪ 17‬نفر افزایش یافت‪.‬‬ ‫ی ترکیه ‪14‬نفر و مجلس سه نفر را از بین‬ ‫رئیس جمهور ‬ ‫نامزدهای معرفی شده انتخاب خواهد کرد‪.‬‬ ‫م��اده ‪ 18‬الیحه قانون تغییر قانون اساس��ی با ‪ 335‬رای‬ ‫مثبت و هفت رای منفی وکالی مجلس ترکیه تصویب‬ ‫شد‪.‬ماده ‪ 18‬قانون الیحه تغییر قانون اساسی شامل تعیین‬ ‫م��دت عضویت اعضای دادگاه قانون اساس��ی اس��ت‪.‬‬ ‫اعضای دادگاه به مدت ‪ 12‬سال انجام وظیفه خواهند کرد‬ ‫و بار دوم عضو نخواهند شد‪.‬‬ ‫ماده ‪ 19‬الیحه قانون تغییر قانون اساسی‪ /‬براساس این ماده‬ ‫اصالحی وظایف و صالحیت های دادگاه قانون اساسی‬ ‫تغییریافته و هر شهرون د ترکیه به صورت انفرادی می تواند‬ ‫به دادگاه قانون اساس��ی شکایت کند‪ .‬احکام دیوان عالی‬ ‫دولت نیز قابل بررس��ی مجدد است‪ .‬همچنین براساس‬ ‫این ماده اصالحی‪ ،‬رئیس مجلس و رئیس ستاد کل ارتش‬ ‫وفرماندهان نیرو دردیوان عالی دولت محاکمه می شوند‪.‬‬ ‫ماده ‪ 22‬الیحه قانون تغییر قانون اساس��ی‪ /‬براساس این‬ ‫ماده اعضای دادگاه های عالی اداری نظامی نیز ازاستقالل‬ ‫قضایی و قضات برخوردار می شوند‪.‬‬ ‫ماده ‪ 23‬الیحه تغییرقانون اساس��ی‪ /‬ساختار وصالحیت‬ ‫و وظایف «ش��ورای عالی دادستان ها و قضات» اصالح‬ ‫و ریاس��ت این شورا را وزیردادگستری برعهده خواهد‬ ‫داشت‪ .‬مستشار (جانشین) وزیر داد گستری عضو شورا‬ ‫خواه��د بود‪ .‬افراد اخراج��ی از حرفه قضایی و حقوقی‬ ‫باحکم شورای عالی دادستان ها و قضات می توانند از حق‬ ‫اعاده دادرسی در شورا برخوردار شوند‪.‬‬ ‫واکنش ها در قبال الیحه قانون تغییر قانون اساسی‬ ‫قبل از بررس��ی واکنش های مثبت و منفی الزم اس��ت‬ ‫توضیح مختص��ری درباره نحوه بررس��ی و رای گیری‬ ‫الیحه قانون تغییر قانون اساسی ترکیه داده شود‪.‬‬ ‫مجل��س ملی ب��زرگ ترکیه دارای ‪ 550‬نماینده اس��ت‪.‬‬ ‫مجلس ترکی��ه الیحه قانون��ی را در دو دور بررس��ی و‬ ‫رای گیری می کند‪ .‬اگر در دور اول ارا کمتر از ‪ 330‬رای‬ ‫نمایندگان باشد‪ ،‬الیحه باطل یا مواد ان حذف می شود‪.‬‬ ‫اگر الیح��ه یا یک ماده یا مواد بی��ن ‪ 330‬رای الی ‪367‬‬ ‫رای که دو سوم کل اراست تصویب شود‪ ،‬برای اجرا به‬ ‫ریاست جمهوری ارجاع می شود‪ .‬مجلس ترکیه در دور‬ ‫دوم با حداقل ارا که شامل سه پنجم ارا مساوی با ‪330‬‬ ‫رای اس��ت کلیات الیحه تغییر قانون اساسی و مواد ان را‬ ‫تصویب کرد‪.‬‬ ‫عب��داهلل گل‪ ،‬رئیس جمهو ر ترکیه نیز الیحه قانون تغییر‬ ‫قانون اساسی ترکیه که ش��امل ‪ 28‬ماده مصوب مجلس‬ ‫ ترکیه اس��ت را تایید کرد‪ .‬این مت��ن قانونی در روزنامه‬ ‫رسمی مورخ ‪12‬ماه می منتشر شد‪.‬‬ ‫براس��اس م��اده قانونی برگ��زاری رفران��دوم در ترکیه‬ ‫می بایس��ت به احتس��اب روز ‪12‬ماه می‪ 60 ،‬روز دیگر‬ ‫رفراندوم برگزارش��ود‪ .‬ولی بنابه مصوبه ش��ورای عالی‬ ‫انتخاب��ات رفراندوم ‪12‬س��پتامبر‪ 2010‬برگ��زار خواهد‬ ‫ش��د‪ .‬مصوبه ش��ورای عالی انتخابات غیر قابل ابطال و‬ ‫الزم االجراست‪ .‬قانون مصوب مردم در روزنامه رسمی‬ ‫منتشر و الزم االجرا می شود‪.‬‬ ‫واکن��ش احزاب مخال��ف‪ :‬ح��زب جمهوری خلق با‬ ‫گرایش��ات سوس��یا ل دموکرات و اتاترکیست افراطی‬ ‫به رهبری دنیز بایکال که به علت فساد اخالقی از سمت‬ ‫خود اس��تعفا کرد و حزب صلح و دموکراسی به رهبری‬ ‫صالح الدی��ن دمیرتاش با گرایش��ات چپ ملی گرای‬ ‫افراطی کردی و دموکرات و برخی از نمایندگان مستقل‬ ‫رای گی��ری را تحری��م کردند‪ .‬ح��زب حرکت ملی گرا‬ ‫با گرایش��ات راس��ت ملی گرای ترک به رهبری دولت‬ ‫باغچه لی در رای گیری شرکت و رای مخالف داد‪.‬‬ ‫حزب صلح و دموکراسی که در مجلس بیست نماینده‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫دارد‪ ،‬به تبعیت از «عبداهلل اوجاالن» رهبر زندانی پ‪.‬ک‪.‬ک‬ ‫نی��ز مخال��ف الیحه تغییر قانون اساس��ی اس��ت‪ .‬خانم‬ ‫صباحات تونجل از اعضای س��ابق پ‪.‬ک‪.‬ک و نماینده‬ ‫مجلس و سایر نمایندگان این حزب هنگام بررسی تغییر‬ ‫قانون اساسی گفتند‪« :‬در ترکیه جنگ و کشتار ادامه دارد‬ ‫و از اینکه عضو مجلسی هستیم که از ادامه جنگ (علیه‬ ‫اکراد) حمایت می کند شرمنده ایم‪ ».‬کردها هدف اصلی‬ ‫محدودیت ها هس��تند‪ .‬کردها از کودتاهای نظامی ترکیه‬ ‫مصائب فراوانی متحمل شده اند‪ .‬حزب عدالت و توسعه‬ ‫برای پیروزی در انتخابات اینده به اصالح قانون اساسی‬ ‫پرداخته است‪ .‬هدف حزب عدالت و توسعه تحت فشار‬ ‫گذاش��تن احزاب سیاسی از طریق اصالح قانون اساسی‬ ‫است و این اصالحیه به رغم موارد مثبت‪ ،‬مسائل اساسی‬ ‫اتحادی��ه اروپ��ا ب��ا ص��دور‬ ‫بیانیه ای از الیحه قانون تغییر‬ ‫قانون اساس��ی حمایت و اعالم‬ ‫کرد که اجرای اصالحات و سطح‬ ‫استاندارد حقوق و ازادی ها و‬ ‫حقوق شهروندی مردم ترکیه‬ ‫را ارتقا خواهد داد‬ ‫کشور را حل نخواهد کرد‪.‬‬ ‫حزب صلح و دموکراس��ی معتقد اس��ت برای تدوین‬ ‫قانون اساس��ی دموکراتی��ک بای��د کیفی��ت س��اختار و‬ ‫فعالیت های سیاس��ی کش��ور ترکیه بهبود و ارتقا یابد‪.‬‬ ‫حزب صلح و دموکراسی اعالم کرد بیش از انکه مخالف‬ ‫الیحه تغییر قانون اساسی باشد‪ ،‬مخالف حزب عدالت و‬ ‫توسعه با بینش اس�لام منطبق بر دموکراسی است‪ .‬این‬ ‫حزب معتقد اس��ت الیحه‪ ،‬حقوق کارگ��ران‪ ،‬علویان‪،‬‬ ‫اقلیت های مذهبی و کردها را رعایت نکرده است‪ .‬عالوه‬ ‫بر ان‪ ،‬حزب عدالت و توسعه پیشنهادات حزب صلح و‬ ‫دموکراس��ی در ارتباط با کاهش حد نصاب ‪10‬درصدی‬ ‫انتخابات را نپذیرفته است‪.‬‬ ‫«دنیز بایکال» رهبر حزب جمهوری خلق با ‪ 97‬نماینده‬ ‫در مجل��س ترکیه‪ ،‬در نشس��تی تحت عنوان «بررس��ی‬ ‫قانون» شرکت و از نمایندگان مجلس خواست به علت‬ ‫«تهدید موجودیت نظام الئیک ترکیه» الیحه قانونی را رد‬ ‫کنند‪ ،‬زیرا «الیحه قانون تغییر» قانون مورد نظر مردم ترکیه‬ ‫نیس��ت و حزب عدالت و توس��عه ان را برای نجات از‬ ‫انحالل و انجام کودتای غیر نظامی تصویب کرده است‪.‬‬ ‫حزب حرکت ملی گرا به رهبری دولت باغچه لی با ‪69‬‬ ‫نماینده در رای گیری ها ش��رکت کرد و همه نمایندگان‬ ‫ان به تغییر قانون رای منفی دادند‪ .‬این حزب نیز حزب‬ ‫عدالت و توسعه را متهم به دیکتاتوری برای تغییر نظام و‬ ‫خیانت به کشور کرد‪ .‬سران حزب معتقدند مردم مخالف‬ ‫الیحه تغییر هستند و قدرت قوه قضائیه با تصویب این‬ ‫الیحه محدود می شود‪.‬‬ ‫واکنش نهادهای دولتی و حامی دولت‬ ‫خانم امینه اولکر تارحان‪ ،‬رئیس یارساو (‪ )yarsav‬اتحادیه‬ ‫قضات و دادس��تان های ترکیه نیز گفت‪ :‬حزب عدالت‬ ‫و توس��عه با تغییر قانون اساس��ی می خواهد نظام دولت‬ ‫جمهوری ترکیه را تغییر دهد‪ .‬حزب عدالت و توسعه با‬ ‫بینش کودتاگرایانه قانون اساسی محصول کودتای ‪1982‬‬ ‫را تغییرداده است و اگر این تغییرات تصویب شود با یک‬ ‫نظام قضایی سیاسی مواجه خواهیم شد‪.‬‬ ‫ی ترک که عضو اتحادیه‬ ‫اتحادیه قضات و دادس��تان ها ‬ ‫جهان��ی قضات (‪ )iaj‬و اتحادیه قضات و دادس��تان های‬ ‫اروپا برای ازادی و دموکراس��ی (‪ )MEDEL‬که ارگان های‬ ‫مشاوره س��ازمان ملل متحد و ش��ورای اروپاست نیز با‬ ‫ص��دور بیانیه ای مخالفت خ��ود را با الیحه قانون تغییر‬ ‫قانون اساس��ی ترکیه اعالم کرد‪ .‬در این بیانیه امده است‬ ‫که جامعه ترک خواهان اصالح قوه قضائیه اس��ت‪ ،‬ولی‬ ‫الیحه تغییر قانون اساس��ی پاسخگوی نیاز مردم نیست‪.‬‬ ‫تغییرات قانون اساسی مخالف اصل قانون اساسی مبتنی بر‬ ‫تفکیک قوا بوده و نظام دولت حقوقی و مبتنی بر قانون‬ ‫و حاکمیت قان��ون را نابود و نهاده��ای دولت و قوای‬ ‫مجری��ه مقننه و قضائیه را تحت کنترل واختیار یک نفر‬ ‫قرار می دهد‪ .‬رهبران حزب عدالت و توس��عه اکنون به‬ ‫طور اشکارگرایش و نظریات دیکتاتورانه خود را اعالم‬ ‫کرده اند و با اعمال روش مهندس��ی جامعه می خواهند‬ ‫افکارعمومی را برای پذیرش این طرز تفکر اماده کنند‪.‬‬ ‫تمام اقشار مردم‪ ،‬نمایندگان ملت و احزاب سیاسی را به‬ ‫حفاظت و حمایت از اصل دموکراسی عدالت و نهاد قوه‬ ‫قضائیه مستقل فرا می خوانیم‪.‬‬ ‫عبدالرحمان یالچین کایا‪ ،‬سردادستان جمهوریت دیوان‬ ‫عالی قضایی ترکیه ک��ه برای انحالل حزب عدالت و‬ ‫توس��عه تالش می کن��د‪ ،‬گفت‪« :‬تفوی��ض صالحیت‬ ‫انحالل احزاب سیاسی به مجلس ترکیه خالف اصول‬ ‫حقوقی بین المللی و نظام حقوقی ترکیه است‪ .‬اصالحیه‬ ‫قانون اساسی‪ ،‬اصل تفکیک قوا را از بین خواهد برد و‬ ‫خالف اصل نظام حاکمیت قانون است‪».‬‬ ‫واکنش های مثبت‪:‬‬ ‫رجایی کوتان‪ ،‬رهبر سابق حزب سعادت گفت‪« :‬مخالفت‬ ‫جمهوری خلق (‪ )CHP‬و حزب حرکت ملی گرا (‪ )MHP‬با‬ ‫الیحه قانون تغییر قانون اساسی و رفع مصونیت قضایی‬ ‫کودتاگران نش��ان می دهد که انها احزاب دولت ساخته‬ ‫هس��تند‪ .‬هر دو حزب دارای س��اختار و تفکر مش��ابه‬ ‫همدیگرهستند‪».‬‬ ‫نعمان کورتولموش‪ ،‬رهبر حزب س��عادت با گرایشات‬ ‫اس�لامی نیز اعالم کرد‪« :‬حزب س��عادت در رفراندوم‬ ‫عمومی به الیحه قانون تغییر قانون اساس��ی رای مثبت‬ ‫خواهد داد‪».‬‬ ‫س��ندیکاهای کارگری نظیر حق‪-‬ای��ش ‪ ،‬ترک‪-‬ایش و‬ ‫سندیکاهای صاحبان صنایع و کارفرمایی نظیر موسییاد‬ ‫و اتحادیه اتاق ها و بورس ها‪ ،‬انجمن های حقوق بش��ر‪،‬‬ ‫جناح ها و گروه های اسالمی‪ ،‬ملی و مذهبی و برخی از‬ ‫گروه های ملی گرای ترک‪ ،‬علویان و کردهای مستقل و‬ ‫اسالمگرا از به تصویب رسیدن قانون اصالح قانون اساسی‬ ‫حمایت کرده اند‪.‬‬ ‫اتحادیه اروپ��ا نیز با صدور بیانی��ه ای از الیحه قانون‬ ‫تغیی��ر قانون اساس��ی حمایت و اعالم ک��رد‪« :‬اجرای‬ ‫اصالحات و س��طح اس��تاندارد حق��وق و ازادی ها و‬ ‫حقوق ش��هروندی م��ردم ترکیه را ارتق��ا خواهد داد‪.‬‬ ‫الزم اس��ت با اقش��ار مختلف جامعه مشورت شود و‬ ‫احزاب مخالف و حزب حاکم گفت و گوی سازنده ای‬ ‫ی ترکیه از سوی‬ ‫داشته باشند‪ ،‬زیرا اصالح قانون اساس ‬ ‫اکثریت جامعه و محافل سیاس��ی ترکیه مورد حمایت‬ ‫قرار گرفته است‪».‬‬ ‫بر اساس نظر سنجی ها بیش از ‪ 60‬درصد افراد ‪ 18‬سال‬ ‫تمام که از حق رای دادن برخوردار هستند‪ ،‬در همه پرسی‬ ‫ش��رکت و به الیحه قانون تغییر قانون اساسی رای مثبت‬ ‫خواهند داد‪.‬‬ ‫الیحه قانون تغییر قانون اساسی با ارای‬ ‫بین ‪ 330‬الی ‪ 367‬در مجلس ترکیه تصویب‬ ‫شد‪ .‬بدین سبب به رفراندوم عمومی گذارده‬ ‫خواهد شد‬ ‫براساس ماده قانونی برگزاری رفراندوم در‬ ‫ترکیه می بایست به احتساب روز ‪12‬ماه می‪60 ،‬‬ ‫روز دیگر رفراندوم برگزارشود‪ .‬ولی بنابه مصوبه‬ ‫شورای عالی انتخابات رفراندوم ‪12‬سپتامبر‪2010‬‬ ‫برگزار خواهد شد‬ ‫‪61‬‬ ‫هفت‬ ‫اوباما و کرزای در کاخ سفید با یکدیگر دیدار کردند‬ ‫رفع کدورت ها؟‬ ‫مشاور امنیت ملی امریکا سفر کرزای به این کشور را فرصت مهمی برای بهبود روابط دو جانبه و‬ ‫کنار گذاشتن اختالف های دو کشور عنوان کرده بود‬ ‫حامد کرزای‪ ،‬رئیس جمهوری افغانس��تان برای سفری‬ ‫چهار روزه و دیدار با مقامات امریکایی عازم واشنگتن‬ ‫ش��د‪ .‬کرزای در هفته های اخیر با لحنی بی س��ابقه از‬ ‫عملکرد حامیان خود انتقاد کرده است‪ .‬دولت افغانستان‬ ‫همچنان به امریکا نیازمند اس��ت‪ ،‬به ویژه در شرایطی‬ ‫که شورش��یان طالبان در تدارک حمالت تازه هستند‪.‬‬ ‫ناظران سیاسی نیز این سفر را گامی اشتی جویانه تلقی‬ ‫کردند‪ ،‬زیرا در هفته های گذش��ته در روابط کرزای با‬ ‫واش��نگتن ابری از کدورت س��ایه انداخته بود‪ .‬پس‬ ‫از اظهارات ماه گذش��ته کرزای درباره نقش داش��تن‬ ‫امریکا و متحدان غربی اش در تقلب گسترده انتخاباتی‬ ‫افغانستان‪ ،‬روابط میان دو کشور تیره شد‪ .‬این در حالی‬ ‫اس��ت که واشنگتن تالش کرد تا از این سفر به عنوان‬ ‫فرصتی مهم برای ح��ل و فصل اختالف های موجود‬ ‫اس��تفاده کند‪ .‬بن رادز‪ ،‬مشاور امنیت ملی امریکا سفر‬ ‫ک��رزای به این کش��ور را فرصت مهم��ی برای بهبود‬ ‫روابط دو جانبه و کنار گذاشتن اختالف های دو کشور‬ ‫عنوان کرده بود‪ .‬کرزای که به درخواس��ت کاخ سفید‬ ‫وزرای کلی��دی اش را به واش��نگتن ب��رده زمانی وارد‬ ‫امریکا می ش��ود که استراتژی اوباما در قبال افغانستان‬ ‫و پاکس��تان در حالت خطرن��اک دگرگونی قرار دارد‪.‬‬ ‫به همی��ن دلیل دیدار اخیر اوباما و کرزای به ش��دت‬ ‫مورد توجه رس��انه های جهان قرار گرفته اس��ت‪ .‬این‬ ‫س��فر پس از ان ص��ورت می گیرد که اظه��ارات تند‬ ‫رئیس جمه��ور کرزای در انتقاد از غرب‪ ،‬تنش هایی را‬ ‫در روابط دو کشور ایجاد کرد‪.‬کرزای چند روز پس از‬ ‫گف��ت وگو با باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهوری امریکا در‬ ‫کابل‪ ،‬سازمان ملل متحد و غرب را به دست داشتن در‬ ‫تقلب های انتخابات ریاست جمهوری کشورش متهم‬ ‫کرد و گفت ک��ه «خارجی ها می خواس��تند حکومت‬ ‫مزدور (در افغانستان) روی کار بیاید»‪ .‬این اظهارات از‬ ‫سوی کاخ سفید «تکان دهنده» تلقی شد‪ ،‬اما بالفاصله‬ ‫امری��کا در پی ترمیم روابط کش��ورش با کابینه تحت‬ ‫رهبری حامد کرزای برام��د و وزرای خارجه و دفاع‬ ‫امریکا در گفت وگو های تلویزیونی حمایت خود را از‬ ‫رئیس جمهور کرزای اعالم کردند‪.‬‬ ‫‪62‬‬ ‫امنیت یکی از مسائل اصلی مورد مذاکره حامد کرزای‬ ‫در س��فرش به واشنگتن بود‪ .‬سفر کرزای پس از ماه‏ها‬ ‫روابط متشنج وی با دولت اوباما صورت می‏گیرد‪ .‬این‬ ‫س��فر در حالی اس��ت که ‪ 30‬هزار سرباز امریکایی به‬ ‫دس��تور اوباما به تدریج در حال استقرار در افغانستان‬ ‫هستند تا نیروهای حاضر در این کشور را تقویت کنند‪.‬‬ ‫ازس��وی دیگر‪ ،‬واشنگتن پست نیز در گزارشی نوشته‬ ‫است که باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور امریکا به مقامات‬ ‫امریکایی دس��تور داده تا از انتقاد از حکومت کرزای‬ ‫خ��ودداری کنند‪ .‬حامد کرزای در این س��فر با باراک‬ ‫اوباما‪ ،‬رئیس جمهوری‪ ،‬هیالری کلینتون‪ ،‬وزیر خارجه‬ ‫و رابرت گیتس‪ ،‬وزیر دفاع امریکا دیدار کرد‪.‬‬ ‫حام��د کرزای‪ ،‬رئیس جمه��ور افغانس��تان با هیالری‬ ‫کلینتون‪ ،‬وزی��ر امور خارجه امری��کا و مقام های رده‬ ‫ب��االی امریکایی دیدار کرد تا انچ��ه را کلینتون اینده‬ ‫«مشترک» می خواند ‪ ،‬ترسیم کنند‪ .‬هیالری کلینتون در‬ ‫دیدار با حامد کرزای تصریح کرد‪« :‬تعهد غیرنظامی ما تا‬ ‫مدت طوالنی باقی خواهد ماند‪ ».‬حامد کرزای با نادیده‬ ‫گرفتن مش��اجرات لفظی علنی اخیرش با واشنگتن بر‬ ‫س��ر اتهامات فس��اد مالی و تقلب در انتخابات س��ال‬ ‫گذشته‪ ،‬س��خنان کلینتون مبنی بر همکاری طوالنی را‬ ‫تکرار کرد‪ .‬رئیس جمهور افغانستان گفت‪« :‬افغانستان‬ ‫در جهان به کش��وری که دوس��تانش را برای مدت ها‬ ‫به خاطر می س��پارد معروف اس��ت و من می توانم این‬ ‫تضمین را از طرف مردم افغانستان به شما بدهم‪».‬‬ ‫حامد کرزای متعهد ش��د که کمک ه��ا و فداکاری های‬ ‫امریکا را فراموش نکند و س��پس ب��ه همراه کلینتون از‬ ‫بیمارستان «والتر رید» متعلق به ارتش در واشنگتن بازدید‬ ‫کرد و در انجا با سربازان امریکایی که در جنگ افغانستان‬ ‫دچار نقص عضو ش��ده اند‪ ،‬دیدار کرد‪ .‬حامد کرزای که‬ ‫لباس س��نتی افغان ها را به تن داشت‪ ،‬گفت‪« :‬افغانستان‬ ‫به دنبال احترام به استقالل قضایی خود است‪ .‬افغانستان‬ ‫خواس��تار حفاظت از جمعیت غیرنظامی خود اس��ت‪».‬‬ ‫همچنین حامد کرزای‪ ،‬رئیس جمهور افغانستان در سفر به‬ ‫امریکا در قبرستان ارلینگتون حضور یافت و به سربازان‬ ‫امریکایی کشته شده در افغانستان ادای احترام کرد‪ .‬این‬ ‫بازدید کرزای از قبرستان نیروهای امریکایی کشته شده‬ ‫در افغانستان بخشی از برنامه های وی در سفر به امریکا‬ ‫بود‪ .‬پیش تر باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور امریکا در دیدار با‬ ‫کرزای‪ ،‬با تاکید بر روابط محکم این کشور با افغانستان‬ ‫اعالم کرد که واشنگتن حتی پس از عقب نشینی نیروهای‬ ‫خ��ود در م��اه ژوئیه ‪ ،2011‬روابط خود را با افغانس��تان‬ ‫کاهش یا پایان نخواهد داد‪.‬‬ ‫همدلی در عین کدورت‬ ‫در عین حال اش��اره شد که این سفر کرزای به امریکا‬ ‫ب��ه دنبال تنش های��ی انجام می گیرد ک��ه در هفته های‬ ‫گذش��ته در روابط میان دو کشور به میان امد‪ .‬کرزای‬ ‫در چند ماه اخیر اظه��ارات تندی علیه متحدان غربی‬ ‫خود بیان کرد که روابط دو طرف را گل الود س��اخت‪.‬‬ ‫دستیاران کرزای این فضای تنش الود را «اختالف نظر‬ ‫ع��ادی» میان دوس��تان ارزیابی کرده اند‪ .‬س��فر کرزای‬ ‫اش��تی و دوستی را به فضای مناس��بات بازگرداند‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر‪ ،‬طالبان افغانستان در تالش برای انحراف‬ ‫توجهات از س��فر کرزای به واشنگتن‪ ،‬تهدید کرد که‬ ‫یکس��ری حمالت را سراسر افغانس��تان انجام خواهد‬ ‫داد؛ ادعای��ی که وزیر دفاع افغانس��تان فورا ان را یک‬ ‫تبلیغ خواند و رد کرد‪.‬‬ ‫صلح با طالبان‬ ‫گفته می ش��ود که یکی از نکات اصلی اختالف نظر بر‬ ‫سر تماس با برخی از نیروهای طالبان و جذب همکاری‬ ‫انهاس��ت‪ .‬دولت کرزای اصرار م��ی ورزد که اگر چنین‬ ‫امری در برنامه باش��د‪ ،‬بای��د حتما با هماهنگی قبلی و‬ ‫ب��ه نام دولت مرکزی افغانس��تان صورت بگیرد‪ .‬حامد‬ ‫کرزای امیدوار است که با جلب حمایت باراک اوبامادر‬ ‫اس��تراتژی تاز ه کاخ س��فید در افغانستان‪ ،‬نقشی مهمتر‬ ‫ایفا کند‪ .‬گفتنی اس��ت‪ ،‬باراک اوباما و هیالری کلینتون‪،‬‬ ‫رئیس جمهور و وزیر امور خارجه ایاالت متحده امریکا‬ ‫طی هفته های اخیر س��عی کرده اند سیگنال های مثبتی‬ ‫به س��وی حامد کرزای‪ ،‬رئیس جمهور افغانستان مخابره‬ ‫نمایند‪ .‬امریکا با ش��عار برقراری صلح و ثبات در سال‬ ‫‪ 2001‬میالدی به افغانس��تان حمله کرد و این کشور را‬ ‫تحت اشغال خود دراورد‪ .‬در این جنگ تاکنون ده ها هزار‬ ‫تن از مردم افغانستان کشته شده اند اما هنوز هم صلح و‬ ‫ارامش در این کش��ور برقرار نشده است‪ .‬این در حالی‬ ‫اس��ت که سفر چهار روزه حامد کرزای‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫افغانستان به واش��نگتن در یک برهه سرنوشت ساز در‬ ‫روابط متشنج افغانستان و دولت اوباما و همچنین جنگ‬ ‫‪ 9‬سال ه افغانستان صورت گرفت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫گفت و گو با دکتر نوذر شفیعی‬ ‫اتش بس‬ ‫سیاست طالبان بر این است که بین کرزای و امریکایی ها شکاف ایجاد کند و از این شکاف‬ ‫برای توسعه نفوذ خودشان در ساختار سیاسی افغانستان بهره ببرند‪ .‬طالبان می خواهد جایگاه خود‬ ‫را در مذاکرات بین کرزای و اوباما ارتقا دهد و تصمیم گیری هایی در این رابطه با توجه‬ ‫به منافع طالبان گرفته شود‬ ‫ی چهار روزه حامد کرزای و هیات عالی رتبه‬ ‫سفر رسم ‬ ‫همراه به امریکا‪ ،‬به عنوان مهم ترین رویداد هفته گذشته‬ ‫در راس اخبار و تحوالت کش��ور افغانستان بود‪ .‬در‬ ‫این س��فر عالوه بر ده نفر از ‪ 25‬وزیر کابینه‪ ،‬مش��اور‬ ‫امنیت ملی‪ ،‬روس��ای ارگان های محلی و اداره امنیت‬ ‫ملی و س��خنگوی دولت‪ ،‬رئیس جمهور افغانستان را‬ ‫همراهی می کردند‪ .‬این سفر پس از یک دوره بحرانی‬ ‫و توام با رد و بدل ش��دن تنش ه��ای لفظی تند میان‬ ‫کرزای با دولت اوباما انجام شد و برای رئیس جمهور‬ ‫افغانس��تان از این نظر مهم بود که پس از پنج ماه به‬ ‫قدرت رس��یدن باراک اوباما در کاخ سفید‪ ،‬به برخی‬ ‫ش��ایعات‪ ،‬تردیدها‪ ،‬شک و گمان ها و ب د بینی ها میان‬ ‫دو رئیس جمهوری در ظاهر پایان داد‪ .‬این سفر همانند‬ ‫ابزاری برای رئیسان جمهور افغانستان و امریکا برای‬ ‫برداشتن دیوار بی اعتمادی میان کابل و واشنگتن بود‬ ‫که به قول «وحید عمر» س��خنگوی دولت افغانستان‬ ‫فصل نوینی برای گش��ودن رواب��ط تاریخی میان دو‬ ‫کشور خواهد بود‪ .‬دکتر نوذر شفیعی‪ ،‬استاد دانشگاه و‬ ‫کارشناس مسائل شبه قاره معتقد است که چند مساله‬ ‫مهم باعث اختالف نظر میان امریکایی ها و کرزای شده‬ ‫است‪ .‬اولین مورد به ساختار دولت مربوط می شود‪ .‬از‬ ‫نظر امریکایی ها‪ ،‬ساختار دولت کرزای فاسد است و‬ ‫نیاز به اصالح دارد‪ .‬از نظر کرزای‪ ،‬شالوده دولت سالم‬ ‫و امریکایی ها با جنگ روانی سعی در تزریق مهره های‬ ‫خود در بدنه دولت کرزای می کنند‪.‬‬ ‫به نظر شما دالیل واقعی سفر اخیر کرزای به امریکا‬ ‫بعد از تنش هایی که میان کابل ـ واشنگتن ایجاد شد‬ ‫چه بود؟‬ ‫به هر ح��ال امریکا و افغانس��تان در ارتباط با یکدیگر‬ ‫مسائل مهم و قابل بحثی دارند چرا که افغانستان پروژه ای‬ ‫است که به مدیریت امریکا در حال انجام است‪ .‬بنابراین‬ ‫در چنی��ن ش��رایطی بروز اختالف نظر می��ان کرزای و‬ ‫دولت امریکا امری طبیعی اس��ت‪ .‬ب��روز اختالف بین‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫کرزای و اوباما به این معنی نیست که کرزای علیه امریکا‬ ‫به س��مت طالبان گرایش پیدا کند ی��ا امریکا‪ ،‬کرزای و‬ ‫افغانستان را به حال خود رها کند‪ .‬بنابراین تالش برای‬ ‫رفع کدورت نیز می تواند یکی از دالیل س��فر کرزای به‬ ‫امریکا محس��وب ش��ود‪ .‬از همین رو در سفر کرزای به‬ ‫امریکا مقامات امریکا متاثر از اختالفاتی که بین کرزای و‬ ‫کاخ ریاست جمهوری به وجود امد‪ ،‬به مقامات وزارت‬ ‫خارجه و س��ایر ارگان های مربوطه دس��تور دادند تا با‬ ‫نهایت احترام با کرزای وارد گفت وگو و تعامل ش��وند‬ ‫و مس��ائل و مشکالت را به حوزه تبلیغات و در نهایت‬ ‫جنگ رسانه ای تبدیل نکنند‪.‬‬ ‫اختالف نظرهایی که ش��ما به ان اشاره کردید‪ ،‬شامل‬ ‫چه مواردی است؟‬ ‫چند مس��اله مهم باعث اختالف نظر میان امریکایی ها و‬ ‫کرزای شده است‪ .‬اولین مورد به ساختار دولت مربوط‬ ‫می شود‪ .‬از نظر امریکایی ها ساختار دولت کرزای فاسد‬ ‫و نیاز به اصالح دارد‪ .‬از نظر کرزای‪ ،‬شالوده دولت سالم‬ ‫و امریکایی ها با جنگ روانی سعی در تزریق مهره های‬ ‫خود در بدنه دولت کرزای دارند‪ .‬مس��اله دوم این است‬ ‫که کرزای اعتقاد دارد امریکایی ها در افغانس��تان به طور‬ ‫یکجانبه عمل کرده و دولت این کشور را در جریان مسائل‬ ‫امنیتی افغانستان قرار نمی دهند در حالی که دولت اعمال‬ ‫ق��درت در قلمرو ارتش را وظیفه خود می داند‪ .‬بنابراین‬ ‫بای��د از رویدادهای واقع در قلمرو خود مطلع باش��د و‬ ‫انتظار دارد که امریکایی ها دولت را در جریان مس��ائل‬ ‫امنیتی کشور قرار دهند‪ .‬نکته سوم به اقدام امریکایی ها در‬ ‫بمباران مناطق غیرنظامی که منجر به قتل مردم عادی شد‬ ‫مربوط می شود‪ .‬این اقدام فشارهای زیاد را علیه کرزای‬ ‫به وجود اورد‪ ،‬افکار عمومی را علیه کرزای تهدید کرد و‬ ‫او مجبور شد در برابر این اقدامات پاسخ بدهد‪ .‬بنابراین‬ ‫امریکا باید تمهیداتی بیندیشد که مانع از اسیب رسیدن‬ ‫غیرنظامیان ش��ود و این مورد توجه کرزای است‪ .‬نکته‬ ‫چهارم‪ ،‬مذاکره با طالبان است‪ .‬گاهی امریکا بدون اطالع‬ ‫دولت افغانس��تان با طالبان وارد مذاکره می شود و گاهی‬ ‫افغانستان یکطرفه این اقدام را انجام می دهد‪ .‬ناهماهنگی‬ ‫ک��ه در ارتباط با طالبان بین کرزای و امریکایی ها وجود‬ ‫دارد نیز باعث بروز اختالف میان انها می شود‪ .‬مجموعه‬ ‫این مسائل باعث بروز اختالف و جنگ لفظی بین کرزای‬ ‫و امریکایی ها شده است‪.‬‬ ‫همزمانی سفر کرزای با تشدید تهدیدهای طالبان چه‬ ‫ارتباطی با یکدیگر دارد؟‬ ‫سه نکته در این ارتباط وجود دارد‪ .‬یک نکته این است که‬ ‫سیاست طالبان بر این است که بین کرزای و امریکایی ها‬ ‫ش��کاف ایجاد کنند و از این ش��کاف برای توسعه نفوذ‬ ‫خودشان در ساختار سیاسی افغانستان بهره ببرند‪ .‬نکته‬ ‫دوم‪ ،‬طالبان نگران این هس��تند که صحبت های کرزای‬ ‫و اوبام��ا به گونه ای ش��ود که موضع امری��کا و دولت‬ ‫افغانس��تان را به س��مت ضدیت و اصطکاک با طالبان‬ ‫پیش ببرد‪ .‬س��وم‪ ،‬طالب��ان می خواهد با ای��ن تهدیدات‬ ‫جای��گاه خود را در مذاکرات بین ک��رزای و اوباما ارتقا‬ ‫دهد و تصمیم گیری هایی در این رابطه با توجه به منافع‬ ‫طالبان گرفته شود‪ .‬بنابراین تهدید طالبان به از سر گیری‬ ‫خشونت در ارتباط با این سه مطلب است‪.‬‬ ‫در این س��فر درباره خروج امریکا و تش��کیل دولت‬ ‫مستقل در افغانستان چه تدابیری اندیشیده شده؟‬ ‫واقعیت این اس��ت که خروج امریکایی ها از افغانستان‬ ‫موض��ع طالبان را تقوی��ت می کند و وض��ع موجود را‬ ‫وخیم تر خواهد ک��رد‪ .‬دیر ی��ا زود امریکایی ها باید از‬ ‫افغانستان خارج شوند‪ .‬این کار را یا خود انجام می دهند‬ ‫یا مردم افغانس��تان انها را به این اقدام وادار خواهند کرد‬ ‫ولی در حال حاضر خروج امریکا از افغانستان مادامی که‬ ‫یک نیروی جایگزین موثر وجود نداشته باشد‪ ،‬چندان به‬ ‫نفع افغانس��تان نیست‪ ،‬لذا اگر قرار است امریکایی ها از‬ ‫افغانستان خارج شوند‪ ،‬ابتدا باید به تشکیل یک ارتش و‬ ‫پلیس قوی در داخل افغانستان مبادرت کنند‪ .‬بحث دولت‬ ‫منتقل به این معنی است که یک دولت با ارتش‪ ،‬پلیس و‬ ‫نیروی امنیت و اطالعات قوی که توانایی مقابله با طالبان‬ ‫را داشته باشد‪ ،‬ضمن اینکه واقعا تالشی که برای جذب‬ ‫طالبان میان رو می ش��ود‪ ،‬ادامه یابد‪ .‬یکی از موضوعاتی‬ ‫که بین کرزای و اوباما بحث ش��د‪ ،‬این بود که صندوقی‬ ‫تشکیل شود که بتواند نیروهایی که به صورت مزدور در‬ ‫کنار طالبان علیه دولت مبارزه می کنند را خریداری کند‬ ‫و امکان��ات در اختیار انها ق��رار دهد تا از طالبان فاصله‬ ‫بگیرند‪ .‬در مجموع وجود یک دولت مستقل در افغانستان‬ ‫منوط به یک ارتش قوی اس��ت که بتواند اقتدار دولت‬ ‫افغانستان را بر قلمرو سرزمینی اش گسترش دهد‪.‬‬ ‫انگلیس به عنوان متحدی بزرگ در کنار امریکا همیشه‬ ‫ایفای نقش کرده‪ .‬با توج��ه به روی کار امدن دولت‬ ‫جدی��د در بریتانیا‪ ،‬حضور نیروهای این کش��ور در‬ ‫افغانستان را چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫به نظ��ر من رابطه امریکا و انگلی��س یا نگرش انگلیس‬ ‫نسبت به عراق و افغانستان مبتنی بر یک تفکر استراتژیک‬ ‫اس��ت و ان چیزی که به عنوان تغییری در سیاست های‬ ‫بریتانیا بتوان قلمداد کرد‪ ،‬در حقیقت تفاوت در روش ها‬ ‫خواهد بود‪ .‬به خصوص حزب محافظه کار به احتمال زیاد‬ ‫خط مشی حزب کارگر را در ارتباط با بحران افغانستان‬ ‫ادامه خواهد داد‪ .‬مش��کل موجود این اس��ت که دولت‬ ‫انگلیس ائتالفی اس��ت و لیبرال دموکرات ها تمایلی به‬ ‫ادامه جنگ ندارند و این ممکن است باعث اختالف نظر‬ ‫در دولت بریتانیا ش��ود‪ .‬ولی به اعتقاد من با کمی تفاوت‬ ‫در شیوه اجرا‪ ،‬انگلیس ها به خط مشی گذشته خود ادامه‬ ‫خواهند داد‪.‬‬ ‫ایا س��فر کرزای نتایج راهبردی و استراتژیک الزم را‬ ‫در بر داشت؟‬ ‫بله‪ ،‬به طور حتم در بس��یاری از مس��ائل میان امریکا و‬ ‫افغانستان بازنگری هایی صورت گرفت و به احتمال زیاد‬ ‫روابط از تنش و ناارامی به سمت همگرایی بیشتر حرکت‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪63‬‬ ‫هفت‬ ‫اوباما به انتقاد از حکومت داری رئیس جمهوری افغانستان پایان داد‬ ‫سیاستمداری به سبک کرزای‬ ‫کرزای ضمن کسب محبوبیت داخلی و مقبولیت بین المللی سعی در غلبه بر جنگ لفظی امریکا دارد‬ ‫با این حال رئیس جمهوری افغانستان روابط دوجانبه با کشورهای همسایه‬ ‫را به دست فراموشی نمی سپارد‬ ‫هومن دولتی ‪ /‬کارشناس مسائل افغانستان‬ ‫هنگامی که «تغییر» س��رتیتر تبلیغات نام��زد انتخابات‬ ‫دموکرات ها در امریکا شد‪ ،‬جامعه امریکا با مشکالت‬ ‫فراوانی دس��ت و پنجه نرم می کرد؛ بحران اقتصادی‪،‬‬ ‫کاهش مقبولیت خارجی دولت و کش��ور‪ ،‬مشکالت‬ ‫ناش��ی جنگ در ع��راق و افغانس��تان و بالتکلیفی در‬ ‫چگونگی پایان بخش��یدن به نب��رد در این دوجبهه که‬ ‫ع�لاوه بر تحمیل هزین��ه گزاف ب��ه مالیات دهندگان‬ ‫امریکایی عمال نمودار موفقیت در ان به شدت نسبت‬ ‫به س��ال های ابتدایی رو به کاهش بود‪ .‬از این رو برای‬ ‫کاندیداهای دو حزب مانور بر مس��ائل افغانس��تان که‬ ‫تبعات ان س��ایه بر مشکالت دیگر نیز داشت به یکی‬ ‫از ارکان مب��ارزات انتخاباتی تبدیل ش��د‪ .‬در این بین‬ ‫قبول عدم موفقیت در افغانستان لطمه زیادی به وجهه‬ ‫ایاالت متح��ده وارد می کرد‪ ،‬پس می بایس��ت مقصری‬ ‫برای این عدم کامیابی معرفی می شد‪.‬‬ ‫از طرفی مش��کالت فزاینده در افغانستان و سرباززدن‬ ‫دم��ل چرکین اختالفات قوم��ی – مذهبی برای دولت‬ ‫کرزای به همراه افزایش فساد اداری‪ ،‬گسترش فضای‬ ‫ت تروریس��تی و حمالت‬ ‫نا امنی و قوت گرفتن عملیا ‬ ‫طالب��ان‪ ،‬هم��ه و همه وجه��ه ک��رزای را در داخل با‬ ‫چالش مواجه��ه کرده بود‪ .‬پس از پی��روزی اوباما در‬ ‫انتخابات این ش��عار تغییر باید به عمل تبدیل می شد‪.‬‬ ‫تعطیلی زن��دان گوانتانامو گام اول این ش��عار بود اما‬ ‫این برای بازس��ازی چهره ایالت متح��ده کافی به نظر‬ ‫نمی رس��ید‪ .‬هنوز ب��ه مقصر نیاز ب��ود و چه گزینه ای‬ ‫بهتر از رئیس جمهور ک��رزای‪ .‬در حالی که انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری افغانس��تان در پیش بود به چالش‬ ‫افکن��دن ک��رزای و تقویت رقب��ای او ایج��اد ناامنی‬ ‫مصنوع��ی در مناطقی که به طور س��نتی متعلق به قوم‬ ‫کرزای بود در دس��تور کار سیاس��ت های امریکا قرار‬ ‫گرف��ت‪ .‬دکتر عب��داهلل با حمایت گروه��ی از رهبران‬ ‫جهادی به عنوان رقیب اصلی اقای کرزای وارد عرصه‬ ‫انتخابات شد و در حالی که امریکایی ها هم از حضور‬ ‫وی خش��نود بودند چند چهره شاخص پشتون نیز به‬ ‫‪64‬‬ ‫امید تصاحب سهم کرزای از ارای پشتون ها در مقابل‬ ‫نارضایتی عمومی از کرزای و با چراغ س��بز هالبوروک‬ ‫(نماینده ویژه امریکا در امور افغانس��تان) پا به عرصه‬ ‫رقابت با وی گذاشتند‪ .‬مداخالت امریکا در انتخابات‬ ‫به نفع رقبای کرزای خشم وی و یارانش را برانگیخت‬ ‫تا انجا که س��خنگوی حامد کرزای به شدت به دیدار‬ ‫سفیر امریکا در افغانستان در جریان مبارزات انتخاباتی‬ ‫ریاست جمهوری اعتراض کرده و ان را مداخله اشکار‬ ‫در امور داخلی افغانستان نامید تا انجا که چند روز بعد‬ ‫از این واکنش حامد کرزای نشستی مشترک با فرمانده‬ ‫ناتو و «کای ایده» فرس��تاده ویژه سازمان ملل در امور‬ ‫افغانس��تان برگزار و با انان درخصوص مداخالتشان‬ ‫در امور داخلی افغانس��تان اتم��ام حجت کرد‪ .‬اما این‬ ‫پایان ماجرا نبود‪ .‬پس از انتخابات پر ماجرای افغانستان‬ ‫و پی��روزی ک��رزای در انتخاب��ات همچن��ان مقامات‬ ‫امریکایی بر حم�لات خود در ناتوان خواندن کرزای‬ ‫در اداره امور پافش��اری نمودن��د و تا انجا پیش رفت‬ ‫که تعدادی از س��ناتورهای امریکایی وجود کرزای را‬ ‫عامل شکست سیاست های غرب خواندند و برخی از‬ ‫کشورها زبان به تهدید قطع کمک های خود به دولت‬ ‫کرزای گش��ودند و حت��ی زمان دادن چک س��فید به‬ ‫دولتمردان افغان را پایان یافته خواندند‪ ،‬هرچند کرزای‬ ‫نیز متقابال بر طبل مداخله کش��ورهای غربی در امور‬ ‫داخلی افغانستان کوفت و حتی تقلب در انتخابات را‬ ‫برنامه ای از پیش تعیین شده برای ضربه زدن به وجهه‬ ‫خ��ود خواند‪ .‬اما افزایش کش��تار غیرنظامیان افغان که‬ ‫هنگام رویارویی با نیروهای نظامی ناتو و امریکا کشته‬ ‫می شدند بر دامنه اعتراضات مردمی در افغانستان علیه‬ ‫امریکا افزود و ک��رزای نیز که از م دت ها پیش با این‬ ‫ی هم صدا شده بود این بار هم این حربه را‬ ‫نوای مردم ‬ ‫جهت مقابله با انتقادات دولتمردان امریکایی و غربی به‬ ‫کار برد و جبهه دیگری در مقابل دولتمردان دموکرات‬ ‫گشود‪ .‬دموکرات ها که پیشینه سیاسی و عملکرد خوبی‬ ‫در افغانستان نداشتند همان گروهی بودند که به قدرت‬ ‫رسیدن طالبان در افغانستان تا حدودی به سیاست های‬ ‫غلط ان��ان در افغانس��تان برمی گش��ت‪ .‬دموکرات ها‬ ‫در س��ال های ریاس��ت جمهوری کلینتون نشان دادند‬ ‫افغانستان را نمی شناس��ند و دچار برداشت های غلط‬ ‫فراوان از جریانات داخلی افغانس��تان هستند و این بار‬ ‫باز هم به ورطه اش��تباه پیش��ین افتادند که البته به نظر‬ ‫می رس��د چه در زمان کلینتون و چ��ه در حال حاضر‬ ‫مشاوران پاکستانی کاخ سفید با راهنمایی های گمراهانه‬ ‫موجبات تصمیمات غلط سیاس��ی را در امریکا فراهم‬ ‫می کنند و با این تصمیم گیری های نادرس��ت عالوه به‬ ‫برهم زدن ش��رایط داخلی افغانستان و ایجاد تنش در‬ ‫این کش��ور با به مخاطره افکن��دن موقعیت امریکا در‬ ‫افغانس��تان دوباره خود نقش ناجی غرب و امریکا را‬ ‫در افغانس��تان بازی کرده و به امتیازات بیشتری دست‬ ‫پیدا می کنند و همواره با بازی با کارت امریکا به منافع‬ ‫چند گانه خود در خصوص افغانستان و تحکیم ارتباط‬ ‫ب��ا غرب و نیاز مند نگاه داش��تن غرب ب��ه خود ادامه‬ ‫می دهن��د‪ .‬برنامه زمانبندی خ��روج نظامیان امریکایی‬ ‫کمک دیگری به بازسازی روحیه مردم امریکا داشت‬ ‫و جامعه امریکا را که همواره خواستار مشخص بودن‬ ‫زمان س��رانجام یک برنامه ریزی است تا حدودی اغنا‬ ‫ک��رد و در مقابل در افغانس��تان نیز کمک ش��ایانی به‬ ‫بازیابی محبوبیت کرزای نمود و نوعی دستاورد مثبت‬ ‫برای وی به شمار امد تا انجا که گروه های میانه روی‬ ‫مب��ارز با دولت مرک��زی را تا ح��دودی دچار تردید‬ ‫ایدئولوژیکی بر ادامه مبارزه نمود و انان را گامی دیگر‬ ‫به پشت میزهای مذاکره نزدیک تر کرد‪.‬‬ ‫در حال��ی که کرزای ضمن کس��ب محبوبیت داخلی‬ ‫و مقبولی��ت بین المللی س��عی در غلبه بر جنگ لفظی‬ ‫امریکا داش��ت ناگهان رو به رقب��ای امریکا در منطقه‬ ‫اورد‪ .‬سفر به ایران‪ ،‬چین و هند همراه با انتقادات تند‬ ‫و تی��ز از غرب او را به چه��ره ای منتقد غرب نزدیک‬ ‫می کرد و این برای امریکا بس��یار دش��وار می نمود‪ .‬از‬ ‫طرفی اوباما و دموکرات ها چاره ای جز تحمل کرزای تا‬ ‫زمان پایان دوره ریاست جمهوری وی نداشته و ناگزیر‬ ‫هستند تا از مواضع اتهام امیز خود علیه دولت کرزای‬ ‫عقب نش��ینی کنند‪ .‬سفر کرزای به امریکا و دیدار وی‬ ‫با باراک اوباما کمک شایانی به تقویت بنیه بین المللی‬ ‫افغانس��تان خواهد ک��رد‪ ،‬هرچند در مقابل رس��انه ها‬ ‫ب��از هم هر دو طرف تیز هوش��انه بر مواضع انتقاد امیز‬ ‫علیه همدیگر تاکید کردند اما کرزای موفق شد عالوه‬ ‫بر تاثیر گ��ذاری بر روند تصویب بودج��ه ‪ 59‬میلیارد‬ ‫دالری مازاد درخواس��تی اوباما برای اقدامات نظامی و‬ ‫امنیتی و تقویت پلیس و ارتش اقغانستان‪ ،‬اوباما را وادار‬ ‫به اعتراف در خصوص پذیرش مسئولیت کشته شدگان‬ ‫غیر نظامی افغ��ان کند و جامعه را برای قبول تس��لیم‬ ‫انتقال مس��ئولیت امنیت افغانس��تان به نیروهای افغان‬ ‫اماده ساخت‪.‬‬ ‫یکی دیگر از دس��تاوردهای بسیار مهم کرزای در این‬ ‫س��فر‪ ،‬متقاعد ک��ردن امریکایی ها بر رون��د مذاکره با‬ ‫طالبان بود‪ ،‬مذاکراتی که اکنون عالوه بر حمایت های‬ ‫معن��وی‪ ،‬تامین منابع مالی احتمال��ی ان را نیز امریکا‬ ‫بر دوش گرفته است‪ .‬در مجموع سفر کرزای به امریکا‬ ‫روزنه امیدی به حل مشکالت پیچیده افغانستان است‪.‬‬ ‫مقامات امریکا و افغانستان و در کنار انان کشورهای‬ ‫هوش��مند نقش افری��ن در افغانس��تان به ای��ن نتیجه‬ ‫رسیده اند که تحکیم همکاری بین امریکا و افغانستان‬ ‫از همه جوانب شرط الزم برقراری و بازگشت امنیت‬ ‫ب��ه این س��رزمین اس��ت‪ .‬بیانیه مش��ترک رهبران دو‬ ‫دولت خ��ود نمودی از تمایل بر دو کش��وربر تحمل‬ ‫و تعامل دو طرف با ش��رایط موج��ود و کنار امدن با‬ ‫اختالف نظراتی است که اگاهانه یا نا اگاهانه به وجود‬ ‫امده است و شاید این سفر فرصتی دوباره باشد برای‬ ‫احیا و بازس��ازی و بازنگری انچه در سه سال گذشته‬ ‫موجب ضع��ف عملکرد امریکا‪ ،‬دولت های دخیل در‬ ‫افغانستان و دولت کرزای بوده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫امریکا در اینه تحلیل‬ ‫سیاست و قضاوت در امریکا‪:‬‬ ‫اوباما و دیوان عالی کشور‬ ‫دکتر سیدمحمدکاظم سجادپور‬ ‫*‬ ‫ب��ا کناره گی��ری و اع�لام‬ ‫بازنشس��تگی ج��ان پ��ال‬ ‫اس��تیونس‪ ،‬قاضی ‪ 90‬ساله‬ ‫دیوان عالی کش��ور امریکا‪،‬‬ ‫اوباما برای بار دوم ش��انس‬ ‫معرف��ی یک��ی از اعض��ای‬ ‫دی��وان عالی را یاف��ت و او‬ ‫خانم النا کیگن را برای این س��مت در هفتم ماه مه‬ ‫‪ )89/2/17( 2010‬معرفی کرد‪ .‬انتخاب النا کیگن که‬ ‫درحال حاضر س��مت وکیل عمومی یا وکیل دولت‬ ‫را دارد‪ ،‬در م��دت کوتاهی که از معرفی او توس��ط‬ ‫اوبام��ا می گذرد س��روصدای زی��ادی در امریکا در‬ ‫مورد دیدگاه ه��ای حقوقی و قضای��ی دولت اوباما‬ ‫و عملک��رد ریاس��ت جمهوری در ح��وزه مس��ائل‬ ‫مربوط به حقوق به راه انداخته اس��ت‪ .‬معرفی خانم‬ ‫کیگن بی تردید از انگیزه های سیاس��ی سرچش��مه‬ ‫می گی��رد و منازعه دموکرات ه��ا و جمهوریخواهان‬ ‫در زمین��ه مس��ائل مربوط ب��ه دیوان عالی کش��ور‬ ‫خود از موضوعات قابل توجه در سیاس��ت داخلی‬ ‫امریکا اس��ت که بعض��ا مخصوص��ا در ابعادی که‬ ‫دس��تگیری مظنون��ان به عملی��ات تروریس��تی را‬ ‫در بر می گیرد از بارهای سیاس��ت خارجی نیز تهی‬ ‫نیست‪.‬رابطه سیاست و قضاوت در امریکای دوران‬ ‫اوبام��ا را چگونه می توان تجزیه و‬ ‫تحلیل کرد؟ پاس��خ به این پرسش‬ ‫در گرو شناخت دیوان عالی کشور‬ ‫و مختصات سیاسی ان‪ ،‬وضعیت‬ ‫سیاس��ی رای ه��ای ص��ادره از ان‬ ‫دیوان و مشی سیاسی معرفی خانم‬ ‫کیگن است‪.‬‬ ‫الف ‪ -‬مختصات سیاس��ی دیوان‬ ‫عالی کشور امریکا‬ ‫قانون اساسی امریکا که عمری ‪220‬‬ ‫ساله را پشت سر گذاشته با توجه به‬ ‫فلسفه و تجربه سیاسی بنیانگذاران‬ ‫استقالل این کشور برمبنای تفکیک‪،‬‬ ‫تعادل و توزان سه قوه مجریه‪ ،‬مقننه‬ ‫و قضائیه شکل گرفته به گونه ای که‬ ‫هیچ ک��دام از قوا نتوانن��د به تنهایی‬ ‫کلیت و تمامیت سیاس��ی را در بر‬ ‫گیرن��د‪ .‬لذا به یک تعبی��ر‪ ،‬هرکدام‬ ‫ابزار و اهرم هایی برای کنترل س��ایر‬ ‫قوا در اختیار دارند‪ .‬براس��اس ماده سوم قانون اساسی‬ ‫امریکا‪ ،‬دیوان عالی کش��ور باالترین مرجع قضایی در‬ ‫سطح فدرال محسوب می ش��ود که در واقع دادگاهی‬ ‫ت و دولت فدرال و مسائل‬ ‫برای حل اختالف بین ایاال ‬ ‫کالنی اس��ت که به چگونگی تفس��یرهای قضایی از‬ ‫قانون اساس��ی امریکا بر می گ��ردد‪ .‬عضویت در دیوان‬ ‫عالی کش��ور مادام العمر بوده و فردی که به عضویت‬ ‫این دیوان در می اید را نمی توان جابه جا کرد مگر انکه‬ ‫خود اس��تعفا دهد یا جان به جان افرین تسلیم کند‪ .‬اما‬ ‫زمانی که چنین وضعیتی پیش می اید‪ ،‬این رئیس جمهور‬ ‫وقت اس��ت که در بین قضات یا حقوقدانان کسی را‬ ‫ب��ر می گزیند ک��ه ارا‪ ،‬ذائقه و گرایش سیاس��ی او را‬ ‫می پس��ندد‪ .‬گزیش و معرفی رئیس جمه��ور پایان راه‬ ‫نیست و فرد دس��ت چین شده توسط رئیس جمهور‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫در یک روند بعضا وقت گیر باید به تایید س��نای امریکا‬ ‫برس��د‪ .‬برایند روزهای مزبور یعنی کناره گیری و فوت‬ ‫یکی از اعضای دیوان عالی‪ ،‬معرفی فرد جدید توس��ط‬ ‫رئیس جمهور و تایید یا رد شدن وی توسط مجلس سنا‪،‬‬ ‫در عین ارتباط داشتن با مفهوم تعادل و توازن قوا‪ ،‬سیاسی‬ ‫بودن فعل و انفعاالت و اثر مستقیم مناسبات در انتصاب‬ ‫قضات عالی کشور امریکاست‪.‬‬ ‫به چارچ��وب فوق بای��د پدیده دیگ��ری را افزود و‬ ‫ان حض��ور حداق��ل دو گرایش سیاس��ی ‪ -‬اجتماعی‬ ‫در مجموع��ه حقوقدان ه��ا و قض��ات امریکاس��ت‪.‬‬ ‫بدین صورت ک��ه تعدادی از قض��ات و حقوقدان ها‬ ‫گرای��ش و برداش��تی لیب��رال از قانون و گ��روه دیگر‬ ‫برداش��ت و گرایش محافظه کاران��ه از قانون دارند‪ ،‬از‬ ‫این رو اس��ت که تمایل سیاسی ریاست جمهوری در‬ ‫گزین��ش فرد جدید ب��رای عضوی��ت در دیوان عالی‬ ‫کش��ور نقش کلیدی دارد و با این ترتیب سیاس��ت و‬ ‫قضاوت به گونه ای س��اختاری در باالترین سطوح در‬ ‫ایاالت متح��ده ب��ا یکدیگر پیوند می خورند‪ .‬ش��رایط‬ ‫کنون��ی دیوان عالی کش��ور و امری��کا و جریان های‬ ‫سیاسی ‪ -‬قضایی این پیوند را عمق می بخشند‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬وضعیت سیاسی ‪ -‬قضایی کنونی دیوان عالی‬ ‫کشور‬ ‫باید در نظر داش��ت که هر دوره ای با عنایت به فضای‬ ‫سیاسی و اجتماعی به دیوان عالی کشور امریکا رنگ‬ ‫و ب��وی خاصی می دهد و البته در این میان زمان ورود‬ ‫هر کدام از قضات به دیوان عالی کشور باتوجه به گرایش ‬ ‫سیاسی رئیس جمهور که او را برای این سمت معرفی‬ ‫کرده حائز اهمیت اس��ت‪ .‬از ‪ 9‬نفر فعلی عضو دیوان‬ ‫عالی کشور‪ ،‬یک نفر توسط جرالد فورد جمهوریخواه‪،‬‬ ‫دو نفر توس��ط رونالد ری��گان جمهوریخواه‪ ،‬یک نفر‬ ‫توس��ط جورج بوش پدر‪ ،‬دو نفر توسط جورج بوش‬ ‫پس��ر که ه��ر دو جمهوریخواه بودند‪ ،‬دو نفر توس��ط‬ ‫کلینتون دموکرات و یک نفر توس��ط کلینتون در سال‬ ‫اول تص��دی در کاخ س��فید معرفی ش��ده اند‪ .‬قاضی‬ ‫استیونس که تقاضای بازنشستگی کرده است‪ ،‬در دهه‬ ‫‪ 70‬میالدی توسط جرالد فورد معرفی شد‪.‬‬ ‫خانم س��وتامیر توس��ط اوباما معرفی ش��د‪ .‬همانگونه‬ ‫که مالحظه می ش��ود روس��ای جمهوری ک��ه از حزب‬ ‫جمهوریخواه بوده اند‪ ،‬فرصت بیش��تری داشته اند ولی‬ ‫ب��ا امکانی که برای اوباما پی��ش امده با معرفی قاضی‬ ‫جدید دموکرات ها وضع بهتری نس��بت به گذش��ته‬ ‫خواهند داش��ت‪ .‬هرچن��د قضاوت ب��ه رای خود را‬ ‫براس��اس تش��خیص فردی می دهند‪ ،‬ول��ی گرایش‬ ‫سیاس��ی انها مخصوص��ا در دوران بع��د از حوادث‬ ‫‪ 11‬سپتامبر ‪ 2001‬که در ان موضوع ازادی های مدنی‬ ‫و نق��ش دولت در محدود کردن ان ازادی ها تبدیل به‬ ‫یکی از پرچالش ترین موضوعات سیاس��ی ‪ -‬قضایی‬ ‫تمامی تاریخ امریکا شد‪ ،‬اهمیت بسیاری دارد‪ .‬دولت‬ ‫جورج بوش در پوشش تامین امنیت امریکا و مبارزه با‬ ‫تروریسم بسیاری از ازادی های مصرح در قانون اساسی‬ ‫را زیرپا گذاشت که در کمتر دوره ای می توان نظیر ان‬ ‫را یافت‪ .‬این فضا باعث ش��د تع��دادی از دعاوی مهم‬ ‫علیه دولت بوش و کارگزاران او اقامه شود‪ .‬باید در نظر‬ ‫داشت که تمامی قضات دیوان عالی کشور که توسط‬ ‫روسای جمهور محافظه کار انتخاب شده بودند‪ ،‬الزاما به‬ ‫نفع دولت انش��ا رای نکردند ولی هرچه بود و هست‬ ‫مسائل مربوط به فضای مبارزه با تروریسم و سیاست‬ ‫محافظه کاران درخصوص ازادی های مدنی‪ ،‬خود یکی‬ ‫از عواملی بود که اوباما از ان برای کوبیدن رقیب خود‬ ‫در مبارزات انتخاباتی بهره گرفت و وعده داد ش��رایط‬ ‫را بهبود می بخشد‪ .‬اما انتخاب خانم کیگن تردیدهایی‬ ‫ج��دی در ظرفیت و توان تطاب��ق وعده و عمل اوباما‬ ‫ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬مشی سیاسی معرفی قاضی جدید‬ ‫خانمالناکیگنقبالاستادورئیسدانشکدهحقوقدانشگاه‬ ‫هاروارد بود و اوباما او را به س��مت وکیل دولت در سال‬ ‫‪ 2009‬معرفی کرد‪ .‬س��مت فوق باید مورد تایید سنا قرار‬ ‫گیرد و در واقع فردی که این س��مت را داراست‪ ،‬نماینده‬ ‫حقوقی دول��ت در تم��ام دعاوی و‬ ‫مسائل قضایی از جمله دعاوی مطرح‬ ‫علی��ه دولت در دیوان عالی کش��ور‬ ‫است‪ .‬خانم کیگن در دوره کلینتون‬ ‫نیز از مشاوران ریاست جمهور بوده‪،‬‬ ‫ولی فاقد سابقه قضایی جدی است‬ ‫و همین باعث شده منتقدین به اوباما‬ ‫اظهار کنند که در معرفی کیگن در پی‬ ‫حل چالش های قضایی نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫فردی مطیع و اداری را می خواهد که‬ ‫در تصمیمات قضایی با دولت همراه‬ ‫باشد‪ .‬مخصوصا اگر این واقعیت را‬ ‫در نظر بگیریم که اوباما‪ ،‬عمال قوانین‬ ‫و مقررات وضع شده در دوره بوش‬ ‫علیه تروریس��م که به دولت اختیار‬ ‫نامحدود برای دستگیری مظنونین‬ ‫خارجی عملیات تروریستی بدهد‬ ‫را دگرگ��ون نکرده اس��ت‪ .‬گفتنی‬ ‫انکه خانم کیگن در سال ‪ 2009‬در‬ ‫خصوص قدرت رئیس جمهور مطلبی بدین مضمون‬ ‫گفته که قانونا قدرت اوباما در عرصه مبارزه با تروریسم‬ ‫نامحدود است و تمامی جهان‪ ،‬پهنه مبارزه با تروریسم‬ ‫توسط رئیس جمهور امریکاست‪ .‬بی جهت نیست که‬ ‫مرجوری کن استاد دانشکده حقوق توماس جفرسن‬ ‫و نویسنده کتاب «جمهوری گاوچران ها‪ :‬قانون شکنی‬ ‫بوش و دارو دسته او» معرفی خانم کیگن برای عضویت‬ ‫در دیوان عالی کشور را ناامیدکننده می داند‪.‬‬ ‫ایا خانم کیگن موفق به دریافت رای الزم سنا برای‬ ‫عضویت در دیوان عالی کشور خواهد شد؟‬ ‫اگر ج��واب را خیلی با دقت نت��وان داد می توان به‬ ‫روش��نی گفت که قض��اوت و سیاس��ت در امریکا‬ ‫پیوندهای جدی و درخور توجهی دارند‪.‬‬ ‫* عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل‬ ‫‪65‬‬ ‫هفت‬ ‫نمایندگان کمیسیون های مختلف مجلس باقی ماند‪ .‬هر‬ ‫وقت نیز زمان اجرای ایین نامه یا طرحی نزدیک می شد‬ ‫یا مس��ئول مربوطه از سمت خود کناره گیری می کرد یا‬ ‫مهلت اجرای ان ایین نامه یا طرح تمدید می ش��د‪ .‬اواخر‬ ‫سال ‪ 88‬رئیس کمیس��یون اموزش و تحقیقات مجلس‬ ‫اعالم کرد به دلیل تهیه نش��دن ایین نام��ه اجرایی قانون‬ ‫استخدام حق التدریس��ی ها‪ ،‬قرار بر این شده تا استخدام‬ ‫‪ 60‬ه��زار نیروی حق التدریس از ابتدای س��ال ‪ 89‬انجام‬ ‫ش��ود‪ .‬با این حال کریمی فیروزجایی در س��مت رئیس‬ ‫کمیت��ه اموزش وپرورش مجلس‪ ،‬بر این نکته تاکید کرد‬ ‫که اموزش وپرورش توانایی اس��تخدام ‪ 12‬هزار نیروی‬ ‫حق التدریس��ی تا پایان سال ‪ 88‬را داشته و مانعی در این‬ ‫زمینه وجود ندارد‪ .‬او به مهر گفته بود‪« :‬نظر من این است‬ ‫که اموزش وپرورش می تواند از محل نیروهای خروجی‬ ‫خ��ود در س��ال ‪ 12 ،88‬هزار نف��ر از ‪ 60‬ه��زار نیروی‬ ‫حق التدریسی را استخدام کند‪».‬‬ ‫او ب��ر ای��ن نظر ب��ود که با اس��تخدام این تع��داد نیرو‪،‬‬ ‫اموزش وپ��رورش به وظیف��ه قانونی خود عمل می کند‪.‬‬ ‫در غیر این صورت وزارتخانه باید از س��ال ‪ 89‬به مدت‬ ‫‪ 5‬س��ال و در هر س��ال ‪ 12‬هزار نیروی حق التدریسی را‬ ‫استخدام کند‪.‬‬ ‫اظهارات رئی��س کمیته اموزش وپرورش در ش��رایطی‬ ‫ب��ود که پیش از این در فروردین ماه همان س��ال ‪1388‬‬ ‫موس��ی الرضا ثروتی‪ ،‬عضو کمیس��یون برنامه و بودجه‬ ‫مجلس ب��ه معلمان حق التدریس وع��ده داده بود که در‬ ‫س��ال جاری (‪ 50 )88‬هزار معلم حق التدریس استخدام‬ ‫رس��می اموزش وپرورش می ش��وند‪ .‬در جلس��ه ای ب��ا‬ ‫نمایندگان مقرر شد تا معلمان حق التدریس و اموزشیارانی‬ ‫که بیش از ‪ 12‬تا ‪ 18‬ساعت در هفته در مدارس تدریس‬ ‫می کنند‪ ،‬دارای مدرک فوق دیپلم و لیسانس بوده و بیش‬ ‫از ‪ 4‬س��ال س��ابقه تدریس دارند‪ ،‬تا سقف ‪ 40‬هزار نفر‬ ‫استخدام اموزش وپرورش شوند؛ وعده ای که هیچ یک از‬ ‫شرایط تحقق را نداشت و با به پایان رسیدن سال ‪ 88‬هیچ‬ ‫کدام رنگ واقعیت به خود نگرفت‪.‬‬ ‫ماجرای استخدام حق التدریسی ها‬ ‫معلمان مردودی!‬ ‫داستان استخدام معلم های حق التدریسی در دولت دهم با حاجی بابایی وزیری که خود را مدافع‬ ‫سرسخت معلم ها می داندگویا به رمانی چند جلدی تبدیل شده است و همچنان حرف و حدیث ها برسر‬ ‫ان ادامه دارد؛ یک روز هزاران امید ب ر سر استخدام‪ ،‬روز دیگر ناامیدی جایش را پر می کند‪.‬‬ ‫زهرا جعفر زاده‬ ‫دی ماه س��ال ‪ 87‬بود که معلمان حق التدریس نسبت به‬ ‫طوالنی شدن استخدامشان در وزارت اموزش وپرورش‬ ‫دس��ت به اعتراض های گس��ترده ای زدند‪ .‬انها از پایمال‬ ‫ش��دن حقش��ان‪ ،‬تعلق نگرفتن بیمه‪ ،‬پایین بودن حقوق‬ ‫و‪ ...‬گالیه داش��تند و از مجلس شورای اسالمی خواستند‬ ‫تا هر چه زودتر فکری به حال وضعیت استخدامشان کند‪.‬‬ ‫مجلس شورای اسالمی نیز با بررسی موضوع‪ ،‬استخدام‬ ‫نش��دن این افراد را غیرمنصفانه دی��د و با اصرار از وزیر‬ ‫وقت اموزش وپرورش که علی احمدی بود و سرسختانه‬ ‫در مقابل استخدام حق التدریسی ها ایستاده بود‪ ،‬خواست‬ ‫‪66‬‬ ‫تا این معلمان را استخدام کند‪ .‬ان زمان گفته شد معلمان‬ ‫حق التدریس بیش از ‪ 50‬هزار نفر هستند که در صف انتظار‬ ‫استخدام ایستاده اند‪ .‬س��رانجام پس از کش و قوس های‬ ‫فراوان‪ ،‬علی احمدی‪ ،‬سرپرست وقت اموزش وپرورش‬ ‫نیز زیربار اس��تخدام رفت و همان زمان طرح استخدام‬ ‫معلمان حق التدریس در مجلس نهایی شد‪.‬‬ ‫شو پرورش‬ ‫دست و پنجه نرم کردن مجلس با اموز ‬ ‫ماجرای استخدام معلمان حق التدریس به همین جا ختم‬ ‫نش��د‪ .‬در حالیکه قرار بود با تاکید مجلس‪ ،‬استخدام این‬ ‫اف��راد روند س��ریع تری به خود گیرد‪ ،‬ام��ا این موضوع‬ ‫تنها در حد نامه و درخواس��ت با چندین امضا روی میز‬ ‫منعی برای استخدام حق التدریسی ها وجود ندارد‬ ‫اسدااهلل عباس��ی‪ ،‬رئیس کمیته اموزش وپرورش مجلس‬ ‫ی در این باره گفته بود‪« :‬در طرح نهایی‬ ‫ش��ورای اس�لام ‬ ‫عنوان شده که اموزش وپرورش موظف به استخدام افرادی‬ ‫است که از قبل از سال ‪ 84‬در اموزش وپرورش به صورت‬ ‫حق التدریس مشغول به فعالیت هستند و میانگین ساعات‬ ‫کاری انها در هفته ‪ 12‬ساعت به باالست‪».‬‬ ‫بر اساس اعالم او‪ ،‬همچنین اموزش وپرورش وظیفه دارد‬ ‫به حق التدریسی هایی که فوق دیپلم دارند مهلت پنج ساله‬ ‫ب��رای ادامه تحصیل و اخذ لیس��انس ده��د و اگر قصد‬ ‫ادام��ه همکاری با انها را دارد در این مدت انها را بیمه و‬ ‫حقوقشان را افزایش دهد‪.‬‬ ‫بر اس��اس این ط��رح مجلس‪ ،‬قرار ش��د اموزش��یاران‬ ‫نهضت سواد اموزی که دارای مدرک فوق لیسانس هستند‬ ‫استخدام و برای افرادی که دارای مدرک لیسانس هستند‬ ‫ازمون استخدامی برگزار ش��ود و حدود هفت هزار نفر‬ ‫استخدام شوند‪.‬عباسی همان موقع بر این نکته تاکید کرده‬ ‫بود که باید اس��تخدام این افراد از سال ‪ 88‬اغاز شود‪ .‬او‬ ‫به مهر گفته بود‪« :‬مجلس شورای اسالمی تالش می کند‬ ‫ت��ا این طرح را قب��ل از تصویب بودجه در صحن علنی‬ ‫مجلس شورای اسالمی مطرح کند‪».‬‬ ‫مشکل نه بودجه است و نه قانون!‬ ‫این اظهار نظرهای دور از واقعیت خود بحران بالتکلیفی‬ ‫معلمان حق التدریس را بیش از پیش دامن زد‪ .‬استخدام‬ ‫شدن یا نشدن این نیروها گویی مهم ترین مساله حل نشده‬ ‫دولت بود که مسئوالن اموزشی‪ ،‬نمایندگان‪ ،‬کارشناسان‬ ‫حوزه اموزشی و‪ ...‬هر کجا نشست و برخاست می کردند‪،‬‬ ‫سخن از ان به میان می اورند‪ .‬همین وعده های سرخرمنی‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫جامعه‬ ‫که هر یک از مس��ئوالن یا نمایندگان در رس��انه ها اعالم‬ ‫می کردند‪ ،‬مش��کالت حق التدریس��ی ها را تشدید کرد‪،‬‬ ‫چرا که هر یک وعده استخدام تعداد نیرویی را می دادند‬ ‫که با فرارسیدن موعد مقرر هیچ خبری از ان نمی شد و‬ ‫بازهم معلمان حق التدریس می ماندند و مشکل حل نشده‬ ‫استخدامشان‪.‬‬ ‫سعداهلل نصیری‪ ،‬عضو کمیس��یون اموزش و تحقیقات‬ ‫مجلس معتقد است که مشکل حق التدریسی ها راحت تر‬ ‫از اینها برطرف می ش��د‪ ،‬اما وزیر سابق ‪ -‬علی احمدی‪-‬‬ ‫هم��راه معاونانش از اج��رای قانون اس��تخدام معلمان‬ ‫حق التدریس سر باز زدند‪« .‬پیش از تصویب قانون‪ ،‬هیچ‬ ‫یک از مذاکرات با اموزش وپرورش به نتیجه نرسید از این‬ ‫رو اعضای کمیسیون اموزش وارد عمل شدند و طرح را‬ ‫به صحن علنی برده و همان جا تصویب کردند»‪.‬‬ ‫نصیری با تاکید بر اینک��ه در دوره وزارت علی احمدی‪،‬‬ ‫برای اس��تخدام معلمان حق التدریس مشکالت فراوانی‬ ‫وجود داشت‪ ،‬ادامه می دهد‪« :‬بر اساس قانون تصویب شده‪،‬‬ ‫قرار شد ‪ 60‬هزار معلم حق التدریس‪ ،‬اموزشیاران نهضت‬ ‫سواداموزی و مربیان پیش دبستانی استخدام شوند»‪.‬او از‬ ‫عملکرد حاجی بابایی‪ ،‬وزیر فعلی اموزش وپرورش برای‬ ‫اجرای قانون اس��تخدام نیروهای حق التدریس رضایت‬ ‫دارد‪« :‬حاجی بابای��ی از ابتدای تصدی گ��ری بر وزارت‬ ‫اموزش وپ��رورش وع��ده داد تا در اولی��ن فرصت افراد‬ ‫تعیین شده استخدام شوند‪ .‬او تاکید کرده حتی اگر برای‬ ‫تحقق این موضوع در برنامه چهارم توسعه مشکلی وجود‬ ‫داشته باشد‪ ،‬در برنامه پنجم مشکل برطرف شود‪».‬‬ ‫ب��ه گفته نصی��ری‪ ،‬با بازنشس��ته ش��دن یک س��وم از‬ ‫استخدامی های اموزش وپرورش‪ ،‬معلمان حق التدریس‬ ‫می توانند جایگزین انها شوند‪.‬‬ ‫این عضو کمیسیون اموزش مجلس تاکید می کند که برای‬ ‫اس��تخدام این تعداد از معلمان‪ ،‬نه مشکل بودجه وجود‬ ‫دارد و نه قانون‪ .‬تنها موضوعی که باید در نظر گرفته شود‬ ‫اراده اموزش وپرورش است‪.‬‬ ‫ تعداد حق التدریسی ها جوابگوی نیازها نیست‬ ‫شو قوس های فراوان در چگونه اجرا‬ ‫به هر حال پس از ک ‬ ‫شدن قانون اس��تخدام نیروهای حق التدریس‪ ،‬سرانجام‬ ‫به مناسبت هفته معلم‪ ،‬حاجی بابایی‪ ،‬پشت تریبون رفت‬ ‫و به معلمانی که س��ال ها بود در صف طوالنی استخدام‬ ‫ایستاده بودند‪ ،‬خبر خوشی داد‪ .‬او در عین حال که از اغاز‬ ‫ثبت نام برای استخدام ‪ 44‬هزار معلم در اموزش وپرورش‬ ‫به طور ازاد خبر می داد‪ ،‬گفت که از میان حدود ‪ 60‬هزار‬ ‫نیروی حق التدریسی که قرار است در مدت پنج سال به‬ ‫تدریج جذب اموزش وپرورش ش��وند‪ 26 ،‬هزار نفر در‬ ‫این مرحله استخدام می شوند‪.‬‬ ‫هر چند خبر در وهله اول قابل توجه بود اما این پرسش را‬ ‫در ذهن ایجاد کرد چنانچه اموزش وپرورش به نیرو احتیاج‬ ‫دارد چرا تمام نیاز خود را با استخدام حق التدریسی ها که‬ ‫س��ابقه طوالنی تدریس در اموزش وپ��رورش را دارند‪،‬‬ ‫برطرف نمی کند؟! از همه اینها گذشته‪ ،‬اموزش وپرورش‬ ‫تا پیش از این سیاس��ت کوچک سازی را در پیش گرفته‬ ‫بود که استخدام ‪ 44‬هزار نیروی ازاد‪ ،‬تغییر سیاست های‬ ‫کلی برای این وزارتخانه را نشانه رفت‪.‬‬ ‫اسداهلل اس��دی گرمارودی‪ ،‬رئیس مرکز اموزش نیروی‬ ‫انسانی‪ ،‬امار و فناوری وزارت اموزش وپرورش در توضیح‬ ‫شیرزاد عبداللهی‪ ،‬کارشناس‬ ‫اموزش��ی اس��ت‪ .‬او بر تغییر‬ ‫سیاست های اموزش وپرورش‬ ‫ب��رای اس��تخدام نیروه��ای‬ ‫حق التدری��س انتق��اد دارد و‬ ‫می گوید؛ سیاست علی احمدی‬ ‫کام�لا در مقاب��ل سیاس��ت ‬ ‫حاجی بابایی قرار دارد‬ ‫ت جذب نیروی انسانی در اموزش وپرورش‬ ‫تغییر سیاس ‬ ‫می گوی��د‪« :‬در حال حاض��ر اموزش وپرورش در برخی‬ ‫بخش ها با کمبود نیرو مواجه است‪ ،‬تا پیش از این شاید‬ ‫نیروی مازاد داش��تیم اما به طور قطع در برخی بخش ها‬ ‫نیرو کم بوده اس��ت و برای جبران این کمبودها نیروی‬ ‫جدید استخدام می کنیم‪».‬‬ ‫رئیس مرکز اموزش نیروی انسانی‪ ،‬امار و فناوری وزارت‬ ‫اموزش وپرورش با اشاره به مصوبه مجلس برای استخدام‬ ‫‪ 60‬هزار نیروی حق التدریس در پنج سال تاکید می کند‪:‬‬ ‫«حاجی بابایی توانست در پنج ماه گذشته ‪ 26‬هزار معلم‬ ‫حق التدریس را جذب اموزش وپرورش کند‪».‬‬ ‫به گفته او‪ ،‬در رویکرد جدید بحث مجتمع های اموزشی‬ ‫در روس��تاها به میان امده که نیاز به نیرو دارند‪ .‬از سوی‬ ‫دیگر در رشت ه ورزش یا مشاوره نیز با کمبود نیرو مواجه‬ ‫هس��تیم که باید جبران شود‪ .‬اس��دی گرمارودی تاکید‬ ‫می کند که تعداد حق التدریسی ها جوابگوی نیازها نیست‪ .‬‬ ‫سیاست جدید در استخدام نیروهای سرگردان‬ ‫ش��یرزاد عبداللهی‪ ،‬کارش��ناس اموزش��ی اس��ت‪ .‬او بر‬ ‫تغیی��ر سیاس��ت های اموزش وپرورش برای اس��تخدام‬ ‫نیروهای حق التدریس انتقاد دارد و می گوید‪« :‬سیاس��ت‬ ‫ت حاجی بابایی قرار‬ ‫علی احمدی کامال در مقابل سیاس�� ‬ ‫دارد‪ ،‬در ش��رایطی که علی احم��دی معتقد به کوچک‬ ‫کردن وزارتخانه و استخدام نکردن نیروهای جدید حتی‬ ‫حق التدریسی ها بود‪ ،‬حاجی بابایی با تکیه زدن بر صندلی‬ ‫ریاس��ت‪ ،‬درهای اس��تخدام ‪ 60‬هزار حق التدریس��ی و‬ ‫ی را باز کرد‪».‬او بر این نکته تاکید می کند که‬ ‫معلمان رسم ‬ ‫چنانچه اموزش وپرورش به نیرو احتیاج دارد چرا از همان‬ ‫نیروهای حق التدریس که سال هاست در صف استخدام‬ ‫قرار دارند‪ ،‬استفاده نمی کند‪ .‬قرار است معلمان جدید یک‬ ‫دوره اموزش را در تابستان طی کنند‪ ،‬این در حالی است‬ ‫که تا زمان برگزاری ازم��ون و اعالم نتایج مهر ماه از راه‬ ‫الس های درس حاضر‬ ‫می رس��د و این افراد باید س��ر ک ‬ ‫ش��وند‪ .‬به گفته این کارشناس اموزش��ی‪ ،‬سیاست های‬ ‫متفاوت در این وزارتخانه‪ ،‬تابع سلیقه های شخصی است‪،‬‬ ‫نه کارهای کارشناسی‪ .‬او از اینکه هیچ گونه نیاز سنجی در‬ ‫اموزش وپرورش صورت نمی گیرد ابراز تاسف می کند‪.‬‬ ‫عبداللهی همچنین اشاره می کند که حاجی بابایی برای‬ ‫اجرای سیاست های خود‪ ،‬حتی قانون بازنشستگی پیش‬ ‫از موعد را نیز لغو کرد‪.‬‬ ‫نابسامانی در توزیع نیروی انسانی‪ ،‬شاید در راس مشکالت‬ ‫و در مرحله ای باالتر معض�لات اموزش وپرورش قرار‬ ‫می گی��رد؛ موضوع��ی ک��ه متاس��فانه اموزش وپرورش‬ ‫هی��چ گاه ان را در اولوی��ت برنامه های خ��ود قرار نداده‬ ‫است‪ .‬عبداللهی کمبود نیروهای متخصص را یکی دیگر‬ ‫از مش��کالت اموزش وپرورش عن��وان می کند و درباره‬ ‫به کارگی��ری معلمان جدید در شهرس��تان ها بر این نظر‬ ‫اس��ت‪« :‬تا زمانی که قانون نقل و انتقال در این وزارتخانه‬ ‫پابرجاست‪ ،‬به هیچ وجه نمی توان مشکل توزیع نامناسب‬ ‫نیروی انسانی را کنترل کرد‪».‬‬ ‫ب��ه اعتقاد او‪ ،‬ای��ن وزارتخانه باید اس��تخدام معلمان را‬ ‫مشروط بر استفاده نکردن از قانون نقل و انتقال کند‪.‬‬ ‫واقعیت چیست؟‬ ‫هنوز چند روزی از اعالم ماجرای اس��تخدام ‪ 44‬هزار‬ ‫نیروی ازاد ب��رای اموزش وپ��رورش از طریق ازمون‬ ‫استخدامی نمی گذش��ت که مجلس شورای اسالمی‬ ‫ نسبت به این اقدام حاجی بابایی واکنش نشان داد‪ .‬ابتدا‬ ‫رئیس کمیته اموزش وپرورش مجلس شورای اسالمی‬ ‫ از منتفی شدن استخدام ‪ 44‬هزار نیروی ازاد برای این‬ ‫وزارتخان��ه خبر داد؛ خبری که موجب نگرانی هزاران‬ ‫نفری ش��د که تا ان لحظه با پرداخت مبلغی‪ ،‬اقدام به‬ ‫ثبت نام برای شرکت در ازمون استخدام کرده بودند‪.‬‬ ‫اینگونه اعالم ش��د که مجلس شورای اسالمی از وزیر‬ ‫اموزش وپرورش خواسته تا اولویت استخدام با معلمان‬ ‫حق التدریسی باش��د که سال هاست در این وزارتخانه‬ ‫مشغولبهتدریسهستند‪.‬بدین ترتیباعضایکمیسیون‬ ‫ام��وزش و کمیته اموزش وپرورش مجلس ش��ورای‬ ‫اسالمی‪ ،‬دو فوریت طرح الحاق دو ماده به قانون تعیین‬ ‫تکلیف استخدامی معلمان حق التدریسی و اموزشیاران‬ ‫نهض��ت س��واداموزی در وزارت اموزش وپرورش را‬ ‫تصویب کردند‪.‬‬ ‫کریمی فیروزجایی در این باره توضیح داد‪« :‬با توجه به‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫اینکه وزارت اموزش وپرورش باید در پنج س��ال حدود‬ ‫‪ 60‬هزار نیروی حق التدریس استخدام کند‪ ،‬بنابراین ابتدا‬ ‫تکلیف این افراد را مشخص کرده سپس اقدام به استخدام‬ ‫جدید کند‪ ».‬البته کریمی‪ ،‬توقف نهایی اجرای این طرح را‬ ‫منوط به تایید مصوبه از سوی شورای نگهبان عنوان کرد‪.‬‬ ‫او تاکی��د می کند که باید اس��تخدام ب��ا رویکرد جدید‬ ‫بازنگری شود‪ ،‬چراکه موضوع استخدام ‪ 60‬هزار نیروی‬ ‫حق التدریس نس��بت به استخدام ‪ 44‬هزار نیروی جدید‬ ‫در اولوی��ت قرار دارد‪« :‬اموزش وپ��رورش ابتدا تکلیف‬ ‫حق التدریسی ها را مشخص کند‪ ،‬سپس اقدام به استخدام‬ ‫جدید ان هم با این تعداد کند‪ ».‬با این همه احمد حیدری‪،‬‬ ‫معاون پارلمان��ی اموزش وپرورش هم همچنان موضوع‬ ‫استخدام ‪ 44‬هزار نیرویی که پیش از این اعالم شده بود‬ ‫را برقرار دانس��ت که دوفوریت ط��رح الحاق دو ماده به‬ ‫قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حق التدریسی و‬ ‫اموزش��یاران نهضت سواداموزی تنها برای تسریع روند‬ ‫استخدام انهاست و اشکالی در استخدام نیروهای جدید‬ ‫ایجاد نمی کند‪ .‬با این حال هنوز معلم های حق التدریسی‬ ‫سرگردانند‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫هفت‬ ‫حاجی بابایی‪:‬‬ ‫تاکید دارم اولویت با حق التدریسی هاست‬ ‫وزیر اموزش وپرورش از سرانجام استخدام حق التدریسی ها می گوید‬ ‫حسین نجاتی‬ ‫گرچه در ابتدای سال جدید موضوعاتی چون زلزله تهران‬ ‫و س��رقت تندیس های شهر از تازگی خاصی برخوردار‬ ‫بود و توجه ها را به سمت خود برد‪ ،‬اما بازهم یک موضوع‬ ‫ی در میان اتفاقات جامعه توجه انبوهی از مردم را به‬ ‫قدیم ‬ ‫خود جلب کرد‪ .‬بازهم موضوع معلمان که در چند سال‬ ‫گذشته بر سر مس��ائل خاص خود با دشواری مواجهند‬ ‫و هنوز متولیان امور فرهنگی و اموزشی کشور نیازهای‬ ‫این قش��ر زحمتکش جامعه را براورده نکرده اند؛ گرچه‬ ‫هنوز معلم ها بر سر گرفتن مطالباتشان با مشکل روبه رو‬ ‫هستند‪ ،‬ماجرای استخدام نیروهای حق التدریسی نیز بر‬ ‫مسائل گذش��ته اضافه شده اس��ت‪ .‬وعده ای که وزرای‬ ‫شو پرورش دادند و حمید رضا حاج بابایی‪،‬‬ ‫اس��بق اموز ‬ ‫شو پ��رورش دولت دهم نیز بر ان تاکید کرد‬ ‫وزیر اموز ‬ ‫اما همچنان در اما و اگر به سر می برد‪ .‬هر روز مسئوالن‬ ‫س��خن تازه ای می گویند‪ .‬ش��اید بهترین شخص برای‬ ‫شو پرورش باشد که‬ ‫جوابگویی به سواالتمان وزیر اموز ‬ ‫سرانجام در قبال این قشر مظلوم جامعه که تعلی مو تربیت‬ ‫نسل اینده بر عهده انهاست چه تصمیمی اتخاذ می کنند‪.‬‬ ‫‪68‬‬ ‫ایا حق التدریس��ی ها به استخدام نظام اموزش وپرورش‬ ‫در می ایند؟‬ ‫اقای وزیر! در ابتدا بگویید که دلیل و چرایی طرحی‬ ‫که به موجب ان قرار اس��ت ‪ 40‬هزار نیروی جدید به‬ ‫اموزش وپرورش اضافه شود چیست؟‬ ‫اموزش وپرورش مغز و جوهره کیفیت در یک نظام است‬ ‫و معلم‪ ،‬مغز و جوهره کیفیت در نظام اموزش وپرورش‬ ‫اس��ت‪ .‬بنابراین هر اقدام موفقیت امی��زی که ما در اینده‬ ‫بخواهیم انجام دهیم جز از راه معلمی امکان پذیر نیست‪،‬‬ ‫بر همین اساس سیاس��ت هایی که برای جذب معلم در‬ ‫اموزش وپرورش اتخاذ شده شاید سیاست هایی نباشد که‬ ‫امروز کارافرینی خود را نشان دهد‪ .‬چرا که معلمی نیاز به‬ ‫قابلیت شناختی مناسب‪ ،‬رشد عاطفی‪ ،‬احساسی‪ ،‬معرفتی‪،‬‬ ‫معن��وی و دینی دارد و اموزش وپرورش مانند گذش��ته‬ ‫جذب معلم را به ج��ز در مناطق محروم از کانال دیپلم‬ ‫نخواهد داش��ت‪ .‬یعنی در نظر داریم که فارغ التحصیالن‬ ‫زبده دانشگاهی و دارای شرایط مناسب را بعد از گذراندن‬ ‫دوره ه��ای دوس��اله تربیت معلم و اخ��ذ کارنامه و برگه‬ ‫صالحیت علمی جذب اموزش وپرورش کنیم‪.‬‬ ‫این سیاست در حالی است که وزرای قبل از شما از‬ ‫مازاد نیرو و چالش ایجاد شده ان سخن می گفتند‪ ،‬اما‬ ‫شما در ماه های اول وزارت خود بحث استخدام نیرو را‬ ‫مطرح می کنید‪ ،‬به نظر شما این تناقض در سیاست های‬ ‫استخدامی اموزش وپرورش نیست؟‬ ‫خیر‪ ،‬ما اکنون احساس می کنیم به نیرو نیاز داریم‪.‬‬ ‫د ر مورد جزئیات ازمون استخدامی اموزش وپرورش‬ ‫چطور؟‬ ‫ما برای ازمون اس��تخدام معلم در اموزش وپرورش که‬ ‫تیرماه امسال برگزار می ش��ود‪ ،‬بالغ بر پنج تا شش برابر‬ ‫ظرفیت پذیرش‪ ،‬متقاضی داریم که افراد باید دارای شرایط‬ ‫عمومی استخدام و مدرک لیسانس باشند‪ .‬البته در مناطق‬ ‫محروم‪ ،‬مدرک استثناس��ت‪ .‬اف��رادی که ‪ 60‬درصد نمره‬ ‫ازمون را کس��ب کنند‪ ،‬مصاحبه می شوند که این مرحله‬ ‫با نظارت کشوری در استان ها انجام می شود‪ .‬یعنی برای‬ ‫هر اس��تان یک ناظر مامور می شود که حضور پیدا کند‬ ‫و روانشناس تربیتی‪ ،‬اس��تاد تدریس‪ ،‬نماینده گزینش و‬ ‫پزشک معتمد در مصاحبه حضور دارند و تالش می شود‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫جامعه‬ ‫که بهترین فرد برای معلمی انتخاب ش��ود‪ .‬چراکه شغل‬ ‫معلمی از جمله مشاغلی است که استاندارد سالمت کامل‬ ‫را نیاز دارد‪ .‬همچنین افراد انتخاب شده برای شغل معلمی‬ ‫امس��ال به صورت پیمانی استخدام می شوند و برای این‬ ‫افراد یک دوره یک س��اله مهارت معلمی پیش بینی شده‬ ‫و مناطقی از اموزش وپرورش که با کاستی نیروی انسانی‬ ‫مواجه باشد‪ ،‬مجوز می گیرد و برای رشته های مورد نیاز‬ ‫معلم حق التدریس استخدام می کند‪.‬‬ ‫چرا استخدام نیروهای حق التدریس در چند سال اخیر‬ ‫اینقدر با حرف و حدیث مواجه شد؟‬ ‫یکی از راه های جذب معلمان در اموزش وپرورش از میان‬ ‫معلمان حق التدریسی است‪ .‬به این معنی که همه ساله از‬ ‫بین معلمان حق التدریس که سه سال سابقه حق التدریس‬ ‫ی رضایتبخش داشته‬ ‫موفق داشته باشند یعنی کارنامه معلم ‬ ‫باشند‪ ،‬جذب می شوند‪.‬‬ ‫همچنین بر اساس مصوبه جدید مجلس شورای اسالمی‬ ‫ توازن در استخدام نیروهای حق التدریسی و برگزیدگان‬ ‫ازم��ون اس��تخدامی وزارت اموزش وپ��رورش ش��کل‬ ‫می گیرد‪ ،‬چرا ک��ه اموزش وپرورش مکل��ف به اولویت‬ ‫اس��تخدام نیروهای حق التدریس واموزشیاران نهضت‬ ‫س��واداموزی و همچنین اس��تخدام پذیرفت��گان ازمون‬ ‫استخدامی در مناطق محروم ورشته های تخصصی شده‬ ‫چ کالسی‬ ‫و بر اس��اس این مصوبه‪ ،‬اول مهر امس��ال هی ‬ ‫بدون معلم باقی نمی ماند چرا که با اصالح قانون قبلی که‬ ‫استخدام را فقط از نیروهای حق التدریس و اموزشیاران‬ ‫نهضت س��واداموزی جایز می دانس��ت‪ ،‬قرار براین شد‬ ‫وزارت اموزش وپرورش با اولویت قراردادن این نیروها‬ ‫در استخدام‪ ،‬در رشته های تخصصی و همچنین در مناطق‬ ‫محروم که نیروی حق التدریس وجود ندارد‪ ،‬استخدام را‬ ‫از میان پذیرفته شدگان ازمون ‪ 40‬هزار نفری این وزارتخانه‬ ‫انج��ام دهد و طبق مصوبه مجلس قرار ش��د از ‪ 60‬هزار‬ ‫نفر نیروی حق التدریس که در قانون قبلی دولت موظف‬ ‫به اس��تخدام انها ش��ده بود‪ 26 ،‬هزار نفر در س��ال اول‬ ‫اس��تخدام و در رشته های تخصصی و در مناطق محروم‬ ‫پذیرفته شدگان در ازمون به کار گرفته شوند‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه امسال نسبت به سال گذشته افزایش‬ ‫خاصی در بودجه اموزش وپرورش اعمال نشده است‪،‬‬ ‫چطور می توانید منابع مالی این اس��تخدام ها را تامین‬ ‫کنید؟‬ ‫ما معتقدیم اموزش وپرورش در س��ال ‪ ۸۹‬چالش��ی در‬ ‫زمینه بودجه نخواهد داشت‪ .‬در حال حاضر فقط وزارت‬ ‫اموزش وپرورش با کسری بودجه مواجه نیست بلکه سایر‬ ‫دستگاه ها نیز با این کسری مواجه هستند که البته مصوبه‬ ‫مجلس که منجر به جابه جایی شش هزار و ‪۵۰۰‬میلیارد‬ ‫تومان شد بس��یاری از مش��کالت اموزش وپرورش را‬ ‫برطرف می کند و یکی از سیاست های اموزش وپرورش‬ ‫س��اماندهی امور مال��ی وزارت اموزش وپرورش ان هم‬ ‫بدون دریافت بودجه جدید از دولت است‪.‬‬ ‫یعن��ی می خواهید بدون دریاف��ت بودجه از دولت به‬ ‫ساماندهی امور مالی بپردازید؟‬ ‫بله‪ ،‬برنامه ما در حال حاضر همین است‪.‬‬ ‫مراکز تربیت معلم همانطور که از اسمشان مشخص‬ ‫است معلم تربیت می کنند‪ .‬در حالی که در طول این‬ ‫چند سال اموزش وپرورش برنام ه ای برای استخدام این‬ ‫نیرو ها ندارد‪ ،‬علت این امر چیست؟‬ ‫این وزارتخانه تعهدی برای اس��تخدام فارغ التحصیالن‬ ‫مراکز تربیت معلم و اموزش��کده های فنی ندارد‪ .‬افرادی‬ ‫ک��ه در مراکز تربیت معلم یا اموزش��کده های فنی درس‬ ‫می خوانند‪ ،‬جزو نیروهای تربیت معلمی که باید استخدام‬ ‫شوند‪ ،‬محسوب نمی شوند‪.‬‬ ‫اما انها در مراکزی تحصیل می کنند که شیوه تدریس و‬ ‫ی به انها اموخته می شود و تعریفی که از انها ارائه‬ ‫معلم ‬ ‫می شود‪ ،‬کار در اموزش وپرورش است‪.‬‬ ‫خیر اینطور نیس��ت‪ .‬چ��را که دانش��جوی تربیت معلم‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫تعری��ف خاص خ��ود را دارد‪ .‬بر این اس��اس به افرادی‬ ‫فارغ التحصی��ل تربیت معلم گفته می ش��ود که ازمونی‬ ‫برگزار شود و انان در این ازمون با رعایت شرایط الزم‪،‬‬ ‫پذیرفته شوند‪ .‬البته این دانش اموختگان با شیوه هایی که‬ ‫اموزش دیده اند‪ ،‬در صورت شرکت در ازمون استخدامی‬ ‫ اموزش وپرورش‪ ،‬موفق تر از دیگران هس��تند‪ .‬ما نیز در‬ ‫زمینه استخدام فارغ التحصیالن مراکز تربیت معلم طبق‬ ‫قان��ون عمل می کنیم‪ ،‬همچنانکه اکنون براس��اس قانون‬ ‫اقدام به جذب حق التدریس��ی هایی که دارای چهار سال‬ ‫سابقه کار و مدرک لیسانس‪ ،‬پنج سال سابقه کار و مدرک‬ ‫ف��وق دیپلم و هفت س��ال س��ابقه کار و م��درک دیپلم‬ ‫هس��تند‪ ،‬کرده ایم‪ .‬همچنین زمانی که ‪ 250‬هزار دانشجو‬ ‫در مراک��ز حضور دارند و راهروها نیز تبدیل به خوابگاه‬ ‫ش��ده است‪ ،‬دانشجوی تربیت معلم در کجا باید تربیت‬ ‫شود چرا که نیازمند مکان هستیم‪ .‬نکته دیگر این است که‬ ‫ تربیت دانشجو وظیفه اموزش وپرورش نیست‪ ،‬با این حال‬ ‫براس��اس مصوبه مجلس شورای اس�لامی‪ ،‬به صورت‬ ‫موقت در مراکز تربیت معلم‪ ،‬دانشجو پذیرفته می شود تا‬ ‫زمانی که دولت سند ملی اموزش وپرورش را به صورت‬ ‫الیحه ارائ��ه و مصوب کند؛ پس از تصویب این الیحه‪،‬‬ ‫وزارت اموزش وپرورش به رسالت اصلی خود می پردازد‬ ‫و رسالت اصلی ما نیز توسعه تولیدات الکترونیکی‪ ،‬ارائه‬ ‫ش��یوه های نوین تدریس‪ ،‬تجهیز مدارس‪ ،‬کتابخانه ها و‬ ‫تحول در اموزش وپرورش است‪.‬‬ ‫شما پیش از این نیز در رابطه با استخدام نیروهای های‬ ‫حق التدریس اعالم کردید که کسی در تهران استخدام‬ ‫نمی ش��ود‪ ،‬در حالی که اکثر این نیرو ها ساکن تهران‬ ‫هستند و س��ال ها در این شهر خدمت کرده اند‪ ،‬دلیل‬ ‫این امر چیست؟‬ ‫بل��ه ما پیش از این هم اعالم کردی��م که ‪ 26‬هزار نفر از‬ ‫معلمان حق التدریسی که امسال استخدام می شوند‪ ،‬فقط‬ ‫در مقطع ابتدایی مشغول به تدریس می شوند و استخدام‬ ‫در ش��هر تهران هم ممنوع است و در صورتی که معلم‬ ‫حق التدریسی امادگی فعالیت در مقطع ابتدایی را نداشته‬ ‫باشد‪ ،‬برای سال اینده استخدام می شود‪ ،‬چرا که در حال‬ ‫حاضر مقطع ابتدایی به ش��دت نیازمند نیروس��ت‪ ،‬لذا‬ ‫حق التدریسی های اس��تخدام شده در مقطع راهنمایی و‬ ‫متوس��طه به کارگرفته نخواهند شد و در صورت نیاز به‬ ‫معلمان در این دو مقطع‪ ،‬به معلمان راهنمایی و متوسطه‬ ‫اضافه کار داده می شود‪ .‬ما بر این اساس استخدام در شهر‬ ‫ته��ران را ممنوع کرده ایم که این ش��هر هم اکنون با مازاد‬ ‫نیروی شدیدی مواجه اس��ت‪ .‬اما اگر در شهرستان های‬ ‫تهران فردی با س��ابقه ‪ 20‬سال درخواست انتقال به شهر‬ ‫تهران را داش��ته باشد و ما فرد جدیدی را استخدام کنیم‬ ‫این اقدام دور از عدالت است‪.‬‬ ‫در کنار همه این مس��ائل ب��ه کارگیری ‪ 26‬هزار معلم‬ ‫حق التدریس��ی در مقطع ابتدایی در حالی که بسیاری‬ ‫از انها چندین سال در دبیرستان یا هنرستان ها تدریس‬ ‫داش��ته و هیچ تخصص��ی در دوره ابتدایی ندارند‪ ،‬به‬ ‫صالح اموزش وپرورش است؟‬ ‫پیش از این اعالم کردیم اولویت اول اس��تخدام معلمان‬ ‫حق التدری��س با مدارس ابتدایی اس��ت و در موارد ویژه‬ ‫که افراد با تخصص های خاص در دبیرستان یا هنرستان‬ ‫حضور داش��ته اند با اختیارات شورای اموزش وپرورش‬ ‫استان به فعالیت خود در انجا ادامه می دهند‪.‬‬ ‫ایا به کارگیری اجب��اری این معلمان در دوره ابتدایی‬ ‫به ضرر دانش اموزان این دوره که روح تشن ه ای برای‬ ‫یادگیری دارند‪ ،‬نیست؟‬ ‫اصال چنین چیزی نخواهد بود‪.‬‬ ‫در مورد بیمه طالیی فرهنگیان بفرمایید‪.‬‬ ‫بر اساس این طرح فرهنگیان تحت پوشش بیمه طالیی‬ ‫با ارائه دفترچه بیمه خدم��ات درمانی از پرداخت (حق‬ ‫بیمه) معاف هستند و در قراردادهای بیمه طالیی پرداخت‬ ‫‪ 20‬درصد حق بیمه پیش بینی ش��ده است اما فرهنگیان‬ ‫چنانچ��ه از دفترچه بیمه خدمات درمانی خود اس��تفاده‬ ‫کنن��د از پرداخت ای��ن ‪20‬درصد مع��اف خواهند بود‬ ‫و اگر از دفترچه بیمه اس��تفاده نکنن��د و ‪ 20‬درصد حق‬ ‫بیم��ه خود را بپردازند‪ ،‬می توانند این مبلغ را از ش��رکت‬ ‫شو پروش‬ ‫بیمه ایران که طرف قرارداد ب��ا وزارت اموز ‬ ‫برای ص��دور کارت بیمه طالیی اس��ت‪ ،‬دریافت کنند‪.‬‬ ‫ما ب��ا این طرح س��عی داریم چالش ه��ای فرهنگیان را‬ ‫در زمین��ه بیمه تا حدی حل کنی��م‪ ،‬چرا که فرهنگیان از‬ ‫سال ‪ 78‬تحت پوش��ش بیمه تکمیلی بودند اما در سال‬ ‫گذشته‪ ،‬تعهدات این بیمه به صورت ناقص اجرا شد‪ .‬از‬ ‫طرفی بسیاری از خدمات درمانی در این بیمه تکمیلی از‬ ‫جمله دندانپزشکی‪ ،‬ازمایش‪ ،‬عینک‪ ،‬دارو و ویزیت پزشک‬ ‫وجود نداشت‪ .‬همچنین در بیمه تکمیلی فرهنگیان اخرین‬ ‫سقف پرداخت هزینه های بستری در مورد بیماری های‬ ‫تخصصی از جمله قلب‪ ،‬مغ��ز و اعصاب چهار میلیون‬ ‫تومان‪ ،‬در مورد مابقی بیماری ها دو میلیون تومان و زایمان‬ ‫‪ 300‬هزار تومان اعالم شده بود‪.‬‬ ‫همچنین در بیمه طالیی فرهنگیان ضمن اینکه تمام موارد‬ ‫خدماتی از جمله دارو‪ ،‬ویزیت و ازمایش های پزش��کی‬ ‫گنجانیده ش��ده‪ ،‬این بیمه تعهد ک��رده که در خصوص‬ ‫عینک تا سقف ‪ 50‬هزار تومان‪ ،‬دندانپزشکی هر نفر ‪200‬‬ ‫هزار تومان در سال‪ ،‬لیزیک چشم هر چشمی ‪ 300‬هزار‬ ‫تومان و زایمان یک میلیون تومان بپردازد و در مورد مابقی‬ ‫بیماری ها‪ ،‬س��قف ریالی بسته شده و هزینه بیماری ها از‬ ‫طریق بیمه طالیی بدون س��قف ریالی پرداخت می شود‬ ‫و حق بیمه طالیی فرهنگیان در ماه ‪12‬هزار تومان است‬ ‫که از این مبلغ ش��ش هزار توم��ان را اموزش وپرورش‬ ‫به صورت یارانه پرداخت کرده و شش هزار تومان مابقی‬ ‫را فرهنگیان پرداخت می کنند‪.‬‬ ‫کارت بیمه فرهنگیان چطور؟‬ ‫کارت بیمه طالیی بیمه مکمل درمان فرهنگیان است‪ ،‬این‬ ‫بیمه از سالیان قبل بود ولی در یک سطح بسیار پایین تر و‬ ‫با توجه به این ابالغیه جلسات کارشناسی زیادی برگزار‬ ‫و از بیمه های مختلف دعوت به عمل اورده ش��د و در‬ ‫نهایت قراردادی تنظیم ش��د که به مناقصه ‪ 16‬ش��رکت‬ ‫بیمه ای کش��ور گذاشته شد و شرکت ها مبالغ پیشنهادی‬ ‫خود را اعالم کردند و سپس این مبلغ در جلسه مطرح و‬ ‫شرکت بیمه ایران برنده این مناقصه شد‪.‬‬ ‫مبلغ این قرارداد چقدر است و از چه تاریخی اجرایی‬ ‫است؟‬ ‫مبلغ این قرارداد ‪ 12‬هزار تومان است به جز موارد زایمان‬ ‫که مبلغ یک میلیون تومان و لیزیک چشم ‪ 300‬هزار تومان‬ ‫و دندانپزشکی به ازای هر نفر ساالنه ‪ 200‬هزار تومان و‬ ‫برای عینک ‪ 50‬هزار تومان درنظر گرفته ش��ده است و‬ ‫همچنین تمامی هزینه های درمانی‪ ،‬کلینیکی‪ ،‬پاراکلینیکی‬ ‫و هزینه های بیمارستانی بعد از استفاده از بیمه خدمات‬ ‫درمانی س��قفی ندارد‪ .‬این طرح بیمه از ‪ 89/2/1‬اجرایی‬ ‫است و شامل تمام افراد تحت تکفل قانونی فرد می شود‬ ‫و ‪ 6‬ه��زار تومان از این مبل��غ را خود فرد و ‪ 6‬هزار تومان‬ ‫دیگر را اموزش وپرورش پرداخت می کند و در صورتی‬ ‫که هر بند از شرایط از طرف شرکت بیمه پرداخت نشد‪،‬‬ ‫می توانند اطالع دهند تا رسیدگی شود‪.‬‬ ‫استخدام در شهر تهران ممنوع است و در‬ ‫صورتی که معلم حق التدریسی امادگی فعالیت‬ ‫در مقطع ابتدایی را نداشته باشد‪ ،‬برای سال‬ ‫اینده استخدام می شود‪ ،‬چرا که در حال حاضر‬ ‫مقطع ابتدایی به شدت نیازمند نیروست‬ ‫‪ 26‬هزار نفر از معلمان حق التدریسی که‬ ‫امسال استخدام می شوند‪ ،‬فقط در مقطع ابتدایی‬ ‫مشغول به تدریس می شوند‬ ‫‪69‬‬ ‫هفت‬ ‫بیش از ‪ 80‬درصد مکاتبات نمایندگان محترم مجلس با‬ ‫این وزارتخانه تقاضا برای جابه جایی معلمان به پایتخت‬ ‫و اس��تخدام اقوام و نزدیکان در ای��ن وزارتخانه بوده‪،‬‬ ‫نش��ان خوبی از مخالفت های غیرکارشناسی و تحمیل‬ ‫هزینه های��ی بر اموزش وپرورش و وزیرانش باش��د که‬ ‫دیگ��ر گرده اش توان کش��یدن ان را ندارد؛ اما همه چیز‬ ‫به اینجا ختم نشد‪.‬‬ ‫معلم های سرگردان به امید روزهای روشن‬ ‫سناریویی از یک ماجرا‬ ‫گزارش مثلث از قبض و بسط های استخدام نیرو های حق التدریس در اموزش وپرورش‬ ‫نرگس رسولی‬ ‫بر حس��ب باالترین سنوات خدمت و میانگین تدریس‬ ‫هفتگی‪ 26 ،‬هزارنفر ش��امل ‪ 400‬نفر ش��اغالن کانون‬ ‫پرورش فک��ری ک��ودکان و نوجوانان‪ ،‬س��ه ه��زار نفر‬ ‫اموزش��یار نهضت سواداموزی و ‪ 22‬هزار و ‪ 600‬نفر از‬ ‫معلمان حق التدریس که از بد حادثه یا شوق به اموختن‬ ‫یا نبود شغل قدم در وادی تعلی مو تربیت گذاشته بودند‪،‬‬ ‫سال های شیرینی از جوانی و عمر عزیز را پای تخته های‬ ‫سیاه به امید روز های روشن و سفید استخدام نذر تعالی‬ ‫و رش��د فرزندان وطن کرده بودند و حتی تابس��تان ها‬ ‫که از معلمی و هیاهوی مدرس��ه خب��ری نبود‪ ،‬نبودن‬ ‫ان حق الزحمه ان��دک را با ش��غل های دیگری جبران‬ ‫می کردند و مهر که دوباره می امد لباس صاف و س��اده‬ ‫مهربان��ی معلمی بر تن کرده و دوباره راهی کالس های‬ ‫درس می ش��دند تا هیچ کالس��ی بی معلم نباش��د و با‬ ‫حق الزحمه ای ک��ه هرگز کفاف س��اده ترین زندگی را‬ ‫نمی داد‪ ،‬بهترین س��ال های عمرشان را یاریگر مدیریت‬ ‫ضعیف و ساختار اداری نابسامان اموزش وپرورش کردند‬ ‫و هر بار که روزنامه ای را ورق می زدند و پیچ رادیویی‬ ‫را می چرخاندند یا سیمای خندان وزیری را بر صفحه‬ ‫جادویی می دیدند‪ ،‬انتظار خبری و مژده ای را داش��تند‬ ‫تا جبران زحمت سال های دشوار حق التدریسی شان را‬ ‫بدهد و روزهای خوب استخدام و رهایی از بالتکلیفی‬ ‫را نویدشان دهد‪ ،‬اما‪...‬‬ ‫از فرشیدی تا حاج بابایی‬ ‫همه چی��ز از گفته های محمود فرش��یدی اولین وزیر‬ ‫‪70‬‬ ‫اموزش وپ��رورش دولت نهم ش��روع ش��د که کوس‬ ‫اس��تخدام این نیرو ها را نواخت و دو س��ال این نیرو ها‬ ‫را به س��مت سراب اس��تخدام برد‪ ،‬اما در پایان هم جز‬ ‫وعده های تکراری چیزی عاید این نیروها نکرد‪ .‬بعد از‬ ‫ان نوبت علیرضا علی احمدی رس��ید تا اب پاکی را بر‬ ‫دست نیروهای حق التدریسی بریزد؛ وزیری که «استخدام‬ ‫حق التدریس ه��ا را براب��ر با انه��دام اموزش وپرورش»‬ ‫می دانس��ت و به بهانه کمبود اعتب��ارات اختصاصی از‬ ‫س��وی مجلس و کوچک کردن بدنه اموزش وپرورش‪،‬‬ ‫اس��تخدام در اموزش وپرورش را متوقف و اولین گام‬ ‫این رویا را با نصب تابلوی «ورود به اموزش وپرورش‬ ‫ممن��وع و خروج از ان ازاد» اغاز کرد و در اخر هم به‬ ‫جایی رس��ید که خود اذعان کرد‪« :‬دیگر حرفم خریدار‬ ‫ندارد»‪.‬‬ ‫دیدگاه��ی ک��ه خیل��ی س��ریع از ب��رون و درون‬ ‫اموزش وپ��رورش ب��ه چالش کش��یده و حتی موجب‬ ‫ش��د برق تیغ استیضاح را هم به روشنی احساس کند‪.‬‬ ‫منتقدان بیرونی و موافقان برچیده شدن «تابلوی ورود به‬ ‫اموزش وپرورش ممنوع» بدون توجه به کسری بودجه‬ ‫سنتی و شرایط دشوار اقتصادی معلمان و عدم توانایی‬ ‫دولت ها در حل دغدغه های معیش��تی انان‪ ،‬نابسامانی‬ ‫مدیریت منابع مالی و انس��انی و وجود نیروهای مازاد‬ ‫بیش��تر با نگاه اش��تغال زا بودن اموزش وپرورش به این‬ ‫وزارتخانه نگریسته و به جهت خوشایند خیل بیکاران‬ ‫در حوزه های انتخابیه و بیش��تر با انگیزه های سیاس��ی‬ ‫با بس��ته ش��دن دروازه های ورود به اموزش وپرورش‬ ‫مخالفت کردند و ش��اید امار رسمی معاون پارلمانی و‬ ‫ام��ور حقوقی وزارت اموزش وپ��رورش مبنی بر اینکه‬ ‫کوچ اجباری معلمان حق التدریس به دبستان ها‬ ‫ب��ا ورود حمیدرضا حاجی بابایی ب��ه اموزش وپرورش‬ ‫کس��ی که پس از ‪ 14‬سال باالنشینی در مجلس باالخره‬ ‫خود را به وزارت اموزش وپرورش رس��اند‪ ،‬فصل تازه‬ ‫برای نیرو های حق التدریس و داس��تان استخدامش��ان‬ ‫رقم خورد‪.‬‬ ‫او در اولین گام از مدیریت خود در اموزش وپرورش به‬ ‫شکل شتاب زده ای خبر از استخدام کامل ‪ 26‬هزار نفر از‬ ‫نیرو های حق التدریس داد و حق التدریسی ها هم که بعد‬ ‫از سال ها س��ردرگمی در میان وعده ها و بخشنامه های‬ ‫گوناگون می رفتند که با خبر استخدام ‪۲۶‬هزار نفری شان‬ ‫کامشان را شیرین و خاطرشان را شاد ببینند‪ ،‬اما این جمله ‬ ‫حاجی بابایی در همایش مدیران اموزش وپرورش سراسر‬ ‫کشور که «حق التدریس هایی که استخدام می شوند فقط‬ ‫در مقطع ابتدایی مشغول تدریس می شوند» و «در تهران‬ ‫هم هیچ حق التدریسی اس��تخدام نمی شود»‪ ،‬کافی بود‬ ‫ک��ه کام نیروهای حق التدری��س را تلخ کند و انها را از‬ ‫دبیرستان مردود و به پشت نیمکت های دبستان بفرستد‪.‬‬ ‫حاجی بابایی همچنین تاکید کرد‪« :‬در صورتی که معلم‬ ‫حق التدریسی امادگی فعالیت در مقطع ابتدایی را نداشته‬ ‫باشد‪ ،‬برای سال اینده استخدام می شود‪ ،‬چرا که در حال‬ ‫حاضر مقطع ابتدایی به ش��دت نیازمند نیرو است‪ ،‬لذا‬ ‫حق التدریسی های استخدام شده در مقطع راهنمایی و‬ ‫متوسطه به کارگرفته نمی شوند‪».‬‬ ‫و «در ای��ن ازمون ‪ 120‬هزار نفر ش��رکت می کنند و در‬ ‫دو مرحله علمی و تخصصی به رقابت می پردازند که در‬ ‫نهایت ‪ 40‬هزار نفر استخدام می شوند که در این استخدام‪،‬‬ ‫هیچ اس��تثنایی وجود ندارد‪ .‬البته برای استخدام فرزند‬ ‫و همسر شهید و فرزند و همس��ر جانبازان ‪70‬درصد‪،‬‬ ‫هیچ ممنوعیتی وجود ندارد‪».‬‬ ‫اثار زیانبار فرسایشی شدن استخدام‬ ‫بر کسی پوشیده نیست که ابتدایی اساس رشد و بالندگی‬ ‫و زیر ساز اموزش وپرورش است و در نظام های اموزشی‬ ‫هم تالش براین است تا کودکان و روح تشن ه دانستن و‬ ‫یادگیری شان را به دست معلمانی بسپارند که به حرفه و‬ ‫شغل و معلمی خود عشق بورزند تا بتوانند به پشتوانه ‬ ‫ان ذوق به اموختن و شوق زندگی کردن را در گوشت‬ ‫و پوستشان جاری و ساری کنند‪ .‬اما این که ما معلمی را‬ ‫که سال ها در مقطعی دیگر تدریس کرده و هیچ اشنایی‬ ‫با محیط و حساسیت های دوره ابتدایی ندارد با اهرم از‬ ‫دست ندادن فرصت استخدام و رسمی شدن با اکراه و‬ ‫از سر ناچاری به حضور در مدارس ابتدایی مجبور کنیم‪،‬‬ ‫هیچ نش��انی در مهم و همه چیز ب��ودن ابتدایی در ذهن‬ ‫تصمیم گیرندگان ندارد‪ .‬ش��اید تحویل دادن روح های‬ ‫مس��تعد و حساس کودکان به معلمانی که این بار نه از‬ ‫بدحادثه که به اجبار وزیر و ترس از رسمی نشدن به این‬ ‫مقطع می ایند با در راس بودن و همه چیز بودن ابتدایی‬ ‫تضاد عجیبی دارد و اثار زیانبارش به گونه ای اس��ت که‬ ‫س��ال ها بعد دردی بر دردهای اموزش وپرورش اضافه‬ ‫می کند‪ .‬براین اس��اس فرسایشی شدن فرایند استخدام‬ ‫حق التدریسی ها امری است که نیازمند توجه جدی همه‬ ‫نهادهای مسئول است‪ ،‬تا یک بار و برای همیشه همت‬ ‫همه دس��تگاه ها برای حل مشکل معلمان حق التدریس‬ ‫بسط و بحث استخدام یا عدم استخدام شان را به قبضی‬ ‫همیشگی ختم کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫جامعه‬ ‫رئیس کمیسیون اموزش مجلس‪:‬‬ ‫بحران مدیریت منابع انسانی موج می زند‬ ‫همه تناقضات در سیاست های استخدامی اموزش وپرورش در گفت وگوی‬ ‫مثلث با علیرضا عباسپور تهرانی‬ ‫رئیس کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس شورای‬ ‫ی در طول س��ال های اخیر از جمله منتقدان‬ ‫اس�لام ‬ ‫ط��راز اول مدیریت ه��ای اموزش وپ��رورش بوده‪،‬‬ ‫که از فرش��یدی گرفته تا حاجی بابایی را از زیر تیغ‬ ‫تند انتقاد های خود گذرانده و حساس��یتش در حل‬ ‫مسائل اموزش وپرورش و رتق وفتق ان در مجلس‬ ‫از او وزنه ای برای نظام تعلیم وتربیت کشور ساخته‬ ‫شو پرورش را‬ ‫است‪ .‬وی مشکل اصلی وزارت اموز ‬ ‫فقدان مدیریت علمی و صحیح در همه سطوح به‬ ‫خصوص وزرای این وزارتخانه می داند‪ .‬عباسپور که‬ ‫کاسه صبرش از تناقضات سیاست های استخدامی‬ ‫در اموزش وپرورش لبریز شده در گفت وگو با مثلث‬ ‫دغدغه های خود را نمی تواند از روند فعلی در نظام‬ ‫اموزش وپرورش کشور پنهان کند‪.‬‬ ‫اق��ای دکت��ر! روزی عل��ی احم��دی وزیر س��ابق‬ ‫شو پرورش اس��تخدام را مس��اوی ب��ا انهدام‬ ‫اموز ‬ ‫اموزش وپرورش می دانست و امروز حاجی بابایی از‬ ‫استخدام ‪ 40‬هزار نفر خبر می دهد‪ .‬شما سیاست های‬ ‫اس��تخدامی در اموزش وپرورش را چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫ریشه همه این تناقضات در سیاست های استخدامی در‬ ‫دولت نهم‪ ،‬نبود تعریف علمی از مدیریت منابع انسانی‬ ‫اس��ت‪ .‬این مش��کل بزرگ یعنی عدم مدیریت علمی‬ ‫شو پرورش‬ ‫بر منابع انس��انی به حدی اس��ت که اموز ‬ ‫نمی تواند به طور صحیح از نیروهای موجود اس��تفاده‬ ‫کند و البته انتقال های بدون ضوابط هم از دیگر عواملی‬ ‫است که هم اکنون اموزش وپرورش را با مشکل مواجه‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬برخی معلمان به واس��طه رابطه از مناطق‬ ‫روستایی انتقالی می گیرند و بدون ضوابط مشخص به‬ ‫مراکز استان ها منتقل می شوند‪ ،‬اگرچه در مراکز استان ها‬ ‫شو پرورش باعث‬ ‫به انها احتیاج نیست‪ .‬این اقدام اموز ‬ ‫می شود مشکل معلمان حق التدریسی ادامه پیدا کند‪ .‬اگر‬ ‫اموزش وپرورش احتیاج به نیرو دارد باید نیروهای مورد‬ ‫نیازش را با جابه جایی نیروهای موجود انجام دهد و اگر‬ ‫شو پرورش مازاد هستند باید‬ ‫نیروهای موجود در اموز ‬ ‫انها را بازخری��د و نیروهای کارامد و نخبه جایگزین‬ ‫کند‪ .‬عدم مدیریت علمی موجب برهم خوردن سیستم‬ ‫شو پرورش شده است تا انجا که از‬ ‫مدیریت در اموز ‬ ‫قانونی که استخدام معلم حق التدریس را منع کرده‪ ،‬پا را‬ ‫فراتر نهاده و به ابزار نامطلوبی تحت عنوان استخدام از‬ ‫طریق شرکت ها رو اورده اند‪.‬‬ ‫برخی از وزرا بحث بازنشس��تگی پیش از موعد را‬ ‫مطرح کردند که با استفاده از این قانون می توانستند‬ ‫نیرو های ناکارامد را خارج و نیرو های تازه نفس را‬ ‫وارد کنند‪ ،‬به نظر شما این سیاست تا چه حد عملی‬ ‫شد؟‬ ‫قانون بازنشس��تگی پی��ش از موعد را ما به پیش��نهاد‬ ‫شو پ��رورش در مجلس تصویب کردیم؛ مطابق‬ ‫اموز ‬ ‫با این قانون مقرر ش��د نیروه��ای ناکارامد و نیروهای‬ ‫مازاد از اموزش وپرورش بروند اما بر اس��اس گزارش‬ ‫معاون اموزش��ی وزارت اموزش وپرورش در مجلس‪،‬‬ ‫اگرچه موافق��ت اموزش وپرورش ب��رای اجرای این‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫قانون ضروری اس��ت اما متاس��فانه به استناد این قانون‬ ‫شو پرورش رفتند و هم اکنون‬ ‫نیروهای کارام��د از اموز ‬ ‫مس��ئوالن اموزش وپ��رورش در مقابل این پرس��ش که‬ ‫چرا با بازنشس��تگی پیش از موعد نیروهای موردنیاز و‬ ‫کارامد موافقت کردید‪ ،‬هیچ پاسخی ندارند‪ .‬انها نباید با‬ ‫بازنشستگینیروهایکارامدموافقتمی کردند‪،‬بلکهبایدبا‬ ‫توجه به این قانون نیروهای ناکارامد را بازنشسته می کردند‬ ‫اما متاس��فانه برعکس عمل ش��ده و نیروهای کارامدی‬ ‫نظیر معلم��ان ریاضی و فیزیک رفتن��د و معلمان مازاد‬ ‫پابرجا ماندند‪ .‬در وزارت اقای علی احمدی و مسئوالن‬ ‫ذی ربط مقاومت شدیدی در مقابل استخدام ‪60‬هزار معلم‬ ‫حق التدریس��ی وجود داشت که عنوان می کردند ما نیرو‬ ‫احتیاج نداریم‪ .‬هم اکنون با حضور حاجی بابایی و همان‬ ‫مسئوالن رده های پایین تر عنوان می شود که نه تنها به ‪60‬‬ ‫هزار معلم حق التدریس احتیاج داریم بلکه ‪ 14‬هزار نفر هم‬ ‫فقط برای سال اینده کمبود داریم که علت این کمبود نیرو‬ ‫خروج معلمان زبده ای است که با قانون بازنشستگی پیش‬ ‫از موعد از اموزش وپرورش خارج شدند‪ .‬اگرچه هدف‬ ‫قانون بازنشس��تگی پیش از موعد برای خروج نیروهای‬ ‫مازاد و غیرکارامد بود اما براساس امار و اطالعات موجود‬ ‫شو پرورش باقی‬ ‫نیروه��ای م��ازاد و ناکارام��د در اموز ‬ ‫ماندند و نیروهای کارامد با مدارک تحصیلی باال خود را‬ ‫بازنشسته کردند که عالوه بر تحمیل پاداش بسیار زیاد به‬ ‫وزارت اموزش وپرورش‪ ،‬این وزارتخانه را دچار کمبود‬ ‫نیرو کردند‪ ،‬ایا این س��وء مدیریت در اموزش و پرورش‬ ‫نیست؟‬ ‫پ��س می توان این طور نتیجه گرفت که کارشناس��ان‬ ‫شو پ��رورش اطالع��ات دقیق��ی در اختی��ار‬ ‫اموز ‬ ‫مس��ئوالن رده باالتر به صورت صحیح قرار نمی دهند‬ ‫و گزارش هایش��ان بر اساس سلیقه و خواسته وزیر یا‬ ‫مسئوالن رد ه باالتر است‪.‬‬ ‫دقیق��ا همینطور اس��ت و بر همین اس��اس اس��ت که‬ ‫تصمیم گیری ه��ای ناصحیح��ی در اموزش وپرورش‬ ‫می بینیم که این وزارتخان��ه را با بحران مواجه کرده و‬ ‫هر چقدر هم بودجه افزایش می یابد باز هم مش��اهده‬ ‫می ش��ود که ‪ 95‬درصد به حقوق و دس��تمزد معلمان‬ ‫اختص��اص می یابد و برای ام��ور اصلی اعتباری باقی‬ ‫نمی مان��د‪ ،‬به همین دلیل هم اکنون بحث س�لامت در‬ ‫مدارس‪ ،‬بحث مش��اوران در مدارس و بحث مبارزه با‬ ‫مواد مخدر و اعتیاد دانش اموزان دچار مشکل است‪.‬‬ ‫در کنار همه این مسائل بحث استخدام ‪ 40‬هزار نیروی‬ ‫فرهنگی از طریق ازمون ورودی در اموزش وپرورش‬ ‫اس��ت که چند ماهی اس��ت از س��وی مس��ئوالن‬ ‫اموزش وپ��رورش به خص��وص اقای حاج بابای��ی‬ ‫ مطرح ش��ده اس��ت‪ .‬با توجه به افزای��ش نه چندانی‬ ‫ بودج��ه امس��ال ای��ن وزارتخان��ه و چالش ه��ای‬ ‫ان این طرح اموزش وپ��رورش را چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫در ابتدا درباره بودجه این وزارتخانه باید بگویم که بودجه‬ ‫مصوب اموزش وپرورش در س��ال ‪ 88‬حدود ‪10‬هزار‬ ‫میلیارد تومان بود که حدود دو هزار میلیارد تومان این‬ ‫بودجه کسر شد و حدود هشت هزار میلیارد تومان به‬ ‫اموزش وپ��رورش اختصاص یاف��ت‪ ،‬اما در اصالحیه‬ ‫دوم بودجه به خاطر کس��ری های اموزش وپرورش که‬ ‫بیشتر ناشی از بازنشستگی پیش از موعد مقرر معلمان‬ ‫و افزایش دس��تمزدها بود‪ ،‬دو هزار و هفتصد میلیارد‬ ‫تومان دیگر به اموزش وپرورش تخصیص یافت‪ .‬دولت‬ ‫در بودجه سال ‪ 89‬س��هم بودجه اموزش وپرورش را‬ ‫حدود ‪ 11‬ه��زار میلیارد تومان پیش بین��ی کرده که در‬ ‫حقیقت می توان گفت بودجه اموزش وپرورش عمال‬ ‫نسبت به سال جاری افزایشی ندارد‪ ،‬اما عنوان می شود‬ ‫دو هزار و هفتصد میلیارد تومانی که برای بازنشستگی‬ ‫پی��ش از موعد بود و یک بار در س��ال ‪ 88‬اتفاق افتاد‬ ‫می تواند به عنوان افزایش بودجه محس��وب شود‪ .‬به‬ ‫هرح��ال بودجه اموزش وپرورش در س��ال ‪ 89‬حدود‬ ‫‪ 11‬ه��زار میلیارد تومان دیده ش��ده که در مقایس��ه با‬ ‫بودج��ه س��ال ‪ 88‬و مقادیری ک��ه در الیحه بودجه به‬ ‫اموزش وپ��رورش اختص��اص یافت تقریب��ا افزایش‬ ‫چندانی ندارد‪ ،‬با این حال برای ما جای سوال دارد که‬ ‫وزیر اموزش وپرورش بر چه اساس می خواهد ‪40‬هزار‬ ‫نی��رو را در اموزش وپ��رورش به اس��تخدام دربیاورد‪.‬‬ ‫هم اکنون اموزش وپ��رورش در پرداخت پاداش پایان‬ ‫خدمت بازنشستگان مشکل دارد و نمی دانیم که چطور‬ ‫می خواهد این طرح را عملی کند‪.‬‬ ‫‪71‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫پرونده ای درباره‬ ‫فضا سازی در سریال های تاریخی تلویزیون‬ ‫شاید وقتی دیگر‬ ‫«گاف ب��زرگ س��ریال جوزان��ی!» «یانگ��وم در‬ ‫چش��م باد»‪« ،‬گاف یانگومی در چش��م ب��اد» و‪...‬‬ ‫ای��ن روز ه��ا اگر کلم��ه «در چش��م ب��اد» را در‬ ‫تو جو کنید‪ ،‬جم�لات فوق اولین‬ ‫اینترنت جس�� ‬ ‫عباراتی هس��تند که روی صفحه مانیتورتان ظاهر‬ ‫می ش��وند‪ .‬ش��ما هم این خبر را تا حاال شنیده اید‬ ‫که در بک گراند س��ریال مسعود جعفری جوزانی‬ ‫دخترانی با کوله های مدرسه ای «یانگوم» نشان داده‬ ‫شده اند‪.‬‬ ‫این اتفاق بار دیگر ضرورت توجه به فضا س��ازی‬ ‫در س��ریال ها را متذکر می شود‪ .‬فراموش نشود که‬ ‫اشتباهاتی از این دست در سریال های ما تبدیل به‬ ‫امری عادی شده و این زخم وقتی دهان باز می کند‬ ‫که ن��ام و امضای معتبری چون مس��عود جعفری‬ ‫جوزانی پای ان باش��د‪ .‬تازه این فقط ظاهر قضیه‬ ‫است و چنین اشتباهاتی را در برخی موارد می توان‬ ‫با اندکی اغماض نادیده گرفت؛ انچه محل درنگ‬ ‫و تامل اس��ت کلیت فضاهای حاکم بر س��ریال ها‬ ‫به ویژه اثار تاریخی است‪ .‬یکی از همکاران سریال‬ ‫«پوارو» را مثال می زد که چگونه مخاطبان به راحتی‬ ‫وارد فضای س��ال های میانی انگلیس قرن بیس��تم‬ ‫می ش��دند و در مقابل از سریال تاریخی ‪ -‬وطنی‬ ‫مثال می اورد که نحوه دست زدن جماعتی‪ ،‬به یک‬ ‫باره بیننده را به دنیای امروز پرت می کند‪.‬‬ ‫در این پرونده تالش کرده ایم به جوابی مش��خص‬ ‫برای این س��وال برسیم که چرا ما عمدتا در خلق‬ ‫فضاه��ای مختلف در اثارم��ان ناموفقیم؟ و اینکه‬ ‫برای رس��یدن به فضای مورد نظر چه پارامترهایی‬ ‫الزم است؟‬ ‫ضمن اینکه با نظر ‪ 10‬منتقد‪ ،‬برترین س��ریال هایی‬ ‫که در این باره موفق بوده اند را قید کرده ایم‪.‬‬ ‫مجید میرفخرای��ی به عنوان مدیر هنری باس��ابقه‬ ‫و صاح��ب تجرب��ه در گفت و گویی مبس��وط از‬ ‫دش��واری های کار مدی��ران هن��ری گفته اس��ت‪،‬‬ ‫ضیاء الدین دری که خ��ود از کارگردان های موفق‬ ‫در امر فضا سازی است نکات جالبی را بازگو کرد‬ ‫و علیرضا زرین دس��ت که در فیلمبرداری صاحب‬ ‫سبک است انگش��ت بر پشت پرده برخی نقایص‬ ‫در فضاسازی ها نهاده است و سرانجام نظر محسن‬ ‫علی اکبری به عنوان تهیه کننده چند اثر تاریخی در‬ ‫این پرونده گنجانده شده است‪.‬‬ ‫ناگفت��ه نماند که این پرونده همه انچه باید درباره‬ ‫فضاسازی س��ریال ها باش��د‪ ،‬نیس��ت‪ .‬در این باره‬ ‫می توان به صورت مجزا درباره فاکتورهای مهمی‬ ‫چون فیلمنامه‪ ،‬دیالوگ‪ ،‬موس��یقی‪ ،‬نحوه تحقیق‪،‬‬ ‫بازیگری و المان های دیگر بحث کرد‪.‬‬ ‫و می ماند یک نکته دیگر‪ .‬در این پرونده راجع به‬ ‫شورای براورد هزینه سریال ها‪ ،‬زیاد صحبت شده‬ ‫که به دلیل عدم دسترس��ی به دوس��تان این حق را‬ ‫برایش��ان قائلیم که پاسخ ها و نظرات احتمالی شان‬ ‫را منعکس کنیم‪.‬‬ ‫ضم��ن اینکه درباره اش��تباه به وج��ود امده برای‬ ‫سریال «در چشم باد» پاسخی از سوی ناظر پخش‬ ‫داده نشد‪.‬‬ ‫باقی را خود دانند‪.‬‬ ‫‪72‬‬ ‫تو گو با ضیاءالدین دری درباره فضاسازی سریال ها‬ ‫گف ‬ ‫منیژه خسروی‬ ‫از الله زار علی حاتمی‬ ‫تا الله زار کاله پهلوی‬ ‫در میان گزینه های متع��دد‪ ،‬انتخاب ضیاء الدین دری‬ ‫ب��رای این گفت و گو‪ ،‬نه فقط ب��ه خاطر تجربیات او‬ ‫در س��ریال موفق «کیف انگلیسی» و مجموعه در حال‬ ‫تولی��د «کاله پهلوی» که نوع نگاه او ب��ه مقوله تولید‬ ‫است‪ .‬دری علت ضعف سریال ها در رسیدن به فضای‬ ‫تو گو او‬ ‫مناس��ب را عاملی واحد نمی داند‪ .‬در این گف ‬ ‫از ریزترین مشکالت تا اساسی ترین انها گفت‪.‬‬ ‫اقای دری‪ ،‬برای ش��روع بحث دوست دارم درباره‬ ‫طوالنی بودن پروس��ه تولید پروژه ه��ای الف ویژه‬ ‫صحب��ت کنیم‪ .‬طبیعت��ا اث��ار برجس��ته تلویزیون‬ ‫پروسه ای طوالنی برای تولید داشته اند‪ .‬اما گاهی با‬ ‫وجود صرف سال ها زمان برای تولید‪ ،‬نتیجه مطلوب‬ ‫حاصل نشده است‪.‬‬ ‫وقتی می گویند الف ویژه‪ ،‬برنامه ای است که باالی یک‬ ‫حد مش��خص بودجه به ان اختصاص داده می ش��ود‪.‬‬ ‫البته تلویزیون به ان معنا مجاز نیست که همه بودجه را‬ ‫تامین کند یعنی سقف دارد و مابقی را دولت مشارکت‬ ‫می کن��د؛ چون پروژه ملی اس��ت‪ .‬بنابراین دولت باید‬ ‫از این طرح مطلع باش��د‪ .‬پروژه ملی مثل سد سازی و‬ ‫تونل سازی سهل الوصول نیست؛ کار می برد‪ .‬از طرفی‬ ‫چون موضوع فیلم‪ ،‬نظری است‪ ،‬طبیعی است که دولت‬ ‫روی ان نظر دهد‪ .‬این نظر می تواند در پروسه نگارش‬ ‫و تولید تغییراتی ایجاد کن��د‪ .‬مثال اگر مدیری عوض‬ ‫شد حداقلش این است که مطرح شود ایا مدیرجدید‬ ‫می تواند مس��ئولیت مدیر قبلی را قبول کند‪ .‬یا ممکن‬ ‫است افکار عمومی و ش��رایط به گونه ای باشد که مدیر‬ ‫جدید دستور بدهد که در پخش‪ ،‬محتوا عوض شود‪.‬‬ ‫البته س��رعت تغییر مدیرت به گونه ای نیست که بر‬ ‫پروسه تولید تاثیر داشته باشد‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬ولی این بیم هست و گاه اتفاق افتاده‪ .‬به هر حال ما‬ ‫وقتی کارفرما داریم باید گوش کنیم‪ .‬نکته دیگر اینکه‬ ‫در طول پروژه‪ ،‬خیلی مواقع سازمان در شرایط بینابین‬ ‫بودجه قرار می گیرد‪ .‬تهی��ه کننده هرچه قدر هم پول‬ ‫داشته باشد می تواند تا حدودی ان را تامین کند‪ .‬وقفه‬ ‫تهیه کننده را فلج می کند‪ .‬از ان طرف سازمان می گوید‬ ‫ما بودجه را داده ایم‪ ،‬بله داده اند ولی چه جور؟جوری‬ ‫داده شده که تهیه کننده کمرش شکسته‪.‬‬ ‫یعنی اشکال در نوع پرداخت است؟‬ ‫عرض می کنم‪ .‬برای تولید یک سریال براورد می شود‬ ‫و ما وارد کار می ش��ویم‪ .‬ارزو و ت�لاش مان هم این‬ ‫است که کار‪ ،‬منظم و با کمترین اشکال پیش برود ولی‬ ‫حوادثی به شکل طبیعی و غیر طبیعی در حین کار پیش‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫رسانه‬ ‫م��ا در درام نویس��ی ضعی��ف‬ ‫هس��تیم‪ .‬چون بابت یک متن‬ ‫خ��وب پ��ول نمی دهی��م ک��ه‬ ‫نویسنده چند سال بنشیند و‬ ‫بنویسد‪ .‬برعکس در سال سه‬ ‫فیلمنامه می نویسد‬ ‫می ای��د و در کار وقفه ایجاد می کن��د‪ .‬خب با بازیگر‬ ‫قرارداد بس��ته ش��ده مثال ماهی یک میلیون‪ ،‬سال بعد‬ ‫می شود یک و نیم و بعد دو‪ -‬درحالی که براورد پروژه‬ ‫س��ریالی مثل «کاله پهلوی» مربوط به سال ‪ 83‬است‪.‬‬ ‫و تازه این پروژه جزو ش��اخص ترین پروژه هاست که‬ ‫پ�لان اضافه ندارد‪ .‬حتی یک پ�لان موزیک خور و به‬ ‫اصطالح بستنی خور در ان نیست‪ .‬چون متن گسترده‬ ‫است‪ .‬میزان بار دراماتیکی که بر سر مخاطب می ریزد‬ ‫زیاد است‪ .‬اتفاقات عین سریال «الست» رخ می دهند‪.‬‬ ‫نه اینکه تند گرفته باشیم بلکه سیر حوادث زیاد است‪.‬‬ ‫طوری که اگر از بیننده ای بپرس��ی که در یک قسمت‬ ‫‪ 50‬دقیقه ای ابتدای قصه چه بود ممکن است فراموش‬ ‫کرده باشد‪.‬‬ ‫مگ��ر این اتفاق��ات هنگام ب��راورد هزینه پیش بینی‬ ‫نمی شود؟‬ ‫دوس��تان در شورا زحمت می کشند اما به هر حال این‬ ‫نقصان هست‪ .‬س��ریالی شروع می شود و بعدها چون‬ ‫ب��راورد غلط بوده به خاط��ر توجیه اقتصادی معروف‬ ‫«اب ت��وش می بندند»‪ .‬اقا رفته دکور س��اخته (در ان‬ ‫زم��ان پول واقعی را ب��راورد نکرده اند) کلید زده اند و‬ ‫رفته ان��د جلو و بودجه تمام ش��ده‪ .‬چند س��ریال الف‬ ‫ویژه دچار این مش��کل شده اند‪ .‬تولید‪ ،‬کار پر ریسکی‬ ‫است‪ .‬باید قید کنند هر اتفاقی رخ داد‪ ،‬براورد اصالح‬ ‫می ش��ود‪ .‬در غی��ر این صورت تولیدکنن��دگان تایم را‬ ‫بی دلی��ل باال می برند‪ .‬فیلم که کلید خورد اضافه کردن‬ ‫متن چیزی جز اغتشاش حاصل نخواهد داشت‪.‬‬ ‫و پالن ها بی جهت کشدار می شود‪.‬‬ ‫بله‪ .‬وقتی براورد اش��تباه باش��د و در حین کار پروژه‬ ‫دچار مش��کل ش��ود تایم را بی جهت ب��اال می برند و‬ ‫پالن را کشدار می گیرند‪ .‬س��ریالی که می توانست در‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫‪13‬قس��مت با مثال ‪ 12‬میلیارد در دو سال ساخته شود‬ ‫تبدیل ش��ده به ‪ 26‬قسمت با هزینه دوبرابر و دوستان‬ ‫دلش��ان خوش اس��ت که دقیق��ه ای ‪ 600‬هزارتومان‬ ‫خ��رج کرده اند‪ .‬وقتی هم که س��ریال روی انتن رفت‬ ‫می بینیم کارگردان زحمت کش��یده‪ ،‬فضا دارد اما قصه‬ ‫نمی کشد‪.‬‬ ‫البته در مواردی هم وقفه در کار منجر به اشتباهات‬ ‫فاحشی در راکورد ها شده‪.‬‬ ‫به نظ��ر من ای��ن اتفاق طبیعی اس��ت‪ .‬خود م��ا اخیرا‬ ‫صحنه ای را گرفته ایم که قبل از ان را س��ه سال پیش‬ ‫گرفت��ه بودیم‪ .‬خب در این م��دت چهره بازیگر تغییر‬ ‫ک��رده و به خاطر راکورد که اش��اره کردید نمی توانیم‬ ‫کلوزاپ بگیریم و بازیگر ش��اکی می شود‪ .‬تازه ما باید‬ ‫پاسخگو هم باشیم که چرا این قدر طول کشیده‪ .‬به ویژه‬ ‫مجالت زرد که جرات ندارند به مس��ئوالن انتقاد کنند‬ ‫به یک س��ریال گیر می دهند‪ .‬م��ا کم خرج ترین پروژه‬ ‫الف ویژه هستیم‪ 13 .‬ماه تعطیلی داشتیم‪ .‬از ‪ 15‬تیر ‪85‬‬ ‫تا ‪ 15‬تیر امسال یعنی ‪ 4‬سال‪ 13 .‬ماه را بکشید بیرون‬ ‫تا متوجه ش��وید این تعطیالت چقدر به ما ضربه زده‬ ‫چون بازیگر سرکار دیگر می رود و قیمت عوض شده‬ ‫و تهی��ه کننده ندارد بده��د‪ .‬بازیگر داریم که حقوقش‬ ‫اصالح شده و به صراحت سر کار دیگر می رود‪.‬‬ ‫ایراد کار کجاست؟‬ ‫وقتی صحبت از الف ویژه می ش��ود متاسفانه از ان به‬ ‫معنای سریال تاریخی یاد می شود‪ .‬در حالی که سریال‬ ‫پ��ر وپیمان روز‪ ،‬اگر بخواهد به س��اختار بصری فیلم‬ ‫بپردازد‪ ،‬باید خیلی جدی س��اخته ش��ود یعنی اجرای‬ ‫منضبط و اصولی می طلبد‪ .‬در پاس��خ به س��وال ش��ما‬ ‫باید بگویم در درجه اول ش��ورای براورد باید دارای‬ ‫ادم های روزامد باش��د‪ .‬نس��بت به ش��رایط روز باید‬ ‫بودج��ه را تعیی��ن کنند‪ .‬باید به ط��ور قاطع به بازیگر‬ ‫بگویند که اگر درس��ینما فالن میزان را می گیرد سقف‬ ‫در تلویزیون فالن مبلغ است‪ .‬تهدید به بایکوت کنند‬ ‫یعنی هرکس ناز کند راحت به او بگویند در تلویزیون‬ ‫کار نمی دهیم‪.‬‬ ‫دوس��تان باید براورد قیمت ه��ا را بدانند چون معلوم‬ ‫نیس��ت فردا برای تهیه کننده چه پیش می اید؟ فردا که‬ ‫هزینه های جامعه باال می رود‪ ،‬باید هزینه تولید هم باال‬ ‫برود‪ .‬نکته دیگر این است که پول را به موقع بدهند و‬ ‫با قاطعیت جلوی برخی بازیگران بایس��تند و مشروط‬ ‫کنند اقای فالن ش��ما در س��ال در سینما ‪ 3‬فیلم بازی‬ ‫می کنی مث�لا ‪ 75‬میلیون می گیری‪ .‬در تلویزیون ماهی‬ ‫‪ 10‬میلیون که می ش��ود س��الی ‪ 120‬میلی��ون‪ .‬بنابراین‬ ‫نمی گذارم در پروژه دیگر حاضر شوی‪.‬‬ ‫این پیشنهاد خوبی است ولی بازیگری که مدتی از‬ ‫پرده دور باشد‪ .‬‬ ‫حاال چون بازیگر سینما را دوست دارد و باید حداقل‬ ‫سالی یک بار بر پرده باشد‪ ،‬می تواند یک کار ان هم با‬ ‫اجازه کارگردان بازی کند‪ .‬این گونه باشد راکورد هم‬ ‫دچار نقص نمی شود و کار درست عرضه می شود‪.‬‬ ‫در کن��ار هم��ه عواملی که به خلق فضای س��ریال‬ ‫کمک می کنند‪ ،‬فیلمنامه به عنوان زیرساخت یک اثر‬ ‫متاسفانه جدی گرفته نمی شود‪ .‬وقتی هم خشت اول‬ ‫کج گذاشته شد تا ثریا دیوار کج می رود‪.‬‬ ‫ما در درام نویس��ی ضعیف هستیم‪ .‬چون بابت یک متن‬ ‫خوب پول نمی دهیم که نویس��نده چند سال بنشیند و‬ ‫بنویسد‪ .‬برعکس در سال سه فیلمنامه می نویسد‪ .‬وقتی‬ ‫فیلمنامه نویس متنی را برای الف ویژه می نویسد حداقل‬ ‫باید ‪ 10‬درصد از هزینه کل فیلم به او داده ش��ود‪ .‬البته‬ ‫نویس��نده الف ویژه بودن هم ش��روطی دارد‪ .‬مثال یک‬ ‫نویس��نده ‪ 30‬س��اله (کاری به نابغه ها ندارم) نمی تواند‬ ‫از پس چنین کاری براید‪ .‬الزم اس��ت س��ال ها مطالعه‪،‬‬ ‫تحقیق‪ ،‬پژوهش‪ ،‬تجربه و مهارت داشته باشد‪.‬‬ ‫ولی در کنار فیلمنامه نویس مشاور هست‪.‬‬ ‫اش��کال در این است که اوال کسی که به عنوان مشاور‬ ‫در کار می اید در درجه اول باید با ش��خص کارگردان‬ ‫و نویس��نده ارتباط اصولی داش��ته باش��د‪ .‬باید دارای‬ ‫وسعت دید باشد تا مطالبی را که می گوید نوع داستان‬ ‫ن نویس��نده‪،‬‬ ‫پردازی اش را تش��خیص ده��د‪ .‬باید بی ‬ ‫کارگردان و مش��اور متن که ایده های مستند تاریخ را‬ ‫می گوید تعامل وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫مشاور از سوی سازمان معرفی می شود؟‬ ‫بل��ه اقایان به هر ح��ال کارفرما هس��تند‪ ،‬منتها وقتی‬ ‫می گویند فالن کس مشاور باشد‪ ،‬کارگردان باید بتواند‬ ‫ایده مش��اور را مال خود کن��د‪ .‬باید ان موضوع ذوب‬ ‫ش��ود وگرنه به دل نمی نشیند و پس می خورد‪ .‬من به‬ ‫راحتی می توانم از روی س��ریال بگویم این جمله مال‬ ‫کیست‪ .‬چون با تفکر دوس��تان مشاور اشنا هستم‪ .‬نه‬ ‫اینکه حرف ها لزوما بد باش��د منتها دراماتیک نیست‪.‬‬ ‫خود من بارها استفاده کرده ام ولی خیلی سخت‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫چون نمی خواستم چیزی را که خودم به ذهنم نرسیده‬ ‫همی��ن طور طوطی وار در کار بگنجانم‪ .‬ش��ده با نظر‬ ‫مدیری ملزم ش��ده ام کتابی را بخوانم و در کار استفاده‬ ‫کنم‪ .‬من سعی کرده ام روح کتاب را بیایم و بدون اشاره‬ ‫مستقیم‪ ،‬ان مفهوم را در متن سریال وارد کنم‪ .‬در غیر‬ ‫این صورت می ش��ود جمالت یک مدیر اشنا به تاریخ‬ ‫که نویسنده نیست و درام را نمی شناسد‪ .‬نویسنده باید‬ ‫این جمالت را صیقل بزند ولی متاسفانه خیلی وقت ها‬ ‫این جمالت صیقل نخورده وارد کار می شوند‪.‬‬ ‫ب��ا همه ایراداتی که وارد می دانید یک نکته می ماند‬ ‫‪73‬‬ ‫گفتار‬ ‫فضا سازی تبحر‬ ‫خاصی می خواهد‬ ‫جواد طوسی‬ ‫ی حاتمی در‬ ‫مرح��وم عل ‬ ‫س��اختن و دراوردن فضا‬ ‫تبح��ر خاصی داش��ت‪.‬‬ ‫او در زمین��ه طراح��ی‬ ‫صحنه‪ ،‬لباس‪ ،‬اکسس��وار‬ ‫و تم��ام امکانات��ی ک��ه‬ ‫به فضای داستانی نزدیک‬ ‫ب��ود‪ ،‬بهتری��ن انتخاب ه��ا را می کرد‪ .‬ای��ن موارد‬ ‫را می توان به خوبی در س��ریال «هزاردس��تان» و‬ ‫«س��لطان صاحبقران» مش��اهده کرد‪ .‬ی��ا یکی از‬ ‫کارگردان��ان معاصر ما یعنی داوود میرباقری که او‬ ‫نیز براساس متون و مضامین مذهبی معادله مناسبی‬ ‫در جهت لوکیش��ن و فضاس��ازی برقرار کرده که‬ ‫به طور مش��خص می توان به سریال «امام علی» و‬ ‫«معصومیت از دست رفته» او اشاره کرد‪.‬‬ ‫هر موضوعی مقدم یا موخر (از لحاظ تاریخی) باید‬ ‫فضا و موقعیت صحنه خودش را در برداشته باشد‪.‬‬ ‫اساسا موجودیت و جایگاه مستقل لوکیشن نقش‬ ‫تعیین کننده ای در باورپذیری مخاطب دارد‪ ،‬شاید‬ ‫به همین خاطر اس��ت که می توان برای لوکیشن و‬ ‫نوع فضاسازی هم شخصیت مجزایی قائل بود‪ .‬این‬ ‫انطباق منطقی فضا و زمان وقتی می تواند به بهترین‬ ‫ش��کل دربیاید که اعمال مدیریت غیرمتمرکز که‬ ‫نقش تاثیرگذار و البته اجتناب ناپذیری بر س��ریال‬ ‫دارد وجود نداشته باشد‪ ،‬اما این را هم اضافه کنم‬ ‫که این موضوع نباید باعث شود قریحه کارگردانی‬ ‫و ن��وع نفوذ صاح��ب اثر را از خاط��ر ببریم‪ .‬اگر‬ ‫کارگردانی بلد باش��د کارش را به بهترین ش��کل‬ ‫ممکن انجام دهد‪ ،‬مطمئنا خواهد توانست سریالش‬ ‫را نجات دهد که این به نوع ش��ناخت صاحب اثر‬ ‫از مدیوم تلویزیون و به طور کلی رسانه تصویری‬ ‫مربوط می ش��ود‪ .‬در صورتی که اگر فهم موقعیت‬ ‫از جانب انها کم باش��د‪ ،‬یقینا اثاری که قرار است‬ ‫تاریخ��ی را روایت کن��د نازل خواه��د بود‪ .‬مثال‬ ‫سریال «یوسف پیامبر» و سریال « مریم مقدس» با‬ ‫هم قابل مقایسه نیستند‪ ،‬چون نوع کارگردانی انها‬ ‫متفاوت اس��ت و من فکر می کن��م میزان موفقیتی‬ ‫که س��ریال «مریم مقدس» داشت‪« ،‬یوسف پیامبر»‬ ‫نداش��ت‪ .‬عامل دیگری که در این فضاسازی موثر‬ ‫است تهیه کننده و مدیرتولید است که می توانند در‬ ‫جهت تش��خص یا خلق فضا یا لوکیشن همچنین‬ ‫باورپذی��ری منتج به جذب مخاط��ب تاثیرگذاری‬ ‫زیادی داشته باشند‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫و ان اینک��ه چرا ما یک بار برای همیش��ه چاره ای‬ ‫اساسی نمی اندیشیم‪ .‬چرا همکاران شما از تجربیات‬ ‫یکدیگر بهره نمی برند؟‬ ‫متاس��فانه ما در مرحله جنینی هس��تیم‪ .‬پیشرفت هایی‬ ‫کرده ایم ولی متاس��فانه منتقل نشده اند‪ .‬مثال تجربیات‬ ‫ی منتقل نش��ده‪ .‬باید مش��کالتی که او در‬ ‫عل��ی حاتم ‬ ‫زمان تولید داشته منتقل ش��ود تا دیگران از تجربیات‬ ‫او بهره برند‪ .‬وجوه مشترک دوره های مختلف یکی اند‪،‬‬ ‫لباس ها‪ ،‬گویش‪ ،‬اداب و رس��وم ول��ی این تجربیات‬ ‫منتقل نمی ش��وند‪ .‬الله زاری که علی حاتمی ساخت و‬ ‫همه برای همه دوران ها از ان استفاده می کنند مربوط‬ ‫به دوره احمد شاه قاجار است و اصال ربطی به الله زار‬ ‫پهلوی ندارد!‬ ‫خب این یک ایراد بزرگ و نابخشودنی است‪.‬‬ ‫وقتی مسئوالن شهرک حاضر نمی شوند تغییرات الزم‬ ‫در ان ایجاد شود‪ ،‬کارگردان هم مجبور است از همان‬ ‫دکور که ربطی به سال وقوع داستان ندارد استفاده کند‪.‬‬ ‫ما تمام فیلم ها را با ان ریل قطار که ان وس��ط کشیده‬ ‫شده می سازیم‪ .‬اصال قضیه ان ریل کشک است! برای‬ ‫دوره ای گذاش��تند اما چون مزاحم ت��ردد مردم بود و‬ ‫دست و پایش��ان می شکس��ت جمعش کردند‪ .‬وقتی‬ ‫حاتمی شهرک را می ساخت‪ ،‬برای اینکه تحرک صحنه‬ ‫را زیاد کند این ریل ها را تعبیه کرد‪ .‬ما در س��ریال مان‬ ‫خواس��تیم ان را برداری��م اما اجازه ندادن��د‪ .‬اما کمال‬ ‫تبریزی ان را برای س��ریالش پرکرده مشروط بر اینکه‬ ‫دوباره ان را به حالت اول برگردانند‪.‬‬ ‫الله زاری به این خاک الودگی وجود نداشته‪ .‬بحث من‬ ‫این اس��ت که ما تجربیات را منتقل نکردیم‪ .‬ما خیلی‬ ‫زود افرادی را که از دنیا می روند به خدایی می رسانیم‬ ‫و ادم های زنده را بر سرشان می زنیم‪ .‬کار علی حاتمی‬ ‫ ارزش��مند اس��ت ولی عیب کار اینجاست که دیگران‬ ‫حق دخل و تصرف واقعی را ندارند! در «کاله پهلوی»‬ ‫م��ا نمای جدیدی از الل��ه زار ارائه می کنی��م البته اگر‬ ‫هزینه مان اجازه داد‪.‬‬ ‫بهارس��تان غلط س��اخته ش��ده‪ .‬کی گفته باید شمالی‬ ‫–جنوبی باش��د؟ من به اقای رامین فر پیش��نهاد دادم‬ ‫یک بار بهارس��تان بس��ازید طوری که بدنه ان پرتابل‬ ‫باش��د‪ .‬بهارستان از زمان ناصر الدین شاه وجود داشته‪.‬‬ ‫بهارس��تان احمدش��اه‪ ،‬اوایل رضاخ��ان و اواخر ان با‬ ‫هم متفاوتند‪ .‬باید بهارس��تان به گونه ای طراحی ش��ود‬ ‫که ضمن حفظ چارچوب کلی بتوان ان را متناس��ب‬ ‫دوره ه��ای مختلف تغیی��ر داد‪ .‬من ‪ 15‬س��ال پیش به‬ ‫مدیران تلویزیون یاداوری کردم اگر خواستید بهارستان‬ ‫را بسازید کاری کنید که قالب ان قابلیت تغییر باشد‪.‬‬ ‫در کشورهای صاحب سبک وظیفه کارگردان هنری و‬ ‫کارگردان کامال مجزاست‪ .‬البته طبق قرارداد کارگردان‬ ‫هنری تا پایان تولید در کنار گروه می ماند‪ .‬در کش��ور‬ ‫م��ا به هزاران دلیل این اتفاق صورت نمی گیرد‪ .‬ضمن‬ ‫اینک��ه گاه��ی از مدیران هنری ش��نیده می ش��ود که‬ ‫کارگردان در تصمیم انه��ا دخالت هایی می کند که بر‬ ‫کیفیت کار تاثیر منفی می گذارد‪.‬‬ ‫فیلمسازی یک کار گروهی است ولی برای اینکه نتیجه‬ ‫مطلوب حاصل شود باید در نهایت از صافی ذهن یک‬ ‫نفر یعنی کارگ��ردان عبور کند‪ .‬کارگردان لزومی ندارد‬ ‫که در زمینه هنری اطالعات کامل داش��ته باشد‪ .‬ما در‬ ‫ایران می گوییم مدیر هنری‪ ،‬در صورتی که درست ان‬ ‫به قول شما کارگردان هنری است‪ .‬کارگردان در حوزه‬ ‫میزانس��ن‪ ،‬بازی‪ ،‬درام‪ ،‬انتخاب لن��ز و‪ ...‬وظیفه دارد و‬ ‫در واقع مس��ئول کل کار اس��ت اما مدیر هنری است‬ ‫که مس��ئولیت کوچکترین وسیله صحنه و نوع تطابق‬ ‫ان با فضا را تا بزرگترین وس��ایل بر عهده دارد‪ .‬مدیر‬ ‫هنری اس��ت که باید بگوید مث�لا یک حمال چگونه‬ ‫راه برود‪ .‬ادم های صحنه چه حالت هایی داش��ته باشند‬ ‫و چیزهای��ی از این قبیل‪ .‬دمی��دن روح زندگی در اثر‬ ‫وظیفه مدیر هنری است‪ .‬ولی در ایران می گویند وظیفه‬ ‫کارگردان است‪ .‬علی حاتمی بیشتر مدیر هنری بوده به‬ ‫همین علت اس��ت که فیلم هایش ایستاست و به ریتم‬ ‫نمی رسد‪ .‬تازه موقع کار کارگردان نگاه می کند می بیند‬ ‫مدیر هنری سر کار نیست! عوامل صحنه را می چینند‬ ‫و می روند بر س��ر کار دیگر‪ .‬هفت��ه ای یک بار می اید‬ ‫س��ر می زند و می رود‪ .‬برای همین اس��ت که این همه‬ ‫کارها دچار نقصان می ش��وند‪ .‬ساختمان بصری ما در‬ ‫معماری و ساخت و ساز فاقد استاندارد واقعی است‪.‬‬ ‫تا بخواهیم فضای قدیمی را نشان دهیم سریع بشقاب‬ ‫ب��ه دیوار می زنیم! تا نزدی��ک انقالب انقدر عکس در‬ ‫خانه ها جایگاهی نداش��ت‪ .‬فقط خ��ان و وزیر و افراد‬ ‫سرشناس و متمول عکس به دیوار می زدند‪.‬‬ ‫شما فیلم را نگاه می کنید می بینید یک عده ادم با سبیل‬ ‫و کاله شاپو نشان داده می شوند و جوری می شود که‬ ‫کسی باور نمی کند‪ .‬چون تاریخ را زندگی نمی کنند و‬ ‫ادای ان را در می اورند‪.‬‬ ‫به نظر شما راه چاره چیست؟‬ ‫ما همکاران با هم مرتبط نیس��تیم‪ .‬دوستان طراح صحنه‬ ‫کارش��ان با پایان س��ریال تمام می ش��ود‪ .‬در صورتی که‬ ‫این فعالیت ها باید نظام مند شوند‪ .‬تلویزیون در این باره‬ ‫خدمت کرده و با ساخت این اثار زمینه پیشرفت طراحی‬ ‫صحنه و لب��اس و گریم را فراهم کرده‪ .‬اما از یک جایی‬ ‫کاسب کارانه نگاه شد یعنی مصوبات غلط بوده و بارها‬ ‫تزریقات غلط شده است‪ .‬باید مرجعی باشد که اگر مدیر‬ ‫عوض شد کار دچار وقفه نشود تا سرمایه ملی هدر نرود‪.‬‬ ‫بایستی سمینار تخصصی برگزار کنند و کارشناسان و افراد‬ ‫صاحب تجربه تجربیاتشان را منتقل کنند و حتی ردیف‬ ‫بودجه برای این کار تعریف شود و به طور مستمر ادامه‬ ‫یابد‪ .‬شخصا معتقدم پژوهش جدی گرفته نمی شود‪ .‬بعدا‬ ‫می بینیم در مملکت ما درشکه نیست! تماشاچی می بیند‬ ‫اسب غیر عادی حرکت می کند ! اسبی می اورند که انگار‬ ‫مشکلی دارد‪ .‬اینها باید ساماندهی شود‪ .‬کار چندان سختی‬ ‫هم نیس��ت‪ .‬بنده برای کار اخیرم می خواس��تم از اسب‬ ‫سو جو کردم متوجه شدم‬ ‫راکورد بگیرم‪ ،‬اس��ب نبود! پر ‬ ‫اس��ب برای پروژه اقای درویش در کرمان است! و این‬ ‫خیلی عجیب و خنده دار اس��ت و دیگر مدیر هنری هم‬ ‫تقصیر ندارد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫رسانه‬ ‫‪ 10‬فضاسازی برتر از نگاه‪10‬منتقد‬ ‫جاودانه هــا‬ ‫دنیا خمامی‬ ‫برای تکمیل پرونده «فضا سازی در سریال ها» سراغ‬ ‫‪ 10‬نفر از منتقدان شناخته ش��ده رفتیم و نظرشان را‬ ‫درباره بهترین س��ریال هایی که در خلق فضا موفق‬ ‫عمل کرده اند‪ ،‬جویا شدیم‪ .‬نظر طهماسب صلح جو‬ ‫هم جالب است‪ .‬این منتقد عقیده دارد‪« :‬فضاسازی‬ ‫س��نتی را می توان در اث��ار س��ینمایی و تلویزیونی‬ ‫مرح��وم علی حاتمی به بهترین ش��کل پیدا کرد‪ .‬اما‬ ‫اگ��ر بخواهیم در این لیس��ت نام اف��رادی همچون‬ ‫ابراهی��م حاتمی کیا را بیاوریم‪ ،‬کار عبثی اس��ت به‬ ‫این خاطر ک��ه فضاس��ازی را در کارهایی می توان‬ ‫جس��ت که تاریخی باشند و اگر خارج از این باشد‬ ‫در قال��ب این پرونده نمی گنجد‪ .‬ب��ه این خاطر که‬ ‫شهرام جعفری نژاد‬ ‫هزاردستان(علی حاتمی)‬ ‫قصه های مجید(کیومرث پوراحمد)‬ ‫مدار صفر درجه (حسن فتحی)‬ ‫روزگار قریب (کیانوش عیاری)‬ ‫درچشم باد (مسعود جعفری جوزانی)‬ ‫امام علی(ع) (داوود میرباقری)‬ ‫امیرقادری‬ ‫روزی روزگاری (امراهلل احمدجو)‬ ‫قصه های مجید ( کیومرث پوراحمد)‬ ‫مجموعه اثار کیانوش عیاری‬ ‫طهماسب صلح جو‬ ‫روزی روزگاری (امراهلل احمدجو)‬ ‫روزگار قریب (کیانوش عیاری)‬ ‫امام علی (ع) (داوود میرباقری)‬ ‫جواد طوسی‬ ‫هزاردستان و سلطان صاحبقران (طهماسب صلح جو)‬ ‫مدارصفردرجه (حسن فتحی)‬ ‫روزی روزگاری (امراهلل احمدجو)‬ ‫قصه های مجید و اپیزود تماشاخانه از مجموعه سرنخ (کیومرث پوراحمد)‬ ‫امیر پوریا‬ ‫هزاردستان (علی حاتمی)‬ ‫امام علی (ع) (داوود میرباقری)‬ ‫درچشم باد (مسعود جعفری جوزانی)‬ ‫منصورضابطیان‬ ‫روزگار قریب ( کیانوش عیاری)‬ ‫قصه های مجید(کیومرث پور احمد)‬ ‫رضا استادی‬ ‫مجموعه سریال های داوود میرباقری‬ ‫به خصوص سریال «رعنا»‬ ‫سحر عصر ازاد‬ ‫هزاردستان (علی حاتمی)‬ ‫قصه های مجید (کیومرث پوراحمد)‬ ‫مجموعه اثار کیانوش عیاری و قصه های مجید (کیومرث پوراحمد)‬ ‫هادی مقدم دوست‬ ‫رامتین شهبازی‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫مثال سریال «خاک سرخ» را نمی توان اثری تاریخی‬ ‫دانس��ت چراکه مضمون دفاع مقدس تنها می تواند‬ ‫مرب��وط به یک دوره (معاصر) باش��د ک��ه مردم ما‬ ‫گذرانده اند نه بیشتر‪ ».‬نظری که البته برخی منتقدان‬ ‫ب��ا ان مخالفند و چنی��ن تعریفی از فضا س��ازی را‬ ‫کام��ل نمی دانند‪.‬در جدول نظرس��نجی ما س��ریال‬ ‫«قصه های مجید» رتبه نخس��ت را داراست‪ .‬سریال‬ ‫خاطره انگی��زی که ع�لاوه بر توانمن��دی کیومرث‬ ‫پور احم��د‪ ،‬موفقیتش را مدیون نویس��نده اثر یعنی‬ ‫هوش��نگ مرادی کرمانی اس��ت‪ .‬به همان میزان که‬ ‫جزئیات در س��ریال لحاظ شده و امروز بهترین اثر‬ ‫در خلق فضا نامیده می ش��ود‪ ،‬کتاب دارای فضایی‬ ‫ملم��وس و پرداخت��ی جزیی نگ��ر اس��ت‪«.‬روزگار‬ ‫قری��ب» کیانوش عیاری در رتب��ه بعدی قرار دارد‪.‬‬ ‫هر چقدر دس��ت پوراحمد به لح��اظ پرداخت قصه‬ ‫ب��از بوده‪ ،‬عیاری س��ریالش را با ی��ک طرح کلی و‬ ‫ب��دون فیلمنامه کامل به س��رانجام رس��اند‪ .‬عیاری‬ ‫اس��تاد خلق فضاه��ای رئال اس��ت‪ .‬کارگردانی که‬ ‫حی��ن تدوین‪ ،‬میز کار را ره��ا کند و گروه را برای‬ ‫ضبط سکانس��ی که خوب درنیامده‪ ،‬به شمال ببرد‪،‬‬ ‫بای��د هم محب��وب منتقدان و مردم باش��د‪ .‬درباره‬ ‫عل��ی حاتمی و هزاردس��تانش به قدری گفته ش��ده‬ ‫ک��ه دیگر حرفی باق��ی نمانده‪ .‬س��ینما و تلویزیون‬ ‫ما مدیون اس��تاد حاتمی اس��ت‪ .‬او سال ها به اتفاق‬ ‫ول��ی اهلل خاک��دان و جانی کورنت��ای ایتالیایی برای‬ ‫س��اخت شهرک س��ینمایی زحمت کش��ید و عرق‬ ‫ریخت تا ش��مایلی از تهران قدیم ارائه کند‪ .‬یادگار‬ ‫او امروز لوکیش��ن بسیاری از فیلم و سریال ها ست‪.‬‬ ‫داوود میرباقری هم با سریال «امام علی (ع)» نامش‬ ‫را در تاری��خ هنر این م��رز و بوم جاودانه کرده‪ .‬او‬ ‫که سال هاست مش��غول تولید «مختارنامه» است از‬ ‫موفق تری��ن کارگردان ها در ارائ��ه فضای باورپذیر‬ ‫در اثارش اس��ت‪ .‬در این مس��یر امراهلل احمد جو با‬ ‫«روزی روزگاری» خ��ودش را اثبات کرده و حاال‬ ‫پ��س از تجربه نه چن��دان موفق «تفنگ س��ر پر» به‬ ‫دنبال تکرار ان در «اوس��نه پادش��اهی» اس��ت‪.‬‬ ‫هزاردستان (علی حاتمی)‬ ‫قصه های مجید (کیومرث پوراحمد)‬ ‫روزگار قریب (کیانوش عیاری)‬ ‫روزی روزگاری ( امراهلل احمدجو)‬ ‫امام علی(ع) (داوود میرباقری)‬ ‫سرنخ و قصه های مجید (کیومرث پوراحمد)‬ ‫‪75‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫مجید میرفخرایی از فضاسازی «یوسف پیامبر(ع)» و «در چشم باد»‬ ‫بضاعت ما همین است‬ ‫محمد صابری‬ ‫مجی��د میرفخرای��ی ارام و متین اس��ت و به راحتی‬ ‫با س��وژه ما ارتباط برق��رار می کند و دقیقا همان را‬ ‫می گوید که به دنبال شنیدنش هستیم‪ ،‬اینکه سینما و‬ ‫تلویزیون ایران در جغرافیای حرفه ای فیلمسازی در‬ ‫جهان چه جایگاهی دارد؟ حلقه مفقوده در رسیدن‬ ‫به فضاس��ازی مطلوب در مجموعه های تلویزیونی‬ ‫کجاس��ت؟ نقش کارگ��ردان و دیگر عوامل در این‬ ‫نقصان چیست؟ و از همه مهمتر مدیر هنری کیست‬ ‫و تخصصش چ��ه کمکی به باورپذیری فضای کار‬ ‫برای مخاطبان دارد؟ میرفخرایی از کلیات اغاز کرد‬ ‫و در پای��ان به جزئیات کار خود نیز پرداخت‪ ،‬انجا‬ ‫که انتقادات بر مجموعه های «یوس��ف پیامبر(ع)» و‬ ‫«درچشم باد» را وارد دانست و در مقام پاسخ به انها‬ ‫برامد‪ .‬حرف های مدیر هنری دو مجموعه پرحاشیه‬ ‫این سال های سیما در این زمینه خواندنی است‪.‬‬ ‫برای ورود به بحث بد نیست تعریفی از مدیرهنری‬ ‫‪76‬‬ ‫و جایگاهش در روند تولید یک مجموعه تلویزیونی‬ ‫به طور مختصر ارائه کنید‪ .‬مدیر هنری کیست؟‬ ‫طب��ق تعریف حرفه ای‪ ،‬مدیر هنری کس��ی اس��ت که‬ ‫فضاس��ازی کلی کار و اجزای محی��ط مقابل دوربین‬ ‫را مدیریت می کن��د‪ .‬اما نباید فراموش کرد که از نگاه‬ ‫حرف��ه ای‪ ،‬مدیر هن��ری زیر مجموعه هایی هم دارد که‬ ‫طراح صحن��ه‪ ،‬طراح لباس‪ ،‬طراح گرافیک‪ ،‬جلوه های‬ ‫بصری و مواردی از این دس��ت را ش��امل می ش��ود‪.‬‬ ‫متاس��فانه در ایران این تعریف کمی خدش��ه دار شده‬ ‫است و به دلیل نبود بودجه ما در تمام این تخصص ها‬ ‫نیرو در اختیار نداریم‪ .‬حتی کار به جایی می رس��د که‬ ‫من نوعی مجبور می شوم در یک کار هم طراح صحنه‬ ‫و لباس باش��م و هم مدیر هنری‪ .‬این از نظر حرفه ای‬ ‫اتفاق درستی نیست‪.‬‬ ‫پس ب��ا این تعریف‪ ،‬اگر مختصات صحیح در یک ‬ ‫پروژه رعایت شود‪ ،‬فضاسازی یک مجموعه کامال‬ ‫در اختیار مدیریت هنری پروژه است‪...‬‬ ‫نه اینگونه نیس��ت‪ .‬همه چی��ز در درجه اول در اختیار‬ ‫کارگردان است‪ .‬کارگردان یک مجموعه خواسته ها و‬ ‫انتظاراتش از تصاویر و نماهای کار را مطرح می کند و‬ ‫مدیر هنری براساس این انتظارات و با استفاده از ابزار‬ ‫و حرفه ای که در اختیار دارد این خواسته ها را اجرایی‬ ‫می کند‪ .‬ش��ما اگر یک فیلمنامه را ب��ه ‪ 10‬کارگردان با‬ ‫ن��گاه مختلف بدهید حاص��ل کار ‪ 10‬فیلم متفاوت از‬ ‫هم اس��ت‪ .‬کارگردان اس��ت که تکلیف نهایی کار را‬ ‫مش��خص می کند‪ .‬ایده ها و توانمندی های مدیرهنری‬ ‫در چارچوب نگاه کلی کارگردان تعریف می شود‪ .‬مثال‬ ‫ممکن اس��ت ما یک فضاسازی برای صحنه ای خاص‬ ‫انجام دهی��م و نهایت دقت را هم ب��رای صحت کار‬ ‫لحاظ کنیم اما ناگهان کارگردان تصمیم بگیرد دوربین‬ ‫را در زاویه ای بگذارد که این فضاسازی در کار درنیاید‬ ‫یا حتی برعکس‪ ،‬ممکن است من مدیر هنری دیواری‬ ‫را طراحی کنم که در دیدار اولیه اصال سینمایی به نظر‬ ‫نیاید ام��ا نورپردازی و دکوپاژ به گونه ای عمل کند که‬ ‫ان را به دیواری چند بعدی و خیره کننده بدل کند‪ .‬در‬ ‫مجموع فضا با دید کارگردان شکل می گیرد‪.‬‬ ‫یعنی تفاوت کیفیت فضاسازی ها به تفاوت تبحر یا‬ ‫خواست کارگردان مرتبط است؟‬ ‫فضاس��ازی موفق در یک پروژه در درجه اول نیازمند‬ ‫یک پیش تولید موفق اس��ت‪ .‬این طور نیست که ما با‬ ‫ی��ک کارگردان یا یک مدیر هنری مس��تقل س��روکار‬ ‫داشته باشیم‪ .‬درست است که در نگاه نهایی کارگردان‬ ‫در باالترین سطح تاثیرگذاری بر کار مدیریت دارد اما‬ ‫نقطه نظرات سه نفر در ش��کل گیری فضای کلی تاثیر‬ ‫دارد؛ کارگردان‪ ،‬مدیرهنری و مدیرفیلمبرداری‪.‬‬ ‫این تاثیرگذاری به چه صورت است؟‬ ‫اصل داستان در یک کلمه خالص ه می شود؛ پیش تولید‬ ‫صحیح‪ .‬بر اساس همان تعریف تخصصی که در ابتدا‬ ‫به ان اش��اره ک��ردم برای یک کار حرف��ه ای ابتدا باید‬ ‫بر اس��اس فیلمنامه‪ ،‬این س��ه ضلع مثلث در کنار هم‬ ‫همه لوکیش��ن ها را ببینند‪ ،‬پتانسیل ها را کشف کنند و‬ ‫براساس این دریافت ها «استوری برد» طراحی کنند‪ .‬پس‬ ‫از ان هم تمامی مراحل براس��اس یافته های پیش تولید‬ ‫و «اس��توری ب��رد» پیش م��ی رود‪ .‬در ایران متاس��فانه‬ ‫مرحله پیش تولید به عنوان مرحله ای تاثیرگذار جدی‬ ‫گرفته نمی ش��ود و تهیه کنندگان به دلیل کمبود بودجه‬ ‫و س��ود وزیان های احتمالی ترجی��ح می دهن��د پس از‬ ‫عقد قرارداد با عوامل به س��رعت کار کلید بخورد‪ .‬در‬ ‫مواردی ما انقدر پیش تولید را کوتاه در نظر می گیریم‬ ‫که عمال باید گفت پیش تولید نداریم‪ ،‬این مساله سبب‬ ‫موازی کاری می شود‪ ،‬این موازی کاری هم شتاب زدگی‬ ‫در پ��ی دارد و بالطب��ع باعث افت کیفی��ت نهایی اثر‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫ش��اید هزینه های احتمالی چنی��ن پیش تولیدی در‬ ‫بودجه ابتدایی لحاظ نشده باشد‪.‬‬ ‫اصال نکته اصلی همینجاست‪ .‬بودجه یک پروژه عظیم‬ ‫اصال براس��اس فیلمنامه صرف قابل پیش بینی نیست‪.‬‬ ‫براورد بودجه در یک پروس��ه حرفه ای باید براساس‬ ‫استوری برد باش��د‪ ،‬کما اینکه در بیشتر مجموعه های‬ ‫موف��ق خارجی ش��اهد این رون��د هس��تیم‪ .‬از روی‬ ‫سناریوی خام نمی توان براورد بودجه کرد‪ .‬مثال فرض‬ ‫کنی��د در صحنه ای از فیلمنام��ه دو کاراکتر اصلی در‬ ‫ح��ال گفت وگو با هم هس��تند‪ .‬این صحنه براس��اس‬ ‫فیلمنامه هزینه ای ندارد‪ ،‬اما حین اجرا ناگهان کارگردان‬ ‫می گوید در بک گراند این گفت وگو برای تاثیرگذاری‬ ‫نیاز به اتفاقات دیگری مانند جنگ‪ ،‬سقوط هواپیما یا‬ ‫حتی چیدمانی خاص است‪ .‬این نگاه در مسیر ساخت‬ ‫فیلم به فیلمنامه افزوده می شود و هزینه های پیش بینی‬ ‫شده را دوچندان می کند‪ .‬اما اگر در مرحله پیش تولید‪،‬‬ ‫اس��توری برد براساس این نگاه کارگردان و در تعامل‬ ‫با مدیر هنری و مدیر فیلمبرداری طراحی شده باشد‪،‬‬ ‫هزینه ان قابل پیش بینی خواهد بود‪.‬‬ ‫پس چرا مجموعه سازان ایرانی طراحی استوری برد‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫رسانه‬ ‫را در دستور کار خود نمی گذارند؟‬ ‫پیش تر هم اشاره کردم‪ .‬در ایران فیلمنامه یک مجموعه‬ ‫تصویب می ش��ود و تهیه کننده سریع می خواهد کار را‬ ‫کلید بزند‪ .‬این باعث می شود پیش تولید صحیح نداشته‬ ‫باشیم‪ .‬ظاهرا کار کلید می خورد اما یا بسیار کند پیش‬ ‫می رود ی��ا کامال متوقف می ش��ود‪ .‬ب��رای همین هم‬ ‫هیچ کدام از مجموعه ه��ای بزرگ تلویزیونی در ایران‬ ‫طبق زمان بندی ابتدایی به پایان نمی رس��د‪ .‬این تاخیر‪،‬‬ ‫هزینه را نس��بت به براورده��ای ابتدایی چندین برابر‬ ‫می کند مضاف بر اینکه براوردهای ابتدایی هم چندان‬ ‫منطبق با هزینه واقعی نیست!‬ ‫برگردیم به س��وژه اصلی یعنی فضاسازی مطلوب‬ ‫در مجموعه ه��ای تلویزیونی‪ .‬از دیدگاه فنی ایا این‬ ‫فضاس��ازی در س��ینما با مدیوم تلویزیونی متفاوت‬ ‫است؟‬ ‫طبیعتا هرچه قاب تصویر کوچکتر باشد گرفتاری یک‬ ‫مدیر هنری هم کمتر است‪ .‬شما بر پرده عریض سینما‬ ‫جزئیاتی از تصویر را می بینید که در قاب تلویزیون به‬ ‫چشم نمی اید‪ .‬در کنار این نکته و اعم از اینکه عرض‬ ‫و طول تصویر بر پرده یا قاب تلویزیون مطرح باش��د‪،‬‬ ‫نفس ضب��ط ویدئویی یا ضبط تصوی��ر بر نگاتیو هم‬ ‫نکات��ی را به دق��ت در کار می افزاید‪ .‬به عنوان مثال در‬ ‫ویدئو رنگ ها ابتدا به س��اکن ش��فاف و لوکس به نظر‬ ‫می ای��د و در ی��ک کار تاریخی که نی��از به رنگ های‬ ‫پخته تر دارد باید تمهیداتی برای این رنگ بندی در نظر‬ ‫بگیری��م‪ .‬این مالحظات هنگام اس��تفاده از نگاتیو هم‬ ‫به گونه ای دیگر باید لحاظ شود‪.‬‬ ‫باتوجه به اینکه دو مجموعه «یوس��ف پیامبر(ع)»‬ ‫و «در چشم باد» با مدیریت هنری شما اخیرا روی‬ ‫انتن بوده اند‪ ،‬می خواس��تم از تفاوت فضاس��ازی‬ ‫ای��ن دو مجموعه س��وال‬ ‫کن��م‪ .‬براس��اس دی��دگاه‬ ‫برخی منتقدان‪ ،‬فضاسازی‬ ‫درچشم باد به خصوص در‬ ‫فصل های ابتدایی به شدت‬ ‫قابل قبول تر از فضاسازی‬ ‫یوس��ف پیامبر(ع) اس��ت‪.‬‬ ‫ای��ن تف��اوت را در چ��ه‬ ‫می دانید؟‬ ‫درب��اره مجموعه «یوس��ف‬ ‫پیامبر(ع)» فضاس��ازی برای‬ ‫مصرباس��تان جذابیت های��ی‬ ‫داشت که من را عالقه مند به‬ ‫این کار کرد‪ .‬هرچند معتقدم‬ ‫این تف��اوت کیفیت صرفا از‬ ‫نظر فضاس��ازی و مدیریت‬ ‫هنری (و ن��ه در پارامترهای‬ ‫دیگ��ر مانند کارگردانی و‪)...‬‬ ‫میان این دو مجموعه وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬اما نمی توانس��تم هر‬ ‫خالقیت��ی را ه��م به خرج دهم چراک��ه اصل‪ ،‬نظر و‬ ‫خواس��ت کارگردان اس��ت‪ .‬م��ن دقیق��ا ‪ 180‬درجه‬ ‫عکس��ش را هم ش��نیده ام‪ ،‬یعنی بوده اند کس��انی که‬ ‫فضاسازی یوسف را موفق تر از در چشم باد تشخیص‬ ‫داده اند‪ .‬در هر دو کار‪ ،‬نهایت تالش��م را داشته ام که‬ ‫در جزئیات هم دقت کنم‪ .‬یکسری دلبستگی ها برای‬ ‫مخاط��ب وجود دارد که س��بب می ش��ود یک اثر را‬ ‫نس��بت به دیگری بیشتر دوست داشته باشد‪ ،‬اما من از‬ ‫فضاس��ازی هر دو مجموعه دفاع می کنم و می توانم‬ ‫درب��اره ه��ر دو وارد جزئیات ش��وم و توضیح دهم‪.‬‬ ‫البت��ه نمی گوی��م کار من بی عیب و نق��ص بوده‪ ،‬اما‬ ‫نهایت سعی ام را برای ارائه بهترین کیفیت در هر دو‬ ‫مجموعه به کار بستم‪.‬‬ ‫براساس نکته ای که خود شما هم به ان اشاره کردید‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫ش��فافیت تصویر یک��ی از پارامترهای فضاس��ازی‬ ‫اس��ت‪ .‬در مجموعه در چش��م باد‪ ،‬به خصوص در‬ ‫فصل ابتدایی به شدت این نکته لحاظ شده است اما‬ ‫در یوسف پیامبر(ع) اینگونه نیست و ما با تصاویری‬ ‫ش��فاف مواجهیم که اصال تاریخی بودن فضای اثر‬ ‫را القا نمی کند‪.‬‬ ‫مطلب این اس��ت که اصل در چنین مواردی س��لیقه‬ ‫کارگردان اس��ت‪ .‬من مدیر هنری که تنها نیستم‪ .‬این‬ ‫ش��فافیت می تواند حاصل کار فیلمبردار یا نورپرداز‬ ‫باش��د‪ .‬همه چیز در این موارد در اختیار مدیر هنری‬ ‫نیست‪ .‬کارگردان یوس��ف پیامبر(ع) به شدت بر این‬ ‫ش��فافیت اصرار داش��ت و ما مجب��ور بودیم به جای‬ ‫اس��تفاده از لنز و تمهیداتی از این دس��ت‪ ،‬رنگ های‬ ‫صحنه و لباس را به صورت ترکیبی استفاده کنیم‪ .‬در‬ ‫م��واردی دو‪ ،‬س��ه رنگ را با هم مخل��وط می کردیم‬ ‫تا به ترکیبی پخته برس��یم و فض��ا تاریخی و جاافتاده‬ ‫به چش��م بیاید‪ .‬نورپ��ردازی و فیلتره��ای تصویری‬ ‫ه��م در این مورد به ش��دت تاثیرگذار هس��تند و این‬ ‫همان نکته ای اس��ت که ابتدا هم ب��ر ان تاکید کردم‪،‬‬ ‫یعن��ی لزوم هماهنگی میان کارگ��ردان‪ ،‬مدیرهنری و‬ ‫فیلمبردار‪.‬‬ ‫در طراحی لب��اس و دکور هم می توان همین نکته‬ ‫را دخیل دانست؟‬ ‫در این باره نکته ای هس��ت که باید روی ان هم تاکید‬ ‫کرد‪ .‬برخی فضاس��ازی را اشتباه متوجه شده اند و مثال‬ ‫می پرس��ند چرا لباس فرعون که برای این همه س��ال‬ ‫پیش اس��ت‪ ،‬کهنه نیس��ت!؟ این یک برداشت اشتباه‬ ‫اس��ت‪ ،‬چراکه لباس فرعون در زمان خود لباسی تمیز‬ ‫و حتی اش��رافی ب��وده و نمی ت��وان در یک مجموعه‬ ‫تاریخ��ی ان را نادی��ده گرف��ت‪ .‬ای��ن در ذهن برخی‬ ‫اینگونه جاافت��اده که اگر یک‬ ‫سریال تاریخی است نباید در‬ ‫ان لباس نو نش��ان داده شود‪.‬‬ ‫در صورت��ی که درس��ت این‬ ‫اس��ت که لباس ها در صورت‬ ‫لزوم نو باشند‪ ،‬اما نورپردازی‪،‬‬ ‫فیلمب��رداری و دیگ��ر عوامل‬ ‫موثر باید به گونه ای مدیریت‬ ‫ش��ود که رنگ ای��ن لباس ها‪،‬‬ ‫به اصط�لاح تخصص��ی ان‬ ‫«جیغ» نباشد‪.‬‬ ‫درباره مجموعه «درچش��م‬ ‫ب��اد» ب��ا گذش��تن از دو‬ ‫فص��ل نخس��ت و رس��یدن‬ ‫ب��ه تاریخ معاص��ر انتقادات‬ ‫ب��ه مجموع��ه به خص��وص‬ ‫از منظ��ر فضاس��ازی اوج‬ ‫گرفت��ه‪ ،‬تا جای��ی که برخی‬ ‫ذره بی��ن به دس��ت گرفته اند‬ ‫و کوچکتری��ن گاف ه��ا و‬ ‫اش��تباهات را پررنگ تر از حد معمول در رس��انه ها‬ ‫طرح می کنند‪ .‬این امر به اش��نایی بیش��تر مخاطبان‬ ‫ب��ا فضای تاریخ معاصر ایران (به نس��بت دو فصل‬ ‫نخس��ت) بازمی گردد یا از لح��اظ فنی پرداخت ان‬ ‫دچار تغییراتی بوده است؟‬ ‫ما ب��رای این صحنه ه��ا مجموع��ا ‪ 30‬اتومبیل تاریخ‬ ‫گذش��ته و متعلق به روزهای قبل از انقالب در اختیار‬ ‫داشتیم‪ ،‬تمام فضای یک خیابان را برای مدتی محدود‬ ‫خالی می کردیم‪ ،‬این اتومبیل ها را می چیدیم و اتفاقات‬ ‫صحن��ه را ضبط می کردی��م‪ .‬حال در این فضا ش��ما‬ ‫حس��اب کنید چقدر می توان معطوف به جزئیات شد‪.‬‬ ‫این دوس��تان ایرادات را می بینند اما کس��ی نمی گوید‬ ‫رفتو امد‬ ‫فیلمبرداری در خیابان طالقانی با این حجم ‬ ‫چقدر دشوار بوده است‪.‬‬ ‫یعنی ایرادی که درب��اره نمایش عکس یانگوم در‬ ‫یکی از نماهای بازاری مجموعه رسانه ای شده است‬ ‫قابل مدیریت نبود؟‬ ‫حقیقت امر را بخواهید من خودم چنین صحنه ای را در‬ ‫مجموعه ندیدم و نمی دانم دوستانی که ان را رسانه ای‬ ‫کرده ان��د طبق دیده ها این کار را کرده اند یا ش��نیده ها‪.‬‬ ‫در عین حال اگر این اتفاق افتاده باشد به راستی اتفاق‬ ‫غلطی اس��ت و انتقاد ان کامال وارد است‪ .‬در صورت‬ ‫وج��ود چنین ایرادی هم م��ن باید اش��تباه را بپذیرم‬ ‫ه��م کارگ��ردان‪ .‬توضیحاتی که درباره دش��واری کار‬ ‫ارائه می کنم دلیل نمی ش��ود که بگویم دوس��تان انتقاد‬ ‫نکنند؛ این انتقادات الزم اس��ت و هم��ه گروه را هم‬ ‫ش��امل می شود؛ از منشی صحنه گرفته تا مدیر هنری‪،‬‬ ‫کارگ��ردان و دیگر عوامل‪ .‬ما در برخی صحنه ها چنان‬ ‫معذوریت داشتیم که مجبور بودیم دوربین را در کارتن‬ ‫یخچال و لباسشویی پنهان کنیم تا بتوانیم سکانس های‬ ‫بازار را در شرایط عادی ضبط کنیم‪ .‬البته بازهم تاکید‬ ‫می کنم که این دش��واری ها ایرادات احتمالی را توجیه‬ ‫نمی کند‪.‬‬ ‫اتفاق��ا همی��ن نکته ای ک��ه درب��اره فیلمبرداری‬ ‫نامحس��وس در معابر به ان اش��اره کردید‪ ،‬خود‬ ‫محور انتقاد برخی منتقدان اس��ت که مثال پوشش‬ ‫اف��راد حاض��ر در برخی صحنه ها هی��چ قرابتی با‬ ‫فضای س��ال های ابتدایی انقالب ندارد‪ .‬ایا امکان‬ ‫اس��تفاده از سیاهی لشکر یا تمهیدات دیگر از این‬ ‫دست وجود نداشت؟‬ ‫این انتقاد هم انتقادی کامال وارد است‪ ،‬ما باید لباس ها را‬ ‫طبق قواعد ان سال ها طراحی می کردیم‪ ،‬مثال شلوارها‬ ‫باید تنگ و دم پا گشاد می بود‪ .‬اما مشکلی که ما داشتیم‬ ‫این بود ک��ه برخالف اخباری که درباره این مجموعه‬ ‫منتش��ر می شود‪ ،‬انقدر هزینه نداشتیم که مثال سه هزار‬ ‫دست لباس متعلق به سال های ابتدای انقالب طراحی‬ ‫و تهیه کنیم‪ .‬در عین اینکه با توجه به شتابزدگی ضبط‬ ‫صحنه های مربوط به تظاهرات مثال در خیابان طالقانی‬ ‫مدیریت این حجم از سیاهی لشکر چندان راحت نبود‪.‬‬ ‫درخیابان طالقانی پلیس ب��ه ما می گفت به مدت یک‬ ‫رب��ع وقت دارید صحنه ها را ضبط کنید و بعد از یک‬ ‫تو امد ماشین های عبوری‬ ‫ربع هم بالفاصله مسیر رف ‬ ‫را باز می کرد‪ ،‬البته حق هم داشت‪ ،‬بنداوردن ان خیابان‬ ‫چندان راحت نبود‪.‬‬ ‫یعن��ی اصال چیزی به عنوان طراحی لباس برای این‬ ‫قسمت های مجموعه در نظر نگرفته بودید؟‬ ‫نه‪ ،‬ما براس��اس بودجه ای که داش��تیم چند صد لباس‬ ‫مطابق با ان ح��ال و هوا طراحی کرده بودیم که افراد‬ ‫حاض��ر در مرکز صحنه از انها اس��تفاده می کردند‪ ،‬اما‬ ‫این حجم لب��اس کفاف ان تعداد هن��رور را نمی داد‪.‬‬ ‫مثال در مجموعه ای مثل امام علی(ع) شما برای تامین‬ ‫لباس کافی اس��ت تعدادی دشداش��ه تهی ه کنید که به‬ ‫تن هر کس می خورد اما درباره ش��لوار و پوشش های‬ ‫امروزی تر داس��تان متفاوت است و باید لباس ها دقیقا‬ ‫س��ایز افراد باش��د‪ .‬در این مقیاس و وسعت ما هنوز‬ ‫نتوانسته ایم چنین امکاناتی را فراهم بیاوریم‪ .‬ما در این‬ ‫کار واقعا ضعیف هستیم‪ .‬باید بپذیریم که متاسفانه پس‬ ‫از گذش��ت ‪ 30‬سال از انقالب اسالمی نتوانسته ایم ان‬ ‫دوران را به درس��تی بازسازی کنیم‪ .‬در این زمینه هنوز‬ ‫الکن هستیم‪.‬‬ ‫نکته دیگری که شما در مجموعه یوسف پیامبر(ع)‬ ‫هم از ان بهر ه برده بودید جلوه های ویژه و تمهیدات‬ ‫کامپیوتری است‪ .‬ایا در این مورد امکان ان نبود که‬ ‫مث�لا بخش کوچکی از جمعیت را با لباس طراحی‬ ‫ش��ده ضبط کنید و مابقی جمعی��ت و افراد حاضر‬ ‫در عم��ق تصویر را از طری��ق امکانات کامپیوتری‬ ‫بازسازی و تکمیل کنید؟‬ ‫امکانات چنین کارهایی فراهم اما حد و حدودی دارد‪.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫ما در کنار برخی محدودیت های تکنیکی‪ ،‬محدودیت‬ ‫بودج��ه ه��م داریم‪ .‬همی��ن تمهیدی که ش��ما مطرح‬ ‫می کنید مخارجی سرسام اور دارد‪ .‬این در حالی است‬ ‫که تهیه کننده یک مجموعه ترجیح می دهد به کارگیری‬ ‫جلوه های ویژه در کار‪ ،‬حداقلی و محدود باشد‪ .‬نکته‬ ‫دیگری که درباره پوشش ها الزم است به ان اشاره کنم‬ ‫این است که اگر همین کار را با همین مقیاس بخواهیم‬ ‫در کشوری دیگر (مثل انگلیس که خودم تجربه کار در‬ ‫ان را داش��ته ام) انجام دهیم به راحتی می توان به ارشیو‬ ‫لب��اس مراجع��ه و به تع��داد الزم از ان برای کار تهیه‬ ‫ کرد‪...‬‬ ‫یعنی سینما و تلویزیون ایران ارشیو لباس ندارد!؟‬ ‫خیر‪ ،‬ما ارشیو صحنه و لباس در ایران نداریم‪ .‬تنها یک‬ ‫مورد متعلق به شهرک سینمایی است که ان هم ناقص‬ ‫اس��ت‪ .‬مثال چند دس��ت لباس که به ی��ک گروه داده‬ ‫می ش��ود اگر حین فیلمبرداری اسیب ببیند بودجه ای‬ ‫ی ترمیم ان تعریف نش��د ه و همین نقیصه برخی‬ ‫ب��را ‬ ‫لباس ها را یکبار مصرف می کند! ما اگر می خواس��تیم‬ ‫برای این مجموعه هزار دست لباس با پارچه فاستونی‬ ‫بدوزیم هزینه مجموعه کفاف نمی داد‪ ،‬همین هم باعث‬ ‫بروز ایراداتی اینچنین می شود که من تمام انتقادات را‬ ‫کامال وارد می دانم‪.‬‬ ‫پس چه باید کرد؟‬ ‫ما باید یک شهرک س��ینمایی تلویزیونی کامل و یک‬ ‫ارش��یو کامل لب��اس فراهم کنی��م تا هر پ��روژه ای با‬ ‫هزینه ای معقول‪ ،‬امکان استفاده از امکانات ان را داشته‬ ‫باشد‪ .‬من خیلی هنر کردم توانستم برای این مجموعه‬ ‫‪ 500‬دست لباس بلشویکی تهی ه کنم‪ ،‬در این زمینه هم‬ ‫کمبود لباس داشتیم‪ .‬در مجموع بضاعت ما همین بود‬ ‫و برخالف گفته ها و شایعات رسانه ای ما بودجه الزم‬ ‫برای این کارها نداشتیم‪.‬‬ ‫با توجه به تمام این موارد‪ ،‬اینده سینما و تلویزیون‬ ‫ایران برای رسیدن به نقطه مطلوب در فضاسازی های‬ ‫باورپذیر را چگون ه ترس��یم می کنید و لوازم تسریع‬ ‫در رسیدن به این نقطه را چه می دانید؟‬ ‫اصل داس��تان این اس��ت که مس��ئوالن تلویزیون و‬ ‫س��ینمای ما باید بر س��ر این قضیه به توافق برسند و‬ ‫اص��ل موضوع را جدی بگیرند‪ .‬ی��ک نفر مثل مجید‬ ‫میرفخرای��ی به تنهایی نمی تواند ب��ار این تغییرات را‬ ‫یک تنه به دوش بکشد‪ .‬خود من تا همین االن که دارم‬ ‫با ش��ما صحبت می کنم سه کعبه برای سینمای ایران‬ ‫س��اخته ام و هر یک پس از مدتی از ساخت فیلم در‬ ‫یکی از بیابان ها از بین رفته است‪ ،‬در حال حاضر هم‬ ‫ش��نیده ام برای مجموعه «مختارنامه» کعبه دیگری بنا‬ ‫کرده ان��د! چرا باید اینگون��ه هزینه ها هدر برود‪ ،‬همه‬ ‫بیایند این بودجه ه��ا را مدیریت کنند و در منطقه ای‬ ‫در قالب یک ش��هرک این ساخت و س��از ها را انجام‬ ‫دهند تا سال های سال قابل استفاده برای دیگران هم‬ ‫باش��د‪ .‬خ��دا بیامرزد علی حاتمی را ک��ه با خون دل‬ ‫این خیابان را در ش��هرک سینمایی بنا کرد تا ما هنوز‬ ‫هم بتوانیم از ان اس��تفاده کنیم‪ .‬چ��را ما نباید بعد از‬ ‫این همه سال یک ش��هرک مجهز به همراه ارشیوی‬ ‫کامل برای س��ینما و تلویزیون داشته باشیم‪ ،‬شهرکی‬ ‫ک��ه تمام��ی فضاهای مرتبط با س��ال های قبل و پس‬ ‫از انقالب در ان طراحی ش��ده و قابل اس��تفاده باشد‬ ‫تا دیگر ش��اهد چنین ایراداتی در تولیداتمان نباشیم‪.‬‬ ‫نمی ت��وان یک پ��روژه را به دلیل نبود ای��ن امکانات‬ ‫تعطی��ل کرد اما می توان با فراهم اوردن این امکانات‬ ‫ایرادات احتمالی از این دس��ت را به حداقل رساند‪.‬‬ ‫البته این هم محقق نمی ش��ود مگر اینکه دولت وارد‬ ‫عرصه ش��ود و کمک کند‪ .‬مسئوالن ذی ربط هم باید‬ ‫برای ساخت این شهرک به توافق برسند تا ان اتفاقی‬ ‫که همه از یک س��ینما و تلویزیون اس��تاندارد انتظار‬ ‫داریم‪ ،‬رخ دهد‪.‬‬ ‫‪78‬‬ ‫حاشیه های پشت پرده مجموعه های بزرگ از زبان علیرضا زرین دست‬ ‫از لحاظ مدیریت فیلمبرداری کمبود نداریم‬ ‫مرجان ادابی‬ ‫یک��ی از پارامتره��ای تاثیرگ��ذار در خلق فضای‬ ‫باورپذیر ب��رای یک مجموع��ه تلویزیونی یا یک ‬ ‫فیلم س��ینمایی پارامتر «کیفیت تصویر» است‪ .‬این‬ ‫کیفیت هم مس��تقیما از میزان تبح��ر و توانمندی‬ ‫مدیرفیلمب��رداری تاثی��ر می پذی��رد‪ .‬علیرض��ا‬ ‫زرین دس��ت از پیشکس��وتان عرص��ه مدیری��ت‬ ‫فیلمب��رداری سینماس��ت ک��ه در تلویزی��ون هم‬ ‫تجربه ه��ای ماندگاری چون «دائی ج��ان ناپلئون»‬ ‫و «درچش��م ب��اد» (قس��مت های ابتدای��ی فصل‬ ‫نخس��ت) رادر کارنامه دارد‪ .‬زرین دس��ت ضمن‬ ‫تایی��د نق��ش مدیرفیلمب��رداری در توفی��ق ی��ک ‬ ‫مجموعه در فضاس��ازی‪ ،‬نقصان ه��ای این حوزه‬ ‫در مجموعه های تلویزیونی را ناش��ی از مواردی‬ ‫به جز تخصص عوامل می داند و اش��اره ا ش بیشتر‬ ‫به سمت حاشی ه های پشت پرده است‪.‬‬ ‫در س��اخت ی��ک مجموع��ه تلویزیون��ی مدی��ر‬ ‫فیلمب��رداری چه جایگاه��ی دارد و ایا می تواند در‬ ‫خلق فضای باورپذیر برای مخاطب به گونه ای عمل‬ ‫کند که خطاهای احتمالی س��ایر عوامل در این امر‬ ‫را کمرنگ کند؟‬ ‫کار سریال سازی یک کار همبسته است‪ ،‬یعنی پیوستگی‬ ‫و همبس��تگی نیروهایی که در کار سریال س��ازی دور‬ ‫هم جمع می ش��وند نقش عمده ای در کمال کار دارد‪.‬‬ ‫اینکه مثال یک فیلمبردار به واس��طه تخصصی که دارد‬ ‫بخواهد اشتباهات بخش های دیگر را بپوشاند توقعی‬ ‫غیرمنطقی اس��ت‪ .‬اگر به عنوان مثال فیلمنامه یک فیلم‬ ‫دچار ضعف و نقصان باش��د نمی ت��وان از فیلمبردار‬ ‫یا دیگر عوامل توقع داش��ت ب��ا تخصص خود ان را‬ ‫بپوشانند و کمرنگ کنند‪.‬‬ ‫به خصوص در مجموعه های تاریخی‪...‬‬ ‫دقیق��ا‪ ،‬ای��ن مش��کلی اس��ت ک��ه در س��ریال ها و‬ ‫مجموعه های تاریخی نمود بیش��تری دارد‪ .‬فیلمنامه‬ ‫تهیه کننده کار تاریخی‪ ،‬باید خبره باشد‬ ‫محسن علی اکبری‬ ‫انتخ��اب فضاه��ا و همچنی��ن ان��واع پوش��ش و‬ ‫اکسس��وارهای صحن��ه وظیف��ه تهیه کننده اس��ت‪.‬‬ ‫تهیه کنن��ده باید در مراحل مختل��ف تولید‪ ،‬گروه را‬ ‫همراهی کند‪ ،‬اما ای��ن اتفاق در اغلب اثار نمی افتد‪.‬‬ ‫متاس��فانه برخی تهیه کنندگان مباح��ث اقتصادی را‬ ‫ب��ر مباحث هنری ارجحیت می دهن��د و بالطبع این‬ ‫رویکرد انحرافی ب ر اثر تاثیر منفی می گذارد‪.‬‬ ‫از ط��رف دیگ��ر ادرس غلط ب��ه مخاطب می دهیم‬ ‫و فرهن��گ را تحریف می کنیم‪ .‬این باعث می ش��ود‬ ‫مخاطب راه را به بیراهه رود و مخاطب مطلع نسبت‬ ‫به اثار تاریخی بی اعتماد ش��ود‪ .‬چون در بعضی موارد‬ ‫اثر با تاریخ تناقض صد در صدی دارد‪.‬‬ ‫رس��الت هنرمند استفاده از تاریخ و تحلیل در راستای‬ ‫تاریخ اس��ت‪ .‬ما نمی توانیم ب��ه صرف هنرمند بودن و‬ ‫اینکه وظیفه هنرمند خلق اثر است کل تاریخ را انچنان‬ ‫که خودمان فکر می کنیم بسازیم‪.‬‬ ‫و ام��ا نکته دیگ��ر اینکه هنگامی ک��ه تلویزیون برای‬ ‫س��ریالی براورد هزینه می کند به تهیه کننده به چش��م‬ ‫یک دزد نگاه می کنند! دوس��تان هن��گام براورد هزینه‬ ‫گمان می کنن��د ی��ک دزد روبه روی انهاس��ت نه یک‬ ‫تهیه کننده! در صورتی که اگ��ر گروه براورد هزینه را‬ ‫جمعی خبره (کاری به استثنا ها ندارم) تشکیل می داد‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫گفتار‬ ‫چنین مجموعه ای باید براس��اس مستندات تاریخی‬ ‫نگاش��ته ش��ود تا ماحصل کار تصاوی��ری باورپذیر‬ ‫برای مخاطب باشد‪.‬‬ ‫باوج��ود تمام این م��وارد‪ ،‬انچه در وهله نخس��ت‬ ‫مخاطب با ان مواجه می شود تصویر و نمایی است‬ ‫که از یک موقعیت خاص در لحظه نخست می بیند‬ ‫و این حاصل کار فیلمبردار اس��ت‪ .‬از این معبر هم‬ ‫نمی توان تاثیرگذاری ویژه ای برای فیلمبردار در نظر‬ ‫گرفت؟‬ ‫نخس��تین پارامتری ک��ه در یک محصول س��ینمایی‬ ‫و تلویزیون��ی اثرگذار اس��ت و مخاط��ب را جذب‬ ‫اث��ر می کند‪ ،‬تصویر اس��ت ولی ای��ن تصویر باید در‬ ‫دل خ��ود نهای��ت و عمق معنایی داش��ته باش��د که‬ ‫مخاط��ب را با خود همراه کن��د‪ .‬تصویر و نمایی که‬ ‫یک فیلمبردار ثبت می کند در بهترین حالت می تواند‬ ‫مخاطب را تا پنج‪ ،‬شش دقیقه با یک مجموعه همراه‬ ‫کن��د و اگر این مخاطب در محت��وا و غنای مفهومی‬ ‫اثر نکته جالب توجهی پیدا نکند‪ ،‬قطعا شبکه را تغییر‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫ب�� ا وجود ای��ن اطالع (که قطعا در می��ان مدیران و‬ ‫س��ازندگان مجموعه های تلویزیون��ی هم می توان‬ ‫رگه های��ی از ان را یافت) و البته صرف هزینه های‬ ‫قاب��ل توجه ب��رای تولید مجموعه ه��ای تلویزیونی‬ ‫چگونه است که کمتر موفق به تولید اثری قابل توجه‬ ‫و ماندگار به خصوص در ح��وزه کارهای تاریخی‬ ‫می شویم؟‬ ‫نگاه اصلی در زمینه سریال س��ازی در ایران «بگیریم‪،‬‬ ‫بریم!» اس��ت‪ .‬نگاهی که پشت اکثر مجموعه ها وجود‬ ‫دارد و سبب می شود هزینه های مورد اشاره شما بیشتر‬ ‫صرف مسائل حاشیه ای شود نه اصل کار! اصل هزینه ها‬ ‫جای دیگری هدر می رود و با تتمه ان می خواهند یک‬ ‫پروژه را به سرانجام برسانند‪ ،‬همین باعث نقصان هایی‬ ‫در کار می شود‪.‬‬ ‫یعنی دلیل بروز خطاهای ساختاری یک مجموعه در‬ ‫فضاسازی را باید در مرحله پیش تولید رصد کرد؟‬ ‫اص��ل این قضی��ه برمی گ��ردد به مدیریت س��ازمان‬ ‫صداوس��یما و پروس��ه تخصی��ص بودج��ه ب��رای‬ ‫مجموعه ه��ای ب��زرگ‪ .‬این بای��د از ابت��دا به گونه ای‬ ‫س��ازمان دهی ش��ود که هزینه پیش بینی شده و بودجه‬ ‫تماما صرف تولید مجموعه شود‪ ،‬نه حاشیه ها‪.‬‬ ‫ درب��اره ای��ن حاش��یه ها می توانید بیش��تر توضیح‬ ‫دهید؟‬ ‫فقط به این نکته بس��نده می کنم که برخی از پروژه ها‬ ‫صرفا بهانه ای برای نیل سازندگان به اهداف شخصی‬ ‫(همچون فعالیت های تجاری و س��اخت و س��از و‪)..‬‬ ‫اس��ت و این جای تاس��ف دارد‪ .‬تنه��ا از کانال خود‬ ‫سازمان هم باید در این زمینه فکر شود‪.‬‬ ‫با تمام این نکات و حاش��یه ها‪ ،‬اگر بخواهیم نگاهی‬ ‫تخصصی تر به معضل فضاس��ازی در مجموعه های‬ ‫تلویزیون��ی داش��ته باش��یم‪ ،‬ایا می توان ب��ه فقدان‬ ‫تخصص در میان مدیران فیلمبرداری تلویزیون هم‬ ‫اشاره کرد؟‬ ‫از نظ��ر تخصصی به جرات می توان��م بگویم که ما از‬ ‫لح��اظ مدیریت فیلمبرداری هیچ کمب��ودی نداریم و‬ ‫به راحتی می توانیم کار بس��یار باارزشی ارائه دهیم‪ .‬اما‬ ‫متاس��فانه نسبت به این تخصص بی اعتنایی می شود و‬ ‫به جایی می رسد که یک فیلمبردار می بیند انگار هرچه‬ ‫بیشتر انرژی صرف کند کمتر به نتیجه می رسد‪ ،‬همین‬ ‫هم باعث دلسردی و بی انگیزگی می شود‪.‬‬ ‫در این زمینه تفاوتی هم میان فیلمبرداران تلویزیونی‬ ‫و فیلمبردارانی که از س��ینما وارد مدیوم تلویزیون‬ ‫می شوند‪ ،‬وجود ندارد؟‬ ‫قطعا از لحاظ فنی یک مدیر فیلمبرداری که از س��ینما‬ ‫ب��ه تلویزی��ون می اید‪ ،‬ب��ه مراتب با مه��ارت و تبحر‬ ‫بیش��تری کار خود را انجام می دهد‪ .‬از نظر تخصصی‬ ‫فیلمبرداری در مدیوم تلویزیون به مراتب س��اده تر از‬ ‫مدیوم سینماس��ت و همین هم س��بب می شود که ان‬ ‫دس��ته از مدیران فیلمبرداری سینما که پشت دوربین‬ ‫ی��ک مجموع��ه تلویزیونی ق��رار می گیرن��د حاصل‬ ‫استانداردتر و قابل قبول تری ارائه دهند‪.‬‬ ‫بخش اعظم مشکالت حل می شد‪ .‬اقایان برای براورد‬ ‫کار ال��ف ویژه به جای این روش های کلیش��ه ای باید‬ ‫حداق��ل ‪ 10‬روز کاری اختصاص دهند‪ ،‬وقت بگذارند‬ ‫و بحث کارشناس��ی دقیق ش��ود‪ .‬تهیه کننده ادله اش را‬ ‫برای براورد هزینه بیان کند و کارشناسان روی ان فکر‬ ‫کنند تا به نقطه درست برسیم‪ .‬پس از چنین تمهیداتی‬ ‫اگر تلویزیون به تعهدات��ش کامل وفادار بود‪ ،‬می توان‬ ‫گف��ت ان تهیه کننده دزدی کرده اس��ت‪ .‬در حالی که‬ ‫اکثر این کارشناسان از قیمت ها اطالع دقیقی ندارند و‬ ‫در بحث خرید پارچه‪ ،‬دوخت‪ ،‬اکسسوار و‪ ...‬معموال‬ ‫قیمت هایی را مطرح می کنند که در دنیای واقعی وجود‬ ‫ن��دارد‪ .‬در وهله اول دوس��تان بای��د در این کار خبره‬ ‫باشند‪ .‬چانه زنی در براورد معنی ندارد‪ .‬با این براورد ها‬ ‫کاری ضعیف ارائه می شود و طبیعی است‪.‬‬ ‫ضم��ن اینکه دوس��تان کاری هم به س��ابقه تهیه کننده‬ ‫ندارند‪ .‬خود من بارها با این مش��کل برخورد کرده ام‪.‬‬ ‫ب��ه من هم گفته اند دزد(!) و اگر دس��تور ش��خص‬ ‫رئیس سازمان جناب اقای ضرغامی نبود‪ ،‬کارم انجام‬ ‫نمی شد‪.‬‬ ‫دوستان مدیر در سازمان صدا و سیما به دنبال تولید‬ ‫کار خوب هستند اما در برخی موارد با وجود تامین‬ ‫بودجه و نبود مشکل سخت افزاری نحوه بهره گیری‬ ‫از انها را بلد نیس��تیم‪ .‬تهیه کننده ها باید در تولید کار‬ ‫تاریخی خبره باش��ند اما غالبا از بح��ث نرم افزاری‬ ‫(تحقیق و پژوهش) غافلن��د و در این بخش هزینه‬ ‫نمی کنند‪ .‬به صرف فیلمنامه خوب کار خوب حاصل‬ ‫نمی شود‪ .‬در کار تاریخی نیاز مبرم است که در تمام‬ ‫مراحل تولید چند کارشناس حضور داشته باشند و‬ ‫لحظه به لحظه بر کار نظارت کنند‪ .‬چه بسا ایده های‬ ‫خوبی که در طول اجرا هدر روند‪ .‬تهیه کننده باید از‬ ‫تمام ظرفیت موجود استفاده ببرد‪.‬‬ ‫*تهیه کننده اصحاب کهف و شهراشوب‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫فضا سازی‬ ‫و دانش کارگردانی‬ ‫امیر پوریا‬ ‫در وهله اول به نظر‬ ‫من متاس��فانه درک ‬ ‫اف��راد از چی��زی به‬ ‫ن��ام « فضاس��ازی»‬ ‫پایین است‪ ،‬چرا که‬ ‫هوش سینمایی شان‬ ‫کم اس��ت‪ .‬تعریف‬ ‫س��ینمایی فضاس��ازی را می توان این طور‬ ‫گف��ت که هر عاملی که ب��ه ارتقای کیفیت‬ ‫تصوی��ر کمک کند و مفهوم��ی ایجاد کند‬ ‫که از چش��م دوربین دور نماند را می توان‬ ‫مربوط به فضاس��ازی دانس��ت‪ .‬یعنی حتی‬ ‫اگ��ر ما در صحنه ای تکان خوردن یقه کت‬ ‫کاراکتری را به خاطر نس��یمی که می وزد‬ ‫دیدیم باید بدانیم که فضاسازی باعث شده‬ ‫است دوربین ان را به نمایش بگذارد‪ .‬همه‬ ‫می گویند چ��را فیل��م «پدرخوانده» خوب‬ ‫اس��ت‪ ،‬دلیلش کامال واضح اس��ت‪ ،‬چون‬ ‫فضاسازی به معنای واقعی در ان به بهترین‬ ‫حالت خود صورت گرفته است‪.‬‬ ‫ش��ما در «پدرخوانده» به ان صحنه ای که‬ ‫لن��ز تصوی��ری مه ال��ود را در جنگل های‬ ‫سیسیل در ایتالیا نشان می دهد دقت کنید‪،‬‬ ‫ان وقت می بینید که کاپوال چه ش��اهکاری‬ ‫ساخته اس��ت‪ .‬ما در سریالی مثل «درچشم‬ ‫ب��اد» موارد متقاعد کننده ای می بینیم اما این‬ ‫موارد همیشگی نیست‪.‬‬ ‫ش��اید این طور بهتر باشد که بگویم متر و‬ ‫معیار فضاسازی موثر را می توان موازی با‬ ‫دانش کارگردانی افراد دانس��ت‪ .‬اگر میزان‬ ‫امکانات مش��خصی همزمان به محمدرضا‬ ‫ورزی و داوود میرباقری برای ساخت اثری‬ ‫داده شود‪ ،‬خروجی هایی که از انها می بینید‬ ‫بس��یار متفاوت است‪ ،‬چراکه تفاوت درک ‬ ‫از طراحی بین افراد وجود دارد‪.‬‬ ‫س��ریال امام علی (ع) طراحی خوبی دارد‬ ‫و من یادم می اید ک��ه داوود میرباقری ان‬ ‫زمان در مصاحبه ای گفته بود که ما در ایران‬ ‫مورخ��ان و عالمانی که بتوانند به درس��تی‬ ‫زم��ان معصومین را برای ما تصویرس��ازی‬ ‫کنند نداریم و همه فق��ط ادعاهای بیهوده ‬ ‫دارن��د و من برای این س��ریال از طراحی‬ ‫فیلم «محمد رس��ول اهلل» وام گرفته ام‪ .‬اگر‬ ‫دقت کرده باشید زره و لباس مالک اشتر در‬ ‫این سریال بسیار شبیه فرم لباس حمزه در‬ ‫«محمد رسول اهلل » است یعنی زره و لباسی‬ ‫کامال سیاه و جنگی‪ .‬‬ ‫ای��ن مث��ال را زدم تا به اینجا برس��م که‬ ‫اگ��ر محمدرضا ورزی می خواس��ت این‬ ‫س��ریال را بس��ازد مثال به ای��ن دلیل که‬ ‫مالک اش��تر از پی��روان حضرت علی (ع)‬ ‫اس��ت بنابراین باید نگرش علوی داش��ته‬ ‫باش��د‪ ،‬به تن مالک اش��تر رخت س��پید‬ ‫می پوش��اند و با همین تفک��ر به طراحی‬ ‫ناش��یانه همیشگی اش که در سریال هایش‬ ‫جاری اس��ت‪ ،‬می رس��ید‪.‬‬ ‫‪79‬‬ ‫شتابزده‬ ‫قدمگاه‬ ‫ارزیابی‬ ‫به همین مجوز‬ ‫انچه امروز از ال احمد به یادگار مانده است جای چند و چون بسیار دارد‪ .‬تا به امروز دو‬ ‫مقاله یکی در نقد ارای ال احمد درباره غرب زدگی و یکی در رد و نفی عقاید او درباره‬ ‫شعرفارسی نوشته ام و معتقدم می توان با بسیاری از عقاید ان بزرگوار از بیخ و بن مخالف‬ ‫بود‪ .‬انچه من از ان دفاع می کنم «طریقت ال احمدی» است‪ ،‬طریقتی که در ان صدق‬ ‫و شهامت و صراحت حرف اول را می زند‪ .‬طریقتی که با حزم و احتیاط و چاپلوسی بیگانه‬ ‫است‪ .‬طریقتی که به من و تو می اموزد‪« :‬اگر می فروشی همان به که بازوی خود را اما‬ ‫قلم را هرگز»‪ .‬مخلص کالم اینکه در این صفحه درباره چیزهای مختلفی خواهم نوشت‪،‬‬ ‫چیزهایی که هم در ظاهر و هم در باطن به هم مربوطند‪.‬‬ ‫سیدعبدالجواد موسوی‬ ‫‪ - 1‬اگ��ر عمری باش��د‬ ‫و ق��رار باش��د در ای��ن‬ ‫نش��ریه به طور مس��تمر‬ ‫بنویسم‪ ،‬ترجیح می دهم‬ ‫ذیل همین عن��وان کلی‬ ‫حرف هایم را بزنم‪ .‬به دو‬ ‫علت‪ ،‬یک��ی اینکه انچه‬ ‫خواهم نوشت مصداق تام و تمام همین عنوان است‪.‬‬ ‫بحث تواضع و این حرف ها هم نیس��ت‪ .‬اتفاقا در این‬ ‫عنوان دعویی بسیار بزرگ نهفته است‪ .‬همین که کسی‬ ‫ب��ه خود اجازه می ده��د در یکی‪ ،‬دو خط تکلیف کار‬ ‫دیگران را مشخص کند یعنی اینکه در خودش اهلیتی‬ ‫می بیند که به احتمال بسیار زیاد در خیلی ها نمی بیند‪.‬‬ ‫شما می توانید هر نامی که دلتان خواست به این ویژگی‬ ‫بدهید به قول شاعر‪:‬‬ ‫این که خوبه یا بد نمی دونم‬ ‫با خوب و بدش شما چه کاری دارین‬ ‫رسمشو من می ذارم ولی شما‬ ‫اسمشو هرچی می خواین بذارین‬ ‫دیگ��ر اینکه می خواهم با این عن��وان ادای دینی کرده‬ ‫باشم به سیدجالل ال احمد که کتابی هم دارد با همین‬ ‫عنوان‪ .‬پیش از این نوش��ته ام و هن��وز هم معتقدم که‬ ‫نمی توان جاپای ال احمد گذاشت‪ .‬محال است‪ .‬انهایی‬ ‫هم که خواس��تند چنین کنند غالبا ب��ه کاریکاتورهای‬ ‫مضحک و رقت باری بدل شدند اما قولی است قدیمی‬ ‫که بچه بودم ان را زیاد می ش��نیدم‪« :‬اگه نمی تونی مرد‬ ‫باشی نوکر یه مرد باش»‪ .‬مرد بودن در روزگار ما امری‬ ‫اس��ت س��خت و ممتنع اما ایا امکان عرض ارادت به‬ ‫کسانی که مظهر ارزش های از یاد رفته اند نیز ناممکن‬ ‫است؟‬ ‫اش��تباه نکنید! قصد بت پرس��تی ندارم‪ .‬انچه امروز از‬ ‫ال احم��د به یادگار مانده اس��ت ج��ای چند و چون‬ ‫بس��یار دارد‪ .‬ت��ا به امروز دو مقاله یک��ی در نقد ارای‬ ‫ال احم��د درب��اره غرب زدگ��ی و یک��ی در رد و نفی‬ ‫عقای��د او درب��اره شعرفارس��ی نوش��ته ام و معتق��دم‬ ‫می توان با بس��یاری از عقای��د ان بزرگوار از بیخ و بن‬ ‫مخال��ف بود‪ .‬انچ��ه من از ان دف��اع می کنم «طریقت‬ ‫ال احمدی» است‪ ،‬طریقتی که در ان صدق و شهامت‬ ‫و صراحت حرف اول را می زند‪ .‬طریقتی که با حزم و‬ ‫احتیاط و چاپلوس��ی بیگانه است‪ .‬طریقتی که به من و‬ ‫تو می اموزد‪« :‬اگر می فروشی همان به که بازوی خود‬ ‫را اما قلم را هرگز»‪ .‬مخلص کالم اینکه در این صفحه‬ ‫درباره چیزهای مختلفی خواهم نوشت‪ ،‬چیزهایی که‬ ‫هم در ظاهر و هم در باطن به هم مربوطند‪.‬‬ ‫‪ - 2‬سیدجواد طباطبایی با مجله «مهرنامه» گفت وگویی‬ ‫کرده که طبق معمول خواندنی اس��ت ب��ه ویژه برای‬ ‫‪80‬‬ ‫کس��انی که به حواش��ی فرهن��گ بیش��تر از متن ان‬ ‫عالقه مندند‪ .‬درست مثل انهایی که به حواشی فوتبال‬ ‫بیش��تر از متن ان اهمیت می دهن��د و فی المثل فحش‬ ‫فالن مربی به بهمان بازیکن برایشان بسیار جذاب تر از‬ ‫نتیجه ای است که تیم مورد عالقه شان در زمین کسب‬ ‫می کند‪ .‬البته نمی توان اقای طباطبایی را چندان مقصر‬ ‫دانس��ت‪ .‬مقصر کسانی هستند که در نقش خبرنگار و‬ ‫روزنامه نگار مزاحم اوقات شریف امثال اقای طباطبایی‬ ‫می ش��وند‪ .‬انها اغلب از ذوق و خرد و س��واد معمول‬ ‫به��ره چندانی ندارن��د‪ .‬نه کتاب های اق��ای طباطبایی‬ ‫را به درس��تی خوانده اند و ن��ه از حرف های منتقدان‬ ‫اقای طباطبایی چیزی سر در می اورند‪.‬‬ ‫از مش��تی دیگر هم ش��نیده اند که گفت وگوی خوب‪،‬‬ ‫تو گویی اس��ت که واکنش دیگ��ران را برانگیزد‪.‬‬ ‫گف ‬ ‫حاال از چه طریقی و به چه قیمتی‪ ،‬ظاهرا هیچ اهمیتی‬ ‫ن��دارد‪ .‬البته این نکته را هم نباید از یاد برد که یکی از‬ ‫جذابیت های عوالم روشنفکری همین «هیاهوی بسیار‬ ‫برای هیچ» است‪.‬‬ ‫از ان همه ش��عر و مقال��ه و گفت وگو و ترجمه ای که‬ ‫در مجله «ادینه» چاپ می شد دعوای فرج سرکوهی و‬ ‫رضا براهنی بیش از همه در خاطر مانده است‪.‬‬ ‫منته��ا نمی دان��م طباطبایی ت��ا چه ان��دازه خودش را‬ ‫روشنفکر می داند و اصال دوست دارد چنین تصویری‬ ‫از او در اذهان بماند؟‬ ‫اینکه من و شما بدانیم فالن استادی که امروز منصب‬ ‫مهمی را هم در اختیار دارد از نوش��تن یک نامه اداری‬ ‫هم عاجز است تا چه حد به فضای فکری و فرهنگی‬ ‫جامعه ما مدد می رساند؟‬ ‫نمی گوی��م نبای��د ای��ن چیزه��ا را گف��ت‪ .‬یک��ی از‬ ‫تخصص ه��ای صاح��ب این قلم عرض بری کس��انی‬ ‫است که با الف و گزاف تکیه بر جای بزرگان زده اند‪.‬‬ ‫اما ایا دکتر سیدجواد طباطبایی استاد محقق پژوهشگر‬ ‫کارهای مهم تر از این ندارد؟ گیرم افش��اگری هایی از‬ ‫این دس��ت بتواند ت��ا حدودی مرهمی ب��ر زخم های‬ ‫بی ش��مار اقای طباطبایی باش��د‪ ،‬بد و بیراه و دش��نام‬ ‫گویی به ال احمد چه؟‬ ‫اینکه اقای طباطبایی با ربط و بی ربط به ال احمد ناسزا‬ ‫می گوید چه وجهی دارد؟‬ ‫اگ��ر واقع��ا ال احم��د به تعبی��ر طباطبای��ی موجود‬ ‫متوس��ط الحالی اس��ت چرا باید وقت گرانبهای استاد‬ ‫اینقدر صرف انکار و نفی ایشان شود؟‬ ‫این چه موجود متوسط الحالی است که پس از چهار دهه‬ ‫از درگذش��ت او نمی توان او را از خاطر برد؟ اس��تاد‬ ‫خوب می داند که حقیقت ماجرا چیز دیگری اس��ت‪.‬‬ ‫ال احمد زنده تر از بس��یاری از به ظاهر زنده هاست و‬ ‫گواهش دس��ت به نقد همین الفاظی است که احتماال‬ ‫استاد انها را خواهد خواند و به احتمال قریب به یقین‬ ‫هیچ خوش��ش نخواهد امد و بازهم با ربط و بی ربط‬ ‫به ال احمد دشنام خواهد داد و باز هم یکی از پیروان‬ ‫طریق��ت ال احمدی خدمت اس��تاد خواهد رس��ید و‬ ‫احوال ایشان را خواهد پرسید‪.‬‬ ‫‪ - 3‬حاال که سخن از «مهرنامه» به میان امد بد نیست‬ ‫چند خطی هم در این باره بنویسم‪.‬‬ ‫البته نه قصد ارزیابی این مجله را دارم و نه فرصت این‬ ‫کار در این مجال اندک فراهم اس��ت‪ .‬تنها به اختصار‬ ‫می گویم که انتشار چنین نشریه ای ان هم در روزگاری‬ ‫که دکه های مطبوعاتی در تس��خیر نشریات زرد قرار‬ ‫دارند کار ارزش��مندی است‪ ،‬اما نکته ای که می خواهم‬ ‫به ان اشاره کنم بنیادی ترین مشکلی است که این نشریه‬ ‫دچار ان است‪.‬مش��کلی که اگر رفع ش��ود با یکی از‬ ‫درخش��ان ترین نش��ریات فرهنگی کش��ور روبه رو‬ ‫خواهی��م بود‪ .‬اگر بخواهم مش��کل «مهرنامه» را در‬ ‫یک کالم بیان کنم باید بگویم «سیاست زدگی»‪ .‬تعلق‬ ‫خاطر گردانندگان این نشریه به سیاست انقدر زیاد‬ ‫اس��ت که در پرداختن به هیچ مقول��ه ای نمی توانند‬ ‫عینک سیاس��ت را از چشم بردارند‪ .‬شعر و موسیقی‬ ‫و س��ینما و اندیش��ه را هم از همین منظر می نگرند‪.‬‬ ‫البته چنی��ن منظری در روزگاری که سیاس��ت دائر‬ ‫مدار تمامی ش��ئون فردی و جمعی ماست خواهان‬ ‫بس��یار دارد‪ ،‬اما ایا جامعه روش��نفکری ما وظیفه ای‬ ‫جز تن دادن به ارا و اهوا مش��هورات زمانه ندارد؟‬ ‫برای انکه ب��ه کلی گویی متهم نش��وم مثال می زنم‪.‬‬ ‫سردبیر جوان «مهرنامه» به تاسی از پیران و مرشدان‬ ‫فک��ری اش در هر فرصتی از نی��ش و کنایه زدن به‬ ‫دکت��ر رض��ا داوری اردکان��ی غافل نمی ش��د‪ .‬حتی‬ ‫یک بار داوری را پلی بین هایدگر و موتورس��واران‬ ‫انصارح��زب اهلل خواند‪ .‬موضع گیری س��ال گذش��ته‬ ‫اق��ای داوری در انتخاب��ات ریاس��ت جمهوری اما‬ ‫س��ردبیر جوان را متحول س��اخت‪.‬‬ ‫البت��ه انه��ا ک��ه داوری را ن��ه از روی اظهارنظرهای‬ ‫ژورنالیستی و سیاسی بلکه از روی اثارش می شناختند‬ ‫اصال متعجب نش��دند‪ .‬انها می دانس��تند که نویسنده‬ ‫«ش��اعران در زمانه عسرت» و «فرهنگ‪ ،‬خرد‪ ،‬ازادی»‬ ‫نمی تواند موضعی جز انچه اتخاذ کرده‪ ،‬داش��ته باشد‪.‬‬ ‫علی ایحال ان موضع گیری س��بب ش��د ک��ه به ناگاه‬ ‫تئوریسین خشونت و پل بین هایدگر و موتورسواران‬ ‫انصارح��زب اهلل به متفکری بی بدیل بدل ش��ود و نام‬ ‫و عنوانش برس��ر در مجله «مهرنامه» بنشیند‪ .‬می توانم‬ ‫بازه��م مثال بزنم اما گم��ان می کنم همین مقدار برای‬ ‫توضیح انچه می خواستم بگویم کافی باشد‪.‬‬ ‫‪ - 4‬گفتم که نش��ریات زرد دکه ها را تسخیر کرده اند‪،‬‬ ‫اگر بخواهید نشریات درست و درمان را که روز به روز‬ ‫از تعدادشان کاس��ته می شود بیابید‪ ،‬حقیقتا به زحمت‬ ‫می افتید و این اصال نشانه خوبی نیست‪ .‬این نشریات‬ ‫را بغل س��ینما و فیلم های زرد که می گذارید و این دو‬ ‫را کنار س��ریال های تلویزیونی و تبلیغات نمایش های‬ ‫مهوع کمدی به نتایج وحشتناکی می رسید‪.‬‬ ‫صریح بگویم‪ ،‬گویی عده ای از س��ادگی مردم نهایت‬ ‫استفاده را می برند‪ .‬انها می خواهند مردم هرکاری انجام‬ ‫دهد اال اندیش��یدن‪ .‬انها چه کسانی هستند‪ ،‬نمی دانم‪،‬‬ ‫ام��ا هر که هس��تند و س��ر در هر اخوری ک��ه دارند‪،‬‬ ‫صاح��ب نف��وذ و قدرتند‪ .‬دردناک ت��ر از این موضوع‬ ‫غفلتی اس��ت که همه ما را در ب��ر گرفته‪ .‬این همه را‬ ‫می بینیم و می ش��نویم اما به روی مبارک خودمان هم‬ ‫نمی اوری��م‪ .‬در عوض برای موضوعاتی س��ینه چاک‬ ‫می دهیم و تظاه��رات راه می اندازیم که در مقابل این‬ ‫فجای��ع هیچ اند و ش��اید کمتر از هیچ‪ ،‬ش��عر معروف‬ ‫ایرج میرزا در تمس��خر اهل صورت در چنین مواقعی‬ ‫مدام در ذهنم طنین می اندازد‪.‬‬ ‫ایا روزی فرا خواهد رس��ید که انچه ال احمد درباره‬ ‫مطبوعات ما گفته است یا شعری که ایرج میرزا درباره‬ ‫صورت پرستان سروده‪ ،‬دیگر مصداق نداشته باشد؟‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬ ‫پیشنهادها‬ ‫میهمان این هفته‪:‬‬ ‫عرفاننظراهاری‬ ‫چنین کنند بزرگان‬ ‫عرفان نظراه��اری متولد س��ال ‪ 1353‬در تهران‬ ‫است‪ .‬او دارای مدرک دکترای زبان فارسی است‬ ‫و تاکن��ون جوایز متعددی را در جش��نواره های‬ ‫مختلف کسب کرده است که از ان جمله می توان‬ ‫به کتاب سال جمهوری اسالمی ایران در سال ‪82‬‬ ‫در شعر کودک و نوجوان با کتاب «کوله پشتی از‬ ‫کجاست»‪ ،‬جایزه پروین اعتصامی ‪ ،‬جایزه ‪IBBY‬‬ ‫(هانس کرستین اندرس��ن) در سال ‪ 2010‬برای‬ ‫کتاب «من هش��تمین ان هفت نفرم» اشاره کرد‪.‬‬ ‫بعضی اثار او را به فرانس��ه‪ ،‬انگلیس��ی و عربی ‬ ‫ترجمه کرده اند‪.‬‬ ‫از اثار او هم می توان لیلی نام تمام دختران زمین‪ ،‬چای‬ ‫با طعم خدا‪ ،‬پیامبری از کنار خانه ما رد شد‪ ،‬جوانمرد‬ ‫نام دیگر تو و نامه های خط خطی نام برد‪.‬‬ ‫ای��ن هفته تصمی��م گرفتیم ت��ا س��ئواالت مان از اثار‬ ‫پرخاطره ش��اعران و نویس��ندگان را از این چهره های‬ ‫موفق ش��عر کودک و نوجوان بپرسیم‪ .‬پاسخ ایشان را‬ ‫در زیر می خوانیم‪:‬‬ ‫«به تازگ��ی کتابی خواندم که برایم بس��یار جالب بود‪.‬‬ ‫نام این رمان «ظرافت جوجه تیغی» اس��ت‪ .‬ویژگی این‬ ‫رمان این است که شخصیت اصلی رمان یک سرایدار‬ ‫معمولی اس��ت که در حقیقت فیلس��وف است و همه‬ ‫سفارس سر اشپز‬ ‫چی��ز را به پرس��ش می گیرد‪ .‬کم کم ای��ن خانم با یک‬ ‫نوجوان ‪ 12‬س��اله و شخص سومی که او هم فیلمساز‬ ‫اس��ت اشنا می شود و دوستی بین انها شکل می گیرد‪.‬‬ ‫ب��ا وصف اینکه این افراد با هم هم جنس نیس��تند اما‬ ‫به دلیل نوع نگاه مش��ترک به دنی��ا با هم رابطه برقرار‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫کتاب دیگری را نیز که بسیار دوست دارم «ناز بالش»‬ ‫ن ان را چاپ‬ ‫هوشنگ مرادی کرمانی است که نشر معی ‬ ‫کرده اس��ت و برای من یاداور اثار قبلی مرادی کرمانی‬ ‫و همان شور و نشاط جوانی است‪ .‬شاخصه این کتاب‬ ‫این است که هم بزرگسال از خواندن ان لذت می برد‬ ‫و هم نوجوان و در واقع مرز مش��خصی بین بزرگسال‬ ‫و نوجوان ندارد‪».‬‬ ‫انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ‪:‬‬ ‫رونمایی دو کتاب از حسین توالیی‬ ‫کارگروه شعر سال هاست‬ ‫که در انجمن نویس��ندگان‬ ‫کودک و نوجوان هر هفته‬ ‫جلسه تشکیل می دهد‪ .‬در‬ ‫سال های گذشته اشخاصی‬ ‫چون هادی خورش��اهیان‪،‬‬ ‫حدیث لزر غالمی‪ ،‬شهرام‬ ‫رج��ب زاده و مه��دی‬ ‫طهوری ادار ه این جلسات‬ ‫را ب��ه عهده داش��ته اند‪ .‬از‬ ‫اغاز سال جدید سیدعباس‬ ‫ترب��ن ش��اعر و طنزپرداز‬ ‫ج��وان این مس��ئولیت را‬ ‫به عهده گرفته و ش��ور جوانی او باعث ش��ده است‬ ‫تا فعالیت های این کارگروه نمود بیش��تری پیدا کند‪.‬‬ ‫دوش��نبه این هفته اولین جلس��ه کارگروه ش��عر در‬ ‫خردادماه برگزار خواهد ش��د‪ .‬کارگروه شعر در سال‬ ‫جدید بر ان است تا جلسات اول هر ماه به رونمایی‬ ‫از کتاب ه��ای کودکان و نوجوانان معطوف ش��ود‪ .‬از‬ ‫همین رو در جلسه این هفته دو کتاب «درخت عاشق‬ ‫پرنده اس��ت» و «بیایید چند ش��اخه حرف بزنیم» از‬ ‫حس��ین توالیی رونمایی خواهد ش��د که نشر هر دو‬ ‫کتاب هم برعهده انتش��ارات علمی فرهنگی است‪ .‬با‬ ‫س��یدعباس تربن تماس گرفتیم تا اطالعات بیشتری‬ ‫در این باره کس��ب کنی��م‪ .‬او گفت‪« :‬این دو کتاب از‬ ‫لحاظ تصویرگری ش��کل تازه ای دارند‪ .‬سابق بر این‬ ‫کتاب ه��ای کودک و نوج��وان را یک یا نهایتا دو نفر‬ ‫تصویرگری می کردند اما این کتاب ها را مجموعه ای‬ ‫از تصویرگران تصویرگری کرده اند و از هر تصویرگر‬ ‫یک یا دو فریم اس��تفاده شده است‪ .‬ما در جلسه این‬ ‫‪33‬‬ ‫مثلث شماره ‪34‬‬ ‫هفته احتماال شاهد حضور‬ ‫اق��ای عل��ی خدای��ی هم‬ ‫هستیم‪ .‬ایش��ان در هر دو‬ ‫کتاب تصویرگری کرده اند‬ ‫و تصوی��ر روی جلد «بیا‬ ‫چند شاخه حرف بزنیم» هم‬ ‫از ایش��ان است‪ .‬تصویرگر‬ ‫و ش��اعر در این جلسه در‬ ‫کنار هم ق��رار می گیرند و‬ ‫نظرات خود را نس��بت به‬ ‫هم اب��راز می کنند‪ .‬در این‬ ‫جلس��ه بعضی از شاعران‬ ‫از جمل��ه مریم اس�لامی‪،‬‬ ‫اکرم کشانی‪ ،‬فاضل ترکمن‪ ،‬زیتا ملکی‪ ،‬حامد محقق‪،‬‬ ‫علی اصغر س��یدابادی و عزت اهلل الوندی هم حضور‬ ‫دارن��د و به نقد کتاب ه��ا و بحث و گفت وگو درباره‬ ‫انها خواهند پرداخت‪.‬‬ ‫س��یدعباس تربن یاداور ش��د‪« :‬متاس��فانه در کشور‬ ‫م��ا برای ادبیات ک��ودک و نوج��وان برنامه رونمایی‬ ‫برپا نمی ش��ود و به همین علت چ��اپ این کتاب ها‬ ‫در محاق بی توجهی قرار می گی��رد‪ .‬امیدواریم که ما‬ ‫اغازگر این راه باش��یم و در ترویج ان نقش داش��ته‬ ‫باشیم‪ ».‬جلس��ه رونمایی این دو کتاب راس ساعت‬ ‫‪ 17‬ش��روع و تا س��اعت ‪ 19‬ادامه پیدا خواهد کرد و‬ ‫همچنین محل ان خیابان س��میه‪ ،‬بعد از تقاطع مفتح‪،‬‬ ‫کوچه پروانه‪ ،‬پالک‪ 2‬س��اختمان انجمن نویسندگان‬ ‫کودک و نوجوان است‪.‬‬ ‫‪ Goruhesher.blogsky.com‬نش��انی وبالگ��ی‬ ‫است برای کسانی که دوست دارند از برنامه های این‬ ‫کارگروه اطالع کسب و در انها شرکت کنند‪.‬‬ ‫وقتی از ایش��ان درباره فیلم مورد عالقه ش��ان سئوال‬ ‫کردیم به س��راغ فیلم های روانشناسانه رفتند و گفتند‪:‬‬ ‫«فیلمی به نام انجال را دیده ام و بسیار دوست دارم‪ .‬این‬ ‫فیل��م‪ ،‬رویارویی یک نفر با خود دیگرش اس��ت و از‬ ‫این حیث برایم بسیار جالب بود‪ .‬همچنین فیلم «قرمز‪،‬‬ ‫سفید‪ ،‬ابی» کیشلوفسکی هم بسیار زیباست‪ .‬این فیلم‬ ‫هم روانشناسانه و تراژدی است و تنهایی های انسان را‬ ‫به تصویر می کشد‪».‬‬ ‫ایشان کنسرت گروه شمس با خوانندگی فرشاد جمالی‬ ‫و رهبری کیخسرو پورناظری را خاطره انگیز توصیف‬ ‫کردند و گفتند‪« :‬این کنس��رت همزمان با س��ال موالنا‬ ‫برگزار ش��ده اما اخیرا به بازار امده اس��ت و جذابیت‬ ‫ویژه ای برای من دارد‪» .‬‬ ‫فرهنگستان هنر‪:‬‬ ‫شاهنامه خوانی‬ ‫در فرهنگ و هنر ایران‬ ‫قرار بر این بود که این هفته برنامه فرهنگس��تان هنر‬ ‫برای بزرگداش��ت فردوسی را به اطالعتان برسانیم‪.‬‬ ‫این برنامه که به دلیل تعطیلی ناگهانی ‪ 25‬اردیبهشت‬ ‫به ش��نبه هفت��ه اینده یعن��ی ‪ 8‬خرداد موکول ش��د‬ ‫توسط فرهنگس��تان هنر برگزار خواهد شد‪ .‬بخش‬ ‫نخست این برنامه ایین گشایش است که از ساعت‬ ‫‪ 10‬صب��ح اغاز و تا ‪ 14‬ادام��ه پیدا خواهد کرد‪ .‬این‬ ‫بخش شامل برنامه هایی چون اجرای گروه مرشدان‬ ‫زورخانه ای‪ ،‬س��خنرانی اس��تاد علی معل��م دامغانی‪،‬‬ ‫اجرای حماس��ه خوانی‪ ،‬نقال��ی‪ ،‬نمایش خوانی و در‬ ‫نهایت بازدید از نمایش��گاه مجموعه اثار ش��اهنامه‬ ‫فرهنگستان هنر می شود‪.‬‬ ‫در بخ��ش دوم ک��ه نام ش��اهنامه خوانی در فرهنگ‬ ‫و هن��ر ایران نام دارد از سراس��ر کش��ور گروه های‬ ‫ش��اهنامه خوانی از جمل��ه اصفه��ان‪ ،‬کهگیلوی��ه و‬ ‫بویراحمد‪ ،‬بختیاری‪ ،‬لکی‪ ،‬کردی‪ ،‬خراسانی‪ ،‬لرستانی‬ ‫و بوش��هری به اجرای برنامه خواهند پرداخت و در‬ ‫بین این مراس��م اجرای «کرنانوازی» و «دهل نوازی»‬ ‫پیش بینی ش��ده است‪ .‬فرهنگس��تان هنر در خیابان‬ ‫ولیعص��ر (عج)‪ ،‬تقاطع خیابان طالقانی‪ ،‬پالک ‪1552‬‬ ‫قرار دارد‪.‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪82‬‬ ‫مثلث شماره ‪33‬‬